აპოკალიფსისი > ესქატოლოგია
მარადიული საიქიო საიდუმლონი
გარდაცვლილთა ცხოვრება და მათი კავშირი ცოცხლებთან, მათი ნეტარება და სატანჯველნი
წმიდა წერილისა და ეკლესიის წმიდა მამათა სწავლებით
წინათქმა
ღვთისმოსავო მკითხველო! ყურადღება მიაქციე სიბრძნის ამ სიტყვას. მათში მოცემულია რჩევა უდმივად, არა ჩვენს მარტო ყოველგვარ საქმიანობაში, არამედ ყოველ სიტყვაში გვახსოვდეს ჩვენი აღსასრული - იმისთვის, რათა არ ვცოდოთ.
მაგრამ რაოდენ მცირედნი ფიქრობენ ამ აღსასრულზე. უმრავლესობა მას მხოლოდ მაშინ იხსენებს, როდესაც დადგება ეს უკანასკნელი დღეები, როდესაც მთელი ცხოვრება თითქმის გავლილია, ზოგჯერ ხანმოკლედ, ზოგჯერ ხანგრძლივად, მაგრამ როგორც ერთ, ასევე მეორე შემთხვევაში, ეს ადამიანები თავიანთ სიცოცხლეს უძღვნიან წუთისოფლის ამაოებას.
ექიმები ავადმყოფთა განკურნების პირობად მათ მიერ გაწერილი დანიშნულების შესრულებას მიიჩნევენ. ისინი სნეულთ უწერენ წამლებს, უნიშნავენ დიეტას, რომლის დაცვასა და შესრულებაზეა დამოკიდებული მათი ხორციელი ჯანმრთელობა. და აი, ღმერთმაც, როგორც ჩვენი სულების გამოცდილმა მკურნალმა, დაგვიწესა პირობები, - ცოდვებითა და მისი შედეგებით მოწყლულთ. დიახ, ჩვენ ყველანი სნეულები ვართ ცოდვებით, ჩვენი სულები და სხეულები ატარებენ და ავითარებენ ცოდვათა საშინელ წყლულებს.
მოციქული პავლე რომაელთა მიმართ ეპისტოლეში წერს: "ცოდვის საზღაური სიკვდილია" და კიდევ: "როგორც ერთი ადამიანის მიერ ცოდვა შემოვიდა სოფელში, ხოლო ცოდვის მიერ — სიკვდილი, ასევე სიკვდილი გადავიდა ყველა ადამიანში" (რომ. 5:12; 6:23). ამრიგად, ცოდვა არის სიკვდილის მიზეზი; და არა მარტო ხორციელისა, არამედ სულიერისაც, ანუ იმგვარისა, როდესაც ცოდვებში სრულად ჩაფლული სული, კარგავს ღმრთის ხატებასა და მსგავსებას და, ამგვარი სახით, თითქოსდა კვდება მარადიული ნეტარებისთვის, რომელიც მას მისმა ღმერთმა და შემოქმედმა განუწესა.
ცოდვილი, ბიწიერი ცხოვრების და, მის მიერ სულიერი სიკვდილის თავიდან ასაცილებლად, უფალი გვირჩევს ჩვენი "აღსასრულის" ხსომებას. ღმრთის შეწევნით, სწორედ ამ უკანასკნელი დღეების შესახებ ვაპირებ მეც თქვენთან საუბარს, ღვთისმოსავო მკითხველო, რადგან ისე არაფერი განაწყობს წმიდა და სათნო ცხოვრებისკენ, როგორც ფიქრი "აღსასრულზე", რომელშიც უნდა ვიგულისხმოთ: 1) ხორციელი სიკვდილი, როგორც ადამიანური ცხოვრების საზღვარი; 2) ჩვენი უკვდავი სულის საიქიო ცხოვრება საყოველთაო სამსჯავროს დადგომამდე; 3) ჩვენი საყოველთაო აღდგომა და 4) მეორე და დიდებით მოსვლა უფლისა ჩვენისა იესუ ქრისტესი, რომელსაც მოჰყვება საყოველთაო საშინელი სამსჯავრო თავისი შედეგებითურთ.
I
ხორციელი სიკვდილი, როგორც ადამიანური სიცოცხლის საზღვარი
"ცოდვის საზღაური არის სიკვდილი, ...
როგორც ერთი კაცის მიერ შემოვიდა ცოდვა ამ ქვეყნად, ცოდვის მიერ კი - სიკვდილი,
ისე სიკვდილიც გადავიდა ყველა კაცში, რადგანაც ყველამ სცოდა"
რომ. 6:23; 5:12.
1. ხორციელი სიკვდილის მიზეზი
როდესაც ქვეყნიერებაზე არ იყო ცოდვა, არც სიკვდილი არსებობდა; თითქოსდა არ იყო სიკვდილზე ფიქრის საჭიროება. მაგრამ, თვით ღმერთმა მცნებად მისცა უბიწო პირმშოს ეფიქრა სიკვდილზე. როგორც კი შეიყვანა ადამიანი ედემის ბაღში, უთხრა: "ყველა ხის ნაყოფი გეჭმევა ამ ბაღში. მხოლოდ კეთილის და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი არ შეჭამო, რადგან როგორც კი შეჭამ, მოკვდებით" (დაბ. 2:16, 17).
ამრიგად, რისთვის სჭირდებოდა ყველაზე უბიწო, უდანაშაულო და უკვდავ ადამს სიკვდილის შეხსენება? მას, ვისაც ჯერაც სულში არანაირი ცოდვითი აზრი არ ჰქონია, რატომ უნდა ეფიქრა ხრწნილებაზე? ეს, რა თქმა უნდა, იმიტომ, რომ ადამიანს, როგორც ქმნილებას, შეიძლება და უნდა ჰქონდეს შიში; რადგან სიკვდილის შიშს თავისი კეთილი მოქმედება აქვს იქ, სადაც არ წარემატება სიყვარული, ან სიცოცხლის დაპირება.
კარგი იქნებოდა სიყვარულით აღძრულ ადამიანს თავისი უფლის მორჩილება შეძლებოდა, რათა ყოველთვის თავისუფალი ყოფილიყო და ადვილად შეესრულებინა თავისი უფლის მცნებები, მაგრამ თავისუფლება საკუთარ თავში შეიცავს მერყეობისა და დაცემის შესაძლებლობასაც, ამიტომ, თავისუფლება უფრო ძლიერით გამყარებას საჭიროებს, რომელიც შეაკავებს ბოროტებისკენ მიდრეკილებას, - ასეთი ძალა კი სიკვდილის შიშია.
მაგრამ, სანამ სიკვდილის შიშზე ვილაპარაკებდეთ ვიტყვით, - რა არის თვით სიკვდილი. წმიდა წერილი ასეთი სიტყვებით გვაძლევს სიკვდილის ზუსტ განსაზღვრებას: "მიიქცეოდეს მტვერი მიწად, როგორც იყო და სული დაუბრუნდებოდეს ღმერთს, რომელმაც შთაბერა" (ეკლ. 12:7). მაშასადამე, სიკვდილი ეს არის სულის გაყრა სხეულისგან. როდესაც სული სხეულს გაცილდება, მაშინ ამგვარ ადამიანს ჩვენ მკვდარს (მიცვალებულს) ვუწოდებთ. მხოლოდ სხეული სულის გარეშე არ წარმოადგენს სრულ ადამიანს, ის - გვამია, და არა ადამიანი; ზუსტად ასევე სული სხეულის გარეშე მხოლოდ სულია, და არა კაცი.
ადამიანის სხეული, თავისთავად, სულის გარეშე - მკვდარია; მის გარეშე ის ექვემდებარება ხრწნილებას და, ამგვარად, აკლდება სიცოცხლესა და ქმედითობას. წმ. იოანე ოქროპირი სხეულის კვდომაზე ასე მსჯელობს: "ჩვენი სხეული თიხის ჭურჭელს წააგავს. როგორც ცეცხლის მიერ შემტკიცდება თიხა, ასევე ჩვენი სხეულიც სულის მხურვალების მიერ შემტკიცდება. როგორც თიხის ჭურჭელი, თუკი დაეცა, მცირე ნაწილებად დაიშლება, ასევე ჩვენი სხეულიც, სიკვდილის მიერ დაცემული, მცირე ნაწილებად ცალკევდება: ცალკე რჩება ძვლები, როგორც მყარი ნაწილები სხეულისა, და ცალკე რბილობი" (წმ. იოანე ოქროპირი. მე-6 ჰომილია ტიმოთეს მიმართ მე-2 ეპისტოლეზე. თ. 2).
დროს სულის სხეულისგან გაყრისა ვიდრე დედამიწაზე ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე წმ. წერილი "სიკვდილის აჩრდილს" (ფსალმ. 22:4) უწოდებს. როგორც კი ადამიანის სხეული შევა ამ "სიკვდილის აჩრდილში" ის მიწას დაუბრუნდება ვიდრე მთავარანგელოზის უკანასკნელი საყვირის ჩაბერვამდე და დაემსგავსება მიწაში ჩათესილ მარცვალს, რათა აღდგომისას შემძლე გახდეს მომავალ ნაყოფთა გამოღებისა. თესლი, ანუ მარცვალი, თუ კი დალპება (მოკვდება) მრავალ ნაყოფს გამოიღებს.
2. სიკვდილი და მისი გარდაუვალობა
"სხეულის სიკვდილი არის ერთგვარი ბუნებრივი, დროებითი მიძინება, რომელიც ხელს უწყობს სულიერ და ხორციელ ძალთა განახლებას; ეს არის თესლის ჩათესვა ნიადაგში, რომელიც უნდა გაიხრწნას, რათა ახალი სიცოცხლის ფესვი აღმოაცენოს, და მარადმწვანე, ყვავილოვან და მრავალნაყოფიერ მცენარედ აღმოიფურჩქნოს დაუსრულებელი სიცოცხლისთვის" (Прав. Собес. 1858 г,, ч. I, стр. 417).
"როდესაც მომაკვდავს ხედავ, იმას კი ნუ უყურებ, რომ თვალებს ხუჭავს და უხმოდ წევს, არამედ იმას, როგორ აღდგება და მიიღებს გაოუთქმენ, ენით აუწერელ და საკვირველ დიდებას; სინამდვილის ხედვიდან მზრა მიაპყარი მომავალ სასოებას. მკვდარი იხრწნება და მტვრად მიიქცევა. და მერე რა? უნდა გვიხაროდეს, რომ ის, ვისაც სურს განაახლოს დანგრევის პირას მისული ძველი სახლი, ჯერ მისგან მასში მცხოვრებთ გამოასახლებს, შემდეგ სახლს დაანგრევს და კვლავ აღადგენს მას უკეთესი სახით. სახლიდან გამოსულები ამის გამო როდი გლოვობენ, არამედ კიდევ უფრო მეტად ხარობენ; რადგან თავიანთ მზერას არა ხილულ დარღვევას მიაპყრობენ, არამედ მომავალს, თუმც კი ჯერაც უხილავ ნაგებობას.
იგივეს იქმს ღმერთიც. ის, არღვევს რა ჩვენს სხეულს, ჯერ მისგან მასში მცხოვრებ სულს გამოიყვანს, როგორც ერთგვარი სახლიდან, რათა შემდეგ შეუდარებლად უკეთესი სახით აღადგინოს და კვლავ შეასახლოს მასში სული ოღონდ უმეტესი დიდებით" (Христ. Чт. 1842 г., стр. 137).
წმ. იოანე ოქროპირი ამბობს: "თუკი ვინმეს ქანდაკება ჟანგისგან ან ჟამთა მსვლელობისგან გაუფუჭდება, და მისი სხვადასხვა ნაწილები დაშლის პირას მივა, მფლობელი მას ჯერ დაამტვრევს, ქურაში ჩააგდებს და უკეთესად გამოადნობს; როგორც დამტვრეული ქანდაკება არ არის განადგურება, არამედ განახლება, ასევე ჩვენი სხეულების სიკვდილიც არ არის განადგურება, არამედ განახლებაა. ასე რომ, ჩვენი სხეული, როგორც ქურაში, იხრწნება და იშლება, მაგრამ შემდეგ კვლავ აღდგება. მოქანდაკე, სპილენძის ქანდაკებას ქურაში ჩააგდებს და იმავე ქურიდან სპილენძის ისეთივე ქანდაკებას ამოიღებს, ხოლო მიწა, მიიღებს რა ხრწნად და მოკვდავ სხეულს, მას უკვდავი და უხრწნელი თვისების მქონედ დააბრუნებს" (იქვე. გვ. 138).
იესუ ქრისტეს უწმიდესი სხეულის მიწაში დაკრძალვისას, ჩვენ ვხედავთ ტანჯვით დაძაბუნებული ადამიანური ბუნების სახეს, მაგრამ ვჭვრეტთ ღმრთის სიძლიერეს, საკუთარ თავში კაცობრივი ბუნების განმაახლებელს; გვანცვიფრებს სიკვდილის სევდიანი სახე, მაგრამ სიკვდილზე გამარჯვება გვანუგეშებს; ამავე სიკვდილში აღვასრულებთ გარდაცვლილის სხეულის დაკრძალვას, მაგრამ უეჭველად ველით მის დიდებით აღდგომას.
ამრიგად, ღმრთის ძის გამომსყიდველი მსხვერპლის შემდეგ, თუმც სიკვდილი, ჩვენი ბუნების უძლურებისა და კანონების გამო, ჯერ კიდევ მოქმედებს ქვეყანაზე - და სიკვდილი გარდაუვალია, - ოღონდ ასეთია იგი კაცთა მოდგმის დიდებით აღდგომამდე.
ქრისტესადმი ყოველი ჭეშმარიტი მორწმუნე და ქრისტეში გარდაცვლილი ყოველი ქრისტიანი სიკვდილის საფარველს გადაიძრობს არა სხვაგვარად, თუ არა მძლეველის (ქრისტეს) სიკვდილის მიერ, რომელმაც უკვე გაიარა და გაანათა სიკვდილის ეს აჩრდილი თავისი ღვთაებრივი ნათელით (Прав. Соб, 1858 г., стр. 400-409).
ამრიგად, სიკვდილი ყოველი ადამიანის გარდაუვალი ხვედრია, - მას ვერავინ გაექცევა; რადგან, როგორც წინასწარმეტყველი დავითი ბრძანებს: "ვინ არს კაცი, რომელი ცხონდეს და არა იხილოს სიკუდილი და იჴსნეს სული თჳსი ჴელთაგან ჯოჯოხეთისათა?" (ფსალმ. 88:49); ამასვე გვასწავლის წმიდა მოციქული პავლე, როდესაც ამბობს: "ადამიანებს ერთხელ უწერიათ სიკვდილი, მერე კი განკითხვა" (ებრ. 9:27).
