სწავლანი > საეკლესიო სამართალი
მოციქულთა კანონები
1. ზონარას, არისტინესა და ბალსამონის განმარტებები ნათარგმნია გამოცემიდან: Правила святых апостол и святых отец с толкованиями. Москва. 1876 г.
2. კანონთა ფორმულირებები და განმარტებები სლავური Кормчая-დან ("მესაჭე") ნათარგმნია იმავე გამოცემიდან.
3. კანონთა განმარტებები ბერძნული ΠΗΔΑΛΙΟΝ-იდან ("პიდალიონი" - "მესაჭე") ნათარგმნია გამოცემიდან: Пидалион. Том I. Правила Святых Апостолов. Изд. Александро-Невский Ново-Тихвинский женский монастырь. 2019 г.
66
თუ კლირიკოსი ჩხუბში ვინმეს დაჰკრავს და ერთი დარტყმით მოკლავს, დაემხოს პატივისგან თავისი გულფიცხობის გამო; ხოლო თუ ერისკაცი ჩაიდენს ამას, უზიარებლობით დაისაჯოს.
(მოც. 27; ორგზ. 9; ანკვ. 22,23; ბასილი დიდი 8,54,55,56,57; გრიგოლ ნოს. 5).
განმარტებანი:
ზონარა. უფალმა ყველას მოგვცა მცნება მარჯვენა ყვრიმალში დამრტყმელს მარცხენაც მივუშვიროთ, და საპასუხოდ შური არ ვიძიოთ. ამიტომაც კლირიკოსი, რომელიც ჩხუბში ვინმეს დაარტყამს, ხოლო დარტყმის მიმღები მოკვდება, თუნდაც ეს ერთი დარტყმისგან განიცადოს, პატივისგან დაემხობა, როგორც უგუნური; ხოლო ამის ჩამდენი ერისკაცი ზიარებისგან განიკვეთოს. ჩხუბში უნდა გავიგოთ შეკამათება და არა ომი.
არისტინე. მკვლელი-კლირიკოსი დაემხობა პატივისგან; ერისკაცი კი დაისჯება უზიარებლობით.
ბალსამონი. საღმრთო სიწმიდის მსახურებს ევალებათ დაიოკონ თავიანთი მრისხანება, როგორც ეს ცხადი ხდება მოციქულთა 27-ე კანონიდან. აქ განწესება განსაზღვრავს იმ კლირიკოსის პატივისგან დამხობას, რომელიც მრისხანებით იქნება ძლეული და ვინმეს შეკამათების დროს მოკლავს. ხოლო თუ ვინმე იტყვის: არ უნდა დაემხოს პატივისგან ამდაგვარი, თუკი ნაცემი მხოლოდ ერთი დარტყმისგან გარდაიცვალა, რადგან ეს მკვლელობა, შესაძლოა, უნებლიე იყო, კანონმა დაამატა, რომ პატივი უნდა აეყაროს იმასაც, ვინც ერთი დარტყმით მოკლავს. წმიდა ბასილი დიდის სხვადასხვა კანონები პატივისგან ამხობენ კლირიკოსს, რომელიც ვინმე მოკლავს როგორი სახითაც გინდ იყოს. წაიკითხე ასევე ბასილიკონის 60-ე წიგნი, ტიტული 39-ე, თავი 1-ლი, გვერდი მე-3 და მე-5 თავი, მე-2 გტვერდი; ასევე წინამდებარე კრებულის მე-9 ტიტულის 26-ე თავი: იქ მოტანილია მითითებული კანონები. წაიკითხე ასევე წმიდა ბასილი დიდის მე-8, 11-ე, 43-ე, 54-ე, 55-ე, 56-ე, 57-ე კანონები, - და მათში განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციე იმას, რაც შეეხება სულს; რადგან სულიერი წყლულები უფრო საჭიროებენსაეკლესიო მკურნალობას, ვიდრე სამოქალაქოს.
სხვა განმარტებანი
პიდალიონი: თუ კლირიკოსი ჩხუბში ვინმეს დაჰკრავს და ერთი დარტყმით მოკლავს, დაემხოს პატივისგან თავისი გულფიცხობის გამო; ხოლო თუ ერისკაცი ჩაიდენს ამას, უზიარებლობით დაისაჯოს.
(VI მსოფლ. 91; ანკირ. 21–23; ათანასე დიდი, 1-ლი ეპისტოლე; ბასილი დიდი 2, 8, 13, 33, 43, 52, 54, 56, 57; გრიგოლ ნოსელი 5).
განმარტება:
თავიანთ 27-ე კანონში საღმრთო მოციქულები პატივისგან დაამხობენ კლირიკოსს, რომელიც სცემს ცოდვის ჩამდენ მორწმუნეს, ან ურწმუნოს, რომლებიც უსამართლოდ მოიქცნენ, როგორც ეს იმ კანონის განმარტებაში ვთქვით. ხოლო წინამდებარე კანონში მოციქულები განსაზღვრავენ, - თუ კლირიკოსი ჩხუბის ან კამათის დროს ვინმეს ერთხელ ხელს დაარტყამს და ამ ერთი დარტყმის დროს მოკლავს, პატივისგან უნდა დაემხოს (1) არა იმიტომ, რომ მან მხოლოდ ერთხელ დაარტყა მოკვლის განზრახვის გარეშე, არამედ იმისთვის, რომ იძლია მრისხანების მიერ და გამოავლინა გულფიცხობა და კადნიერება, რის გამოც ხელი აწია და დაარტყა, რაც კლირიკოსისთვის დაუშვებელია (არაფერი რომ არ ვთქვათ მკვლელობის უდიდეს მომაკვდინებელ ცოდვაზე, რომელიც მან აღასრულა). თუკი ასეთ მკვლელობას ჩაიდენს ერისკაცი, ზიარებისგან და მართალთა საკრებულოსგან უნდა განიკვეთოს.
შეთანხმება:
შენიშნე, რომ ბასილი დიდის მე-8 კანონის თანახმად, ერთი საქმეა - არა წინასწარგანზრახული მკვლელობა და სხვა - წინასწარგანზრახული, მესამე კიდევ - მკვლელობა, რომელიც დგას არა წინასწარგანზრახულსა და წინასწარგანზრახულს შორის, უმჯობესია ვთქვათ, რომელიც უახლოვდება წინასწარგანზრახულს. არა წინასწარგანზრახული მკვლელობა მაშინ ხდება, როდესაც ვინმე ისვრის ქვას, რათა მოერტყა ხისთვის ან ძაღლისთვის, და შემთხვევით ადამიანს მოარტყამს. წინასწარგანზრახული კი - როდესაც ადამიანი აიღებს დანას ან იარაღს, რათა ვინმე მოკლას: ასეთ ნებაყოფლობით მკვლელებს ეკუთვნიან ქურდები და ისინი, ვინც ომში მიდის.
გრიგოლ ნოსელის მე-5 კანონის მიხედვით წინასწარგანზრახული მკვლელობა - ეს ისეთი მკვლელობაა, რომელიც აღსრულდება წინასწარ მომზადებითა და მოფიქრებით. წინასწარგანზრახულ მკვლელობას მიახლოვებული კი ის მკვლელობაა (ბასილი დიდის განმარტებით), როდესაც ვინმე ჩხუბში უმოწყალოდ სცემს ვინმეს და ჯოხს ან ხელს დაარტყამს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ადგილებში. ხოლო გრიგოლ ნოსელი ზემოთხსენებულ კანონში ასეთ მკვლელობასაც წინასწარგანზრახულად მიიჩნევს (2).
სწორედ ასეთი სახეობის მკვლელობას ეკუთვნის ის მკვლელობა, რომელსაც განიხლავს მოციქულთა წინამდებარე კანონი, - წინასწარგანზრახულს, წმიდა გრიგოლ ნოსელის მიხედვით, ან მიახლოვებულს წინასწარგანზრახულთან, ბასილი დიდის მიხედვით, - რადგან მკვლელმა, სრულიად გონებადაბინდული იყო რა მრსიხანებით, იარაღი გამოიყენა დარტყმის მისაყენებლად და უმოწყალოდ დაარტყა ადამიანს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ადგილას.
მოკლედ რომ ვთქვათ, მკვლელობა, ფოტის "ნომოკანონის" მიხედვით (ტიტ. 9, თ. 26), უნდა შეფასდეს მკვლელის განწყობისა და განზრახვის შესაბამისად: ჰქონდა თუ არა მას განზრახული მკვლელობა; ხოლო განწყობა, თავის მხრივ, უნდა ფასდებოდეს იქიდან გამომდინარე, თუ როგორი იარაღი იყო გამოყენებული მკვლელობისას. ამიტომაც მრავალ შემთხვევაში იმას, ვინც დაარტყა, მაგრამ არ მოკლა, სჯიან მკვლელივით, რადგან მას მოკვლის განზრახვა ჰქონდა. და პირიქით, იმას, ვინც მოკლა, არ სჯიან, როგორც მკვლელს, თუკი მას მხოლოდ ხელის დარტყმა ჰქონდა განზრახული, და არა მოკვლა.
ამრიგად, განსხვავება ნებაყოფლობით და უნებლიე მკვლელობებს შორის დგინდება ორი ნიშნით: დამრტყმელის განწყობისა და გამოყენებული იარაღის მიხედვით (3).
წინასწარმზრახველ მკვლელებს მიეკუთვნებიან ასევე ის ქალები, რომლებიც ორსულ დედაკაცებს აძლევენ მცენარეულ წამლებს, რათა მოაკვდინონ ნაყოფი მათ მუცელში, ასევე ისინიც, ვინც იღებენ ამ მცენარეულ წამლებს, როგორც განსაზღვრავენ ამას VI მსოფლიო კრება თავის 91-ე კანონში, ანკირიის კრება 21-ეში, ბასილი დიდი მე-2 და მე-8 კანონებში. თუმცა ანკირიის 21-ე და ბასილი დიდის მე-2 კანონები მათ უფრო შემწყნარებლურად სჯიან: არა სიცოცხლის ბოლომდე, არამედ ათი წლით.
წინასწარმზრახველ მკვლელებს მიეკუთვნებიან ის ქალებიც, რომლებიც ვინმეს აძლევენ შინაურ, მცენარეულ წამალს იმ მიზნით, რათა თავიანთი სატანური სიყვარულით დაატყვევონ, რადგან ეს მცენარეული წამლები მიმღებში იწვევს გონების დაბნელებას, ხშირად კი სიკვდილსაც, როგორც ამას აჩვენებს ბასილი დიდი ზემოთხსენებულ მე-8 კანონში.
ქალი, რომელიც უგულებელყოფს თავის შვილს იმდენად, რომ ის მოკვდება, მკვლელად ჩაითვლება ბასილი დიდის 33-ე და 52-ე კანონების მიხედვით. იოანე მმარხველი 26-ე კანონში ამბობს, რომ ვინც თავიანთ ჩვილებს ეკლესიის კარებთან ტოვებენ მკვლელებად მიიჩნევიან. არმენოპოლი (კანონთა მოკლე გადმოცემა, განყოფილება მე-6) ამატებს, რომ იგივეა განსაზღვრული კრებითი დადგენილებით. ხოლო იოანე მმარხველი 23-ე კანონში ამბობს, რომ დედა, რომელსაც თავის შვილზე დაეძინება და დაახრჩობს, მკვლელად ჩაითვლება, თუნდაც ეს მისი დაუდევრობის ან შეუკავებლობის გამო მოხდეს.
ბასილი დიდი 43-ე კანონში ამბობს, რომ ვინც მომაკვდინებელი დარტყმა მიაყენა თავის ძმას - მკვლელია, და არა აქვს მნიშვნელობა პირველად მან დაარტყა თუ მისმა ძმამ.
უნებლიე მკვლელობისთვის ანკირიის კრების 23-ე კანონი სჯის 7 ან 5 წლით, ხოლო ბასილი დიდი 57-ე კანონში - 11 წლით (4). კანონში ეს უკანასკნელი ასევე ამბობს, რომ არა წინასწარგანზრახული მკვლელობის სასჯელად საკმარისია ის წლებიც, რომელიც ადამიანმა უზიარებლობაში გაატარა. გრიგოლ ნოსელი თავი მე-5 კანონში უზიარებლობის სჯის 9 წლის განმავლობაში, ხოლო იოანე მმარხველი თავის 20-ე კანონში - 3 წლით.
წინასწარგანზრახული მკვლელობისთვის ანკირიის კრება თავის 22-ე კანონში მკვლელს ზიარებისგან განაშორებს მთელი ცხოვრების განმავლობაში; ხოლო ბასილი დიდი 56-ე კანონში 20 წლით, გრიგოლ ნოსელი მე-5 კანონში - 27 წლით, იოანე მმარხველი კი 20-ე კანონში - 5 წლით. ის კლირიკოსები, რომლებიც სცემენ და მოკლავენ მათზე თავდამსხმელ ავაზაკებს, ბასილი დიდის 55-ე კანონის თანახმად დაემხობიან თავიანთი პატივისგან.
გრიგოლ ნოსელიც თავის მე-5 კანონში ამბობს, რომ თუკი ვინმემ არა წინასწარგანზრახვითაც რომ მოკლას ადამიანი - ის მღვდლობის მადლის უღირსად უნდა ჩაითვალოს. და საერთოდ, ყველა ის კლირიკოსი, რომლებიც კლავენ, წინასწარგანზრახვით იქნება ეს თუ წინასწარგანზრახვის გარეშე, თავიანთი ხელით იქნება ეს თუ სხვებს მოუწოდებენ მოსაკლავად, პატრიარქ კონსტანტინე ხლიარინოსის განსაზღვრების შესაბამისად დაემხობიან პატივისგან (5).
