დასაშვებია თუ არა ირონია მისიონერული თვალსაზრისით? სად უნდა ვეძებოთ სიცილის სხვადასხვა სახეობების კულტურული საფუძვლები, რიტუალური ირონიის პოლიტიკური თავისებურებები და როგორია მისი როლი ტოტალიტარულობის თანამედროვე ფორმებში? ყოველივე ამის შესახებ გთავაზობთ რადიო "რადონეჟის" ინტერვიუს პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორტან ალექსანდრე შიპკოვთან. ინტერვიუში მოსაუბრენი განსაკუთრებულად ცდილობენ უპასუხონ კითხვას, რომელიც დასვეს სერგეი ავერინცევმა, მიხაილ ბახტინმა და უმბერტო ეკომ: "იცინოდა თუ არა ქრისტე?"
***
- ჩვეულებისამებრ ეკლესიაში ირონიის თემაზე არ მსჯელობენ, ის კულუარულ-არაფორმალურია. მაგრამ ასე თუ ისე, ის მაინც არსებობს საეკლესიო ცხოვრებაში. თქვენი აზრით, ირონიას ეკლესიაში სარგებლობა მოაქვს თუ ზიანი?
- ზიანი. პოლიტიკურ და რელიგიურ ცხოვრებაში ირონიის როლის თემა მართლაც ტაბუირებულია - მიზეზს ცოტა მოგვიანებით გეტყვით. სიცილი სხვადასხვანაირი შეიძლება იყოს. მთავარია მისი ხარისხი. როგორია ეს სიცილი - კეთილი თუ ბოროტი? აი მთავარი განსხვავება.
- აქვს თუ არა ირონიას მისიონერული ეფექტი? ხომ არ არის ის ნიშანი იმისა, რომ ეკლესიაშიც არიან ცოცხალი ადამიანები?
- ირონიას შეუძლებელია ჰქონდეს მისიონერული ეფექტი, რადგან ის განჰყოფს ადამიანებს. გასული საუკუნის ოთხმოცდაათიან წლებში პოსტმოდერნი შეეცადა ასულიყო ამბიონზე. მოსკოველი და პეტერბურგელი პროტოდიაკვნები, დეკანოზები, მღვდელმონაზვნები აქტიურად იყენებდნენ ირონიას თავიანთ მისიონერულ საქმიანობაში. ირონია მოდაში შემოვიდა და მათ გაუჩნდათ ეპიგონები ეპარქიებში. მათი ქადაგებები, ლექციები, წიგნები ახალგაზრდების ყურადღებასაც იპყრობდნენ და მოხუცებისასაც. საკრალურისა და სახუმაროს გამაოგნებელი შერწყმა თამამ ნოვატორობად ჩანდა. საყოველთაო გაკვირვებული ყურადღება მათ მიერ ახალი ჰომილეტიკის გამარჯვებად იქნა აღქმული. დიდი ხნის განმავლობაში ისინი ეკლესიის "ვიტრინად" იქცნენ და აავსეს სეკულარიზებული მასმედია, რომელიც დიდი ხალისით და მართლმადიდებლობაზე დაფარული მკრეხელობით აჩვენებდა "სასაცილო მღვდლებს". გავიდა ოცდაათი წელი. და აჰა, შედეგიც სახეზეა. მათ მიერ რეკრუტირებული ნეოფიტები, რომლებიც ეკლესიაში "ირონიული" ქადაგებების ტალღით შემოვიდნენ, ან მალევე გაიქცნენ აქედან, ან კიდევ შეავსეს ლიბერალ-მართლმადიდებელ ბუზღუნათა რიგები, რომლებმაც ეკლესიიდან სოციალურ ქსელებში გადაინაცვლეს. დედაკაცთა პოლიტიკური მანჭვა-გრეხვები - აი მათი მისიონერული ძალისხმევის სიმბოლური შედეგი. ხოლო თვით მქადაგებლები, რომლებიც პოსტმოდერნისტული ფარდობითობის კლოუნადურ ჩაჩებში მუშაობდნენ, დღეს დადუმდნენ და არ სურთ აღიარონ ის, რომ დაამახინჯეს თავიანთი სამღვდლო გზა და ახლა ვეღარ არცევენ - სად არის მათი ჭეშმარიტი სახე და სად ნიღაბი. ასეთია ამგვარი მქადაგებლობის ტრაგიკული ბედი.