მაგრამ, სიკვდილის ჟამზე იდუმალიც არაფერია, როგორც ეკლესიასტე ბრძანებს: "რადგან ადამიანმა არ უწყის თავისი ჟამი ... რომელიც მოულოდნელად ეწევა მას" (იხ. ეკლ. 9:12).
"ჰე, ვითარ დიდ არს ტირილი და გოდება, დიდ არს სულთქმა და წუხილი, ოდეს განიყოფის სული ხორცთაგან, ჯოჯოხეთ არს და წარსაწყმედელ, საწუთო არს ცხოვრებაი ამაო, და აჩრდილი წარმავალი და ხიბლ სიზმრისეულ, უვარგისი ოცნებაი არს მომუშაკეთა ამსოფლიურისა. ჰე, განვეშოროთ ცოდვათა ამა სოფლისათა, რათა დავიმკვიდროთ ზეცათა სასუფეველი" (კურთხევანი. დაკრძალვა ერისკაცსა ზედა შესუენებულისა).
3. სიკვდილის საყოველთაოობა
ყველასთვის კარგად არის ცნობილი, რომ მოვკვდებით, მაგრამ როდის? - ეს არ ვიცით; რადგან სიკვდილი არ არჩევს და არ აწესებს დროებს, არც ითვლის, რამდენი წელი იცხოვრა ადამიანმა, არ ელოდება სიბერეს, არ ინდობს სიყმაწვილეს, ყურადღებას არ აქცევს მოამზადა ადამიანმა თავისი თავი მომავალი ცხოვრებისთვის თუ არა, - ის მოიმკის ყველას. ის წააგავს მიწათმოქმედს, რომელიც მოსათიბად გამოვიდა ველზე, და არ უყურებს და არ არჩევს ყვავილებს ბალახისგან, რამედ ყველაფერს თიბავს, იქნება ეს ძველი ბალახი, თუ სულ ახლადამოსული ქორფა, შემდეგ მთელ მოთიბულ მასას ან ზვინად დადებს ან კიდევ ამისთვის გამოყოფილ სპეციალურ შენობაში მოათავსებს; ასეა სიკვდილიც, ისიც არავის ინდობს: არც ახალგაზრდებს, არც მოხუცთ, არც ყმაწყვილებს და არც დაბერებულთ, არც მათ ვინც ახლა იწყებს ცხოვრებას, და არც ხანდაზმულთ, არც ძლიერთ და არც უძლურთ; აკვდინებს ერთნაირად ყველას, - ჯერაც სახვევებით შეხვეულ ახალშობილთაც და ჭაღარა თმით დამშვენებულთაც, ყველას, განურჩევლად ჩაალაგებს კუბოში, როგორც ერთგვარ ზვინში; რის გამოც წინასწარმეტყველი დავითი ბრძანებს: "კაცი, ვითარცა თივა არიან დღენი მისნი; ვითარცა ყუავილი ველისა, ეგრეთ აღყუავდეს; რამეთუ განვლო სულმან მის შორის, და არღარა იყოს, და არცა იცნას ადგილი მისი" (ფსალმ. 102:15-16).
წმიდა წერილიდან ცნობილია, რომ ჩვენი პირველმშობელნი - ადამი და ევა, რომელთაგან წარმოდგა კაცთა მთელი მოდგმა, შექმნილნი იყვნენ უკვდავებად:"შექმნა ღმერთმა კაცი, თავის ხატად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი" (დაბ. 1:27), "შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა და იქცა ადამი ცოცხალ არსებად" (დაბ. 2:7). მაშ საიდან და როგორ გაჩნდა სიკვდილი? იგივე წმიდა წერილი გვასწავლის, რომ სიკვდილი არის ცოდვის შედეგი. "ვინაიდან როგორც ერთი კაცის მიერ შემოვიდა ცოდვა ამ ქვეყნად, ცოდვის მიერ კი - სიკვდილი, ისე სიკვდილიც გადავიდა ყველა კაცში, რადგანაც ყველამ სცოდა" (რომ. 5:12), - ბრძანებს მოციქული პავლე, და თავისი სახელწოდება თვით უფალი ღმერთისგან მიიღო იმ დროს, როდესაც ჯერაც არ იყო, რადგან უფალმა ღმერთმა, ჩვენს პირველმშობლებს ადამსა და ევას, როდესაც ამცნო არ ეჭამათ სიკეთისა და ბოროტების შემეცნების ხის ნაყოფისგან, უთხრა: "მხოლოდ კეთილის და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი არ შეჭამოთ, რადგან როგორც კი შეჭამთ, მოკვდებით" (დაბ. 2:17).
ზემოთნათქვამიდან ნათლად ჩანს, რომ სიკვდილი, ღმრთის გარდაუვალი მსჯავრით, არის განსაზღვრული ცოდვის შედეგი, რომელიც პირველმშობელთა მიერ მთელ კაცთა მოდგმაზე გავრცელდა, რადგან ღმრთის მსჯავრი, რომელიც მან გამოთქვა პირველმშობელთა მიმართ: "მოკვდებით" ასევე: "მტვერი ხარ და მტვრადვე მიიქცევი" (დაბ. 3:19) ეხება ყოველ ადამიანს, როგორც პირველი ადამიანების შთამომავალს, რის გამოც მოციქული პავლე ამბობს: "ადამიანებს ერთხელ უწერიათ სიკვდილი" (ებრ. 9:27).
ეშმაკმა, მიიღო რა გველის სახე, პირველმშობლები ღმრთის მცნების დასარღვევად აცდუნა და მათ უთხრა: "არ მოკვდებით", არამედ "... შეიქნებით ღმერთივით კეთილისა და ბოროტის შემცნობელნი" (დაბ. 3:4-5). მათაც დაუჯერეს მას, იგემეს აკრძალული ხის ნაყოფი, მაგრამ არა თუ ღმერთივით ვერ გახდნენ, არამედ განიდევნენ სამოთხიდნ და სიკვდილის სასჯელს დაექვემდებარნენ, თანაც არა მარტო თვითონ, არამედ მათი შთამომავლობაც და კაცთა მთელი მოდგმაც. თუ ცოდვით დაცემამდე ისინი ღმერთივით უკვდავები, უვნებონი და ჯანმრთელები იყვნენ, დაცემისთანავე დაკარგეს ღმრთის მსგავსება და უკვდავება, სიკვდილმა კი მათზე, და მათი მეშვეობით ყველა ადამიანზე, თავისი უფლება მოიპოვა; ამიტომაც ბრძანებს დავით წინასწარმეტყველი: "მე ვთქუ: ღმერთნი სამე ხართ და შვილნი მაღლისანი თქუენ ყოველნი; ხოლო თქუენ, ვითარცა კაცნი, მოსწყდებით და, ვითარცა ერთი მთავართაგანი, დაეცემით" (ფსალმ. 81:6-7).
4. სიკვდილის ჟამი არავინ უწყის
ყველაფერი, რაც კი ჩვენს ცხოვრებაში ხდება, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რაც შეეხება სიკვდილს, ჩვენ მასში დარწმუნებულები ვართ, და ეს ეს განსაკუთრებით ჩანს იქიდან, რომ, ყრმის დაბადებისთანავე, მისი მშობლები უკვე ფიქრობენ როგორ აღზარდონ იგი, რომ ის მიაღწევს სიბერეს, და შეიძლება ჯანმრთელიც კი იყოს, შეიძლება გამდიდრდეს, იყოს პატიოსანი, ძლიერი, სახელოვანი, გონიერი, და ეს ყველაფერი, როგორც ზემოთ ითქვა, მხოლოდ სავარაუდოდ, მაგრამ თუ მათ ჰკითხავთ: მოკვდება თუ არა ოდესმე მათი შვილი, ისინი პირდაპირ გიპასუხებენ, რომ მოკვდება, მაგრამ როდის - ადრე თუ გვიან, სიყმაწვილეში თუ სიბერეში, დღისით თუ ღამით არავინ იცის.
რემბრანდტი. "ბალთაზარის ნადიმი". 1635 წ.
ზუსტად ასევე არც ერთ ადამიანს არ შეუძლია დანამდვილებით თქვას იცოცხლებს თუ არა საღამომდე ან გაუთენდება თუ არა მეორე დღე, რადგან მრავალნი დაწოლილან ღამით ჯანმრთელ მდგომარეობაში, მაგრამ დილით მომკვდარან, და მრავალი, რომელიც დილით ამდგარა სრულიად საღ-სალამათი, იმავე საღამოს გამოსალმებია სიცოცხლეს. ბალთაზარი, ქალდეველთა მეფე, ერთხელ თავის ამალასთან და მეგობრებთან ერთად გვიან ღამემდე ნადიმობდა, სრულიად ჯანმრთელი იყო და მხიარული, სულაც არ უფიქრია სიკვდილზე, მაგრამ აი, უეცრად, შუა წვეულების ჟამს უხილავმა ხელმა მას კედელზე დაუწერა განაჩენი: "მენე, მენე, თეკელ, ფარესი" (დან. 5:25). როგორც ბიბლია იუწყება: "იმავე ღამეს იქნა მოკლული ბალთაზარი, ქალდეველთა მეფე" (დან. 5:30). ან ავიღოთ ოლოფერნე, აშურელთა მხედართმთავარი, როდესაც ის ქალაქ ბეთულს მიადგა და ივდითთან ნადიმობდა, დილისთვის მთელი ქალაქის გაპარტახებას გეგმავდა, მაგრამ ამის ნაცვლად თვითონ იქნა თავმოკვეთილი (ივდითი 13).
ასევე გვახსენდება სახარებისეული მდიდარი. როდესაც მან დიდი მოსავალი მოიწია, თქვა: "დავშლი ჩემს ბეღლებს, უფრო დიდებს ავაგებ, და იქ შევინახავ მთელ ჩემს მოსავალს და სარჩო-საბადებელს. და ვეტყვი ჩემს სულს: სულო, მრავალი სიკეთე გაქვს დაგროვილი და მრავალი წლის სამყოფი; განისვენე, ჭამე, სვი და იმხიარულე. უთხრა მას ღმერთმა: უგუნურო, ამაღამვე ამოგართმევენ სულს: ვისღა დარჩება შენი სარჩო-საბადებელი?" (ლუკა 12:18-28). ფიქრობდა თუ არა ეს გემოთმოყვარე, რომ სიკვდილი ეწვეოდა მას იმავე ღამით? - არა, ის გეგმავდა ხანდაზმულ სიცოცხლეს, და თანაც აპირებდა ეცხოვრა მდიდრულად, მხიარულად და განცხრომით, ღმრთისგან ბოძებული მთელი სიკეთე მხოლოდ საკუთარი სიამოვნებისთვის ჰქონდა გამიზნული.
ამრიგად, უეჭველია, რომ ყველა ადამიანი მოკვდავია და ყველას ელოდება გარდაცვალების ჟამი; ეს ჭეშმარიტება ყოველდღიურად და ყოველწუთიერად დასტურდება და მას არანაირი მტკიცება არ სჭირდება; რადგან როგორც შეუძლებელია კაცისთვის ქვეყანაზე დედის გარეშე გაჩენა, ასევე შეუძლებელია მისთვის იცხოვროს დედამიწაზე და არ მოკვდეს. "ვინ არს კაცი, - ბრძანებს დავით წინასწარმეტყველი, - რომელი ცხონდეს და არა იხილოს სიკუდილი და იჴსნეს სული თჳსი ჴელთაგან ჯოჯოხეთისათა?" (ფსალმ. 88:49). ამიტომაც, რაკიღა არ ვიცით არც ჟამი, არც ადგილი, სადაც გველოდება სიკვდილი, მუდმივ მოლოდინში უნდა ვიყოთ მასთან შესახვედრად არა შიშითა და ძრწოლით, არამედ მომავალი საიქიო სიცოცხლისთვის მზადყოფნით. რადგან ჩვენ ასევე ვიცით, რომ ჩვენი სულები სხეულის კვდომის შემდეგაც მარადიულად ცხოვრობენ და, რომ სიკვდილი ეს მხოლოდ გადასვლაა დროებითი ცხოვრებიდან მარადიულ ცხოვრებაში, სადაც მივიღებთ ან ჯილდოს ან სასჯელს წუთისოფელში გატარებული ცხოვრებისთვის.
5. ზოგიერთ ღვთისმოსავ ადამიანს წინასწარ ეუწყა საკუთარი გარდაცვალების ჟამი
შემდეგ, ვაგრძელებთ რა საუბარს იმის შესახებ, რომ სიკვდილი არის ყველა ადამიანის ხვედრი და, რომ მისი ჟამი არავინ უწყის, საჭიროა ითქვას, რომ ღვთისმოსაობისთვის დედამიწაზე, წმიდა ცხოვრებისთვის მართლმადიდებლური ეკლესიის ხელმძღვანელობით, ზოგიერთ ღვთისმოშიშ ადამიანს რამოდენიმე წლით, ზოგჯერ თვითა და დღეებით ადრეც კი ეუწყა საკუთრი გარდაცვალების ჟამი.
1) ასე, მაგალითდ, წმიდა მღვდელმოწამე კლიმენტს, ანკვირელ ეპისკოპოსს, უფალმა გამოუცხადა, რომ 28 წლის განმავლობაში დაიტანჯებოდა და ამ 28 წლის შემდეგ მოწამეობრივად აღესრულებოდა (საკითხავი თვენი. 23 იანვ.).
2) წმ. ბასილისას ეწინასწარმეტყველა, რომ მის სიკვდილამდე ექვსი თვით ადრე, მისი მონასტრის ქალწულები გარდაიცვლებოდნენ. მართლაც, ნახევარი წლის განმავლობაში მონასტრის ყველა ქალწული გარდაიცვალა. წმიდა ბასილისას სიკვდილის წინ, ყველა, მანამდე გარდაცვლილი ქალწული, ძილში გამოეცხადნენ მას ნათელ, სამეფო სამოსებში და უთხრეს: "გელოდებით, ჩვენო დედაო! რათა ერთად თაყვანი ვცეთ ჩვენს უფალსა და მეფეს, მოვედ და წარგვადგინე ქრისტეს წინაშე, რომლის მიმართაც დაგვწინდე" (საკითხავი თვენი. 8 იანვ. იულიანასა და ბასილისას ცხოვრება).