ვინც ომში წავა და მტრებს ღვთისმოშიშების, უბიწოებისა და თავის ძმათა საზოგადო მშვიდობის გამო მოკლავს, ათანასე დიდის თანახმად (ეპისტოლე ამონ მონაზვნისადმი), ქების ღირსნი არიან (Athanas. Alex. Ad Amun. // PG 26, 1173B), ხოლო ბასილი დიდი თავის 13-ე კანონში სამი წლით განაკანონებს მათ ზიარებისგან, რადგან მათი ხელები სისხლშია მოთხვრილი. ამ მოჩვენებითი წინააღმდეგობის გადაწყვეტა იხილე ბასილი დიდის 13-ე კანონის შენიშვნებში (6).
შენიშვნები:
1. შენიშნე, რომ მას თუმც მხოლოდ პატივს ჰყრიან და არ განკვეთენ მართალთა ლოცვიდან ეკლესიაში, მაინც არ ეძლევა უფლება მართლებთან ერთად მიიღოს ზიარება იმდენი ხნით, რამდენსაც საჭიროდ ჩათვლის მღვდელმთავარი ან სულიერი მოძღვარი, როგორც ეს ვთქვით მოციქულთა 25-ე კანონის განმარტებაში.
2. ფოტის "ნომოკანონის" მიხედვით (ტიტლ. 9, თ. 25), მკვლელობაში დამნაშავეა მეწამლეც, რათა მოაკვდინოს ადამიანი, წამლის გამყიდველიც და წამლის თავისთან შემნახველიც, რადგან არანაირი განსხვავება არ არის მკვლელი იქნება ადამიანი თუ მკვლელობისკენ წამქეზებელი.
მეწამლეობით მკვლელობა უფრო მძიმეც კია, ვიდრე მახვილით. შედეგად, ორივე მკვლელი უნდა დაექვემდებაროს ერთნაირ სასჯელს, "ბასილიკონის" 60-ე წიგნის (თ. 12, 36-ე და 39-ე ტიტლ.). პატრიარქ ფოტის თანახმად, მკვლელობაში ბრალდებული იქნება ისიც, ვინც გაუფრთხილებლად მისცემს ვინმეს წამალს (თ. 25, ტიტლ. 9).
თუკი ადამიანის ცემაში მონაწილეობდნენ ბევრნი, მაგრამ ცნობილი იქნება, მათგან ვინ მოკლა ადამიანი, ყველა მათგანი "ბასილიკონის" 60-ე წიგნის მიხედვით (ტიტლ. 56) მკვლელის ბრალდებით უნდა გასამართლდნენ. მკვლელობის ჩამდენს უნდა ჩამოერთვას ქონება, ცოლის მზითევი, საქორწილო საჩუქრები და წილი, რომელიც მისი შვილების მემკვიდრეობას წარმოადგენს, ხოლო დარჩენილი ქონება უნდა გაიყოს სამნაწილად: ორი ნაწილი მისცენ მოკლულის ცოლსა და შვილებს, ხოლო ერთი დაიტოვოს (არმენოპოლი, წიგნი მე-6, თ. მე-6).
"მოციქულთა დადგენილებების" თანახმად (წიგნი მე-7, თ. მე-2), ხელმძღვანელს არ დაეკისრება პასუხისმგებლობა მკვლელობისთვის, რომელიც მან კანონიერად და სამართლიანად ჩაიდინა (PG 1, 997D). მიაქციე ყურადღება, რომ მკვლელივით განიკითხავენ იმ ადამიანსაც, რომელიც ჭირის დროს, იცის რომ სნეულია, დადის სახლებში და ქალაქებში, ასნებოვნებს სხვებსაც და მრავალთა სიკვდილის მიზეზი ხდება.
3. უსარგებლოდ და ამაოდ როდია გათვალისწინებული დამრტყმელის მიერ გამოყენებულ იარაღთან ერთად მისი განწყობა, რადგან, ღვთაებრივი ბასილის მიერ (სამოღვაწეო განაწესი. თ. 13), მკვლელებიც და ექიმებიც სარგებლობენ დანით, მაგრამ სხვადასხვა აქვთ განწყობა და მიზანი: მკვლელები დანებს ადამიანთა მოსაკლავად იყენებენ, ხოლოდ ექიმები - სამკურნალოდ (PG 31, 1376C).
4. ბასილი დიდი თავის 57-ე კანონში უნებლიე მკვლელს სჯის არა 11, არამედ 10 წლით.
5. ამ პატრიარქოს დროს კრებითად გადაწყდა და დაწესდა, რომ ის, ვისაც შესაძლებლობა აქვს გაიქცეს და თავი გადაირჩინოს ავაზაკთა თავდასხმისგან, მაგრამ არ გაიქცევა, დარჩება და წინასწარგანზრახვით მოკლავს ავაზაკს, დაისჯება როგორც მკვლელი, ეპითიმია კი სამ წელზე მეტით განესაზღვრება. ხოლო ის, ვინც გაძლიერებული მონდომებით დაიწყებს ავაზაკის ძიებას, იპოვის მას და მოკლავს საზოგადო სარგებლობისთვის, დაჯილდოვდეს. მაგრამ უდიდესი უსაფრთხოებისთვის უფრო გონივრულად მიიჩნიეს, რომ ასეთიც ეპითიმიას დაუქვემდებარონ სამი წლით. ბალსამონი კი ამატებს, რომ უნახავს მღვდელი, რომელიც პატივისგან დამხობილი იყო შემდეგი მიზეზით: ერთხელ ამ მღვდელს საკუთარი წიგნის გამო კამათი ჰქონია სხვა მღვდელთან, რომელსაც წიგნის წართმევის დროს კრუნჩხვა დაეწყო და მოკვდა. უნახავს ასევე ერთი მღვდელმონაზონი, რომელსაც პატივი აჰყარეს იმის გამო, რომ შეურაცხყოფა მიაყენა სხვა ბერს, რომელმაც ეს ვერ აიტანა, მძიმედ ამოიოხრა და კვნესით აღმოხდა სული. უნახავს ასევე მღვდელმთავარი, რომელიც განკვეთეს მღვდელმთავრობისგან იმის გამო, რომ ომის დროს მოკლა აგარიანელი, რომელმაც მასზე ხმალი ასწია.
6. ნუთუ საჭურველთმტვირთველი და ჯალათი, რომელიც მმართველის მახვილს ატარებს, მოციქულის თქმით, "ღვთის მსახურია შენდა სასიკეთოდ. მაგრამ ... რისხვით შურისმგებელი ბოროტმოქმედთა მიმართ" (რომ. 13:4), - და, ვამბობ, უნდა ისჯებოდეს თუ არა ეპითიმიით? ოქროპირის თანახმადაც ხომ მკვლელია არა ის, ვისაც განაჩენი გამოაქვს და ვინც სიკვდილს უსჯის დამნაშავეს, არამედ მკვლელია თავად მისჯილის დანაშაული (მე-7 ჰომილია კორინთელთა მიმართ მე-2 ეპისტოლეზე) (Ioan. Chrysost. Hom. in Ер. II ad Cor. 7. 1 // PG 61, 442); დიახ, მან სასჯელი უნდა იტვირთოს ორი მიზეზით: ჯერ-ერთი, იმიტომ, რომ ის მკვლელობისა და ბოროტმოქმედების შემძლე აღმოჩნდა, როგორც ერთგვარი ბოროტი ძალა და ჭურჭელი, რომელიც ემსახურება არა პატივს, არამედ უპატივობას (იხ. 2 ტიმ. 2:20); ემსახურება არა იმას, რაც ღმრთის კეთილნებელობითა და ღვთივსათნოებით ხდება, და როგორც ბასილი დიდი ამბობს, რომლისადმი ჩვენც ქედს უნდა ვიდრეკდეთ მისი სახიერების მიმბაძველნი (იხ. მოკლე განწესებანი, კანონი 276), არამედ იმას, რაც ღმრთის დაშვებით ხდება. იმავე ბასილის თანახმად (იქვე), ღმერთს არ სურს, რათა ჩვენ ამის ხელშემწყობნი ვიყოთ (PG 31, 1273C–1276A.), ვდევნოთ ის, ვისაც გვემს ღმერთი და მის გვემილთა სატკივარს ამრავლებენ (იხ. ფსალმ. 68:27). თუმცა ღმერთი იმათაც იყენებს, ვინც საკუთარი ნებით გახდნენ ბოროტნი, - ან დემონებს ან ადამიანებს, - როგორც იარაღს ცოდვილთა შესაგონებლად, ამ უკანასკნელთა სასარგებლოდ, ოღონდ ღმერთი მაინც უგულებელყოფს მათ და ზურგს აქცევს ბრძენი სინეზიუსის თანახმად, რადგან ისინი ზიანს აყენებენ სხვებს, მტრობენ და ანადგურებენ ღმრთის ქმნილებებს (Synes. Ptolem. Ep. 57 // PG 66, 1384ACD–1385A).
მეორეც, ჯალათს და საჭურველთმტვირთველს ან დემონს, რომლებიც სჯიან ადამიანებს, არა აქვთ იმისი აზრი, რომ იმით, ადამიანებს რომ კლავენ, ღმერთს ემსახურებიან, არამედ, გააჩნიათ რა ბოროტი ნებელობა, იმავე სინეზიუსის თქმით, ხარობენ სხვათა უბედურებებისა და სისხლისღვრის გამო.
და ბოლოს, ჯალათი ვერ გაექცევა სასჯელს იმის გამო, რომ მოკლა ისინი, ვისაც სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს, რადგან მსგავსადვე შეიძლება იუდაც გამართლდეს. რადგან საყოველთაო ცხონებისთვის ქრისტეს ჯვარცმა აუცილებელი იყო, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ვაი მას, ვისი მიზეზითაც ის ჯვარს აცვეს (Synes. Ptolem. Ер. 57 // PG 66, 1385А). თუკი ოქროპირი ამბობს (გალატელთა მიმართ ეპისტოლეს განმარტება. თ. მე-5), რომ არავის სძულს იარაღი და ზურგს არ აქცევენ მას, არამედ სძულთ და ზურგს აქცევენ იმას, ვინც ამ იარაღს იყენებს (Ioan. Chrysost. Hom. in Gal. 5. 5 // PG 61, 671.), ამას ის ამბობს უსულო იარაღთა, და არა ცოცხალ და გონიერ ქმნილებათა მიმართ, როგორიცაა საჭურველთმტვირთველი. ამრიგად, აქედან ჩანს, რომ სასჯელთა აღმასრულებლებსა და ჯალათებსაც უნდა დაედოთ ეპითიმიები.
დაუსჯელად არ უნდა დარჩნენ ისინიც, ვინც ჯალათებთან ერთად დადიან სასჯელთა საყურებლად, რადგან ამით ავლენენ სისატიკეს, სურთ უყურონ ადამიანთა მოკვდინებას და სისხლისღვრას, თუმცა საკმარისია მარტო წარმოიდგინო ეს სანახაობა, რომ შეძრწუნდე.
67
თუ ვინმე თავისთან აცხოვრებს დაუწინდავ ქალწულს, იმის შემდეგ რაც ძალადობა იხმარა მასზე, ზიარებიდან განყენებულ იქნას. მას აღარ აქვს უფლება სხვა შეირთოს, არამედ ჰყავდეს ის, ვინც ირჩია, თუნდაც იგი გლახაკი აღმოჩნდეს.
IV მსოფლ. 27; ტრულ. 92, 98; ანკირ. 11; ბას. დ. 22, 25, 26, 30, 69
განმარტებანი:
ზონარა. ვინც ძალადობით გახრწნის ქალწულს, თუ ის ვინმეზე დაწინდული იყო, დაისჯება, როგორც მემრუშე; ხოლო თუკი - დაუწინდავზე, მაშინ კანონი განაწესებს, რათა დარჩეს მას და არ განიშოროს, თუნდაც გლახაკი აღმოჩნდეს და შეუფერებელი იყოს მისთვის. სამოქალაქო კანონები კი სხვაგვარად სჯიან.
არისტინე. ვინც ძალადობა იხმარა ქალწულზე განიკვეთება ზიარებისგან და უნდა ჰყავდეს ის, თუნდაც გლახაკი იყოს. ვინც ძალადობას იხმარს დაწინდულ ქალწულზე მისი გამხრწნელი უზიარებელი უნდა იყოს და სხვისი ცოლად შერთვის უფლება არ უნდა მიეცეს, არამედ დაიტოვოს ის, ვინც ირჩია, თუნდაც გლახაკი იყოს. ხოლო მე-8 სტატიით, რომელიც მოთავსებულია ბასილიკონის 60-ე წიგნის 37-ე ტიტულის 81-ე თავში ამგვარს ცხვირი უნდა მოეჭრას, ხოლო მისი ქონების მესამედი ნაწილი მისგან გაუპატიურებულ და გახრწნილ ქალწულს უნდა გადაეცეს.
ბალსამონი. წინამდებარე კანონი ამბობს, რომ თუ ვინმე ძალადობას იხმარს დაუწინდავ ქალწულზე ზიარებისგან უნდა განიკვეთოს, და ასევე იძულებულს ხდის იცხოვროს მასთან, თუნდაც გლახაკი, და მისი მოდგმისთვისაც შეუფერებელი იყოს; მას აღარ აქვს უფლება სხვა შეირთოს, არამედ ჰყავდეს ის, ვინც ირჩია.