- იუმორი აადვილებს ცხოვრებას, განმუხტავს დაძაბულ ვითარებას. როდესაც სააღდგომო ან საშობაო მსახურების შემდეგ სამღვდელოება და მრევლი ერთად უსხდებიან ტრაპეზს და იხსნილებენ - მაშინ ისინი "ტიპიკონს" კი არ იმოწმებენ - არამედ ჰყვებიან ანეკდოტებს და მხიარულად იცინიან.
- სწორედაც. სხედან ერთ მაგიდასთან. მათ აერთიანებთ თბილი სიხარული, რომელსაც შეიძლება ახლდეს მხიარულება და სიცილი. სხვა საქმეა -ირონია, ცივი გრძნობა, რომელიც, სხვათა შორის, ძალიან დამახასიათებელია ვერცხლის საუკუნისთვის (1). ის აუფასურებს ღირებულებებს.
__________________
1. "ვერცხლის საუკუნე" (რუს.: Серебряный век) ხატოვანი წოდება პერიოდისა რუსეთის პოეზიის ისტორიაში, რომელიც განეკუთვნება XIX ს-ის მიწურულს და XX ს-ის დასაწყისს. ანალოგი აღებულია "ოქროს საუკუნიდან", რომელიც განეკუთვნება XIX ს-ის პირველ ნახევარს.
__________________
- მაშასადამე, ხუმრობა და ირონიზირება - სხვადასხვა რამეა?
- რა თქმა უნდა. ხუმრობა შეუძლებელია რაიმეს აუფასურებდეს. ის ხაზს უსვამს თანასწორობას, შეთავსებადობას, კომუნალურობას, ურთიერთობათა სითბოს. ხოლო "სამოქალაქო ირონია" - ეს არის განსაზღვრულ და რჩეულ წრეში შესასვლელი ინტელექტუალური კოდი. სწორედ მისკენ ილტვოდნენ და მასში მოხვედრას ესწრაფოდნენ ჩვენი საეკლესიო ირონისტები. მეორე მხრივ, ირონიას გააჩნია კონკრეტული მიზანი - ღირებულებების დევალვაცია, თვით ღირებულებების იდეის დევალვაცია. მღვდელმა-ირონისტებმა სრულიად წააგეს. სფერომ, რომელშიც ისინი შევიდნენ, გაანადგურა თვი მღვდლები და ცინიკოსებად აქცია ისინი.
- მაგრამ, ირონია ხომ XX საუკუნეში არ აღმოცენებულა, თქვენ კი მას აღწერთ როგორც თანამედროვე, პოსტმოდერნისტულ მოვლენას.
- რა თქმა უნდა, ირონია დიდი ხნის წინათ აღმოცენდა, პრაქტიკულად ფილოსოფიასთან ერთად. შემდეგ ის იცვლებოდა. სხვადასხვა ეპოქა ირონიის სხვადასხვა სახეობას შობდა. ყველაზე მარტივად გამოიყოფა მისი სამი სახეობა.
პირველი, ფილოსოფიური, სოკრატული - ეს არის სოკრატის მისახვედრი კითხვების ანტიკური მეთოდი, რომელსაც ოპონენტი მიჰყავს იქამდე, რომ ვარდება თვითწინააღმდეგობაში.
მეორე, რომანტიკული - ეს არის დარდი იდეალისადმი, რომელთან შედარებით ყოველივე მიწიერი გამოიყურება როგორც წვრილმანი და სასაცილო. არსებითად ეს არც არის ირონია, არამედ სევდიანი იუმორი, რადგან ერთგვარი ყალბი ღირებულება ემხოება რაღაც უფრო მაღალისა და ჭეშმარიტის გამო. ეს ხაზს უსვამს უმაღლეს ღირებულებებს, და არ ახდენს მის დევალვირებას.
მესამე სახეობა - ეს არის პოსტმოდერნისტული ირონია, რომელიც გამოიზარდა განათლებულობიდან, სწორედ ის ახდენს ღირებულებათა დევალვირებას. ეს არის არა სევდა იდეალისადმი, არამედ ამ იდეალის უარყოფა. ის უპირისპირდება რომანტიკულ სიცილს, რომანტიკულ გრძნობას. დღეს დომინირებს ირონიის მესამე სახეობა. თანაც ის უკვე გახდა იდეოლოგიის ნაწილი.