3) წმიდა სტეფანეს, პერმის ეპისკოპოსს, საკუთარი გარდაცვალების დღე სამი თვით ადრე ეუწყა (საკითხავი თვენი. 5 აპრ.).
4) ღირ. მაკარი ეგვიპტელის წინაშე წარდგა ორი კაცი: ანტონი დიდი და პახომი, რომლებმაც მას უთხრეს: "ქრისტემ გამოგვაგზავნა, რათა გახაროთ შენი სიხარულევანი გარდაცვალება: დღეიდან მეცხრე დღეს მარადიულ სიცოცხლეში გადასახლდები, ჩვენც იმ დღეს მოვალთ შენთან, რათა მიგაახლოთ უფლის საყდარს, რომ დატკბე უკვდავებით". უსურვეს რა "მშვიდობა", მამები მის თვალთაგან მიეფარნენ და გაუჩინარდნენ. დადგა მე-9 დღე, ღირს მამას წარუდგა ქერუბიმი მრავალ ანგელოზთან ერთად და უთხრა: "აღდექ, უფლის მიმბაძველო, წამოდი ჩვენთან მარადიულ სიცოცხლეში, თვალი მიმოავლე ირგლივ და იხილე, რამდენი უხორცო ძალი და წმინდანი მოგეახლა ყოვლისმპყრობელისგან, რათა მასთან მიგიყვანოთ; იხილე მოციქულთა დასი, წინასწარმეტყველნი, მოწამენი, მღვდელმთავარნი, მმარხველნი, ღირსნი და მართალნი; გადმომეც შენს ხორცში მცხოვრები შენი სული, ხოლო აწ ხორციელი კავშირებისგან გათიშული, რადგან ღმერთმა მისი დაცვა მე დამავალა; მივიღებ მას, როგორც უდიდეს საგანძურს და, გავივლი რა სუპოსტატებს, წარვადგენ ღვთაებრივი საყდრის წინაშე, რათა იხაროს ღმრთის ყველა წმინდანთა ერთად ღმრთის სასუფეველში" (19 იანვ. მაკარი ეგვიპტ. ცხოვრება).
5) ღირ. ექვთიმემ ძმებს უთხრა: "შაბათს შუაღამით დაგშორდებით, ხოლო ჩემი მოწაფე დიმიტრიანე მეშვიდე დღეს ჩემთან ერთად გარდაიცვლება". ამასთან საძმო ასე დაარიგა; "როგორც მარილია საჭირო პურისთვის, ასევე მორჩილება და სიყვარული სათნოებისთვის; სიწმიდეში უნდა დაიცვათ სული და სხეული, იაროთ ღმრთის ტაძარში საზოგადო ლოცვისთვის". გარდაცვალებამდე ის სამი დღის განმავლობაში არ გამოსულა ეკლესიიდან და შაბათ ღამეს გარდაიცვალა. ამის შემდეგ მისი მოწაფე განუშორებლად იმყოფებოდა მის საფლავთან ექვსი დღე-ღამის განმავლობაში. მეშვიდე დღეს მას გამოეცხადა სახეგაბრწყინვებული ღირ. ექვთიმე და სიხარულით ამცნო: "მოვედ შენთვის განმზადებულ სავანეში, ვევედრე უფალ ქრისტეს, რათა ჩემთან ერთად იყო". დიმიტრიანე მოვიდა ეკლესიაში, აუწყა ეს ყოველივე ძმებს და მათ თვალწინვე გარდაიცვალა. დიმიტრიანე თავისი სულიერი მამის ღირ. ექვთიმეს საფლავთან დაკრძალეს (საკითხავი თვენი. 20 იანვ. ექვთიმე დიდის ცხოვრება).
6) ღირ იოანე გლახაკს (კალივიტი) ასე ეუწყა თავისი გარდაცვალების ჟამი: "გიხაროდენ, იოანე, რომელიც მიემსგავსე ჩემს საყვარელ მოწაფეს, იოანე ქალწულს, რომელმაც ყველაფერი მიატოვა და ქალქულობაშ წმიდად შემომიდგა მე; უკვე დასრულდა შენი მსვლელობა და მოახლოვდა მრავალი შენი სნეულების დასასრული. სამი დღის შემდეგ მოხვალ ჩემთან (ღმერთთან) და სავანეებში ღირს მამებთან ერთად დამკვიდრდები" (იანვ. 15. იოანე გლახაკის ცხოვრება. საკითხავი თვენი. დიაჩენკო, სტატ. 131).
6. იმის შესახებ, რომ აუცილებელია მოვემზადოთ სიკვდილისთვის
ღმრთის განსაკუთრებული მოწყალებითა და განგებით ყველა ჩვენგანს არ ეხსნება სიკვდილის ჟამი; ჩვენ, უფრო და უფრო უნდა ვლოცულობდეთ და ვზრუნავდეთ იმისთვის, რათა ჩვენი აღსასრული იყოს უმტკივნეულო და მშვიდობიანი; რომ ყოველ დროს და ყოველ ჟამს მზად ვიყოთ უფლის წინაშე წარსადგომად და კეთილი პასუხი გავცეთ ქრისტეს ჩვენ მიერ დედამიწაზე განვლილი ცხოვრებისთვის.
ამისთვის კი გვჭირდება სიკვდილის ჟამის განუწყვეტელი ხსომება: "ყველა საქმეში შენი აღსასრული გაიხსენე და არასოდეს ჩაიდენ ცოდვას" (ზირ. 7:36), - ბრძანებს ბრძენი ზირაქი. ცოდვის ჩადენის შემთხვევაშიც, მალევე აღიარე შენი დანაშაული სულიერი მოძღვრის წინაშე, და არ გადადო აღსარება დღიდან დღემდე, როგორც ეს ხდება ხოლმე ჩვენი დაუდევრობით.
ზოგი იტყვის, სიბერეში შევინანებო, მაგრამ ასე მსჯელობენ მხოლოდ ზარმაცები და უგუნურნი, რადგან, თუკი ჩვენ ისიც კი არ ვიცით ხვალინდელი დღე გაგვითენდება თუ არა, საიდან უნდა ვიცოდეთ მივაღწევთ თუ არა სიბერემდე?! აქედან გამომდინარე, რამდენად უგუნური იქნება საკუთარი გამოსწორების გადადება და სიკვდილისთვის მზადება მხოლოდ სიბერეში?!
ვინ დაგვარწმუნებს, რომ ხანდაზმულობამდე ვიცხოვრებთ?! განა ხშირად არ გვიწევს ახალგაზრდების დანახვა, რომლებიც უმძიმესი სნეულებებით არიან შეპყრობილნი, მაგრამ ცოდვების შენანებისთვის ვერ იცლიან, რადგან დატანჯული სული თვით სიკვდილის საშინელებით არის შეძრწუნებული. უფლისადმი რომელ მიმართვასა და წარსულის რომელ სინანულზე შეიძლება მაშინ ლაპარაკი, როდესაც სიკვდილის მიერ იტანჯება მთელი სხეული და ადამიანი ან საერთოდ უგონოდ არის ან კიდევ ყოველგვარი გამბედაობასა და ძალას არის მოკლებული?!
ამიტომაც, საყვარელნო, სიკვდილისთვის მზადება უფრო ადრეა საჭირო. მაშინ უკეთ გავიაზრებთ ჩვენს ცხოვრებას, მეტს ვიფიქრებთ აღსასრულის ჟამზე და სიკვდილის მარად მხსომებელნი მეტ ნაყოფს მოვკრიფავთ მარადიული ცხონებისთვის. სწორედ მაშინ დავაფასებთ ჩვენს ცხოვრებას და განვკარგავთ ისე, რომ არასოდეს შეგვეშინდება მარადისობისკენ გადამყვანი მომენტის. ძლიერ საცდურებთან ყოველი შეხვედრისას, სიკვდილის მრისხანე სახის წინაშე ყოველთვის ჩაცხრება ჩვენში ბიწიერი ვნებები, ხოლო ღმრთის სიყვარულისა და მარადიული სასუფეველისკენ ლტოლვის სურვილი დაუცხრომლად მუდმივ ინათებს ჩვენში. "ყველა საქმეში შენი აღსასრული გაიხსენე და არასოდეს ჩაიდენ ცოდვას" (ზირ. 7:36), ამბობს ბრძენი იესუ ზირაქი.
7. იმის შესახებ, რომ ქრისტიანი მედგრად უნდა შეხვდეს თავის სიკვდილს
ამრიგად, ჩვენ ვხედავთ, რომ სიკვდილისადმი ქრისტიანული შიში ხელს ვერ შეგვიშლის ღვთივსათნო ცხოვრებაში; პირიქით, - ეს შიში კი არ გვავიწროვებს, არამედ აქეზებს ჩვენს სულს დიდი ღვაწლისთვის; მშფოთვარებაში კი არ მოჰყავს ქრისტიანის სული, კი არ აფორიაქებს და სასოწარკვეთილებაში აგდებს, არამედ ამშვიდებს და დევნის იმ მღელვარებას, როგორსაც ცოდვები ნერგავენ ჩვენს სულში.
ჭეშმარიტი ქრისტიანი სიკვდილს ხვდება არა როგორც მრისხანე საშინელებას, არამედ, როგორც მშვიდობის მაუწყებელს. სიკვდილი მას მიეახლება არა იმიტომ, რომ დააშოროს იგი იესუ ქრისტეს, რომელმაც ჩვენს მაგიერ აღასრულა რჯულის სიმართლე, არამედ იმისთვის, რათა შეგვაერთოს მასთან.
თუკი ასე არ წარმოიდგენენ სიკვდილს, ეს ნიშნავს, რომ არ ცოდნიათ სხვა ცხოვრება, მიწიერის გარდა, სხვა სიკეთეები, წუთისოფლის სიამტკბილობის გარდა, სხვა ღმერთი ქვეყნიერების კერპების გარდა. ასეთ შემთხვევაში უბედურია ის ღრმად მძინარე სული, რომლის გამოძღვიძებას არ ცდილობენ სიკვდილის შიშით; უბედურნი არიან ის ადამიანები, რომლებიც ზრუნავენ მხოლოდ იმაზე, როგორმე მათ სმენამდე არ მივიდეს სიკვდილის უწყებანი. ეს იგივეა, რაც ზღვის ტალღებში ჩავარდნილ ადამიანს წაართვა ის დაფა, რომელსაც ეჭიდება, როგორც გადარჩენის უკანასკნელ საშუალებას.
რაც უფრო გვაშინებს სიკვდილი, მით მალე გაქრება ცოდვის მომხიბლავობა, მით უფრო გავუფრთხილდებით იმ ტალანტებს, ღმერთმა რომ გვიბოძა. მართალია, ჩვენგან არავინ ამბობს, რომ არ იხილავს სიკვდილს, მაგრამ, მრავალი ადამიანი ისე ცხოვრობს, თითქოსდა საერთოდ არ აპირებდნენ მოკვდომას.
ყველასთვის ცნობილია მარადიული სიმართლის განაჩენი: "მტვერი ხარ და მტვრადვე მიიქცევი" (დაბ. 3:19), - ჩვენი ნაცნობები და მეგობრები ჩვენს თვალწინ აღასრულებენ მას. მაგრამ, ისე ხომ არ ვცხოვრობთ, თითქოსდა ეს განაჩენი ჩვენ არ გვეხებოდეს? ჩვენ სხვებს ვაცილებთ საიქიოში, მაგრამ თვითონ თუ ვემზადებით იმავე გზის გასავლელად? პირიქით, ფიქრი სიკვდილზე არც ისე ახლოსაა ჩვენი სულისთვის, რომელსაც ცივად ვიღებთ და თუკი ვიღებთ, ვცდილობთ არასასურველი სტუმარივით მალე მოვიცილოთ თავიდან; და თუკი ასეა, მაშინ აღარ უნდა გვიკვირდეს მცირედ რომ ვიღწვით სიკეთისთვის ამ წუთისოფელში.
8. იმის შესახებ, თუ როგორ ხვდებოდნენ სიკვდილს წმინდა და ღვთისმოშიში ადამიანები
იმის ნიმუშად, თუ როგორ ემზადებოდნენ სიკვდილისთვის ღვთისმოსავი ადამიანები ღირ. მარკოზისა და ღირ. ათანასიას მაგალითებზე მივუთითებთ.
1) სიკვდილის წინ ღირ. მარკოზს ეწვია ღირ. სერაპიონი. ღირ. მარკოზმა გულითადი სიხარულით მიიღო სერაპიონი და უთხრა: "ღმერთმა გამომიგზავნა შენი თავი, რათა შენი წმიდა ხელებით მოამზადო დასაკრძალად ჩემი მორჩილი სხეული". ერთი საათის შემდეგ კი თქვა: "ძმაო სერაპიონ! ეს ღამე ჩემთან გაათენე ჩემი ამქვეყნიდან წასვლის გამო"! ამის შემდეგ ორივენი ლოცვაზე დადგნენ.
ლოცვის დასრულების შემდეგ, მარკოზმა სერაპიონს უთხრა: "ჩემი გარდაცვალების შემდეგ ჩემი სხეული ამ გამოქვაბულში დადე ქრისტეს მშვიდობით, გამოქვაბულის კარები ქვებით ჩახერგე და შენს ადგილას წადი, აქ ნუ გაჩერდები". სერაპიონმა სთხოვა მას თან წაეყვანა იგი, მაგრამ ღირ. მარკოზმა უთხრა: "შენ არ კი არ უნდა მოკვდე, არამედ შენს ადგილას". და კიდევ დაამატა: "დიდია ეს დღე, ის საუკეთესო დღეა ჩემთვის, რაც კი გამიტარებია ამ ცხოვრებაში, რადგან დღეს ჩემი სული გაეყრება ხორციელ სატანჯველებს და წავა განსასვენებლად ზეციურ სავანეებში". ამის თქმა იყო და ჰაერი აივსო ნათლით, ოთახი მზეზე უმეტესად გაბრწყინდა, ჰაერში დაიფრქვა სასიამოვნო სურნელი.
ღირ. მარკოზმა ხელი ჩასჭიდა სერაპიონს და უთხრა: "დაე ჩემი მკვდარი გვამი, სადაც ის იღვწოდა ამ დროებით ცხოვრებაში, იქვე იდოს საყოველთაო აღდგომამდე, ეს არის ჩემი სნეულებების, ღვაწლისა და საჭიროებების სახლი. შენ, უფალო, განუტევე ჩემს სულს სხეულისგან, რადგან შენს გამო განვიცადე შიმშილი, წყურვილი, სიშიშვლე, ყინვა, ხვატი და ყოველგვარი შეჭირვება; თავად, უფალო, შემმოსე დიდების სამოსელით შენი საშინელი მოსვლის დღეს; მაშ, დაისვენეთ ჩემო თვალებო და ფეხებო, რომლებმაც მრავალი იღვაწეთ ღამისთევით დგომებზე; გავდივარ ამ დროებითი ცხოვრებიდან, და ყველა დარჩენილს სულის ცხონებას ვუსურვებ. იღვაწეთ ღვთის გულისთვის!"