ეს არის დაწესებული წინამდებარე კანონის მიერ; რადგან ვიცნ ძალადობას იხმარს დაწინდულზე ის დაისჯება, როგორც მემრუშე. იხილე ასევე VI მსოფლიო კრების 93-ე კანონი. ხოლო იმის შესახებ, რომ მოძალადეს უნდა დარჩეს მის მიერ გაუპატიურებული ქალი, თუნდაც ის გლახაკი იყოს, - და არ უნდა დაქორწინდეს სხვაზე, - გამოკვლეულ უნდა იქნას. რადგან, რატომ არის ნებადართული, რათა მოძალადემ, ამის შემდეგაც ცოლად დაიტოვოს მის მიერ გაუპატიურებული ქალი, და არ დაქორწინდეს სხვაზე, თუკი კანონი (ბასილიკონის 60-ე წიგნის, 37-ე ტიტლოსის, 81-ე თავი) ამბობს: "ქალწულზე მოძალადეს და მის გამხრწნელს ცხვირი უნდა მოეჭრას, ხოლო მისი ქონების მესამედი გაუპატიურებულ ქალს გადაეცეს"? როგორც ჩანს, წინამდებარე კანონს ბასილიკონის 60-ე წიგნის 37-ე ტიტლოსის მიხედვით გულისხმაყოფენ, რომელშიც განსაზღვრულია, რომ ის, ვინც ხარჭად დაისვამს პატიოსან ქალს, იძულებული იყოს დაქორწინდეს მასზე, ხოლო მოძალადეს ზიარებისგან განკვეთენ, ქალწულის გადასარჩენად კი კანონი მას (მოძალადეს) კანონიერ შეუღლებას ავალდებულებს.
წაიკითხე ასევე წინამდებარე კრებულის მე-9 ტიტლოსის 30-ე თავი და მასში ნათქვამი, ასევე ბასილიკონი, წიგნი 60-ე, ტიტლოსი 58-ე, თავი მე-3, რომელშიც ნათქვამია: ნუ შეეუღლება მოტაცებული მომტაცებელს; მაგრამ თუ ასეთ თანაცხოვრებას მისი მშობლები დათანხმდებიან, გადასახლებას უნდა დაექვემდებარონ. ნუ იფიქრებ, რომ აქ წინააღმდეგობაა; რადგან სხვაგვარად ისჯება ქალის მომტაცებელი, და სხვაგვარად ძალადობით ქალის გამხრწნელი. მოტაცება მომტაცებლის უსირცხვობის გამო მიუტევებელია; ხოლო გახრწნა (გაუპატიურება), რომელიც ძალადობით აღსრულდა, თუ დაშვებულ იქნა გახრწნას დაქვემდებარებულის მიერ, მიტევებადია. ქალწულთან სქესობრივი კავშირის დამყარება მისივე სურვილით, სხვაგვარად ისჯება; რადგან კანონი ბასილიკონის 60-ე წიგნის, 37-ე ტიტლოსის 80-ე თავში ამბობს: "ვინც სქესობრივ კავშირს დაამყარებს ქალწულთან მისივე თანხმობით, მაგრამ ქალწულის მშობლებისგან ფარულად, საქმის გამოააშკარავებისას, თუ მის ცოლად შერთვას მშობლებიც დაეთანხმებიან, ცოლ-ქმრული კავშირი შეიძლება შედგეს. ხოლო თუ მშობელთა ერთი მხარე, ანუ როგორც ერთი, ასევე მეორე პიროვნების მშობელი არ ისურვებს, და თუკი გახრწნის მოქმედი შეძლებულია, მაშინ მან გახრწნილ ქალწულს უნდა მისცეს ერთი ლიტრი ოქრო; ხოლო თუ შეძლებული არ არის, მაშინ თავისი ქონების ნახევარი; თუკი ის სრულიად ღარიბია, მაშინ, ხორციელი დასჯის და თმების შეკვეცის შემდეგ, გადასახლებაში უნდა გააგზავნონ".
სხვა განმარტებანი
პიდალიონი: თუ ვინმე თავისთან აცხოვრებს დაუწინდავ ქალწულს, იმის შემდეგ რაც ძალადობა იხმარა მასზე, ზიარებიდან განყენებულ იქნას. მას აღარ აქვს უფლება სხვა შეირთოს, არამედ ჰყავდეს ის, ვინც ირჩია, თუნდაც იგი გლახაკი აღმოჩნდეს
ბასილი დიდი 22, 23, 25, 26.
განმარტება:
წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ვინც ძალადობით და საკუთარი ძალაუფლების გამოყენებით გააუპატიურებს სხვასთან დაუწინდველ ქალწულს, და სახლში დაიტოვებს მას, დაე განიკვეთოს ზიარებისგან ძალადობრივი გახრწნისთვის, და მას არა აქვს უფლება ცოლად შეირთოს სხვა, არამედ მხოლოდ ის, ვინც ირჩია, თუნდაც მდაბიური წარმოშობისა იყოს და ღარიბიც.
შეთანხმება:
ბასილი დიდი, თავის 22-ე და 25-ე კანონებში განიხილავს რა წინამდებარე კანონის თემას, განსაზღვრავს: გამხრწნელმა ცოლად უნდა შეირთოს მის მიერ გაუპატიურებული, მაგრამ ამასთან მასვე დაეკისრება მემრუშის ეპითიმია, ანუ ოთხი წელი არ ეზიარება. 26-ე კანონში ის ამბობს, რომ ისინი, რომლებიც თავიდან სიძვაში ჩავარდნენ, შემდეგ კი დაქორწინდნენ, უმჯობესია გაეყარონ ერთურთს, ხოლო თუკი მათ არანაირად არ სურთ გაყრა, ერთად დარჩნენ (1).
მაგრამ უნდა განვიხილოთ ისიც, თუ რას ამბობს ღმერთი ამასთან დაკავშირებით მეორე რჯულის 22-ე თავში: "სასიკვდილო დანაშაული არ აწევს ყმაწვილ ქალს, რადგან ეს იმგვარი საქმეა, გინდა კაცი დასხმოდეს თავის მოყვასს და მოეკლას. რადგან თუმც ყვიროდა ყმაწვილი ქალი, არავინ იყო მისი მშველელი" (მეორე რჯლ. 22:26-27). ხოლო თუ ქალს თავს დაესხმებიან არა უდაბურ ადგილას და არ იყვირებს, მაშასადამე, ის გააუპატიურეს მისივე თანხმობით (იხ. ასევე გრიგოლ საკვირველთმოქმედის მე-2 კანონის მე-2 შენიშვნა).
ხოლო თუ მოძალადეს ჰყავს მშობლები (ან ის დაქორწინებულია) და მის მიერ გაუპატიურებულ გოგონასაც ჰყავს მშობლები და ისინი (ან ერთნი და მეორენი) თანხმობას არ იძლევიან ქორწინებაზე, მაშინ, ბასილი დიდის 22-ე კანონის მიხედვით, მათი იძულება არ შეიძლება. სამოქალაქო კანონის მიხედვით (არმენოპოლი, წიგნი 6, ტიტლ. 3), თუ მოძალადე მდიდარია, მან მის მიერ გაუპატიურებულ ქალწულს უნდა მისცეს ერთი ლიტრი ოქრო (2), ხოლო თუ ღარიბია - თავისი ქონების ნახევარი; მაგრამ თუ სრულიად ღატაკია, მაშინ ჯოხით უნდა სცემონ, გაკრიჭონ და გადაასახლონ. თუ ვინმე გახრწნის არასრულწლოვან გოგონას, ანუ ისეთს, რომელსაც ჯერაც 13 წელი არ შესრულებია, მაშინ მას (მოძალადეს) ცხვირი უნდა მოაჭრან და ხოლო გახრწნილ (გაუპატიურებულ) გოგონას მოძალადის ქონების ნახევარი გადასცენ (იქვე).
შენიშვნები:
1. გაურკვევლობას იწვევს: რატომ რთავენ ნებას, როგორც წინამდებარე მოციქულთა კანონი, ასევე ბასილი დიდის 22-ე და 25-ე კანონები მოძალადეებს ცოლად შეირთონ მათ მიერ გაუპატიურებულნი, ხოლო 26-ე კანონში იგივე ბასილი ამბობს, რომ სიძვის მოქმედების შემდეგ დაქორწინებულნი ერთმანეთს უნდა გაეყარონ? ამ გაუგებრობის გადაწყვეტისას, ბალსამონი ამბობს, რომ ბასილი დიდს პირველ კანონებში მხედველობაში ჰყავს გაუპატიურებული გოგონა, რომელიც, თუკი ცოლად არ გაჰყვება თავის გამხრწნელს, სახელგატეხილი და სიბრალულის ღირსი გახდება, რადგან სხვა არავინ შეირთავს მას იმის გამო, რომ ქალწულობა წაართვეს.
ხოლო 26-ე კანონში ბასილი გულისხმობს მეძავს, რომელიც თავიდან ვიღაცამ გახრწნა, შემდეგ კი ის სიძვას სხვასთანაც მიეცა: ასეთი, თუკი ცოლად არ გაჰყვება მასთან მსიძავს ზიანს ვერ მიიღებს და ისე არ იქნება დაჩაგრული, როგორც ზემოთხსენებული ქალწული. ამიტომაც უმჯობესია ამგვარნი ერთმანეთს გაეყარონ. მაგრამ რადგან ზონარა მსგავსს არაფერს ამბობს, ხოლო ბასილი დიდი 22-ე კანონში სიძვას ქალწულის გახრწნასაც უწოდებს, ბალსამონის აზრს არ ვიწონებთ, როგორც საღ აზრთან და ბასილის მიზანთან შეუსაბამოს.
ამრიგად, ამ გაუგებრობის გადასაწყვეტად, ჩვენ ვამბობთ, რომ იმის შემდეგ, რაც ბასილი დიდმა 22-ე და 25-ე კანონებში ილაპარაკა დაქორწინებულებზე, რომელსაც წინ გახრწნა უძღოდა, საბოლოოდ 26-ე კანონში თავის აზრს გამოთქვამს საერთოდ ყველაზე, ვინც ერთმანეთს სიძვის შემდეგ შეეუღლა, იქნება ეს გაუხრწნელი ქალწული თუ დედაკაცი, რომელიც ადრე სხვამ გახრწნა: სიძვა - არ არის ქორიწნება, და არც ქორწინების დასაწყისი. ამიტომაც თუკი შესაძლებელია იმათი გაყრა, ვინც ამგვარი სახით, ქორწინებამდე, სიძვას მიეცა, უმჯობესია. მაგრამ რატომ არის უმჯობესი ამგვართა გაყრა?
ჯერ-ერთი, იმიტომ, რომ, მოციქულის თქმით "პატიოსან არს ქორწილი ყოვლითავე და საწოლი შეუგინებელ" (ებრ. 13:4), ხოლო ისეთი ქორწინება, რომელიც სიძვის მიზეზით არის გამოწვეული, შესაბამისად, საერთოდ არ შეიძლება იწოდოს ქორწინებად, და ასეთი საწოლი ვერ იქნება პატიოსანი, არამედ ბილწი და უწმინდური. რადგან ღმერთს ამგვარნი არ შეუერთებია, არამედ წერილ არს: "ღმერთმა შეაუღლა" (იხ. მთ. 19:6); ასე რომ, ეს არ არის ღმრთის სიტყვა და კურთხევა, რომელიც მღვდლის მიერ აღსრულდება, არამედ თავშეუკავებლობა და გარყვნილება. მაშ, როგორ იქნებიან ამგვარნი ღირსეულნი ჯვრისწერის დროს საკუთარ თავებზე დაიდგან გვირგვინები, რომლებიც წარმოადგენენ სიამტკბილობაზე გვირგვინმოსილთა გამარჯვების სიმბოლოს, და ოქროპირის თქმით ნიშანს მათი უძლეველობისა (მე-9 ჰომილია, ტიმოთეს მიმართ პირველ ეპისტოლეზე) (Ioan. Chrysost. Hom. in Ер. I ad Tim. 9. 2 // PG 62, 546)?
პირიქით, სიამტკბილობითა და თავშეუკავებლობით ძლეულნი, ისინი დაცემულნი არიან! ან როგორ გახდებიან ტაძარში საღმრთო საიდუმლოთა ზიარების ღირსნი ისინი, ვინც დასჯილნი არიან ეპითიმიებით სიძვისთვის და როგორ მიიღებენ ქორწინების კურთხევას წესისამებრ, რომელიც ჩვენს წმიდა ეკლესიაში დაწესდა?
მეორეც, თუკი ასეთებს არ გავყრით, მაშინ ყველა გარყვნილისა და თავშეუკავებელისთვის წარწყმედის კარები გაიღება: შესაძლებელი გახდება ქალებთან სქესობრივი კავშირის დამყარება, შემდეგ კი მათზე დაქორწინება. ამის გამო მრავალი წინასწარგანზრახულად წაართმევს ქალწულთ პატიოსნებას, რათა მომხდარის შემდეგ შესაძლებლობა ჰქონდეს მასზე დაქორწინებისა, თუნდაც ეს მშობლებს არ სურდეთ; და პირიქით, თუკი ამგვართ გავყრით, მაშინ ეს ლაგამს ამოსდებს თავშეუკავებლობას, განსაკუთრებით ქალებს, რათა მათ ნება არ მისცენ მამაკაცებს გახრწნან ისინი ქორწინებამდე, რადგან შეგნებული ექნებათ, რომ, თუ ასე მოხდება, ისინი არა თუ ცოლად ვერ გაჰყვებიან მათ გამხრწნელებს, არამედ მთელი ცხოვრება სახელგატეხილნი დარჩებიან, მათი მონაპოვარი კი მხოლოდ ცოდვა და სასჯელი გახდება.