- როგორ?
- საქმე იმაშია, რომ გადაიქცა რა ჯგუფურ მოვლენად - არა საყველთაო, არა ინდივიდუალურ, არამედ სწორედ ჯგუფურ მოვლენად - ასეთი ირონია ადამიანებს ჰყოფს საკუთარ და უცხო კატეგორიებად, იმგვარ ადამიანებად, რომელთაც ხელს ჩამოართმევდი და არ ჩამოართმევდი, "წინწაწეულებად" ("პროდვინუტებად") და "ბრბოდ". ამგვარი ირონია ხაზს უსვამს დისტანციას. ამ სეკულარისტული პრაქტიკას შეიძლება "სოციალური რასიზმი" ვუწოდოთ. მაგრამ სეგრეგაცია, დაყოფა, გაუცხოება ყოვლად შეუთავსებელია კათოლიკურობასთან (საყოველთაოობასთან), მაშასადამე, ეკლესიურობასთან. პირიქით, ეკლესია მოწოდებულია ადამიანთა გასაერთიანებლად, რადგან ადამიანები იმთავითვე თანასწორნი არიან ღმრთის წინაშე. ეკლესიაში ირონიის შეღწევა, რომელიც ცვლის ნამდვილ იუმორს, - სეკულარისტული გავლენის აშკარა ნიშანია. მაგრამ ეკლესია იმიტომაც არის ეკლესია, რომ ის არ უნდა იყოს სეკულარული.
- თქვენ მიიჩნევთ, რომ ირონიასთან დაკავშირებული ასეთი ვითარება დღეს საეკლესიო გარემოში ძლიერ შესამჩნევია?
- ჩემი აზრით, ეკლესიის იმუნიტეტი გამყოფ, გამაუფასურებელ ირონიასთან მიმართებაში ძლიერ დაუძლურებულია.
- რაში ვლინდება ეს უძლურება?
- მაგალითად, მაია კუჩერსკაიას ცნობილ წიგნს ეწოდება "თანამედროვე პატერიკი". მას უფრო მოუხდებოდა "სახალისო პატერიკი" - ლეო ტაქსილის "სახალისო სახარების" შესატყვისად, რომელმაც წმიდა წერილი ანეკდოტად აქცია. კუჩერსკაია იგივეს აკეთებს - საეკლესიო გადმოცემას აქცევს ანეკდოტად. "იყო ერთი კაციჭამია მამაო..." - ვიღაცას ასეთი "ხუმრობა" მოსწონს, მრავალს კი ზიზღს ჰგვრის. ამგვარ "ხუმრობაზე" სიცილი არაჯანსაღი სიცილია. ავტორი იწვევს ურწმუნო ადამიანებს და თითქოს მათ ეუბნება - მოდი, ყველამ ერთად დავცინოთ ეკლესიას. იხილეთ, როგორი სასაცილოები და საქილიკოები არიან ეს მამაოები, დედაოები, სემინარისტები, რიგითი მორწმუნეები... ეს არის წმიდა მამათა ტრადიციის გაშარჟება და გაკარიკატურება.
- ამბობენ, რომ მიხაილ არდოვის, მაია კუჩერსკაიას და სხვა მსგავს ავტორთა პროზა აგრძელებს სალოსობის ტრადიციას. ეთანხმებით ამგვარ შეფასებას?
- არ ვეთანხმები. სალოსობა - ეს შუასაუკუნეების მოვლენაა, და არა "სამოქალაქო ირონია", რომელიც წარმოადგენს მოდერნისა და მისი რადიკალური ფორმის - პოსტმოდერნის პროდუქტს. რაღაც დოზით, ის შეიძლება დაკავშირებული იყოს მასხარაობასთან, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში სალოსობასთან.
- რაშია განსხვავება?