დარიგების შემდეგ, ეამბორა რა სერაპიონს, უთხრა: "შენც იცხოვნე თავი, სერაპიონ! გაფიცებ უფალს, არაფერი აიღო ჩემი მორჩილი სხეულიდან". როდესაც სერაპიონმა იტირა, ზეციდან ხმა გაისმა: "მოაბრძანეთ ჩემთან უდაბნოს რჩეული ჭურჭელი, მოაბრძანეთ სიმართლის მოღვაწე, სრულყოფილი ქრისტიანი და ერთგული მონა. მოდი, მარკოზ, მოდი! შემოდი სიხარულის ნათელში და სულიერ ცხოვრებაში!"
მარკოზმა უთხრა სერაპიონს: "მუხლი მოიყარე, ძმაო!" მაშინ გაისმა მთავარანგელოზის ხმა მარკოზისადმი: "გაიწვდინე შენი ხელები!" ეს ხმა სერაპიონსაც ესმა.
სერაპიონი იმწამსვე ადგა და იხილა წმინდანის სული ხორციელი საკვრელებისგან გათავისუფლებული, რომელიც ანგელოზთა ხელით იმოსებოდა სპეტაკი სამოსლით და ზეცად ადიოდა (5 აპრილი. მარკოზის ცხოვრება. საკითხავი თვენი).
2) ღირ. ათანასიას სიკვდილის ჟამის უწყება თორმეტი დღით ადრე ემცნო, - არ სვამდა და არ ჭამდა, არამედ იქვე მყოფ დებს ეუბნებოდა: "აქეთ და ადიდეთ ღმერთი ყოველთვის!" როდესაც მეთორმეტე დღე დადგა, მან არ დაასრულა ფსალმუნის კითხვა და თქვა: "შემეწიეთ მე დაუძლურებულს, წადით ეკლესიაში და დაასრულეთ ფსალმუნის კითხვა, მე ვერ ვამთავრებ: ძალები აღარ მაქვს!" დებმა ტირილით ჰკითხეს: "რომელ ფსალმუნამდე წაიკითხე?" მან უპასუხა: "მეცხრამეტეზე ვიდექი და ვეღარ შევძელი დასრულება".
დები ეკლესიაში წავიდნენ და ფსალმუნის კითხვა იქ დაამთავრეს. ხოლო დარჩენილმა დებმა: მარინამ და ევპრაქსიამ იტირეს. ღირ. ათანასია გადაეხვია მათ, ეამბორა და უთხრა: "დღეს დავშორდებით ერთმანეთს, ხოლო მომავალ საუკუნეში კვლავ ვიხილავთ!" მისი სახე მზესავით გაბრწყინდა, და თქვა: "დღესასწაულის მსახურება არ დატოვოთ. საეკლესიო გალობა წეს-რიგისამებრ აღასრულეთ, ღარიბებს დაქვრივებს ძალისამებრ შეეწიეთ; საღმრთო ლიტურგიის შემდეგ ჩემი უბადრუკი სხეული მიწას მიაბარეთ!"
ამის შემდეგ პირი დაკეტა, თვალები დახუჭა და უფალში განისვენა, სიკვდილის ძილით დაიძინა. ღირ. ათანასია გარდაიცვალა 14 აგვისტოს მწუხრზე (12 აპრ. ღირ. ათანასიას ცხოვრება. საკითხავი თვენი).
ძალიან სანუგეშოა მართალთა ცხოვრება და გადმოცემები მათ გარდაცვალებაზე, ჭკუის სასწავლია და სულისთვის სასარგებლოა თქმულება იმის შესახებ, თუ როგორი სულშემუსვრილობითა და გულის სიმდაბლით ემზადებოდნენ სიკვდილისთვის; როგორი წმიდა შიშით ხვდებოდნენ მას და როგორ ადიდებდა უფალი მათ გარდაცვალებას.
ასე, მაგალითად, როდესაც სისო დიდის გარდაცვალების ჟამი დადგა, მისი სახე გაბრწყინდა, და მან მის გვერდით მჯდომ მამებს უთხრა: "აი, აბბა ანტონი მოვიდა". ცოტა ხანი დადუმდა და თქვა: "აი, წინასწარმეტყველთა დასი მეახლა". შემდეგ კიდევ უფრო განათდა მისი სახე და თქვა: "აი მოციქულთა დასი მესტუმრა". შემდეგ კვლავ უფრო მეტად გაბრწყინდა მისი პირისახე; ის ვიღაცას ესაუბრებოდა. მხცოვნები სთხოვდნენ მას ეთქვა, თუ ვის ელაპარაკებოდა? მან კი უპასუხა: "ანგელოზები მოვიდნენ ჩემს წასაყვანად; მაგრამ მე ვევედრებოდი მათ, რათა მცირე დროით დავეტოვებინეთ სინანულისთვის". მხცოვნებმა უთხრეს: "მამაო! შენ არ გჭირდება სინანული". მან კი უპასუხა: "ჭეშმარიტად არ ვიცი, დასაბამი დავუდე თუ არა სინანულს". არადა ყველამ უწყოდა მისი სრულყოფილება.
ასე ამბობდა და გრძნობდა ჭეშმარიტი ქრისტიანი, მიუხედავად იმისა, რომ თავისი ცხოვრების განმავლობაში მას ერთი სიტყვით შეეძლო მკვდრის გაცოცხლება და სულიწმიდის ნიჭებით იყო აღსავსე. შემდეგ მისი სახე კიდევ უფრო გაბრწყინდა და მზესავით განათდა. ყველანი შეშინდნენ. მან უთხრა შეკრებილთ, - უფალი მოვიდა და ბრძანა: მომიყვანეთ რჩეული ჭურჭელი უდაბნოდან". ამ სიტყვებით სული განუტევა. უცებ იელვა, და სახლი კეთილსურნელებით აივსო. ასე დაასრულა თავისი მიწიერი ცხოვრება ღმრთის ერთ-ერთმა უდიდესმა მოსაგრემ (სკიტეს პატერიკი. ბრიანჩანინოვი, გვ. 639-640).
ამრიგად, ზემოთდამოწმებული გადმოცემებიდან (რომელთა მსგავსი პატრიკებსა და წმინდანთა ცხოვრებებში ძალზედ ბევრია), შეგვიძლია ვნახოთ, რომ მართალთა სიკვდილი უფრო სასურველია, ვიდრე საშინელი და შემაძრწუნებელი. და ეს იმიტომ, რომ მათ მთელი ცხოვრების განმავლობაში ახსოვდათ სიკვდილი, მთელი ცხოვრება ემზადებოდნენ მისთვის, - ყოველჟამ მზად იყვნენ მასთან შესახვედრად, რადგან ახსოვდათ უფლის სიტყვები: "მაშ, იფხიზლეთ, ვინაიდან არც დღე იცით და არც საათი, როდის მოვა ძე კაცისა" (მთ. 25:13). "ამიტომ თქვენც მზად იყავით, ვინაიდან, როცა არ ელით, სწორედ იმ საათს მოვა ძე კაცისა" (მთ. 24:44). "მაშინ მოვა მონის პატრონი იმ დღეს, როდესაც არ ელის, და იმ საათს, რომელიც არ იცის" (მთ. 24:50).
9. უფალი მონანულ ცოდვილთ შეიწყნარებს
ბერძენი იმპერატორის მავრიკიუსის დროს თრაკიაში იყო ერთი ყაჩაღი, ფრიად მძვინვარე და სასტიკი. მისი დაჭერა ვერავინ შეძლო. როდესაც ნეტარმა იმპერატორმა ამის შესახებ გაიგო ყაჩაღს გაუგზავნა თავისი ჯვარი და ბრძანა მისთვის ეთქვათ, რომ არ შეშინებოდა, რითაც მის მიერ ჩადენილი ყველა ბოროტების მიტევება ამცნო, ოღონდ იმ პირობით, რომ გამოსწორდებოდა. ყაჩაღი მოლბა, მოვიდა მეფესთან, შეინანა და ფეხებში ჩაუვარდა.
რამოდენიმე დღის შემდეგ, ყოფილი ყაჩაღი მძიმედ დაავადდა, რის გამოც სასტუმრო სახლში გადაიყვანეს, სადაც მან სიზმარში საშინელი სამსჯავრო იხილა. რომ გაიღვიძა სნეულების მომძლავრება და აღსასრულის მოახლოვება იგრძნო. ცრემლით შეუდგა ლოცვას და უფალს ასე მიმართა: "მეუფეო, კაცთმოყვარეო, რომელმან პირველად ჩემნაირი ავაზაკი სამოთხეში შეიყვანე, მოიღე მოწყალება ჩემ უღირსზეც: შეიწყნარე ჩემი გლოვა სიკვდილის სარეცელზე. როგორც შეიწყნარე შენ მეთერთმეტე ჟამს მოსულნი, რომელთაც ღირსი არაფერი ექმნათ, ასევე შეიწყნარე ჩემი მხურვალე ცრემლები, განმწმინდე მათით და მომიტევე. ამაზე მეტს ნურაფერს მოითხოვ ჩემგან; დრო უკვე აღარა მაქვს, მევახშეები (ეშმაკები - "აპოკ". რედ.) კი მიახლოვდებიან. ნუ გამოეძიებ და გამოიკვლევ, რადგან ვერაფერს ჰპოვებ ჩემში კეთილს; გამასწრო მე ჩემმა ურჯულოებამ, და აჰა, მწუხრს მივაღწიე; უთვალავია ჩემი ბოროტება. როგორც მოციქულ პეტრეს გოდება შეიწყნარე, ასევე შეიწნყარე ჩემი ცრემლები, და წაშალე ჩემი ცოდვების ხელთწერილი. შენი მოწყალების ძალით აღხოცე ჩემი ყოველგვარი შეცოდება".
ასე ტიროდა და შესთხოვდა უფალს რამოდენიმე საათის განმავლობაში, ცრემლებს პირსახოცით იწმენდდა და მალევე სულიც განუტევა. სიკვდილის ჟამს სასტუმრო სახლის უფროსმა მკურნალმა სიზმარი იხილა: ავაზაკის საწოლს შავი არსებები მოუახლოვდნენ, რომელთაც ხელში ქარტია ეპყრათ, და რომელზეც ავაზაკის მრავალრიცხოვანი ცოდვები ჩამოეწერათ; შემდეგ ორმა ბრწყინვალე და მშვენიერმა ყმაწვილმა სასწორი მოიტანა. დემონებმა ერთ თეფშზე ავაზაკის მიერ ჩადენილი ცოდვების სია დადეს. ეს თასი იმწამსვე ქვემოთ ჩაიწია, მეორე კი ზემოთ აიწია. ერთმა წმიდა ანგელოზმა თქვა: ნუთუ არაფერი გვაქვს საპასუხოდ? რა შეიძლება გვქონდეს, - მიუგო მეორე წმიდა ანგელოზმა, - როდესაც ათი დღეც არ გასულა, რაც მკვლელობებისგან თავი შეიკავა? თუმცა, - დაამატეს მათ, - მოდი რაიმე კეთილი მოვიძიოთო. ერთმა მათგანმა ავაზაკის ცრემლებით დალბობილი პირსახოცი იპოვა და მეორეს უთხრა: "ზუსტად ეს მისი ცრემლებით აღსავსე პირსახოცია". მოდი, ეს დავდოთ მეორე თასზე, მასთან ერთად კი ღმრთის კაცთმოყვარებაც, და ვნახოთ რა მოხდება.
როგორც კი ანგელოზებმა მეორე თასზე ავაზაკის პირსახოცი დადეს, მან დაუყოვნებლივ ქვემოთ დაიწია და მეორე თეფშზე დადებული საქმეები სრულად გაანადგურა. ანგელოზებმა ერთხმად შესძახეს: "ჭეშმარიტად გაიმარჯვა ღმრთის კაცთმოყვარებამ"! ანგელოზებმა მიიღეს ავაზაკის სული და თან წაიყვანეს; დემონები კი აყმუვლდნენ და სირცხვილეულნი უკუიქცნენ.
ამ სიზმრისეული ხილვის შემდეგ, მკურნალი გამოღვიძებისთანავე წავიდა სასტუმრო სახლში, მიუახლოვდა ავაზაკის სარეცელს და ნახა, რომ გარდაცვლილი ჯერაც თბილი იყო, თუმცა მის სულს გვამი უკვე დაეტოვებინა; ცრემლით დალბობილი პირსახოცი თვალებზე ეფარა. მის გვერდით მყოფთაგან ავაზაკის სინანულის შესახებ რომ შეიტყო, მკურნალმა პირსახოცი აიღო, იმპერატორს წარუდგინა და უთხრა: "მეუფეო! განვადიდოთ ღმერთი, შენი ხელმწიფების დროს ავაზაკი ცხონდა".
მაგრამ, - ასკვნის ამ საკმაოდ კეთილგონივრული თხრობის გადმომცემი, - უმჯობესია დროულად მოვემზადოთ სიკვდილისთვის და სინანულით შევხვდეთ ჩვენი აღსასრულის მოახლოვებას (პროლოგი. 17 ოქტომბერი).
უფალი ადამიანს სინანულისა და ცხონებისკენ მისი ცხოვრების უკანასკნელ წუთამდე მოუწოდებს. ამ ბოლო წუთსაც კი ღმრთის მოწყალების კარები ყველასთვის ღიაა, ვინც კი მასზე აკაკუნებს. ამიტომაც, ნურავინ მიეცემა სასოწარკვეთას! სანამ სარბიელი არ დასრულებულა, ღვაწლი ჯერაც შესაძლებელია. და ადამიანის ცხოვრების ბოლო წუთებზეც მთელი მისი ცხოვრების გამოსყიდვა ფრიად შესაძლებელია.