ამრიგად, ამ მიზეზთა გამო უმჯობესია და უფრო სწორია, სიძვის შემდეგ დაქორწინების მსურველნი არა თუ საერთოდ, თავიდანვე, არ ქორწინდებოდნენ ერთმანეთზე და ჯვარს არ იწერდნენ, არამედ გაიყარონ კიდეც იმ შემთხვევაში, თუკი უკვე დაქორწინდნენ და ჯვარი დაიწერეს. ასეთია გაყრის აზრი, რომლის შესახებას მსჯელობს წმ. ბასილი.
ამის შემდეგ, აკეთებს რა დათმობას და იჩენს რა სიბრალულს, ის ამატებს, რომ თუკი სიძვის შემდეგ ჯვარდაწერილნი შეუდრეკელნი არიან თავიანთ სურვილში ერთად ყოფნისა და არანაირად არ სურთ განქორწინება, დაისაჯონ სიძვის ეპითიმიით, თუმცა დარჩნენ ერთად, რათა რაიმე უარესი არ მოხდეს, ანუ თავი არ მოიკლან, რადგან არ ძალუძთ დაძლიონ ერთმანეთისკენ ლტოლვა, ან კიდევ გაყრის შემდეგ საიდუმლოდ არ მიეცნენ სიძვას და მრუშობას, როგორც ამას განმარტავს ზონარა.
შედეგად, მოციქულთა წინამდებარე კანონი უშვებს იმავე დათმობასა და შეწყნარებას, ერთდროულად აქვს რა მიზნად ბოროტების შემცირება. შეწყნარება დაკავშირებულია იმასთან, რათა არ მოხდეს რაიმე უარესი და პატივაყრილმა გოგონამ, - რომელსაც სურვილი ექნება ცოლად გაჰყვეს მას, ვინც დააკარგინა ქალწულობა, მაგრამ მიტოვებულ იქნა მისგან, - შერცხვენისა და გალანძღვის გამო თავი არ მოიკლას, როგორც ეს მრავალ ადამიანს შეემთხვა. ამასთან გოგონა გაუპატიურებულ იქნა ძალადობით, და არა საკუთარი ნებით, რაც მისთვის აუტანელი ჩანს. მართლაც, წინამდებარე კანონი ამბობს: "თუ ვინმე თავისთან აცხოვრებს დაუწინდავ ქალწულს, იმის შემდეგ რაც ძალადობა იხმარა მასზე..." ხოლო ბასილი დიდი თავის 25-ე კანონში არ ლაპარაკობს ძალადობაზე, არამედ მხოლოდ გახრწნაზე.
ბოროტების შემცირება მდგომარეობს იმაში, რომ მდიდარი მამაკაცები უფრთხოდნენ ღარიბ ქალთა გაუპატიურებას, რადგან მოციქულთა ეს კანონი ავალდებულებს მათ ამგვარ ქალებზე დაქორწინებას, ასევე მდიდარი ქალებიც უნდა უფრთხოდნენ საკუთარი ნებით დაამყარონ სქესობრივი კავშირები ღატაკ მამაკაცებთან, რადგან შემდეგ ვალდებულნი იქნებიან ცოლად გაჰყვნენ მათ. როგორც მამაკაცები, ასევე ქალები თავს უნდა იკავებდნენ მსგავსი საქციელისგან, და ახსოვდეთ, რომ მათ მოუწევთ მდაბიოებთან და გლახაკებთან დაქორწინება - ეს კი მათ შეუძლებლად მოეჩვენებათ. ხოლო ის, რომ კანონი სწორედ ამგვარ მდიდარ ადამიანებზე ლაპარაკობს, ნათელია შემდეგი სიტყვებიდან: "... ჰყავდეს ის, ვინც ირჩია, თუნდაც იგი გლახაკი აღმოჩნდეს". ასეთია აქ საქმის ვითარება.
ხოლო თუკი ვინმე ცოლად შეირთავს სხვათა მიერ გახრწნილს ან მეძავს ისე, რომ თვითონ მასთან არ ჩაუდენია სიძვის მოქმედება - ვერ გამოვთქვამ, რაოდენ ბრწყინვალეა ასეთი ქცევა: ის ხომ იწყნარებს დაღუპულ ცხვარს და დაკარგულ სულს აცხონებს! ვიტყვი მხოლოდ ერთს, რომ ის ხდება თვით ღმერთის მიმბაძველი, რომელიც მეძავ და ცოდვილ ადამიანურ ბუნებაზე დაქორწინდა ისე, რომ არ ჩაუთვალა მას ადრინდელი ცოდვები, როგორც ეს აღვნიშნეთ მოციქულთა 48-ე კანონის შენიშვნაში.
2. ლიტრა შეიცავს 72 მონეტას. უცნობია, თუ რამდენს იწონიდა ზუსტად თითოეული მონეტა. დღეს ლიტრა შეადგენს 12 უნციას, უნცია - 8 დრამს, ხოლო დრამი - 60 გრანს. ნათელია, რომ ამ ჯარიმის გარდა ასეთი ადამიანი, როგორც სიძვის ჩამდენი, საეკლესიო ეპითიმიასაც ექვემდებარებოდა.
68
ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი, რომელიც ვინმესგან ხელმეორედ მიიღებს ხელდასხმას, სასულიერო წოდებიდან განიკვეთოს - ისიც და მისი ხელდამსხმელიც; გარდა იმ შემხვევისა, როცა ზუსტად იქნება დადგენილი, რომ პირველი ხელდასხმა ერეტიკოსისგან აქვს მიღებული, რამეთუ მათი მონათლული და ხელდასხმული ვერც მართლმორწმუნე იქნება და ვერც ეკლესიის მსახური.
(მოც. 46,47; I მსოფ. 8,19; II მსოფ. 4; III მსოფ. 5; ლაოდ. 8,32; კართ. 36,47,57,68; ბასილი დიდი 1,3).
(მოც. 46,47; I მსოფ. 8,19; II მსოფ. 4; III მსოფ. 5; ლაოდ. 8,32; კართ. 36,47,57,68; ბასილი დიდი 1,3).
განმარტებანი:
ზონარა. ორმაგ ხელდასხმაზე შეიძლება სხვადასხვანაირად ვიფიქროთ. მეორედ ხელდასხმული თუკი ეძებს მეორედ ხელდასხმას, ან იმიტომ, რომ გმობს პირველს, ან კიდევ იმიტომ, რომ იმედოვნებს მისი ხელმეორედ ხელდამსხმელისგან მიიღებს უმეტეს მადლს სულისა და განიწმინდება, რადგან მისი სწამს; ან კიდევ იმიტომ, რომ დატოვა მღვდლობა, და შემდეგ კვლავ ხელდასხმას იღებს თითქოსდა თავიდან; შესაძლოა კიდევ სხვა მიზეზებიც იყოს. რა სახითაც გინდ ქნას მან ეს, ორჯერ ხელდასხმული, და მისი ხელდამსხმელი დაექვემდებარებიან სასულიერო პატივის აყრას, გარდა იმ შემთხვევისა, თუკი პირველი ხელდასხმა იყო მწვალებლისგან: რადგან მწვალებელთა არც ნათლობა შეიქს ვინმეს ქრისტიანად, და არც ხელდასხმა - კლირიკოსად. ამრიგად, მწვალებელთა მიერ ხელდასხმულის კვლავ ხელდასხმა საშიშროებას არ შეიცავს.
არისტინე. ორჯერ ხელდასხმული უნდა დაემხოს თავის ხელდამსხმელთან ერთად, თუკი 1-ლი ხელდასხმა არ იყო მწვალებლური. ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც მიიღებს მე-2 ხელდასხმას, რადგან აჩვენებს თითქოსდა არაფრად აგდებს 1-ელს, დაემხობა თავის ხელდამსხმელთან ერთად, თუკი 1-ლი არ იყო მწვალებლისგან.
ბალსამონი. როგორიც გინდ იყოს ერთსა და იმავე სამღვდლო ხარისხში ორჯერ ხელდასხმული უნდა დაემხოს პატივისგან, და არა მარტო თვითონ, არამედ მისი ხელდასხმის წინასწარ მცოდნეც, რადგან აჩვენებენ, რომ თუკი გმობენ 1-ელ ხელდასხმას, ან მე-2 აღესრულება 1-ლის დატოვების შემდეგ, რაც შეუძლებელია მოხდეს; რადგან ვინც ერთხელ უარყო მისთვის მიცემული ხელდასხმის მადლი უკვე ვეღარაფერ სამღვდლოს ვერ მოიმოქმედებს. ხოლო რადგან მწვალებელთა მიერ მონათლული და ხელდასხმული ვერც მართლმორწმუნე იქნება და ვერც ეკლესიის მსახური, განსაზღვრულია, უშიშრად მიეცეს ხელდასხმა ან ნათლობა მწვალებელთა მიერ უკვე ხელდასხმულთ ან ნათელღებულთ; რადგან მათში აღსრულებული ეს საიდუმლონი არარსებულად მიიჩნევა.
სხვა განმარტებანი
პიდალიონი: ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი, რომელიც ვინმესგან ხელმეორედ მიიღებს ხელდასხმას, სასულიერო წოდებიდან განიკვეთოს - ისიც და მისი ხელდამსხმელიც; გარდა იმ შემხვევისა, როცა ზუსტად იქნება დადგენილი, რომ პირველი ხელდასხმა ერეტიკოსისგან აქვს მიღებული, რამეთუ მათი მონათლული და ხელდასხმული ვერც მართლმორწმუნე იქნება და ვერც ეკლესიის მსახური.
(მოც. 46, 47; I მსოფლ. 8; II მსოფლ. 7; VI მსოფლ. 95; კართაგ. 57, 77, 101.)
განმარტება:
შეიძლება მოვიაზროთ მეორედ ხელდასხმის სხვადასხვა მიზეზი: ხელდასხმულმა ან უარყო ის, ვინც მას პირველად დაასხა ხელი, ან მიიჩნევს, თითქოსდა უმეტეს მადლს მიიღებს მეორედ ხელდამსხმელისგან, რადგან მას ამ მეორისადმი აქვს უმეტესი რწმენა, ან კიდევ არსებობს რაიმე სხვა მსგავსი მიზეზი. აქედან გამომდინარე წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ან დიაკვანი, რომელიც ვინმესგან ხელმეორედ მიიღებს ხელდასხმას (1), უნდა დაემხოს სასულიერო პატივისგან მის ხელდამსხმელთან ერთად, თუკი დამტკიცებული არ იქნება, რომ მან ხელდასხმა მწვალებელთაგან მიიღო. რადგან მწვალებელთა მიერ მონათლულნი და ხელდასხმულნი მწვალებლური ნათლობით ვერც ქრისტიანები ხდებიან, - რადგან უფრო იბილწებიან, ვიდრე განიწმინდებიან, - და ვერც მღვდლები და კლირიკოსები - მწვალებელთაგან მიღებული ხელდასხმით. ამიტომაც ისინი ყოველგვარი შიშის გარეშე იღებენ ნათლისღებას მართლმადიდებელ მღვდელთაგან, და ხელდასხმას მართლმადიდებელ ეპისკოპოსთაგან (2). ბასილი დიდიც ნიკოპოლის მცხოვრებთადმი მიწერილ წერილში წერს: "არასოდეს ჩავთვლი ქრისტეს ჭეშმარიტ მღვდლად იმას, ვინც ხელდასხმა და ერის მწყემსობა მართლმადიდებლური რწმენის დასანგრევად მწვალებელთა უკეთური ხელისგან მიიღო" (Basil. Маgn. Ер. 240. 3 // PG 32, 897В).
შეთანხმება:
თუკი I-მა მსოფლიო კრებამ მე-8 კანონით აღიარა ნოვაციანელთა, ხოლო კართაგენის 77-ე კანონმა - დონატისტთა ხელდასხმა, ეს იმიტომ, რომ ნოვაციანელები, ბასილი დიდის 1-ლი კანონის თანახმად, იყვნენ არა მწვალებლები, არამედ სქიზმატიკოსები, ხოლო დონატისტთა ხელდასხმა, კართაგენის 66-ე კანონის თანახმად, კართაგენის კრებამ აღიარა აფრიკაში კლირიკოსთა მძაფრი უკმარობის მიზეზით, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ის აღიარებულ იქნა იკონომიითა და აუცილებლობით.
ამიტომაც იტალიაში გამართულმა კრებამ, რომელიც არ იდგა ამგვარი აუცილებლობის წინაშე, ეს ხელდასხმები არ აღიარა. ამასთან კართაგენის იგივე კრება 101-ე კანონში ითხოვს 10 ლიტრ ოქროს მათგან, ვინც ხელს დაასხამს მწვალებელთ, ან მიიღებს მათგან ხელდასხმას, ან კიდევ დაუშვებს მათ ღმრთისმსახურებაზე. ხოლო VII მსოფლიო კრებამ, როგორც ეს ცნობილი ხდება კრების 1-ლი საქმეებიდან, თუმც კი აღიარა ხატმებრძოლ-მწვალებელთა ხელდასხმები და არ გასცა განკარგულება თავიდან დაესხათ ხელი მათთვის, როდესაც ისინი მართლმადიდებლობისკენ მოექცნენ, მანაც ეს იკონომიით გააკეთა, რადგან მაშინ ხატმებრძოლეები ბევრნი იყვნენ (თუმცა, აღიარებულ იყო არა მწვალებელთა მეთაურების ან იმათი ხელდასხმები, ვინც ბეჯითად ემხრობოდა ამ მწვალებლობას და არაგულწრფელად და არაჭეშმარიტად ინანიებდა, როგორც ეს თქვა ღვთაებრივმა ტარასიმ, არამედ ამ ბელადების მიმდევართა - ანუ იმათი, ვინც გულწრფელად და ჭეშმარიტად ინანიებდა. ამის შესახებ იხ. ათანასე დიდი რუფინიანესადმი მიწერილი ეპისტოლეს განმარტება).