- "ჟანრის მიხედვით" სალოსი დასაქმებული უნდა იყოს საკუთარი თავის დამცირებით. ამ თვითდამცირების წყალობით სალოსის სიცილს არ მიჰყავს იგი პერსონალურ ამაღლებამდე, არ ბადებს სიამაყეს და მედიდურობას. ეს არის რელიგიური თვითგვემა, და არა საერო სწავლება. სალოსობას ხშირად "წუთისოფლისგან დამცირებასაც" უწოდებდნენ. ამგვარი "დამცირება" ხორციელდებოდა არა საერო ადამიანის ჯანსაღი პოზიციიდან, არამედ "ქრისტეს გულისთვის". სულ სხვა საქმეა - მასხარა. ის არ ამხლეს, არამედ ასწავლის და დასცინის, ეს კარგად ჩანს თუნდაც შექსპირისეული მასხარების სახეებში. სალოსს შეუძლებელია გააჩნდეს და არც გააჩნდა სოციალური სტატუსი, ხოლო მასხარას გააჩნია, -გაიხსენეთ თუნდაც არკადი რაიკინი, რომელიც მყარად შევიდა საბჭოურ ისტებლიშმენტში. მასხარა უფრო პრაგმატიკოსია, ვიდრე ის ბატონები, რომელთაც ის ართობს. ის არის სეკულარული ფიგურა. და აი, სწორედ კუკჩერსკაიას და არდოვის პროზაც, რელიგიური თემატიკის მიუხედავად, თავისი სულისკვეთებითა უფრო სეკულარისტულ პუბლიკას უახლოვდება, რომელთან ამ ავტორებს უფრო მეტი ღირებულებითი თანაზიარობა გააჩნია, ვიდრე ერთმორწმუნეებთან. თავიანთი ლიტერატურული ტალანტი მათ სწორედ ამ მიმართულებით წარმართეს.
- მაგრამ თუ ავიღებთ გოგოლს და მის ნაწარმოებს "Вечера на хуторе близ Диканьки"? გოგოლი ხომ მართლმადიდებელი მწერალია. მაგრამ ამასთან მას სასაზღვრო თემებზე ფაქიზი იუმორი და კარიკატურები გააჩნია.
- დიახ, რა თქმა უნდა. ეს იუმორია, და არა ირონია. გოგოლი, განსაკუთრებით ადრეული, "საღამოების" პერიოდისა - ძალიან თბილი ავტორია. ეს არის სიცილის რომანტიკული ტიპი, ნაწილობრივ კარნავალურიც. მაგრამ გოგოლისა და მისი გმირისთვის - ყველაფერი "სულ ერთი როდია". ხოლო ადამიანის ირონიის ველში "ყველაფერი სულერთია". ირონია უბრალოდ თამაში როდია, ეს არის თამაში, რომლის მიღმა - სიცარიელეა.
ადამიანის სული ვერ ეგუება სიცარიელეს. სიცარიელის შეგრძნება გახლავთ სწორედ დღეისთვის ესოდენ გავრცელებული დეპრესიებისა და გულგატეხილობის მიზეზი. გახსოვთ, რა საშინელება ატყდება თავს უელსის რომანის პერსონაჟ ქალს, როდესაც უხილავი-კაცი სახიდან ჩამოიხსნის სახვევებს, ხოლო მის მიღმა - არც დამანჭული სახეა და არც დაღრეჯილი გამოხედვა - მის მიღმა უბრალოდ სიცარიელეა.
- ვიღაცისთვის "სიცილის" ცნება იუმორზე და ირონიაზე უფრო ვრცელია. და ეს არის რომან "ვარდის სახელის" ერთ-ერთი ცენტრალური თემა. ბერები დაობენ, იცინოდა თუ არა ქრისტე. ვილჰელმი ამბობს: "ჩემი აზრით, ის (ქრისტე) მახვილგონივრულად ხუმრობდა, რათა შეეცბუნებინა ცოდვილები და გაემხნევებინა მომხრეები. ის იცავს სიცილს, რამეთუ სიცილი "ასწავლის ადამიანებს: ზოგჯერ -მახვილგონივრული გამოცანებისა და მოულოდნელი მეტაფორების მეშვეობით". ხოლო ვილჰელმის ოპონენტი ხორხე ამბობს, რომ სიცილი -"ეს სისუსტეა, უძლურებაა, სიდამპლეა, ჩვენი ხორცის თავაშვებულობაა... ეს არის საგანი, რომელიც სიკვდილსა და ხორციელ ხრწნილებას მიგვაახლებს". და ბეჯითად ირწმუნება: "იოანე ოქროპირმა თქვა, რომ ქრისტე არასოდეს იცინოდა!" თქვენ ვის მხარეს დაიჭერდით ამ კამათში?