ეგვიპტეში ცხოვრობდა ერთი ქალწული, სახელად ტაისია. მშობლები ადრე გარდაეცვალა, რის შემდეგაც გადაწყვიტა თავისი სახლი სკიტეს მონაზვნებისთვის სასტუმრო სახლად გადაეკეთებინა. გავიდა დიდი დრო, რაც ტაისია სტუმრად იღებდა მოგზაურ ბერებს და მასპინძლობდა. მაგრამ, ბოლოს მისი სახსრები ამოიწურა და შესაძლებლობებიც უკვე ძველებურად აღარ ჰქონდა. მას არაკეთილმოსურნე ადამიანები დაუკავშირდნენ, და სათნო გზიდან გადააცდინეს. ტაისიამ ცუდ ცხოვრებას მიჰყო ხელი, მეტიც, გარყვნილებაშიც კი გადაეშვა. როდესაც ამის შესახებ მამებმა შეიტყვეს, ძლიერ დამწუხრდნენ, მოუწოდეს აბბა იოანე კოლობოსს (ბერძნ.: Κολοβός – "აპოკ." რედ.) და უთხრეს: "ჩვენ გვესმა ჩვენი დის, ტაისიას შესახებ, რომ გაკოტრდა. როდესაც შეძლებული იყო, თავის სიყვარულს და მზრუნველობას არ გვაკლებდა; ახლა კი ჩვენი ჯერია გამოვიჩინოთ ჩვენი სიყვარული მისდამი და შევეწიოთ მას. გთხოვთ ეწვიო, და შენთვის ღმრთითბოძებული სიბრძნით, კვლავ გზაზე დააყენო".
აბბა იოანე მივიდა მასთან და, კარებთან დარაჯად მდგომ ხანში შესულ დედაკაცს სთხოვა, თავისი ქალბატონისთვის მისი მოსვლის შესახებ ეცნობებინა. მან უპასუხა: "თქვენ, ბერებმა, მას მთელი ქონება შეუჭამეთ". აბბა იოანემ მიუგო: "მოახსენე მას, რადგან უდიდეს სარგებლობას მოვუტან". ხანში შესულმა დედაკაცმა ტაისიას იოანეს მოსვლის შესახებ ამცნო. ახალგაზრდა ქალბატონმა მას უთხრა: "ეს ბერები, მუდმივად მოგზაურობენ მეწამულ ზღვაზე, მარგალიტებსა და ძვირფას ქვებს პოულობენ; მიდი, მომიყვანე".
აბბა იოანე მივიდა ტაისიასთან და მის შორიახლო დაჯდა, შეხედა მის სახეს, თავი დახარა და მწარედ იტირა. ტაისიამ ჰკითხა: "აბბა, რა გატირებს?" მან უპასუხა: "ვხედავ, როგორ თამაშობს შენს სახეზე სატანა, მაშ, როგორ არ ვიტირო? რით ვერ მოგეწონა იესუ, რომ ხელი მის საწინააღმდეგო საქმეებს მიჰყავ?"
როგორც კი ეს ისმინა, ტაისია შეკრთა და თრთოლვით ჰკითხა: "მამაო! არის კი ჩემთვის სინანული?" მან მიუგო: "არის". "მაშ, წამიყვანე საითკენაც გსურდეს", - სთხოვა ტაისიამ, ადგა, და იოანეს მიჰყვა. იოანემ, როგორც კი შენიშნა, რომ ტაისიამ არანაირი განკარგულება არ გასცა და ერთი სიტყვაც კი არ უთხრა თავის მოახლეებს, გაიკვირვა.
როდესაც უდაბნოს მიაღწიეს, შებინიდდა. წმიდა მამამ ქვიშისგან ბალიშივით თავსადები გაუკეთა, და ასეთივე თავსადები, ოღონდ მოშორებით, თავისთვისაც გაიკეთა. ორივეს ჯვარი გამოსახა და თქვა: "აქ დაიძინე". თვითონ კი, თავისი ლოცვების შესრულების შემდეგ, დასასვენებლად დაწვა.
შუაღამეს იოანეს გაეღვიძა და ნახა, რომ იმ ადგილიდან, სადაც ტაისია იწვა, ერთგვარი გზა წარმოქმნილიყო, რომელიც ცას წვდებოდა, და ღმრთის ანგელოზებს მისი სული ღმრთისკენ აჰყავდათ. მაშინ იოანე ადგა და ტაისიას გამოღვიძებას შეუდგა, მაგრამ ის უკვე გარდაცვლილი დახვდა. იოანე მიწაზე დაეცა და ხმა ესმა: "მისმა ერთსაათიანმა სინანულმა მრავალთა ხანგრძლივ სინანულს გადააჭარბა, რომლებსაც ასეთი თავდადება არასოდეს გამოუჩენიათ" (სკიტეს პატერიკი).
უფალო, - ამბობს წმ. ბასილი დიდი, - შენს მონათათვის, რომლებიც განეშორნენ თავიანთ სხეულებს და შენ, ჩვენს ღმერთს, მიგეახლებიან, არ არსებობს სიკვდილი, არამედ მწუხარებიდან უნეტარეს განსვენებასა და სიხარულში გადადიან (ლოცვა სულთმოფენობის მწუხრზე).
10. უეცარი სიკვდილის მნიშვნელობა
საშინელებაა უეცარი სიკვდილი. ის ღმრთის რისხვის მახვილია ჩვენ მიერ ჩადენილი ცოდვებისთვის. ამას ნათლად ვხედავთ მდიდრისა და ლაზარეს იგავიდან. მდიდარი ვერცხლისმოყვარე, ხორცის მონა და ვნებებს აყოლილი იყო. მან სრულიად დაივიწყა სიკვდილი, სულის უკვდავება და ღმერთი. ის თავისი გულითა და გონებით მიწიერ სიამტკბილობას მიეკრო, და მოკვდა არა როგორც ღვთისადმი მორწმუნე ადამიანი, არამედ, როგორც უკეთური, რომელმაც ყოველგვარი რწმენა და სასოება დაკარგა; არა როგორც უკვდავი სულის მქონე ადამიანი, არამედ, როგორც კაცი, რომელმაც საკუთარი სული მოკლა; არა როგორც გონიერი ქმნილება, არამედ როგორც უგუნური პირუტყვი.
ღმრთის განჩინებით, ყველა ამ ცოდვისთვის, მდიდარი მოულოდნელი სიკვდილით აღესრულა. მისი სიკვდილი არაბუნებრივი რომ იყო, და ღმრთის განგებით მოულოდნელმა სიკვდილმა მოცელა - ჩანს იმავე იგავიდან. იესუ ქრისტემ იგავში წარმოგვიჩინა ის, რაც არ ხდება ბუნებრივი სიკვდილის დროს; უფალმა წარმოგვიჩინა თვით ღმერთი, რომელიც ამხელს უკეთურ ცოდვილს და მოულოდნელი სიკვდილით საშინელ სასჯელს უცხადებს: "უთხრა მას ღმერთმა: უგუნურო, ამაღამვე ამოგართმევენ სულს: ვისღა დარჩება შენი სარჩო-საბადებელი?" (ლუკა 12:20). ამასთან უფალმა წარადგინა ამგვარი საშინელი განსჯის მიზეზიც, - მევახშეობის ვნება, უზრუნველობა საკუთარ სულსა და მიწიერი ცხოვრების დასასრულზე.
დიახ, დამღუპველია სულისთვის ჩვენი მოულოდნელი სიკვდილი! რადგან, როგორც უკვე ვთქვით, რომელ მდგომარეობაშიც მოგვასწრებს სიკვდილის მომენტი, მარადიულად იმავეში დავრჩებით. სიკვდილის შემდეგ სათნო ადამიანი სათნოდან ბიწიერ ადამიანად არ შეიცვლება, და არც ცოდვილი გარდაიქმნება ბიწიერიდან სათნოდ. ამას ღვთაებრივი ეკლესიასტეც ადასტურებს: "თუ დაეცა ხე სამხრეთში ან ჩრდილოეთში, სადაც დაეცა, იქვე დარჩება" (ეკლ. 11:3). ეს ნიშნავს: რომელი ადგილის ღირსი იქნება ადამიანი თავისი სიკვდილის ჟამს, იქვე იქნება განსაზღვრული მისი ადგილი სამარადჟამოდ.
ჩვენ, გლახაკნი, მუდმივად ვცოდავთ, ცოდვები ფეხდაფეხ მოგვდევს. ხან ბევრ ჭამა-სმას ვეძალებით, ხან კიდევ - უქმობას და უდარდელობას. ვითმენთ მტაცებლობას, უსამართლობას, მკვლელობებს, მტრობას, ძმათა დევნას და შევიწროვებას!
როდიღა არ ვცოდავთ? გმობა, ცილისწამება, განკითხვა, სიცრუე, ბილწსიტყვაობა და ფუჭი საუბრები მუდმივად ამოდის ჩვენი პირიდან. როდის არ ვეზიარებით სიამაყეს, ამპარტავნებას, დიდებისმოყვარებას, ბილწ შურისმაძიებლობას და მზაკვრულ წარმოსახვებს? - თითქმის არასდროს! მაამებელი ცოდვა ყოველთვის ჩვენშია, ყოველთვის შეკრული ვყავართ მას თავისი ბილწი და ბინძური საკვრელებით, უსჯულოებითა და მკრეხელობებით, "ურჯულოებისათვის დავუმონეთ ჩვენი ასოები უწმინდურებას და ურჯულოებას" (შეად. რომ. 6:19).
სანამ სიკვდილი მოვიდოდეს კაცთმოყვარე ღმერთი გვიგზავნის სასტიკ სნეულებებს. მაშინ ის ესაიას მსგავსად გვეუბნება: "ამბობს უფალი: ანდერძი დაუტოვე შენს სახლს, რადგან მოკვდები, ვერ გადარჩებიო" (ეს. 38:1). ხმამაღალი საყვირივით ჩაგვძახებს ის ამ სიტყვებს: "ადამიანო! მოემზადე მომავალი ცხოვრებისთვის..." მაშინ გრძნობს კაცი განშორებას წუთისოფელთან, მაშინ ხედავს, რომ უსარგებლოა მისთვის სიმდიდრე, ხოტბა-დიდება, სიბრძნე და საერთოდ, ყოველგვარი მიწიერი სიამტკბილობა.
მაშინ ავადმყოფის ნათესავები და მეგობრები მოუწოდებენ მის სულიერ მოძღვარს, რათა შეინანოს თავისი ცოდვები და მიმართოს უფალს, აღიაროს თავისი დანაშაულობანი და შეუერთდეს მაცხოვარ იესუ ქრისტეს მისი უპატიოსნესი ხორცისა და სისხლის ზიარებით. მაშინ, უეჭველად, არსებობს იმედი, რომ ასეთი ადამიანი შეიძლება ცხონდეს და დარჩეს არა "ჩრდილოეთით", ტანჯვის ადგილას, არამედ - "სამხრეთით", ადგილზე ნეტარებისა.
მაგრამ, როდესაც უეცრად, ვითარც ქარიშხალი, სიკვდილი წარიტაცებს სიცოცხლეს, როდესაც კაცი, ძლიერი და ჯანმრთელი, მაგრამ შემცოდე, ერთ წამში დავარდება უხმოდ და უძრავად, როგორ შეიძლება იარსებოს ცხონების სასოებამ? სად იქნება მაშინ სინანული? სად იქნება აღსარება? სად იქნება მოქცევა ბოროტებისგან? ვერც ნათესავები, ვერც მეგობრები და ვერც მღვდელმსახურნი მაშინ ვერავის შეეწევიან, თუნდაც ვინმეს ეს ძალიან სურდეს და ცდილობდეს მიცვალებულის მდგომარეობის შემსუბუქებას. მაშინ უეცრად მოვლენ უმოწყალო, მტანჯველი დემონები, და წარიტაცებენ საცოდავის სულს, როგორც სახარებაში უთხრა ღმერთმა მდიდარს: "ამაღამვე ამოგართმევენ სულს: ვისღა დარჩება შენი სარჩო-საბადებელი?" (ლკ. 12:20).
ყოველი უბედურება, ყოველგვარი ჭირვება, ყოველი ბოროტება, როდესაც უეცრად ხდება, შეუდარებლად მძიმეა და მომაკვდინებლად მოქმედებს ჩვენზე, ვიდრე მაშინ, როდესაც ადამიანმა წინდაწინ იცის თუ რა მოხდება მის თავს, რადგან ასეთ შემთხვევაში ის ეცდება მისგან გათავისუფლებას ან მის შემსუბუქებას და ამზადებს სულსა და გულს, რათა ღირსეულად შეხვდეს მოსალოდნელ უბედურებას.
იგივე შეიძლება ითქვას ჩვენი მიწიერი ცხოვრების დასასრულზეც. სიკვდილი, უეჭველად, გარდაუვალია და საშინელია, მისი თავიდან აცილება შეუძლებელია; მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია მოვემზადოთ მისთვის, - მოვიწესრიგოთ მიწიერი საქმეები და ვიზრუნოთ სულისთვის. გავთავისუფლდებით რა ამქვეყნიური საზრუნავებისგან, სული სინანულით, ცოდვათა აღსარებით შევიმსუბუქოთ; გავთავისუფლდეთ სინდისის ქენჯნისგან და განვიდევნოთ ტანჯვათა მოზღვავებული შიში; ზიარების საიდუმლოში ჩვენს მაცხოვარს, უფალ იესუ ქრისტეს შევუერთდეთ.
ამის შედეგად ადამიანის გულში შესახლდება სასოება ღმრთის მოწყალებისადმი, მარადიული სიმშვიდის იმედი, უკვდავი სამეფოს ნეტარების მოლოდინი, რომელიც აქარწყლებს წუთისოფელთან განშორების ჭმუნვასაც კი. მაშინ არაფერი დარჩება ადამიანში სამწუხარო და საშინელი, გარდა ღვაწლისა, რომელიც სულის სხეულისგან გაყრას მოსდევს. მაშინ მოწყალე და ნათელი ანგელოზები შემოეხვევიან მომაკვდავ ადამიანს და შორს განდევნიან ბნელ სულებს. ისინი დაატკბობენ სიკვდილის სიმწარეს, შეამსუბუქებენ მის სიმძიმეს, განდევნიან სულიერ შიშს, და, სიხარულით მიიღებენ ჩვენს სულებს. ნეტარია ის, ვისაც ასეთი ტკბილი აღსასრული ეღირსება, ის მშვიდად და თვინიერად იტყვის დავითთან ერთად: "მშჳდობით მას ზედა დავწვე და დავიძინო" (ფსალმ. 4:9).