ასევე II მსოფლიო კრებამ იკონომიით აღიარა ზოგიერთი მწვალებლის ნათლობა, რის შესახებაც უკვე ვილაპარაკეთ. ამიტომაც, რაკიღა VII მსოფლიო კრება განსაზღვრებად არ აწესებს ასეთ დროებით და ვითარებით გამოწვეულ იკონომიას, ის არ ეწინააღმდეგება წინამდებარე მოციქულთა კანონს.
მართლაც, პატრიარქი ანატოლი ხელდასხმულ იყო მწვალებელ დიოსკორეს და მის მიერ მოწვეული კრების მიერ, ხოლო წმ. მელეტი ანტიოქიელი - არიანელების მიერ, როგორც ამას იუწყება სოზომენე (წიგნი 4, თ. 28) (PG 67, 1204С); მაშინ ბევრმა მიიღო ხელდასხმები მწვალებელთაგან და შემდეგში მართლმადიდებელთაგან შეწყნარებულ იქნენ, მაგრამ ეს შემთხვევები იშვიათია და კანონიკური აკრიბიიდან მათი გადახრა გამოწვეული იყო ვითარებით. ხოლო ეკლესიისთვის ყოველივე, რაც განსაკუთრებულ შემთხვევებში ხდება და იშვიათია, კანონს არ წარმოადგენს, რაც დასტურდება ორგზისი კრების 17-ე კანონით, წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის სიტყვებით (Greg. Nazianz. Or. 39.14 // PG 36, 352В), წმიდა სოფიას ტაძარში შეკრებილი კრების მეორე საქმით და იმ სამართლებრივი პრინციპით, რომელიც ბრძანებს: "კანონთაგან გამონაკლისი სანიმუშოდ არ მიიღება".
მართლმადიდებელთა განმეორებით ხელდასხმას კრძალავს კართაგ. კრების 57-ე კანონიც. წაიკითხე ასევე მოც. 46 და 47-ე კანონების განმარტებები და შენიშვნები.
შენიშვნები:
1. რა მიზეზით არ მეორდება შვიდი საიდუმლოდან მხოლოდ ორი: ნათლობა და სამღვდლო ხელდასხმა? სქოლასტიკოსების აზრით, მიზეზი იმაშია, რომ ეს საიდუმლოებები ტოვებენ აღუხოცელ ანაბეჭდს, რომელიც, როგორც ისინი ფიქრობენ (იხ.: ნიკოლოზ ბულგარისი. კატეხიზმო. ღვთისმეტყველება. თ. 4), არის ნამდვილი თვისება, რომელიც სულს ახასიათებს, და ზებუნებრივი ძალა. სქოლასტიკოსების ასეთ შეხედულებას მისდევს ყველა ჩვენი თანამედროვე ღვთისმეტყველი, განსაკუთრებით კორესიუსი. მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ეს საიდუმლონი მიმღებთა ერთადერთ ცხოვრებაში არ მეორდებიან მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი აღესრულებიან უფლის სიკვდილის ხატად, რომელიც მოხდა ერთხელ, და არ შეიძლება განმეორდეს. მოსანათლავებიც ხომ უფლის სიკვდილის ხატად ინათლებიან, მოციქულ პავლეს თქმით (იხ. რომ. 6:3) და ასევე მოციქულთა 47-ე კანონის თანახმად.
ხოლო მღვდლები, რომლებიც განიკვეთნენ მღვდლობიდან, იმიტომაც არ ხელდაისხმებიან მეორედ, რომ საკუთარ თავზე გამოხატავენ პირველ და დიდ მღვდელმთავარს, რომელიც ერთხელ შევიდა წმიდათა წმიდაში და მოციქულ პავლეს თქმით, საუკუნო გამოსყიდვა მოგვიპოვა (ებრ. 9:12), ხოლო მას, როგორც მარადის მყოფს, მღვდლობაც წარუვალი აქვს (იხ. ებრ. 7:24). სწორედ ასეთია, ჩემი აზრით, მიზეზი, რომლის გამოც მღვდელი ხელმეორედ არ უნდა იღებდეს ხელდასხმას.
ქრისტეში მღვდლობა წარუხოცელია, ამიტომაც ქრისტეს ხატება ყოველთვის წმიდად უნდა იყოს დაცული მღვდელში, რათა სრულად იყოს მსგავსება პირველხატსა და მის ანარეკლს - მღვდელმსახურს შორის. სხვა მიზეზი შემდეგშია: მღვდელი უმთავრესად ხელდაისხმება იმისთვის, რათა იმსახუროს, კერძოდ შეწიროს საიდუმლო მსხვერპლი, რომელიც არის უსისხლო და რომლის მიერაც, როგორც მოციქული პავლე ბრძანებს, ნაუწყებია უფლის ერთი სიკვდილი (იხ. 1 კორ. 11:26).
თუკი სქოლასტიკოსების მიერ გამოგონილი "ანაბეჭდი" მარტლაც მიზეზია იმისა, რომ ეს საიდუმლონი არ მეორდებიან, მაშინ რატომ მეორდება მირონცხების საიდუმლო, თუმც ის ბეჭდად იწოდება და სულში ანაბეჭდს ტოვებს? რადგან მახარობელი იოანე ამბობს: "თუმცა ცხება, რომელიც მისგან მიიღეთ, კვლავაც თქვენშია" (1 ინ. 2:27); და მოც. პავლეც: "რომელმაც ასევე აღვგბეჭდა და მოგვცა წინდი სულისა ჩვენს გულებში" (იხ. 2 კორ. 1:22); ხოლო დავითი საულს უფლის ცხებულს უწოდებს არა მის მიერ ღმერთის უარყოფის, არამედ მისი სიკვდილის შემდეგაც (იხ. 2 მეფ. 1:14).
ამრიგად, სწორედ ამ მიზეზით, ანუ იმიტომ, რომ უფლის სიკვდილი ერთია, ერთ ლიტურგიაზე, როგორც სიმეონ თესალონიკელი წერს (პასუხი 39) უნდა დაესხას ხელი მხოლოდ ერთ დიაკვანს, მხოლოდ ერთ მღვდელს და მხოლოდ ერთ მღვდელმთავარს, და არა ორს ან მეტს (Sym. Thessal. Respons. 39 // PG 155, 888В) და იობის თქმითაც, რომელიც ქრიზანთოსის "სინტაგმატიონშია" დამოწმებული. "ხოლო ისინი, ვისაც ხელი დაასხეს არა ერთხელ, - არც კი ვიცი რა ვუწოდო მათ, - ამბობს იგივე სიმეონი, - რადგან ისინი ხელდასხმულნი არიან არა ეკლესიის გადმოცემისამებრ" (Ibid. // PG 155, 888C).
ერთად ხელს დაასხამენ წიგნისმკითხველებსა და იპოდიაკვნებს - რამოდენიმეს ერთ ლიტურგიაზე, რადგან ისინი მღვდლობის უკნინესი ნაწილნი არიან და საკურთხევლის გარეთ მსახურობენ, იმავე იობის თანახმად (იქვე). სწორედ ამიტომ, ანუ იმისთვის, რათა ქრისტეს სიკვდილი ორჯერ არ განმეორდეს, ანტისიოდორში შეკრებილმა ადგილობრივმა კრებამ, 613 წელს, იმპერატორ ჰერაკლეს დროს, დააწესა ერთსა და იმავე დღეს ერთსა და იმავე საყდარზე არ ჩატარდეს ორი ლიტურგია: "არ არის ნებადართული ერთსა და იმავვე საყდარზე ერთსა და იმავე დღეს აღავლინონ ორი ლიტურგია, ისევე როგორც არ არის ნებადართული ერთსა და იმავე საყდარზე, სადაც ლიტურგიას აღასრულებს ეპისკოპოსი, აღასრულოს ის პრესვიტერმაც" - რასაც პაპისტები არღვევენ. ჩვენი მღვდლებიც, რომლებიც ლიტურგიას კადნიერებით დღეში ორჯერ აღასრულებენ, მძიმედ სცოდავენ და ამიერიდან აღარ დაუშვან ეს შეუსაბამობა.
2. სწორედ ამიტომ ბალსამონიც 30-ე პასუხში (ბერძნულ-რომაული სამართალი. გვ. 378) ამბობს, თუკი მწვალებელთაგან გადმოსული მღვდელი ან დიაკვანი მოინათლება (ან მირონიცხება), მისი ადრინდელი მღვდლობა შებილწვად და არარად ჩაითვლება. მაგრამ თუკი შემდგომში ის ღირსეული აღმოჩნდება, შეიძლება მღვდელიც გახდეს და მღვდელმთვარიც.
ამრიგად, რადგან, წინამდებარე სამოციქულო კანონის მიხედვით, მწვალებლებს არ გააჩნიათ მღვდლობა, მათი მღვდელმოქმედება სიბილწეა და მადლსა და განწმენდას მიუახლებელია. შედეგად, მოც. 46-ე კანონის თანახმად, მწვალებელ-ლათინთა მაცა და საიდუმლოებანი შებილწულია და არა წმიდა. ხოლო თუკი დიმიტრი ხომატინოსმა (ბერძნულ-რომაული სამართალი. გვ. 320) და იოანე კიტროელმა (პასუხი 12, შემორჩენილი ხელნაწერებში) თქვეს, რომ ცოდვა არ არის ლათინთა მღვდელმოქმედება ჩაითვალოს წმიდად - მათ ეს თქვეს იმიტომ, რომ იმ დროს ლათინთა ნათლისღებაც მიიღებოდა: :მაშინ მათ ჯერ კიდევ არ უარეყოთ შთაფლვა და აღმოსვლა ნათლისღების საიდუმლოში.
მაგრამ დააკვირდი, როდესაც ასე ამბობენ, ისინი ამავდროულად ამატებენ, რომ მართლმადიდებელთაგან არავის შეუძლია ეზიაროს ლათინებთან. ამ აზრით უნდა გავიგოთ ისიც, რასაც წერს ლათინებზე ვრიენიუსი წერილში ნიკიტას მიმართ.
მაგრამ 500 წელზე მეტი ხნის წინათ აღმოსავლელი ქრისტიანები დასავლელთა მღვდელმოქმედებას უკვე შებილწვად მიიჩნევდნენ. ამიტომაც იქ, სადაც ლიტურგია შესრულებული ჰქონდათ ლათინთ, აღმოსავლელი ქრისტიანები ჯერ განწმენდდნენ, რათა წმიდა ეყოთ ეს ადგილი, შემდეგ კი თვითონ ატარებდნენ მსახურებას. იხილე ასევე ლატერანის კრების კანონი მოც. 46 კანონის განმარტებაში.
69
ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი, იპოდიაკონი, წიგნის მკითხველი ან მგალობელი, რომელმაც აღდგომის წინ წმიდა ორმოცი, ან ოთხშაბათი და პარასკევი არ იმარხულოს, განკვეთილ იქნეს, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ხორციელი უძლურება ამის საშუალებას არ აძლევს. ერისკაცი კი, ასეთივე ქმედებისათვის უზიარებლობით დაისაჯოს.
(ტრულ. 29, 56, 89; ღანგ. 19; ლაოდ. 49, 50, 51, 52; დიონისე ალექს. 1; პეტრე ალექს. 15; ტიმოთე ალექს. 8, 10).
განმარტებანი:
ზონარა. ეს კანონი გარდაუვალად ითხოვს, რათა მართლებმა პასექის წინ წმიდა ორმოცეული იმარხულონ, ასევე ოთხშაბათი და პარასკევი სხვა შვიდეულებში, იმათ გარდა, ვისაც ხორციელი უძლურების გამო მარხვა არ ძალუძს. რადგან მარხვა დაწესებულია ხორცის მოსათოკად. თუკი ის ისედაც დაუძლურებულია სნეულების ან სხვა რაიმე უძლულრების გამო, უკვე აუცილებელი აღარ არის მისი მოთოკვა მარხვის მეშვეობით. ვინც ამ კანონს არ დაიცავს, თუ ხელდასხმულია უნდა დაემხოს პატივისგან, ხოლო ერისკაცნი ზიარებისგან განიკვეთონ. უნდა აღინიშნოს, რომ კანონი ოთხშაბათსა და პარასკევს პასექის წინ წმიდა ორმოცეულის მარხვას უთანაბრებს.
არისტინე. ის, ვინც ორმოცეულს არ დაიცავს, ან ოთხშაბათს და პარასკევს, თუ კლირიკოსია დაემხოს, ხოლო თუ ერისკაცია, ზიარებისგან განიკვეთოს; გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მარხვას უძლურება აბრკოლებს. ნათელია.