- პრობლემა, რომელსაც განიხილავენ უმბერტო ეკოს შუასაუკუნეობრივი პერსონაჟები, ბევრად სცილდება თვით რომანის პერიპეტიებს, რადგან მის დაწერამდეც არსებობდა. აქ მე დავიმოწმებ სერგეი ავერინცევის აზრს, რომელიც მიხაილ ბახტინთან ცნობილ დავაში ამტკიცებდა, რომ ქრისტეს შეეძლო ეხუმრა, მაგრამ არ შეეძლო ეცინა, რამეთუ სიცილი რეფლექტორულია და ადამიანი ამ მდგომარეობაში არათავისუფალია. სტატიაში "ბახტინი, სიცილი და ქრისტიანული კულტურა" ის ხაზს უსვამს: იდეა იმის შესახებ, რომ "სიცილი ათავისუფლებს" უკვე ლაპარაკობს სუბიექტის მონობაზე. რადგან თვისუფლება - არ საჭიროებს "გათავისუფლებას" (ის ხომ უკვე თავისუფალია). გარდა ამისა, სიცილი ყველაზე ერთნაირად მოქმედებს, ის შლის ინდივიდუალურობას. სიცილი აპელირებს რეფლექსებისადმი, უნებლიე ნერვული რეაქციებისადმი, როდესაც "შეუძლებელია შეჩერება". მაშ, ეს როგორი თავისუფლებაა, თუკი - "შეუძლებელია"?!
- ნიკოლაი დოსტალის ფილმი "Монах и бес " ("ბერი და ეშმაკი") ძალიან პოპულარულია მართლმადიდებლურ სივრცეში. დარბაზები სასულიერო პირებითა და საეკლესიო მუშაკებით ივსება და ისინი მხიარულად იცინიან. მღვდლების სახეები ნაჩვენებია არა ბოროტეული ირონიით, მეტიც, სიყვარულითაც კი. მაშ, რას ფიქრობთ ამის შესახებ?
- საინტერესოა დოსტალის კერძო რელიგიური ძიებების დაკვირვება - ის მოძრაობს ტრადიციასა (მან გადაიღო ფილმი ძველმოწესეთა შესახებ) და პოსტმოდერნიზმს შორის. ბერისა და ეშმაკის სიყვარული, ეს კი ფილმის მთავარი თემაა, - ქრისტიანისთვის აბსურდული ვითარებაა. ეშმაკის თავიდან აღზრდა - დოგმატურად არასწორი, შეუძლებელი მოტივია. ასეთი სცენარული გადახვევა რაღაცით კანონზომიერია, რადგან იური აბრამოვის, როგორც მწერლის ტალანტი, რომელმაც ეს სიუჟეტი მოიფიქრა, განუწყვეტლად არის დაკავშირებული პოსტმოდერნიზმთან. მაგრამ საეკლესიო ადამიანისთვის სხვა შეხედულება შეუძლებელია. რასაც "კენკავს" სამღვდელოება და ამიტომაც აბრამოვი მას ძალიან ადვილად ეუფლება - ეს არის თემა, რომელიც დაფიქრებას საჭიროებს.
- ბასილ აქსიონოვმა თავის დროს გამოიყენა ფრთიანი ფრაზა "მხეცური სერიოზულობა" - ყრუ შეზღუდული პათოსი, რომელიც ახასიათებს ტოტალიტარულ აზროვნებას. განა მხეცური სერიოზულობა - ირონიის უკეთესი ალტერნატივაა? ხომ მართალია, რომ ეკლესიაში არის ფორმალიზმი და ფანატიზმი, რომელიც აფრთხობს ადამიანებს.