როდესაც მოულოდნელი სიკვდილი მოდის ის ჩვენს უსჯულოებებში წაგვასწრებს. რაოდენ საშინელი და დამღუპველი იქნება მაშინ ჩვენთვის სიკვდილის ჟამი?! მაშინ დავინახავთ და ვიგრძნობთ, რომ ჩვენზე აღმართულია მისი მომსრველი მახვილი, და ჩვენ ახლავე, ამ წუთასვე გადავალთ მარადისობაში. უმალ ვისურვებდით მაშინ გავქცეოდით ამ ხვედრს, მაგრამ ეს გაქცევა უკვე შეუძლებელი იქნება. ვისურვებდით ანდერძი მაინც დაგვეტოვებინა ჩვენი ოჯახისთვის, მაგრამ ჩვენი ფიქრები აირევა, აზრი კი - გაქრება; ვისურვებდით მაშინ სინანულს, ცოდვების აღიარებას მოძღვრის წინაშე, მაგრამ ენა არ დაგვემორჩილება, ბაგენი კი შეიკვრებიან და ხმას ვერ გასცემენ ვერავის; მწარედ შევიგრძნობთ, რომ ვკვდებით, ცოდვებში აღვესრულებით და გამზადებულნი ვართ ეშმაკისა და მისი ანგელოზებისთვის.
ეს ფიქრები საშინელ ტანჯვას მოგვაყენებს და სასოწარკვეთაში ჩაგვაგდებს. ბნელი და უმოწყალო დემონები, ამხელენ რა ჩვენს საქმეებს, დატანჯავენ ჩვენს სულს. დასასრულ, ჩვენი სული ენით გამოუთქმელ ტანჯვებში განეშორება ჩვენსავ სხეულს, - მას ძალდატანებით მიიტაცებენ დემონები. ვაი იმ ადამიანს, რომელიც ამგვარად დაასრულებს თავის ცხოვრებას, რადგან ესაა სწორედ ის სიკვდილი, რომლის შესახებაც წინასწარმეტყველი დავითი ბრძანებდა: "სიკუდილი ცოდვილთა ბოროტ არს..." (ფსალმ. 33:22).
ჩვენ, ადამიანებმა, არა მარტო არ ვიცით ჩვენი გარდაცვალების ჟამი, არამედ ისიც არ ვიცით, როგორი იქნება ჩვენი აღსასრული; მშვიდობიანად მოვა ის ჩვენთან თუ მძვინვარედ? გაგვაფრთხილებს თუ არა სიკვდილი რაიმე მინიშნებებით, თუ როგორც მპარავი ღამით მოულოდნელად თავზე დაგვადგება? მოგვცემს თუ არა იგი გარკვეულ დროს სინანულისთვის, თუ უმალ მიიტაცებს ჩვენს სულს თავის უსჯულოებებთან ერთად? ჩვენ ამის შესახებ არაფერი ვიცით.
რისთვის არის საჭირო ასეთი ბუნდოვანება, ასეთი უცოდინრობა სიკვდილის ჟამზე და მის სახეზე? ასე მოაწყო ეს კაცთმოყვარე ღმერთმა ჩვენივ ცხონებისთვის, და სწორედ იმიტომ, რომ სიკვდილის ჟამის უცოდინრობა შობს შიშს; შიში შობს თავშეკავებას; ხოლო თავშეკავება სპობს ცოდვის ჩადენისა და დაცემის შესაძლებლობას. შემდეგ, სიკვდილის ჟამის უცნობლობა აჩენს ყურადღებას; ყურადღება - სურვილს, რომელიც სათნოებათა პირველი მიზეზია.
ჩვენ არ ვიცით კეთილი იქნება ჩვენი აღსასრული თუ სასტიკი, და ეს იმიტომ, რათა გვეშინოდეს ცოდვისა და გავექცეთ მას; განვიშოროთ ბიწიერებანი, უფრო და უფრო წარვემატოთ სათნოებებში. ამიტომაც უნდა მოვემზადოთ მარადიულ ცხოვრებაში გადასასვლელად, რომელსაც აქ დედამიწაზე სიკვდილს ვუწოდებთ.
მიწიერი ცხოვრება საკუთრივ არც არის ცხოვრება; ეს არის ბრძოლა სიკვდილსა და სიცოცხლეს შორის, და ჩვენ მათ შორის ვირყევით, მუდმივად ვიხრებით ხან ერთისკენ და ხან კიდევ მეორისკენ. თუ სამართლიანად შევაფასებთ იმ ხანმოკლე გაელვებას, რომელშიც ჩაყენებული ვართ ამქვეყნად, დედამიწაზე, თუ მას განუზომელ და დიად მარადისობას შევადარებთ, დავინახავთ, რომ მხოლოდ მიწიერი ცხოვრების სწორი გამოყენება, ანუ მუდმივი მზადება მარადიული ცხოვრებისთვის არის ჩვენთვის სანატრელი და სასარგებლო.
ასე განსჯის მიწიერ ცხოვრებაზე ღმრთის სიტყვაც: "ნუ გეშინია, პატარა სამწყსოვ, - ამცნებს უფალი თავის მოწაფეებს, - ვინაიდან მამამ თქვენმა კეთილინება, რომ მოგეცეთ სასუფეველი. გაყიდეთ თქვენი საბადებელი და გაეცით მოწყალება; გაამზადეთ უცვეთი ქისები და ულევი საუნჯე ცაში, სადაც მპარავი ვერ იპარავს და მღილი ვერა ღრღნის მას. ვინაიდან სადაც არის საუნჯე თქვენი, იქვე იქნება გული თქვენი. დე, იყოს თქვენი წელი მოსარტყლუღი და თქვენი სანთელი - ანთებული. იყავით იმ კაცთა მსგავსნი, რომელნიც მოელიან თავიანთ ბატონს, როდის დაბრუნდება ქორწილიდანო, რათა დარეკვისთანავე გაუღონ კარი. ნეტა იმ მონებს, რომლებსაც მოსვლისას ფხიზლად ჰპოვებს მათი პატრონი; ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: სარტყელს მოირტყამს, დასხამს, მივა და ემსახურება მათ. მეორე, გინდა მესამე გუშაგობის ჟამსაც რომ მოვიდეს და ამნაირსდ ჰპოვოს ისინი, ნეტა იმ მონებს. ესეც გახსოვდეთ: სახლის პატრონმა რომ იცოდეს, რომელ საათზე მოვა ქურდი, უეჭველად იფხიზლებდა და ძირს არ გამოათხრევინებდა სახლისთვის. ამიტომ თქვენც მზად იყავით, ვინაიდან, როცა არ ელით, სწორედ იმ საათს მოვა ძე კაცისა. ... და თქვა უფალმა: ვინ არის ერთგული და გონიერი მნე, რომელიც პატრონმა მიუჩინა თავის მსახურთ, რათა დროულად მისცეს ულუფა მათ? ნეტა ამ მონას, რომელსაც ამნაირად მოქმედს ჰპოვებს მისი პატრონი, როდესაც მოვა. ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: მთელს თავის სარჩო-საბადებელს მეთვალყურედ მიუჩენს მას. მაგრამ თუ ეს მონა თავის გულში იტყვის: აგვიანებს ჩემი პატრონი მოსვლას; და დაიწყესს მსახურებისა და მოახლეების ცემას, ჭამას, სმას და ლოთობას, მაშინ მოვა მონის პატრონი, იმ დღეს, როდესაც არ ელის, და იმ საათს, რომელიც არ იცის, შუა გაკვეთს და ურწმონოებთან დაუდებს წილს" (ლკ. 12:32-40, 42-46).
მაცხოვრის ამ ბოლო სიტყვებიდან ნათლად ჩანს, რომ სიკვდილის ჟამი ჩვენთვის გარდაუვალია და უცნობია; სიკვდილი მოდის, როგორც მპარავი ღამით და არის უეცარი.
11. უეცარი სიკვდილი, როგორც ღმრთის სასჯელი და რამოდენიმე მაგალითი
მოვიტანთ უეცარი სიკვდილის რამოდენიმე მაგალითს, რომელსაც ღმერთი უგზავნის ადამიანებს თავიანთი მოუნანიებელი ცოდვებისთვის და, რაც ამ ადამიანებისთვის იყო "ღმრთის სასჯელი".
კიევო-პეჩორის ლავრაში იყო ორი მონაზონი, მღვდელი ტიტე (*) და დიაკვანი ევაგრე. რამოდენიმე წლის განმავლობაში ისინი იმდენად მეგობრულად ცხოვრობდნენ, რომ დანარჩენი ძმები გაკვირვებულები იყვნენმათი ერთსულოვნებით...
______________________
* ღირ. ტიტე, პეჩორელი პრესვიტერი, ცხოვრობდა XII ს-ში ქრ. შ.-დან. იხ. საკითხავი თვენი. 27 თებერვალი
______________________
მაგრამ კაცთა მოდგმის მტერმა, რომელიც დასაბამიდან თესავს ღვარძლს ხორბლებს შორის მათ შორისაც ჩათესა მტრობის თესლი და მრისხანებითა და სიძულვილით აღძრა ისინი. იმდენად დაუბნელდათ გონება ტიტესა და ევაგრეს, რომ ზიზღის გარეშე ერთმანეთის დანახვაც არ შეეძლოთ.. როდესაც საღმრთო ლიტურგიას მსახურებდნენ, ერთი მათგანი სასაკმევლით ხელში დადიოდა ეკლესიაში, მეორე კი განზე გადიოდა, რათა არ გადაჰყროდა მკმეველს; ხოლო თუ ზოგჯერ ეს უკანასკნელი თავის ადგილზე რჩებოდა, პირველი უვლიდა გვერდს და რაც შეეძლო შორს დგებოდა მისგან.
ეს დროებითი მტრობა საკმაოდ დიდხანს გაგრძელდა; და ისინი, ერთმანეთთან შეურიგებელნი, ბედავდნენ მსხვერპლი შეეწირათ ღმრთისთვის... მრავალმა ძმამ ურჩია მათ დაეცხროთ მრისხანება და ერთმანეთში ეცხოვრათ მშვიდობითა და თანხმიერებით, მაგრამ - ამაოდ!
ერთხელ მღვდელი ტიტე მძიმედ დაავადდა. სასოწარკვეთაში ჩავარდნილი მძიმედ ატირდა თავისი შეცოდების გამო და გადამტერებულ ევაგრეს კაცი მიუგზავნა, რათა მიტევება ეთხოვა მისთვის; მაგრამ ევაგრეს ამის გაგონებაც არ სურდა და სასტიკად დასწყევლა იგი. ამგვარი შეცდომით დამწუხრებულმა ძმებმა ძალდატანებით მიიყვანეს ის მომაკვდავთან. ტიტემ თავისი მტერი რომ ნახა, სხვების დახმარებით სარეცელიდან წამოდგა, ფეხებში ჩაუვარდა და ცრემლებით პატიება სთხოვა, მაგრამ ევაგრე იმდენად გაავებული იყო, რომ ზურგი აქცია მას და გაშმაგებულმა უთხრა: "არც ამ, და არც მომავალ ცხვორებაში არ შევურიგდები მას!" თავი დაიხსნა ძმათა ხელებიდან და ის იყო გაქცევა დააპირა, რომ, იმავე წამს პირქვე დაემხო.
მონაზვნებმა მისი აწევა მოინდომეს,მაგრამ როგორი იყო მათი გაკვირვება, როდესაც აღმოაჩინეს, რომ მკვდარი იყო და ისეთი გაცცივებული თითქოსდა რამოდენიმე ხნის წინ ყოფილიყო გარდაცვლილი! მათმა გაკვირვებამ კიდევ უფრო იმატა, როდესაც მღვდელი ტიტე, იმავე დროს, უეცრად გამოჯანმრთელდა და თავს ისე გრძნობდა, თითქოსდა არც არასოდეს ყოფილიყო ავად.
ესოდენი საკვირველი შემთხვევით გაოგნებული მონაზვნები გარს შემოერტყნენ ტიტეს და ერთი მეორის მიყოლებით ჰკითხეს თუ რას ნიშნავდა ეს? ტიტემ მიუგო: "ავად რომ ვიყავი და ჩემს ძმაზე ვბრაზდებოდი, ვიხილე ანგელოზები, რომლებიც ჩემგან შორს იდგნენ და ჩემი სულის დაღუპვის გამო ტიროდნენ, ხოლო უწმინდური სულები ხარობდნენ, - აი მიზეზი, რის გამოც ვისურვე დაუყოვნებლივ შევრიგებოდი მას; მაგრამ როგორც კი მოიყვანეთ იგი და თაყვანი ვეცი მას და პასუხად დამწყევლა, დავინახე, როგორ მოწყვიტა იგი ერთმა მრისხანე ანგელოზმა ცეცხლოვანი შუბით, რის გამოც უბედური პირქვე დაემხო; მე კი იმავე ანგელოზმა ხელი გამომიწოდა და ჩემი სნეულებისგან განმკურნა".
მონაზვნები ტიროდნენ ევაგრეს გარდაცვალებას, და ამ დროიდან ადრინდელზე უფრო ცდილობდნენ, რათა არასოდეს მზე არ ჩასულიყო მათ მრისხანებაში, რადგან ღვარძლი და ბოღმა უსაშინელესი ვნებაა და ისევე საძაგელია ღმრთისთვის, რამდენადაც დამღუპველია იგი საზოგადოებაში.
ქრისტიანებო! ადამიანი შექმნილია ღმრთის ხატად და მსგავსად; როგორი პატივია!... მაგრამ მერწმუნეთ ბოღმიან ადამიანს არა აქვს ღმრთის მსგავსება, ის უფრო მხეცია, ვიდრე ადამიანი (Учидище благочестия, стр. 21 и 22. Изд, 1893).
ბერძენი მეფის თეოფილეს დროს, აგარიანელთა თავადმა ამირმუმნამ დაამარცხა ქრისტიანთა მხედრობა და ალყა შემოარტყა მშვენიერი და დიდ ქალაქ ამორიას (**). მაგრამ რადგან მიუდგომელი კედლები და მრავალრიცხოვანი ძალები იცავდნენ მას, და ბერზნები ყოველ ღამე თავს ესხმოდნენ მტერს და დიდი რაოდენობით ისმაილიტელს ხოცავდნენ, ამირმუმნამ იფიქრა უმჯობესი ხომ არ იქნებოდა უკან დაეხია ესოდენ მტკიცე ქალაქისგან.