ბალსამონი. 40 დღიანი მარხვა პასექის წინ უპირველეს ყოვლისა გადმოცემულია უფლის მიერ, რომელიც ამდენივე დღე მარხულობდა; შემდეგ კი - წმიდა მოციქულთა მიერაც წინამდებარე კანონის მეშვეობით. რადგან განწესება ამბობს: თუკი რომელიმე მართლმადიდებელი არ იმახრულებს წმიდა ორმოცეულს პასექის წინ, და ასევე ყოველ ოთხშაბათს და პარასკევს (რადგან ამ დღეებში წმიდა ორმოცეულის დარად დაწესებულია მშრალი მარხვა); თუ ის კლირიკოსია, უნდა დაემხოს პატივისგან; ხოლო თუ ერისკაცია, ზიარებისგან უნდა განიკვეთოს. გამორიცხე აქედან ავადმყოფნი. რადგან, თუკი ისინი გაიხსნილებენ თევზით, შეწყნარების ღირსნი გახდებიან. ხოლო ხორცით, არც ოთხშაბათს და არც პარასკევს, თუნდაც სული ძვრებოდეთ, არავინ უნდა გაიხსნილოს, გარდა პასექისა და სხვა დღეებისა, როდესაც ეს ნებადართულია.
გამორიცხე ოთხშაბათები და პარასკევები იმ შვიდეულებისა, რომლებიც წინ უსწრებენ ხორციელისა და ყველიერის კვირეებს, ასევე ბრწყინვალე შვიდეული; ამ პერიოდებში ჩვენ (გახსნილების) ნებას ვრთავთ, რადგან ხორციელის წინა შვიდეულს მარხულობენ სომხები ნინევიელთა გამო, ხოლო ყველიერის შვიდეულში მარხვას იცავენ მწვალებელი ტეტრადიტები. ხოლო პასექის (ბრწყინვალე) შვიდეული უფლის ყველაზე დიდ დღედ არის მიჩნეული; რადგან მაშინ ყოველდღიურად იკითხება ცისკრის სააღდგომო სახარება. ზუსტად ასევე გამორიცხე წმიდა ორმოცეულიდან შაბათები და კვირეები; რადგან ამ დღეებში ვიხსნილებთ (ზეთით) მოციქულთა 64-ე კანონის მიხედვით. ხოლო როდესაც გესმის გახსნილება, არ იფიქრო, რომ ეს იყოს ხორცით გახსნილება. რადგან ხორცის ჭამის უფლება დიდ ორმოცეულში არავის უნდა მიეცეს, თუნდაც ის მომაკვდავი იყოს.
ჩვენ ვიცით, რომ სხვადასხვა დროს ამასთან დაკავშირებით იყო კითხვები კრებებზე, მაგრამ გადაწყვეტილება მიღებული არ ყოფილა. წინამდებარე კანონიდან შენიშნე, რომ საკუთრივ არსებობს ერთი მარხვა, ორმოცეული, პასექის წინ; რადგან სხვა მარხვები რომ ყოფილიყო, მაშინ კანონი მათზეც იტყოდა. თუმცა, თუკი ჩვენ სხვა მარხვებსაც ვიცავთ, როგორებიცაა: წმიდა მოციქულთა მარხვა, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მარხვა და ქრისტეს შობის მარხვა, ამის გამო ვერავინ დაგვძრახავს. წაიკითხე ჩვენ მიერ დაწერილი მესამე პასუხი სინოდალურ კითხვებზე, რომლებიც პატრიარქ ნიკოლოზის დღეებში იყო.
სხვა განმარტებანი
პიდალიონი: ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი, იპოდიაკონი, წიგნის მკითხველი ან მგალობელი, რომელმაც აღდგომის წინ წმიდა ორმოცი, ან ოთხშაბათი და პარასკევი არ იმარხულოს, განკვეთილ იქნეს, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ხორციელი უძლურება ამის საშუალებას არ აძლევს. ერისკაცი კი, ასეთივე ქმედებისათვის უზიარებლობით დაისაჯოს.
(ტრულ. 29, 89; ლაოდ. 49, 51,52; დიონისე ალექს. 1; პეტრე ალექს. 15; ტიმოთე ალექს. 8,10).
განმარტება:
ყველა მღვდელმსახურსა და ერისკაცს წინამდებარე დადგენილება ერთნაირად განუწესებს მარხვას, როგორც დიდ ორმოცეულში (1), ასევე ყოველ ოთხშაბათსა და პარასკევს. ის ბუკვალურად ამბობს შემდეგს: ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ან დიაკვანი, ან კიდევ წიგნისმკითხველი თუ მგალობელი, რომელიც არ იმარხულებს წმიდა ორმოცს ან ყოველ ოთხშსაბათსა და პარასკევს, პატივისგნა უნდა დაემხოს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ხორციელი უძლურების გამო მარხვა არ ძალუძს. თუკი მითითებულ დღეებში ერისკაცი არ იმარხულებს, ზიარებისგან უნდა განიკვეთოს.
ღვთაებრივი ოქროპირის განსჯით (სიტყვა მათ მიმართ, ვინც ადრინდელივით მარხულობს პასექს), "ჩვენ ორმოც დღეს ვმარხულობთ არა პასექის ან ჯვრის გამო, არამედ საკუთარი ცოდვების გამო... რადგან პასექი არის არა მარხვისა და გლოვის, არამედ სიხარულის მიზეზი. ამიტომაც არ უნდა ვამბობდეთ, რომ ვგლოვობთ ჯვრის გამო. არა, ჯვრის გამო კი არ ვგლოვობთ, ნუმც იყოფინ! არამედ საკუთარი ცოდვების გამო" (Ioan. Chrysost. Adv. Jud. 3.4 // PG 48, 867 - 868). ორმოც დღიან მარხვაში ვბაძავთ უფალს, რომელმაც მთაზე 40 დღე იმარხულა. ხოლო კვირაში ორ დღეს, ოთხშაბათსა და პარასკევს, ვმარხულობთ იმიტომ, რომ ოთხშაბათს შეითქვნენ გაეყიდათ ჩვენი უფალი, ხოლო პარასკევს მან განიცადა ხორციელი სიკვდილი ჩვენი ცხონების გამო, როგორც ამბობენ ამას წმ. მღვდელმოწ. პეტრე (15-ე კანონი) და ღვთაებრივი იერონიმე (2).
ლაოდიკიის კრების 50-ე კანონი მთელი ორმოცეულის განმავლობაში მშრალ მარხვას განგვიწესებს, და ღვთაებრივი ეპიფანეც 75-ე მწვალებლობასთან დაკავშირებულ თავში ბრძანებს: "ორმოცეულს ვიცავთ მშრალი მარხვით და უბიწოებით" (Epiph. Adv. haer. 75. 3 // PG 42, 508B). ხოლო მოციქულთა წინამდებარე კანონი ორმოცეულის მარხვასთან ერთად ოთხშაბათისა და პარასკევის მარხვასაც განგვიწესებს. შედეგად, ყოველი ოთხშაბათისა და პარასკევის მარხვას, ორმოცეულის მარხვასთან ერთად, მშრალი მარხვით უნდა ვიცავდეთ. მშრალი მარხვა კი იმაში მდგომარეობს, რომ ამ დროს ჭამენ დღეში ერთხელ მეცხრე ჟამნზე, არ მიირთმევენ ზეთს და არ სვამენ ღვინოს, როგორც ეს მოციქულთა 64-ე კანონის განმარტებაში აღვნიშნეთ. ამიტომ ბალსამონიც კრძალავს ოთხშაბათსა და პარასკევს, ასევე ორმოცეულის მარხვაში კიბორჩხალებისებრთა ჭამას.
ნათქვამის სისწორეს ღვთაებრივი ეპიფანეც ადასტურებს, რომელიც ბრძანებს: "მარხვა ოთხშაბათსა და შაბათის წინა დღეს, ანუ პარასკევს, - მეცხრე ჟამამდე" (Idem. De fide 22 // PG 42, 825B). ფილოსტორგიოსი (საეკლესიო ისტორია. წიგნი 10-ე) ასევე ამბობს: "ოთხშაბათისა და პარასკევის მარხვა არ შემოიფარგლება მხოლოდ ხორცის უჭმელობით, არამედ, განწესებათა შესაბამისად, მდგომარეობს იმაში, რათა საერთოდ არ მიეკარო საჭმელს საღამომდე" (Philostorg. Hist. eccl. X, 12 // PG 65, 592C). ამიტომ ნეტ. ბენედიქტეც თავის 41-ე კანონში განსაზღვრავს, რათა მისდამი დაქვემდებარებულმა ბერემა ოთხშაბათი და პარასკევი იმარხულონ მეცხრე ჟამამდე. ღვთაებრივი ეგნატეც ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლეში ბრძანებს: "ორმოცეულს ნუ დააკნინებთ, რადგან მასშია მიბაძვა უფლის ცხოვრებისადმი. ვნების შვიდეულის შემდეგ არ უგულებელჰყოთ ოთხშაბათისა და პარასკევის მარხვა, ჭარბი საკვები კი ღარიბებს დაურიგეთ" (Ign. Ер. ad Phil. 13 // PG 5, 937А).
ამრიგად, ნუ მოტყუვდებიან ისინი, რომლებიც ამბობენ, რომ ოთხშაბათი და პარასკევის მარხვა მოციქულთა რჯულმდებლობა არ იყოს. რადგან აი, მოციქულები თავიანთ კანონებში ჩამოთვლიან მათ ორმოცეული მარხვის თანასწორად, თავიანთ "განწესებებში" კი - დიდი შვიდეულის მარხვის გვერდით. მათში მართლაც წერია: "აუცილებელია მარხვა დიდ შვიდეულს, და ოთხშაბათსა და პარასკევს" (Const. Ар. V, 15 // PG 1, 880В) (3).
მაგრამ რატომ ვთქვი მე, რომ ეს არის მოციქულთა დადგენილება? თვით ქრისტემ გვიბოძა ამ ორ დღეს მარხულობის რჯული. ხოლო ეს რომ ჭეშმარიტებაა, თვით მოციქულებს მოუსმინე. "განწესებებში" (წიგნი 5, თ. 14) ისინი ამბობენ: "მან თვით გვიბრძანა გვემარხულა ოთხშაბათსა და პარასკევს" (Ibid.). ხედავ, რომ თვით უფალია ამ ორი დღის რჯულმდებელი?
რადგან, როგორც დამტკიცებულია, ორმოცეულის მარხვა არაფრით განსხვავდება ოთხშაბათისა და პარასკევის მარხვისგან, შესაბამისად, უძლურთათვის ამ ორი დღის მარხვის შერბილებაც ერთნაირია. როგორც ტიმოთე, თავის მე-8 და 10-ე კანონებში, ნებას აძლევს ორმოცეულში მშობიარე ქალს დალიოს ღვინო და ჭამოს საკმარისი საკვები, თანაც თავი შეიკავოს იმდენად, რამდენადაც მას ეს ძალუძს, ხოლო მძიმე სნეულებით დაუძლურებულს უფლებას აძლევს ორმოცეულში ჭამოს ზეთიანი, "რადგან, - როგორც ამბობს, - სრულიად დაუძლურებულთათვის ზეთიანის ჭამა გამართლებულია", - ზუსტად ასევე, მას, ვინც დაუძლურებულია მძიმე სნეულებით, ოთხშაბათსა და პარასკევს, მხოლოდ ზეთითა და ღვინით უნდა გავახსნილებინოთ. ამიტომაც ამბობს ღვთაებრივი იერონიმე: "ოთხშაბათსა და პარასკევს არ შეიძლება მარხვის დარღვევა რაიმე უდიდესი საჭიროების გარეშე". იგივეს ბრძანებს ნეტ. ავგუსტინეც (4).
მაგრამ რადგან ხორციელი ადამიანები, რომელთაც სურთ დაარღვიონ ორმოცეულისა და ოთხშაბათ-პარასკევის მარხვა და თავს იმართლებენ ან იმით, რომ ავად არიან, თუმცა სინამდვილეში ჯანმრთელნი არიან, ან კიდევ მართლაც დაავადებულნი, ამბობენ, რომ ძალთა მოკრებისთვის არ ყოფნით ოდენ ზეთი და ღვინო, საჭიროა რომელიმე გამოცდილ და ამასთანავე ღვთისმოშიშ ექიმს ვკითხოთ სნეულების დროს რომელი სახის საკვებია ადამიანის ძალთა განმტკიცებისთვის საკმარისი. ამიტომაც, ექიმის დანიშნულებიდან გამომდინარე, მღვდელმთავარმა ან სულიერმა მოძღვარმა დაე ნება მისცეს ავადმყოფს გაიხსნილოს მარხვა, მაგრამ მხოლოდ ავადმყოფთა თავის მართლებას არ უნდა ენდოს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს ავადმყოფნი ე. წ. კეთილშობილი პირთაგანნი არიან.
შეთანხმება:
ლაოდიკიის 49-ე კანონს, რომელიც კრძალავს ორმოცეულის განმავლობაში სრული ლიტურგიის ჩატარებას, და 51-ე კანონს, რომელშიც ნათქვამია, რომ ორმოცეულში არ შეიძლება არც მოწამეთა დაბადების დღის აღნიშვნა, და ასევე ამავე კრების 52-ე კანონს, რომელიც განსაზღვრავს, რომ ორმოცეულში არ იქორწინონ, - ყველა ამ კანონს ზემოთნახსენებ კანონთა მნიშვნელობა გააჩნია, რადგან ისინიც ადასტურებენ, რომ წმიდა ორმოცეულში გვმართებს მარხვა და გლოვა. ამიტომაც მის დროს ნებადართული არ არის ქორწილები და მოწამეთა დაბადების დღეები, რომლებსაც მხიარულებისა და მარხვის დასარღვევად იყენებენ.