- ირონიის კულტი ნიშნავს, რომ სამყაროში შეუძლებელია რაიმე აღქმულ იქნას სერიოზულად, თვით ირონიის გარდა. აზრი "მხეცურ სერიოზულობაზე" პირველად, რა თქმა უნდა, ჩამოაყალიბა არა აქსიონოვმა, არამედ გერმანელმა რომანტიკოსებმა. ისინი ამგვარად იცავდნენ თავს ბიუროკრატიისა და მერკანტილიზმისგან. აქსიონოვმა ნახევარი საუკუნით გვიან ეს იდეა უბრალოდ გაიმეორა, და, იყო რა "ქალაქური" მწერალი, ის ერთდროულად კომუნისტებისა და "სოფლელების" წინააღმდეგ მიმართა. აქსიონოვმა ირონია გამოიყენა როგორც ინსტრუმენტი ტოტალიტარიზმთან საბრძოლველად. მაგრამ მსოფლიო ტოტალიტარული პრაქტიკები ბევრად განვითარდნენ. "მხეცური სერიოზულობა" დღეს სწორედ ირონიული დისკურსისთვის არის დამახასიათებელი. რადგან ირონია ცივია და თავსმოხვეული, და მომაბეზრებელიც. ხელშეკრულებითი ირონია, ერთგვარი რიტუალია. და სწორედ ამიტომაც "სამოქალაქო ირონიის", როგორც პოლიტიკური ინსტრუმენტის თემა დღეს ტაბუირებულია. სოციალურ ქსელებში მის შესახებ ვერ იპოვით ვერც ერთ კრიტიკულ განსჯას.
- რა დასკვნას აკეთებთ აქედან?
- მე ვიტყოდი, რომ პოსტმოდერნის რიტუალური ირონია (როდესაც ირონიზირება ცუდია, დაუშვებელია) და რიტუალური სირცხვილი (როდესაც გრცხვენია არა საკუთარი თავის, არამედ ოპონენტის გამო) - დღევანდელი ტოტალიტარულობის ორი მკაფიო ნიშანია. საკუთრივ ანტიტოტალიტარულ დისკურსსაც თავზე ტოტალიტარული მეთოდებით გვახვევენ, რომელთანაც ირონია სრულიად შეთავსებადია. ირონია იდეოლოგიური და ტოტალიტარულია.
- რისთვის არის ეს საჭირო?
- იმისთვის, რომ ჩვენს დროში ტოტალიტარული პროექტები უფრო მარტივად სწორედ სათამაშო რეჟიმში ხორციელდება. ირონია ტოტალიტარულობას ანიჭებს სათამაშო ხასიათს. თითქოსდა კინოთეატრში ზიხარ და გვერდიდან აკვირდები მოვლენას, და ვერც კი გრძნობ, რომ ვიღაც გმართავს. კარგავ სულიერი და ინტელექტუალური თავისუფლების სიხარულის შეგრძნების უნარს, - იმას, რასაც მხოლოდ ქრისტიანობა იძლევა.
- ტელევიზიაზე სხვადასხვა ხარისხის მრავალი იუმორისტული გადაცემაა, ზოგჯერ უხეშიც და დილეტანტურიც. ეს იგივე ბახტინის კარნავალი ხომ არ არის, ოღონდ ტელეეკრანზე?
- რაც შეეხება ბახტინის კარნავალს, მას ძალიან ძველი, წარმართული და რიტუალური ფესვები გააჩნია. ოღონდ ეს რიტუალი არის არა ჯგუფური, არამედ საყოველთაო - იმ აზრით, რომ ის ასეა აღწერილი ბახტინისტების მიერ და ასეც აღიქმება. არა იუმორი, არა ირონია, არამედ სიცილის მესამე ტიპი. რელიქტური. თუმცა, მე დარწმუნებული ვარ ვარ, რომ დღევანდელ სოციალურ ცხოვრებაში ის რეალურად არსებობდეს, და რომ ჩვენ ბახტინს ზედაპირულად განვმარტავთ. საკარნავალო სიცილი თავისებურად ამბივალენტურია, მაგრამ არა მარადიული პოსტმოდერნისტული ნელთბილობის სასარგებლოდ. ეს სიცილი წააგავს ცეცხლს, რომელიც ადნობს მეტალს: წვავს ცარიელ ქანს, აკნინებს და შემდეგ კვლავ ამაღლებს. შესაძლოა, სალოსობაში იყოს ამგვარი სიცილის გამოძახილები - აქ კითხვა კულტუროლოგებს უნდა დავუსვათ. მაგრამ როგორც გინდ იყოს, ჩვენთვის, ქრისტიანთათვის, უფრო მარტივადაა - ჩვენ ხომ ვიცით ადამიანური ცხოვრების გამოვლინებების ორმხრივობა. ამიტომაც, სიცილს ძალიან მარტივად უნდა მივუდგეთ: კარგი სიცილი კარგია, ხოლო ცუდი - ცუდია. ასეთი შეხედულებისკენაც მოგიწოდებთ.
წყარო: radonezh.ru