______________________
** აღებულია 42 წმიდა ამორეველი მოწამის ცხოვრებიდან, რომლებიც IX ს-ში, მეფე თეოფილე ხატმებრძოლის დროს ცხოვრობდნენ.
______________________
ბერძენთა საუბედუროდ, სამეფო მხედართმთავრებს შორის იყო ვინმე ბადიტძისი. ამ მტარვალმა, რომელსაც კერძო ბოღმა ჰქონდა ზოგიერთ მხედართმთავარზე, იზრახა მტრისთვის გაეცა ქალაქი, რათა მასთან ერთად დაეღუპა ისინიც, ვინც სძულდა. ხელსაყრელი შემთხვევისთანავე, ბოროტმოქმედმა წერილ გამობმული ისარი ისროლა აგარიანელებისკენ, რომლებიც უკვე ბანაკის აღებას აპირებდნენ. წერილი ასეთი შინაარსისა გახლდათ: "ესოდენი სისხლისღვრის შემდეგ ყოველგვარი წარმატების გარეშე უკან რატომ იხევთ? მოდით კედელთან იმ მხრიდან, სადაც ჩანს ბოძი, რომელზეც მარმარილოს ლომი დგას. ქალაქის ამ ნაწილს მე ვიცავ და გეფიცებით, რომ ქალაქის აღებაში შეგეწევით. თქვენ იცით, როგორი ჯილდო ეკუთვნის თქვენს კეთილისმსურველსა და მეგობარს". ისარი შენიშნეს; წერილი ამირმუმნას გადასცეს, რომელმაც ის წაიკითხა თუ არა ბოროტმოქმედის რჩევის ასრულება არ დააყოვნა.
შუაღამით, როდესაც ამორეველნი არაფერს ელოდნენ მტრისგან, აგარიანელმა შეკრიბა მთელი თავისი ძალა და გააფთრებულმა შეუტია ქალაქის კედლის იმ ნაწილს, სადაც ბადიტძისი იყო. მოქალაქეები და ჯარი ამ შეტევის მოგერიებას შეეცადა, მაგრამ ბოროტმოქმედმა თავისი იარაღი საკუთარ თანამემამულეთა წინააღმდეგ მიმართა, და მტერმა წინააღმდეგობის გარეშე აიღო ქალაქი.
საშინელი სისხლისღვრა დატრიალდა; ყველაფერი ფერფლად აქციეს; ქრისტიანი წინამძღოლები დაატყვევეს, ხოლო სამშობლოს გამყიდველი ბადიტძისი, რომელიც ცრუწინასწარმეტყველის რწმენაზე გადავიდა, ამირმუმნამ სიმდიდრითა და დიდებულის ხარისხით დააჯილდოვა.
შვიდი წლის განმავლობაში ისხდნენ დატყვევებული მხედართმთავრები ბნელ საპყრობილეში, სადაც მხოლოდ ღმრთისადმი ლოცვა აძლებინებდათ. მათი გამოსასყიდი ზიზღით იქნა უარყოფილ. აგარიანელები, რომლებმაც მათი სხეულები დაატყვევეს, მათი სულის დატვევებასაც ცდილობდნენ. ხშირად უგზავნიდნენ მათ დიდებულებს და ბრძენკაცებს, რათა მიედრიკათ ისინი თავიანთ მხარეს, მაგრამ ამაოდ; მათთან ბადიტძისიც მიდიოდა, თუმცა ისინი შეძრწუნებით უმზერდნენ მას. დასასრულ ამირმუმნა ისე გაშმაგდა, რომ მათ სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა.
ორმოცდაორმა მართალმა მამაკაცმა ქრისტე მაცხოვრისადმი რწმენისთვის საკუთარი სისხლი გაიღო...
მაგრამ ღმერთი რამდენადაც მრავლისმთმენია, იმდენად მართლმსაჯულიცაა. აგარიანელთა თავადი, გაკვირვებული იყო მათი სარწმუნოებრივი ურყევობით და საკუთარი მეფისადმი ერთგულებით. უეცრად მან თავისთან მოუწოდა ბადიტძისის, რომელიც გულგრილად უყურებდა თავისიანების სიკვდილს, და მრისხანედ უთხრა მას: "რადგან შენ არ დაიცავი ქრისტესადმი რწმენა, უღალატე შენს მეფეს, დარწმუნებული ვარ, რომ საჭიროების შემთხვევაში მუჰამედისადმი რწმენასაც დატოვებ და ჩემი გამყიდველიც გახდები, რის გამო წინ ვუსწრებ შენს განმეორებით მუხანათობას". მან ბრძანება გასცა ბადიტძისისი დაესაჯათ, - და ერთ წამში მისი თავი მის სხეულსავე მოწყდა.
საშინელებაა იყო ზეციური მამისა და მეფის გამყიდველი! არანაკლები ბოროტებაა უღალატო შენი ქვეყნის მთავარს... როგორც მოქალაქე, რომელიც ზურგს აქცევს თავისი ქვეყნის მეფეს, რომელიც არის დედამიწაზე ღმრთის ხატება და მსგავსება, არ შეიძლება ქრისტიანი იყოს, ასევე ქრისტიანი, ვინც უღალატებს უფლის რწმენას, შეუძლებელია იყოს ქრისტიანი მოქალაქე. რადგან როგორ შეიძლება მიწიერი მეფის ერთგული იყოს ის, ვინც ზეციურ მეფეს უღალატა? (იქვე. გვ. 23, 24).
იმპერატორი ივლიანე, რომელიც ქრისტიანობიდან კერპთაყვანისმცემლობად მიიქცა, ეკლესიის მართლმადიდებელ შვილთათვის იმაზე არანაკლები სისასტიკით როდი გამოირჩეოდა, ვიდრე ეს წარმართ მტარვალებს ჰქონდათ. უფალმა ის ასე დასაჯა: ქრისტეს რწმენის წინააღმდეგ ჩადენილი მრავალი ტირანობის შემდეგ, მან წმ. არტემი მოკლა (საკითხავი თვენი, 20 ოქტ.). ივლიანე მრავალრიცხოვანი ჯარით სპარსეთს გაემგზავრა, რათა დაეპყრო იგი ან, უკიდურეს შემთხვევაში, დაეუძლურებინა იგი. ის იყო მეფემ და ჯარმა ქალაქ ქტიზიფონტოსს მიაღწიეს, რომ უეცრად მათ ერთ მხცოვანი კაცი შემოეგებათ, რომელიც კეთილშობილურ და საკმაოდ გონიერი ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. მან ივლიანეს შეჰპირდა, რომ აჩვენებდა უახლეს გზას სპარსეთის გულისკენ, რაც ივლიანეს ფრიად გაუხარდა.
მოხუცის წინამძღოლობით ისინი ჯერ კარგი გზებით მიდიოდნენ, მაგრამ მალე თავი საშინელ უდაბნოში ამოჰყვეს. მსუბუქი ქარის დროსაც კი ქვიშა იკლაკნებოდა და ზღვის ტალღებივით ეცემოდა ჯარისკაცებს; მზე მთელი ძალით აცხუნებდა; შიმშილისა და წყურვილისგან ჯარისკაცები ყოველდღიურად იხოცებოდნენ; მალე ივლიანეს ჯარი თითქმის განახევრდა... მოხუცი თავისი თავის კმაყოფილი იყო და, როდესაც იმპერატორმა ჰკითხა: "რატომ შემოიყვანა ისინი გაუვალ ადგილებში?" მოხუცმა უშიშრად უპასუხა: "იმისთვის, რომ მტრისგან გაპარტახებული არ ვნახო ჩემი საყვარელი სამშობლო". ამის შემდეგ მან საშინელი სიკვდილი სიხარულით გადაიტანა.
დარჩენილ ჯართან ერთად ხეტიალით, ბოლოს და ბოლოს ივლიანე სპარსელთა ურდოს გადაეყარა და იძულებული გახდა ბრძოლაში ჩაბმულიყო. ბერძნები და რომაელები დაიფანტნენ, და ისარმა, რომელიც უცნობია თუ ვინ ისროლა, ღმრთისგან განდგომილის გული განგმირა. დაცემულმა ივლიანემ პეშვით თავისი სხეულიგან მჩქეფარე სისხლი მოაგროვა, ზემოთ აასხა და შესძახა: "შენ გაიმარჯვე, გალილეველო! გაძეხი..." და, როგორც ბოროტმა, იქვე სული გალია.
ქრისტიანებო! აქ ორი ადამიანი ორ სხვადასხვა, მაგრამ გასაოცარ ნიმუშს წარმოგვიჩენს... ერთი ადამიანი ივლიანე განდგომილია. უზენაესი განგება დიდხანს ითმენდა ივლიანეს ბოროტმოქმედებას, მაგრამ ღმერთი მართლმსაჯულია: იხილეთ,როგორ დასაჯა მან ღმერთს განდგომილი! მაშ, გეშინოდეთ თუნდაც იოტათი დაარღვიოთ მისი წმიდა რჯული. ხოლო მეორე ადამიანი სპარსელია: მან უსასტიკესი სიკვდილი გადაიტანა იმისთვის, რათა სამშობლო ეხსნა. მაშ, მიბაძეთ მის მაგალითს და მსხვერპლად გაიღეთ ყველაფერი, საკუთარი სისხლიც თქვენი მიწიერი სამშობლოს შესაწევნად (Учил. Благ, стр. 111-112).
ხატმებრძოლმა მეფემ კონსტანტინე კოპრონიმემ დაკარგა რა ყოველგვარი იმედი იმისა, რომ შეარყევდა ღირ. სტეფანეს რწმენას მოფერებებითა და საჩუქრებით, გადაწყვიტა წმიდა ეკლესიის წინაშე შეერცხვინა მისი სახელი და უდანაშაულო მოხუცს დააბრალა ცოდვა, რომელიც ეზიზღებათ არა თუ ღვთისმოშიშად გაზრდილ მხცოვანთ, არამედ ახალგაზრდებსაც კი. მასთან სამარცხვინო ხორციელ კავშირში დასახელებულ იქნა ერთი მონაზონი ქალი სახელად ანა, რომლის მოახლეც მოსყიდული იქნა, რათა ცრუ მოწმედ გამოსულიყო ანგელოზური ცხოვრების ადამიანთა შესარცხვენად. უსინდისო ქალმა გააკეთა ყველაფერი, რასაც კი ითხოვდნენ მათი მდევნელები. ანა ეკლესიაში ხალხის წინ გამოიყვანეს და სასამართლოს წარუდგინეს. დაკითხვას ესწრებოდა თვით კოპრონიმე და ითხოვდა მხოლოდ ერთს, რათა ეღიარებინა თავისი დანაშაული, რის შემდეგაც მას სამეფო მოწყალებას ჰპირდებოდა. მაგრამ, როდესაც ვერც მოფერებამ, ვერც მისი მოახლის ცრუმოწმობამ, ვერც ტანჯვა-წამებამ, მტკივნეულმა და სამარცხვინომ, ვერ შეძლეს მისი სიმტკიცის შერყევა, მაშინ მტარვალი იძულებული გახდა თავი დაენებებინა სტეფანესთვის.
ამავდროულად, კოპრონიმემ საჭიროდ ჩათვალა დაეჯილდოვებინა ცილისმწამებელი, რათა სხვებსაც, მსგავს შემთხვევებში, მისი ნება შეესრულებინათ. ის ცოლად მიათხოვეს ერთ მოხელეს, და რამოდენიმე ხნის შემდეგ მან შვა ტყუპები. მაგრამ, ო, ცილისმწამებლებო და ცრუმოწმეებო, შეძრწუნდით! იხილეთ როგორი სასჯელი დაატეხა თავს იმან, ვინც ოდესღაც მეტყველებდა ჭექა-ქუხილში: "არ გამოხვიდე ცრუ მოწმედ შენი თვისტომის წინააღმდეგ" (გამ. 20:2-17; მეორე რჯლ. 5:6-21). ერთ ღამეს, როდესაც მას თავის შვილებთან ერთად ეძინა, უეცრად ბავშვები მოიცვა გასაოცარმა ძალამ, ისინი მიაწვნენ დედის მკერდს და ძუძუების წოვა დაიწყეს არაბავშვური ძალით, ლომებივით ისე, რომ ქალს არ შეეძლო მათგან გათავისუფლება. ამგვარად, იძალადეს რა საკუთარ დედაზე, მოაკვდინეს იგი, და თვითონაც, როგორც იქედნეს ნაშიერნი, მასთან ეთადვე დაიხოცნენ (იქვე. გვ. 446-447).
12. უეცარი სიკვდილის ზნეობრივი მნიშვნელობა
ამრიგად, ამ მაგალითებიდან ნათლად ჩანს, რომ სიკვდილის ჟამი ჩვენთვის დაფარულია და, რომ სიკვდილი ზოგჯერ უეცრად დგება. ეს ჭეშმარიტია და სამართლიანია; მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია გავთავისუფლდეთ სიკვდილის შიშისგან. ამისთვის უფლის ერთგული და გონიერი მონები უნდა ვიყოთ, ისეთები, როგორებიც იყვნენ აბრაამი, ისააკი და სხვა წმიდა კაცნი; მაშინ გარდავიცვლებით ჩვენ მოხუცებად და ხანსრულებად (დაბ. 25:8). გარდავიცვლებით არა იძულებით და უეცრად, არამედ სიხარულით, ნეტარების სასოებით და მართალთა სავანეებში გადასახლების რწმენით.
ვიყოთ გონიერი და ერთგული მონები, როგორებიც იყვნენ იაკობი და იოსები და, მაშინ გავიგებთ ჩვენი აღსასრულის ჟამსა და მოახლოვებას, და ყოველი ჩვენგანი იტყვის: "აჰა, მე ვკვდები. ღმერთი იქნება თქვენთან და დაგაბრუნებთ თქვენს მამა-პაპათა მიწაზე" (დაბ. 48:21). მაშინ ვიხილავთ ჩვენს შვილებს და გავალთ ამ წუთისოფლიდან მათი დალოცვითა და კურთხევით (დაბ. 49:25). მაშინ დავუბარებთ მათ ჩვენს დაკრძალვას, დავიძინებთ და განვისვენებთ მშვიდობასა და მარადიულ სიხარულში.
მაშ, ვიყოთ უფლის ერთგული და ბრძენი მონები; ერთგულები - მართლმადიდებლური სარწმუნოების დაცვით, რომელსაც საკუთარი თვალის ჩინივით უნდა ვუფრთხილდებოდეთ; ბრძენნი - მით, რომ უნდა განვეშოროთ ყოველგვარ ცოდვას და აღვასრულოთ ყოველი სიმართლე; მაშინ არ შეგვეშინდება სიკვდილის და მარადიული სატანჯველის; რადგან, როდესაც მოგვიახლოვდება სიკვდილის ჟამი და მზადყოფნაში გვპოვებს, მაშინ ჩვენი მეუფე და უფალი დაგვამკვიდრებს ნეტართა და მართალთა სავანეში, რადგან თვითონვე ბრძანა: "ნეტა იმ მონას, რომელსაც ამნაირად მოქმედს ჰპოვებს მისი პატრონი, როდესაც მოვა" (მთ. 24:46).