შემდეგ VI მსოფლიო კრების 89-ე კანონი განსაზღვრავს, რომ წმიდა ვნებათა დღეები გავატაროთ არა მარტო მარხვაში, არამედ ლოცვასა და გულშემუსვრილობაში, რამეთუ, როგორც ოქროპირი ბრძანებს (მესამე ჰომილია ანტიოქიელთადმი), მარხვა თავისთავად უსარგებლოა, თუ ადამიანი თავს ცოდვისგან არ იკავებს: "თავი შევიკავოთ არა მარტო საჭმლისგან, არამედ ცოდვებისგანაც" (Ioan. Chrysost. Ad popul. Antioch. 3. 3 // PG 49, 51).
ისიდორეც თავის 403-ე წერილში წერს: "საკვებში თვშეკავებას არანაირი სარგებლობა არ მოაქვს მათთვის, ვინც მთელი გრძნობებით არ მარხულობს, რადგან მოსაგრეები ყველაფრისგან თავს იკავებენ: "ვინც იღვწის, ყველაფერს ითმენს" (1 კორ. 9:25)" (Isid. Pel. Ep. I, 403 // PG 78, 408В).
წმ. ნიკიფორე 16-ე განწესებაში ამბობს, რომ ბერები ორმოცეულის პერიოდში მიწას არ უნდა ამუშავებდნენ, რათა არ ეძებონ მიზეზი მარხვის გასახსნელად ზეთითა და ღვინით. ხოლო 19-ე განწესებაში ის ამბობს, რომ ბერები, რომლებიც იმყოფებიან მონასტერში, ოთხშაბათსა და პარასკევს დღეში მხოლოდ ერთხელ უნდა ჭამდნენ.
შენიშნე, რომ მოციქულთა წინამდებარე კანონი, როდესაც წმიდა ორმოცეულის მარხვაზე ლაპარაკობს, მასთან ერთად დიდ და ვნების შვიდეულსაც მოიაზრებს, რადგან ამ დროსაც საჭიროა მარხვა. იხილე ასევე შენიშვნები VI მსოფლ. კრების 29-ე კანონზე.
შენიშვნები:
1. ორმოცეული - ბლასტარისის ზუსტი გამოთვლის მიხედვით, ეს არის მთელი წლის მეათედი: წელიწადში 365 დღეა, ხოლო ორმოცეული შედგება შვიდი კვირისგან, რომლებიც, შაბათებისა და კვირეების გამოკლებით, როდესაც ნებადართულია ღვინო და ზეთი, შეადგენენ 35 დღეს. მივუმატებთ დიდ შაბათს - და გამოვა 36 დღე, ანუ წელიწადის 360 დღის მე-10 ნაწილი. ამას კიდევ მივუმატოთ დიდი შაბათის ღამე პასექის ცისკრამდე - ნახევარი დღე, რომელიც წლის დარჩენილი ხუთი დღის მეათედი ნაწილია, და მაშინ გამოვა მთელი წლის მეათედი.
მიაქციე ყურადღება, რომ მთელი ორმოცეულის განმავლობაში ჩვენ მარხვას ვიხსნილებთ თევზით მხოლოდ ერთხელ, კერძოდ, ხარების დღესასწაულზე, როგორც ამას განსაზღვრავენ წმიდა მთის ხელნაწერი წეს-განგებები. მაგრამ თუკი ხარება მოუწევს ვნების შვიდეულს, მაშინ ვიხსნილებთ მხოლოდ ზეთითა და ღვინით, როგორც ამას ხელნაწერი და ბეჭდვითი წეს-განგებები განაწესებენ. შედეგად, თევზით ხსნილობა ბაიობის დღესასწაულს, რომელიც მითითებულია ბეჭდვით განაწესებსა და ტრიოდიონებში, სიახლეა. პატრიარქი ნიკოლოზიც თავის ტაეპებში ამბობს, რომ თევზის ჭამა მხოლოდ ხარების დღესასწაულზეა ჯეროვანი (Nicol. Const. De vita monastics 9 // PG 111, 400C.). ამრიგად, ვიცით რა ეს, მივდიოთ წმინდანთა განწესებებს, და არა მწვალებელთა სიახლეებს მუცლის საამებლად შემოღებულთ.
2. გამოირიცხება პასექისა და შემდგომი ორმოცდაათი შვიდეულის ოთხშაბათ-პარასკევები. პასექის შვიდეულებში ჩვენ არ ვმარხულობთ ღმრთის ძისა და სიტყვის მკვდრეთით აღგომის სიხარულის გამო, ხოლო სულთმოფენობის შვიდეულებში - სულიწმიდის გარდამოსვლის სიხარულის გამო, რათა ამგვარად ცხადი გახდეს სულიწმიდისა და ძის ერთარსობა და, როგორც იოანე კიტროელი ამბობს თავის 25-ე განწესებაში - ის არაფრით არის უკნინესი ძესთან შედარებით.
ქრისტეს შობისა და უფლის განცხადების (ნათლისღების) დღესასწაულთა ოთხშაბათებსა და პარასკევებს მარხვის სრული გახსნილება, როგორც ჩანს, ნაზღაურდება ამ დღესასწაულთა წინმსწრები მწუხრის მარხვით. მე ვფიქრობ, რომ სწორედ ამ მიზეზით არის დაწესებული ამ მარხვის დაცვა მითითებულ დღესასწაულებზე. მაგრამ ოთხშაბათისა და პარასკევის გახსნილება ხორციელის კვირის წინ და ყველიერის კვირას ვერაფრით ანაზღაურდება.
მიზეზი, რომელსაც ზოგიერთი ასახელებს ამ გახსნილების გასამართლებლად, მდგომარეობს იმაში, რომ შობიდან ნათლისღებამდე პერიოდში (ე. წ. "საშობაო მარხვა" 30 დეკემბრიდან (12 იანვ. ახ. სტ.) 5 იანვრამდე (18 იანვ. ახ. სტ.) – "აპოკ." რედ.) მარხულობენ სომხები ძაღლ "არაჯავორქ"-ის* გამო, ხოლო შვიდეულს, რომელიც წინ უძღვის ხორციელის კვირას, - ნინევიელები, ყველიერის შვიდეულს კი ტეტრადიტები (იხ. ეს. 1:13-14), და ეს სრულიად არადამაჯერებელია და უსაფუძვლო; რადგან ჩვენ, მართლმადიდებლები, არამართლმადიდებელთაგან და მწვალებელთაგან განვსხვავდებით არა საჭმლით, არამედ სარწმუნოების დოგმატებით. ამიტომაც ამბობდა მოც. პავლე, რომ (ქრისტემ) "აღთქმათა რჯული განაქარვა მოძღვრებით" (შეად. ეფეს. 2:15).
______________
* არაჯავორქი (ელინიზირებული სომხური სიტყვა "aratshavorath", თარგმანში ნიშნავს - მაცნეს, მოციქულს, მაუწყებელს) - ეს არის სომხებში შვიდეულის სახელწოდება ხორციელი კვირის წინ, რომლის დროსაც ისინი მკაცრად მარხულობენ. ამ მარხვის წარმოშობის შესახებ იოანე კიტროელი თავის პასუხებში კონსტანტინე კაბასილას დირაქიელისადმი წერს: "ისინი (სომხები) ამ შვიდეულშიც მარხულობენ ძაღლ არაჯავორქის სიკვდილის გამო, რომელმაც სოფელში თუ ქალაქში მოირბინა მოწაფე სერგიზე უადრეს და აუწყა მათ მისი მოსვლა. "არაჯავორქი" სომხურად სწორედ "მაცნეს" ნიშნავს. როდესაც ეს ძაღლი მხეცებმა დაგლიჯეს, დამწუხრებულმა სერგიმ ყველა სომეხს უბრძანა ძაღლის საპატივცემოდ ემარხულათ ეს დღეები და ყოველწლიურად ყოფილიყვნენ მწუხარებასა და გლოვაში" (PG l, 864ВС). იოანე კიტროელის მიერ გადმოცემული ვერსია, სავარაუდოდ, ნამდვილი არ არის და ატარებს პოლემიკურ ხასიათს. არსებობს ამ მარხვის წარმოშობის რამოდენიმე ისტორიული ვერსია. ი. ა. კარაბინოვის მითითებით, აღმოსავლურ-სირიული ტრადიცია მას დაფუძნებას განაკუთვნებს VI ს-ის მე-2 ნახევარს, როდესაც სამი დღის განმავლობაში მმარხველი სპარსელი ქრისტიანები სასწაულებრივად გათავისუფლდნენ შავი ჭირისგან. სომხების კათალიკოსი ნერსეს შნორალი ბიზანტიელ იმპერატორ მანუელ I კომნენისადმი მიწერილ წერილში ახსენებს სირიულ ჩვეულებას და ამ მარხვის დაფუძნებას მიაწერს წმ. გრიგოლ განმანათლებელს, უკავშირებს რა მას 5 დღიან მარხვას დაწესებულთ ღმრთის მიერ მეფე თრდატისა და მის დიდებულთათვის, რომლის შემდეგაც ისინი განიკურნენ. ქორეპ. გრიგორ არშარუნის ლექციონარის კომენტარების თანახმად, ეს მარხვა ეძღვნებოდა ძველაღთქმისეულ პატრიარქებს და, როგორც ჩანს, იწყებოდა შაბათს (ამის შესახებ უფრო დეტალურად იხ. მართლმადიდებლური ენციკლოპედია. ПЭ. Т. 3. С. 368).
______________
ბალსამონიცა და იოანე კიტროელიც, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ოთხშაბათ-პარასკევის მარხვებს ვიხსნილებთ მაშინ, როდესაც მარხულობენ ზემოთხსენებული მწვალებლები, ამბობენ, რომ მარხვა უნდა გაიხსნილოს არა საერთოდ ყველა მართლმადიდებელმა, არამედ მხოლოდ იმათ, ვინც ურთიერთობს და ცხოვრობს ამ მწვალებელთა შორის. რადგან ბალსამონი თავის 52-ე პასუხში, რომელსაც ის აძლევს მარკოზ ალექსანდრიელს, ამბობს შემდეგს: "მაგრამ დაე იყოს ასე იმ შემთხვევაში, თუკი ვინმე ცხოვრობს ტეტრადიტებს ან სომხებს შორის". ხოლო იოანე კიტროელი კონსტანტინე კაბასილას დიდრაქიელისადმი მიწერილ თავის 27-ე პასუხში მსგავსადვე მსჯელობს: "და განსაკუთრებით მაშინ, თუკი ჩვენ მოგვიწევს ცხოვრება ასეთ მწვალებელთა შორის, მაგრამ ამ მიზეზით ნუ გავხდებით მუცლის მაამებელნი".
პატრიარქი ნიკოლოზი ანასტასი სინელს ლექსად წერს: "ხორციელის წინა შვიდეულს, რომელსაც ჩვენ ასევე არაჯავორქის შვიდეულს ვუწოდებთ, ერისკაცთა უმრავლესობამ უშიშრად გააჩინა ჩვეულება გაიხსნილონ ოთხშაბათ-პარასკევის მარხვა და ჭამონ ხორცი. მათ მსგავსად მონაზვნები ჭამენ ყველს, და ასე იქცევიან იმ მოსაზრებით, რომ ეს ჭეშმარიტად კარგია. თუკი ისინი არიან სომხური მოდგმისგან და ადრე აღიარებდნენ არაჯავორქის მწვალებლობას, მაშინ ისინი სწორად იქცევიან, რადგან ამით აქარწყლებენ ყოველგვარ ეჭვს, (რომელიც შეიძლება არსებობდეს მათდამი). ხოლო თუ ისინი არიან ერთგული მართლმადიდებლები და ასეთები იყვნენ მათი წინაპრებიც, მაშინ ამაოდ ამართლებენ ისინი (ოთხშაბათ-პარასკევის) მარხვის დარღვევას" (Nicol. Const. De vita monastica 13 // PG 111, 404A).
ამრიგად, დაე ამ სიტყვებმა გააჩუმონ ისინი, ვინც არ ცხოვრობენ სომეხთა შორის (ასევე - ტეტრადიტთა და ნინევიელთა შორის - რომლებიც უკვე აღარც არსებობენ) და თავად არ წარმოდგებიან სომეხთა მოდგმიდან, და უსირცხვილოდ არღვევენ მარხვას ცნობილ ოთხშაბათსა და პარასკევს! დაე შეიგნონ მათ, რომ ამას აკეთებენ არა სომეხთა საპირისპიროდ, არამედ უფრო საკუთარი მუცლის საამებლად. ამავდროულად მათ, რომლებიც სომეხთა შორის ცხოვრობენ ან წარმოშობით არიან სომხები, მწვალებლობაში ეჭვმიტანილნი რომ არ იყონ, შეუძლიათ არ დაიცვან მარხვა საშობაო პერიოდის არასამარხვო დღეებში, ანუ სამშაბათსა და ხუთშაბათს, და ამგვარად უარყონ მთელი კვირის განმავლობაში მმარხველთა ცდომილება.
წეს-განგებები ბერ-მონაზონთ, ოთხშაბათისა და პარასკევის გარდა, კიდევ განუწესებთ მთელი წლის განმავლობაში იმარხულონ ყოველ ორშაბათს. მაგრამ ერისკაცი, რომელსაც სურს ორშაბათობით იმარხულოს, ღმრთისგან ქების ღირსია და შესაბამის საზღაურს მიიღებს. რადგან სიკეთის გაზრდა უმეტეს ღვთისმოსაობას იწვევს. ჩვენ თვითონაც ვიცით და საკუთარი თვალითაც გვინახავს ერში მრავალი მამაკაცი, განსაკუთრებით კი დედაკაცნი, რომლებიც ორშაბათობით ისევე მარხულობდნენ, როგორც ოთხშაბათსა და პარასკევს. სწორია და უზენაესად სამართლიანია მრავალთა მიერ შემოთავაზებული განსჯა ორშაბათის მარხვის შესახებ, რომელიც შემდეგში მდგომარეობს. უფალმა თქვა, რომ თუკი ჩვენი სიმართლე არ აღემატება მწიგნობართა და ფარისეველთა სიმართლეს, ვერ შევალთ ცათა სასუფეველში.