ხოლო რადგან არც ერთ ადამიანს არ შეუძლია თქვას საკუთარ თავზე, რომ ის ყოველჟამ მზად არის მომოავალი საიქიო ცხოვრებისთვის, მაშინ, უკიდურეს შემთხვევაში, მტკიცედ გვწამდეს მაინც ყოვლადსახიერი ღმრთისა, რომ ის თვითონ, კაცთა მოდგმისადმი თავისი გამოუთქმელი სიყვარულისა და ჩვენი უფლის იესუ ქრისტეს ფასდაუდებელი ღვაწლის გამო, მისთვის ცნობილი განგებით გვაცხოვნებს.
უნდა გვქონდეს სასოება ღმრთისადმი, რადგან ღმრთისადმი სასოება არის მხოლოდ ერთადერთი და მაცხოვნებელი. თუკი ადამიანმა თავისი სასოება ღმერთს დააფუძნა, ამით მან თავის ცხონებას ჩაუყარა ურყევი საძირკველი და იზრუნა მომავალ კეთილდღეობაზე, რადგან ღმერთი თავისი უსაზღვრო სიყვარულით ადამიანის მიმართ და უსაზღვრო მოწყალებით ყოველთვის გულში ჩაიკრავს მისკენ მოლტოლვილ მონანულს და ისწრაფებს მის შეწევნას, რათა აღუდგინოს მას დაცემული კარავი. "ახს უფალი ყოველთა, რომელნი ხადიან მას, ყოველთა, რომელნი ხადიან მას ჭეშმარიტებით" (ფსალმ. 144:18). "შენ გესვიდეს მამანი ჩუენნი, გესვიდეს შენ და იჴსნენ იგინი; შენდამი ღაღადებდეს და ცხონდეს, შენ გესვიდეს და არა ჰრცხუენა" (ფსალმ. 21:5, 6). "და გესვიდენ შენ ყოველნი, რომელთა იციან სახელი შენი, რამეთუ არა დასთხიენ მეძიებელნი შენნი, უფალო" (ფსალმ. 9:11). "ესევდით მას ყოველი კრებული ერისა, განჰფინენით მის წინაშე გულნი თქუენნი, რამეთუ ღმერთი მწე თქუენდა არს" (ფსალმ. 61:9), ბრძანებს წინასწარმეტყველი დავითი. "აჰა, არ დამოკლებულა უფლის ხელი რომ ხსნა არ შეეძლოს, და არ დამძიმებულა მისი ყური, რომ ვერ ისმინოს" (ეს. 59:1) - ღაღადებს თვით უფალი და მით მისდამი ჩვენს სასოებას განამტკიცებს.
როგორ სიძნელეებს არ გადაწყვეტს მისი მრავალფეროვანი სიბრძნე? რომელ ცოდვას არ დაძლევს მისი სიყვარული? "ცხოველ ვარ მე, - იტყვის ადონაი უფალი, რამეთუ არ მნებავს მე ბოროტეულის სიკუდილი, არამედ მისი მოქცევა მნებავს მისი გზისაგან და ცხოვნება მისი" (ეზეკ. 33:11). უმეტესად უნდა ვიფიქროთ ღმრთის გამოუთქმელ მოწყალებაზე ჩვენს უფალ იესუ ქრისტეში, რომელსაც მოციქული მრავალმნიშვნელოვნად უწოდებს "ჩვენს სასოებას" (1 ტიმ. 1:1). "ის, ვინც თავის ძესაც არ მოერიდა, არამედ ყველა ჩვენგანისთვის მისცა იგი, როგორღა არ მოგვანიჭებს მასთან ერთად ყოველს?" (რომ. 8:32).
ამრიგად, ადამიანი უნდა სასოებდეს ღმრთის მიმართ, მას უნდა უხმობდეს გასაჭირში, მას უნდა მადლობდეს ყველაფერში და მისი ყოვლადძლიერი შემწეობის იმედით ცხოვრობდეს. ღმრთისადმი სასოება უდიდესი ღირსების მქონეა, რის შესახებაც ბრძანებს მოციქული პავლე: "ვისი მეოხებითაც რწმენით მივემთხვიეთ იმ მადლს, რომელშიც ვდგავართ და ღვთის დიდების სასოებით ვიქადით; და არა მარტო ამით, არამედ შეჭირვებითაც, რადგანაც ვიცით, რომ შეჭირვება შეიქმს მოთმინებას, მოთმინება - გამოცდილებას, გამოცდილება - სასოებას, სასოება კი არ გვარცხვენს, რადგანაც ღვთის სიყვარული ჩაისახა ჩვენს გულში სული წმიდის მიერ, რომელიც მოგვეცა ჩვენ" (რომ. 5:2-5).
რაოდენ სიკეთის მომცემია სასოება, როდესაც ის ასე უხვად აღავსებს ადამიანის სულს შინაგანი კეთილდღეობით, რომ წმიდა მოციქული, მიუხედავად მისთვის დამახასიათებელი მორიდებისა და თავმდაბლობისა, არ მალავს მას და ააშკარავებს: "ღვთის დიდების სასოებით ვიქადით" (რომ. 5:2), ანუ არასოდეს მოტყუვდება ადამიანი მის ღვთისმოშიშებით მოლოდინში. რაოდენ ძლევამოსილია სასოება, როდესაც ის გვაძლევს შესაძლებლობას, არა მარტო უსიტყვოდ გადავიტანოთ გაჭირვება, არამედ თავიც კი ვიქოთ მისით! რაოდენ დიდი საგანძური უნდა იყოს მოაზრებული სასოებაში, თუკი მოციქული არც კი შეყოყმანდა გამოეცხადებინა ესოდენ ძვირფასი საფასური, რომლითაც ის უნდა იქნას შეძენილი - კერძოდ: გამოცდილებით, მოთმინებით და ჭირვებით.
ადამიანს, თუკი მას აქვს მტკიცე სასოება ღმრთისადმი და დარწმუნებულია, რომ უფალი ზრუნავს მის ცხონებაზე და სწყალობს მას, არ მართებს დავიწყება იმისა, რომ ღმერთი იმედს და სასოებას აძლევს ყოველ მონანულს, ვისაც თავის გამოსწორება სურს, და არა დაუდევართ, რომელთაც უფლის რჯული და სიმართლე სძულთ. მონანული და ღმრთისადმი სასოებით აღსავსე ადამიანი აქებს და ადიდებს ღმრთის უსასრულო მოწყალებას; ხოლო ვინც სულის ცხონებას იმედოვნებს, მაგრამ არ ინანიებს თავის ცოდვებს, ის გმობს ღმერთს და ბოროტების მფარველადაც კი წარმოიდგენს. შედეგად, ასეთ ადამიანს აქვს უგუნური და კადნიერი იმედი, რომ მხოლოდ ღმრთის მოწყალების გამო მიიღებს მიტევებას თავისი მხრიდან ყოველგვარი მონდომებისა და ღვაწლის გარეშე, ბოროტებისგან განდგომისა და სიკეთისადმი შედგომის გარეშე.
ასეთი ადამიანი ჩადის უმძიმეს ცოდვას და მკაცრ სასჯელს იმსახურებს, თუკი მთელ სასოებას თავისი დაუდევარი ცხოვრების მიუხედავად ღმრთის მადლზე აფუძნებს, მაშინ როდესაც ის ღირსიც კი არ არის ღმრთის მადლის. რას ვიფიქრებდით შვილზე, რომელიც არ წყვეტს კეთილი მამის შეურაცხყოფას და სწორედ იმიტომ, რომ ბევრ რამეს პატიობს მას სიყვარულით აღსავსე მამა და მის კადნიერებებს დაუსჯელად ტოვებს? განა მტარვალად არ ჩავთვლიდით მას, რომელიც უკვე არ არის მიტევებისა და შვილად სახელდების ღირსი? ასეთია ზეციური მამის თვალში ადამიანი, რომელიც ზეციური მამის ყოვლისმიმტევებელი მადლის იმედით არ წყვეტს ცოდვების ჩადენას და უსინანულოდ ცხოვრობს.
ამრიგად, ჯერ-ერთი, ღმერთის მოიმედე ადამიანი არ უნდა იყოს უზრუნველი და დაუდევარი. რწმენისა და სინანულის შემთხვევაში მას ყოველთვის შეიძლება ჰქონდეს ღმრთისგან საკუთარ ცოდვათა მიტევების იმედი, თუნდაც ეს ცოდვები უკიდურესი და უდაბლესი იყოს, და ამიტომაც, და მეორეც, არასოდეს არ უნდა იყოს სულმოკლე და სასოწარკვეთილი. ცოდვამ და ვნებებმა ადამიანი პირუტყვულ დონემდეც რომ დასცეს, თუნდაც სინდისისგან მხილებულმა საკუთარ თავს დაატეხოს წინასწარმეტყველის მხილება: "კაცი პატივსა შინა იყო და არა გულისჴმა-ყო; ჰბაძვიდა იგი პირუტყუთა უგუნურთა და მიემსგავსა მათ" (ფსალმ. 48:13), მაშინაც კი არ უნდა მიეცეს სასოწარკვეთილებას და გაიხსენოს თავისი მაცხოვარი, რომელმაც არ იუკადრისა ბაგაში შობა, და არც ჩვენ ცოდვილ სულებში შემოსვლას იუკადრისებს და მშვიდობას დაამკვიდრებს მათში, თუკი სინანულითა და რწმენით დავემხობით მის წინაშე; ხოლო სიკვდილის შემდეგ განუსვენებს მას მართალთა სავანეში.
ვისაც საიქიო ცხოვრებისა არ სწამს არ შეიძლება იწოდოს ჭეშმარიტ ქრისტიანად, რადგან ჭეშმარიტ ქრისტიანობასთან შეერთებული უნდა იყოს ქრისტეს მეორედ მოსვლისა და მომავალი საუკუნო ცხოვრებისადმი სასოება. "მაგრამ თუ ის მონა ბოროტია და გულში იტყვის: აგვიანებს ჩემი პატრონი მოსვლას, და დაიწყებს თავისივე მსგავსი მონების ცემას და მემთვრალეებთან ჭამას და სმას" (მთ. 24:48-49). "სიძე აგვიანებს" (მთ. 25:5), ფიქრობდნენ უდარდელი ქალწულები და ჩაეძინათ, ამ დროს კი მათ კანდლებში ზეთის უკანასკნელი წვეთები იწვის. აი ასე, უძლურ ან ცრუ ქრისტიანებში, უფლის მომავალი მოსვლის დავიწყება და მისი სამართლიანი სამსჯავროს უგულებელყოფა ქრისტიანული სულისთვის შეუსაბამო საქმეებს იწვევს და ბოლომდე ანადგურებს ქრისტიანის სათნო საქმეებს.
იგვიანებსო "მიწიერ მეფეთა მთავარი" (აპოკ. 1:5), ამბობენ ამა ქვეყნის ძლიერნი, ცდუნებულნი თავიანთი ძალაუფლების მოყვარებით, და იწყებენ უძლურთა დაჩაგვრას. იგვიანებსო, ჰყიჟინებენ მეამბოხე ხალხები და იზრახავენ ქაოსს. იგვიანებსო ეკლის გვირგვინით მოსილი მეფე, ამბობენ ხორციელ ვნებებს მიცემულნი, რომლებიც თავიანთი თავებისთვის ყვავილთა გვირგვინებს იწნავენ, რომელიც მალე დაჭკნება და თავიანთ მფლობელებს მხოლოდ მომავალ საუკუნო ეკლებს დაუტოვებენ. იგვიანებსო შურისმგებელი მეფე, ამბობს ვერცხლისმოყვარე და კიდევ უფრო ღრმად მარხავს ტალანტს, რომლის მიერაც შეეძლო ცათა სასუფევლის მოპოვება. იგვიანებსო, ჰყვირიან მგმობელნი და იტყვიან: "სად არის აღთქმა მისი მოსვლისა? ვინაიდან მას შემდეგ, რაც მამებმა მიიძინეს, ყველაფერი უცვლელად რჩება შექმნის დასაბამიდან" (2 პეტ. 3:4); და ამ დაგვიანებაზე დანდობილნი ან, უკეთესი იქნება ვთქვათ, სასოწარკვეთილნი, "თავიანთი გულისთქმისამებრ" იარებიან (2 პეტ. 3:3).
არა, მზაკვარო მონებო, ფუქსავატებო, "არ აყოვნებს უფალი აღთქმის აღსრულებას, როგორც ზოგიერთს ჰგონია, არამედ სულგრძელია თქვენს მიმართ, რადგანაც ვისიმე დაღუპვა კი არა სურს, არამედ ის, რომ ყველა მოიქცეს სინანულად" (2 პეტ. 3:9). და ვინ იცის, ხომ არ აივსო მისი მოთმინების ფიალა? - შენიშნეთ, ქრისტიანებო, დღითი-დღე რაოდენ იზრდება უკეთურება და ახლოვდება მისი მოსვლის ნიშნები, რომელიც თვითონვე მოგვცა: ბრძოლები ერებს შორის, შიმშილობანი და მიწისძვრანი ადგილ-ადგილ, მრავალი საცდური, ურთიერთ გაყიდვა, გამცემლობა, ურჯულოების მომრავლება, სიყვარულის განქარვება, - და ისიც, რომ მრავალს სძინავს და ყურადღებას არ აქცევს დროის გასაოცარ მინიშნებას; რადგან, წმიდა წინასწარმეტყველთა და მოციქულთა თქმით: "უფლის დღე მოვა როგორც მპარავი, და მაშინ ზათქით გადავლენ ცანი, კავშირნი მხურვალებით დაიშლებიან და ცეცხლს მიეცემა მიწა და ყოველი საქმე მისი" (2 პეტ. 3:10).
"აჰა, მოდის ღრუბლებით და იხილავს ყოველი თვალი; იხილავენ ისინიც, რომელთაც განგმირეს იგი. და დაიწყებს გოდებას მის წინაშე დედამიწის ყოველი ტომი. ჰო, ამინ" (აპოკ. 1:7), ნეტარია ის, ვისაც მთელი გულით შეეძლება თქმა: "ჰე, მოვიდოდე, უფალო იესუ!" (აპოკ. 22:20).
გაგრძელება იქნება.
წყარო: Вечный загробные тайны (1908). Составил игумен Антоний. Репринт. Москва 1999.
წიგნი ითარგმნა საიტ "აპოკალიფსისის" რედ. მიერ. თბილისი 2024 წ.