რადგან ფარისევლები კვირაში ორი დღე მარხულობდნენ, როგორც ამას სახარებისეული ფარისეველი ბრძანებს: "ორჯერ ვმარხულობ კვირაში, და ვიხდი მეათედს იმისას, რასაც ვიხვეჭ" (ლკ. 18:12), ამდენად ჩვენ, ქრისტიანებმა, კვირაში სამი დღე უნდა ვიმარხულოთ: ორშაბათს, ოთხშაბათსა და პარასკევს, და არა მხოლოდ ოთხშაბათსა და პარასკევს, რათა ჩვენი სიმართლე აღემატოს ფარისეველთა სიმართლეს. იმის შესახებ, რომ ფარისევლები მარხულობდნენ ოთხშაბათსა და პარასკევს, ნათლად ბრძანებს ღვთაებრივი ოქროპირი სიტყვაში "მეზვერესა და ფარისეველზე" (PG 62,727). წმ. მელეტი აღმსარებელი ამბობს, რომ საჭიროა ორშაბათობით მარხვა, რათა კვირა მარხვითვე იწყებოდეს (საფეხური 35).
დააკვირდი, რადგან ღანგრის 19-ე კანონი ანათემას გადასცემს მათ, ვინც არა სხეულებრივი უძლურების, არამედ საკუთარი მოსაზრებებითა და ღვთისმოსაობის მომიზეზებით არღვევს ყველასთვის გადმოცემულ მარხვებს, ყველას, - მღვდელმსახურებსაც და ერისკაცებსაც - დიდ ორმოცეულთან ერთად კიდევ სამი მარხვის დაცვა მართებს. მხედველობაში მაქვს ორმოცდღიანი მარხვა, რომელსაც ჩვენ აღვასრულებთ ქრისტეს შობის საპატივცემოდ, ასევე იმისთვის, რომ აღვხოცოთ ჩვენი ცოდვები. შემდეგ, ვიცავთ ე. წ. მოციქულთა მარხვას, რომელიც აღესრულება არა იმათ გამო, როგორც ამას ზოგიერთი ამბობს, და არც სულიწმიდის გარდამოსვლის გამო, არამედ უპირველესად და უმთავრესად წინმსწრები შვიდდღიანი შერბილების გამო, როგორც ნათქვამია "მოციქულთა დადგენილებებში" (წიგნი 5, თ. 20) (PG 1, 900В–901), შემდეგ კი იმ მიზეზითაც, რომ ღვთაებრივი მოციქულები, სანამ მათ წარაგზავნიდნენ საქადაგებლად, მარხულობდნენ: "მაშინ, მარხვას და ლოცვას რომ მორჩნენ, ხელი დაადეს მათ და გაუშვეს" (საქმე 13:3). ასეა ნათქვამი "მართლმადიდებლურ აღმსარებლობაშიც" (გვ. 109). ამ მარხვას ახსენებს ათანასე დიდიც (სიტყვა ბრალმდებელთა წინააღმდეგ, რომლებიც ადანაშაულებდნენ მას გაქცევაში დევნულების დროს): "წმიდა სულთმოფენობის შემდგომ შვიდეულში ერმა დაიწყო მარხვა და სასაფლაოზე გამოვიდა ლოცვისთვის" (Athanas. Alex. Apol. de fuga sua 6 // PG 25b, 652B.), – ასევე წმ. ნიკიფორე 19-ე განწესებაში. მესამე მარხვა, აგვისტოშია - ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის საპატივცემოდ, რომელიც, სიმეონ თესალონიკელის თქმით, კიდევ უფრო გულმოდგინედ მარხულობდა, როდესაც მოახლოვდა მისი მიძინების დრო (პასუხი 54) (PG 155,901В).
ეს მარხვები უნდა დავიცვათ არა მშრალად, როგორც დიდი მარხვა, არამედ უფრო მსუბუქად, ნებადართულია ღვინო, ზეთი და თევზი, გარდა ამ მარხვების ოთხშაბათ-პარასკევებისა და აგვისტოს მარხვისა, რომლის დროსაც თევზს მივირთმევთ მხოლოდ ერთხელ, ფერიცვალების დღესასწაულზე.
მართალია, ეს მარხვები არ დაუწესებიათ მოციქულებს, მაგრამ ჩვენი ისინი უნდა დავიცვათ და მამათა გადმოცემები ჩვეულების სიძველის გამო უნდა შევასრულოთ, რომელთაც, წმიდა და სამოქალაქო კანონების თანახმად, რჯულის ძალა გააჩნიათ. ესეც არ იყოს, ბასილი დიდის თანახმად (70-ე ზნეობრივი განწესება), "იმაშიც კი, რაც წერილით არ არის განსაზღვრული, ყველანი სასარგებლო და სასიკეთო საქმისკენ უნდა წავაქეზოთ" (Basil. Magn. Moralia 70.8 // PG 31, 824В.). აგვისტოს მარხვა ნახსენებია ნიკოლოზის მე-3 კანონში; აგვისტოსა და 40 დღიან საშობაო მარხვებს ახსენებს "ერთობის ტომოსი" (იხ. ასევე შენიშვნა ნეოკეს. მე-3 კანონზე). შედეგად, ისინი, ვინც ამ სამი მარხვის დროს მხოლოდ შვიდ დღეს მარხულობენ, განიკითხებიან, როგორც უძველესი საეკლესიო დადგენილების დამრღვევნი.
3. თუკი მარხვა ოთხშაბათსა და პარასკევს მსგავსია ორმოცეულის მარხვისა, მაშინ ნათელია, რომ, როგორც ორმოცეულში არ აღესრულება ქორწინება ლაოდიკიის 52-ე კანონის თანახმად, ასევე არც ოთხშაბათსა და პარასკევს უნდა აღესრულებოდეს იგი. ასე შემთხვევაში ნათელია ისიც, რომ მეუღლეებს არ მართებთ ხორციელი კავშირის დამყარება ოთხშაბათ-პარასკევობით მარხვის სიწმიდისა და პატივის გამო, როგორც არ მართებთ ამისი გაკეთება ორმოცეულის მარხვაში. რადგან არასწორია, ერთი მხრივ, დაიცვა ეს მარხვები საკვებისგან თავშეკავებით, და მეორე მხრივ - დაარღვიო იგი ხორციელი შეერთებით და სიამტკბილობით. ამიტომაც ამ დღეებში საჭიროა მარხვა, და ანალოგიურად, თავშეკავება მარხვაში აკრძალული საკვებისგანაც და ხორციელი მოსურვებისგანაც. წინასწარმეტყველი იოველიც მინიშნებით ლაპარაკობდა იმის შესახებ, რომ მარხვის დროს მეუღლეებს უბიწოება მართებთ: "... წმიდა ჰყავით მარხვა და ქადაგეთ მსახურება, ... გამოვიდეს სიძე თავისი პალატიდან და პატარძალი - სანთიობოდან!" (იოველ 2:15-16).
ღვთაებრივი პავლე კი უკვე პირდაპირ ამბობს, რომ მეუღლეები ურთიერთთანხმობით უნდა იკავებდნენ თავს ხორციელი კავშირისგან, რათა "მოიცალოთ ლოცვისთვის და მარხვისთვის" (იხ. 1 კორ. 7:5), ანუ თავი უნდა შეიკავონ მარხვის დროს, როგორც ვთქვით, და იმ დროს, როდესაც ლოცულობენ და ემზადებიან საღმრთო საიდუმლოთათვის, ასევე შაბათსა და კვირას, ტიმოთე ალექსანდრიელის 13-ე კანონის თანახმად, და საერთოდ ყველა დღესასწაულზე, როდესაც სულიერი მსხვერპლი აღევლინება ღმერთს. იხილე ასევე შენიშვნა 1-ლი VI მსოფლიო კრების 13-ე კანონზე და შენიშვნა დიონისე ალექსანდრიელის მე-3 კანონზე.
იხილე ასევე ბალსამონის 50-ე პასუხი მარკოზს, რომელშიც ის ამბობს, რომ მეუღლეები, რომლებიც თავს არ იკავებენ დიდ ორმოცდღიან მარხვაში, არა მარტო ზიარება უნდა აეკრძალოთ პასექზე, არამედ ეპითიმიაც განესაზღვროთ, რათა გამოსწორდნენ. ყურადღება მიაქციე იმასაც, რომ ოქროპირს (სიტყვა ქალწულობის შესახებ. Слово о девстве. Т. 6. С. 260) მოწმობად მოჰყავს ხსენებული ადგილი იოველიდან და ამბობს: "თუკი ახალდაქორწინებულთ, რომლებშიც ვნებები ბობოქრობენ, ახალგაზრდობა იფურჩქნება და შეუკავებელია ლტოლვა, არ მართებთ ერთმანეთთან კავშირი მარხვისა და ლოცვის ჟამს, მითუმეტეს დანარჩენ ცოლ-ქმრულ წყვილებს, რომლებიც ხორცის ასეთ ძალმომრეობას არ განიცდიან" (Ioan. Chrysost. De virgin. 30 // PG 48, 554).
ხოლო იმის შესახებ, რომ ძველი ქრისტიანები მშრალად მარხულობდნენ მთელ ორმოცეულს და საღამომდე არაფერს ჭამდნენ, ისმინე ღვთაებრივი ოქროპირისა, რომელიც ამბობს: "ზოგიერთნი, ერთმანეთთან ჯიბრით, საკვირველ ასპარეზს ეძლევიან: ერთნი ორი დღით არაფერს ჭამენ, სხვებს კი თავიანთი ტრაპეზიდან გააქვთ არა მარტო ღვინო და ზეთი, არამედ ყოველგვარი საკვები, და ასე იქმან მთელი ორმოცეულის განმავლობაში, როდესაც იხმევენ მხოლოდ პურსა და წყალს". და კიდევ: აი, დღეს მთელი დღე უჭმელად გავატარეთ, საღამოს კი ვიტრაპეზებთ" (ჰომ. მე-4 ქანდაკებათა შესახებ (Idem. Ad popul. Antioch. 4. 6 // PG 49, 68).
4. აქედან ნათელი ხდება, თუ როგორ კიცხევას იმსახურებენ ისინი, რომლებმაც ღვინითა და ზეთით გახსნილების განაწესებით აავსეს ახალგამოცემული ჟამნები არა მარტო დიდ წმინდანთა ზეიმობის დღეებში, არამედ მცირე წმინდანთა ხსენების დღესაც, რომელთაც, მარტივად რომ ვთქვათ, არა გააჩნიათ დიდებისმეტყველება, თუმცა ასეთი ნებართვები არ არსებობს დღემდე დაცულ უძველეს ხელნაწერ თუ ბეჭდვით ჟამნებში. ამიტომაც, ვინც კი შეიტყობს ამის შესახებ გამოსწორდეს და უფრო ძველ ჟამნებსა და წეს-განგებებს უნდა მიჰყვეს, ვიდრე ახალს.
მარხვების შესახებ ჩვენი სიტყვის დასასრულს აქ კიდევ დავამატებთ იმას, რომ ეს სამი მარხვა: საშობაო, წმიდა მოციქულთა და აგვისტოს მარხვა - დაკანონებულია სიმეონ თესალონიკელის მიერაც (პასუხი 54) (PG 155, 900D–901AB.), და ძველად ცნობილი "მოციქულთა დადგენილებების" მიერაც, ასევე იერუსალიმისა და სტოდიის საზოგადო ტიპიკონებითაც, ასევე წმიდა მთის სამეფო მონასტრების კერძო ტიპიკონებმა (რომლებიც დააფუძნა ბიზანტიის იმპერატორთა ქრისობულმა). და თვით ის, რომ ორმოცეული იწოდება დიდ მარხვად, აჩვენებს, რომ არის სხვა მარხვებიც, მაგრამ სიმეონ თესალონიკელის მოსწრებული შენიშვნის თანახმად, ეს მარხვა მათ აღემატება (პასუხი 56) (PG 155, 908CD).
ამრიგად, საშობაო და მოციქულთა მარხვებში, წეს-განგებების თანახმად, სამშაბათსა და ხუთშაბათს ნებადართულია ზეთისა და ღვინის, მაგრამ არა თევზის ჭამა. ხოლო ორშაბათობით, ოთხშაბათობით და პარასკევობით ჩვენ არც ზეთს ვჭამთ, არც ღვინოს და თუკი ამ დღეებში მოუწევს "ალილუიას" მსახურება, ანუ მსახურება ისეთი წმინდანის მიმართ, რომელსაც არ გააჩნია დიდებისმეტყველება, მაშინ მარხვა უწევს მეცხრე ჟამნამდე, საჭმლის ჭამა ნებადართულია დღეში ერთხელ და ისიც მშრალად. თუმცა, თუკი მოუწევს მსახურება წმინდანზე, რომელზეც განწესებულია დიდებისმეტყველება, მაშინ საკვებს დღეში ორჯერ მივიღებთ.
ამ მიზეზით ბალსამონიც თავის 54-ე პასუხში განაწესების თანახმად ამბობს, რომ ვინც თავშეუკავებლობის გამო დღეში ორჯერ ჭამს საჭმელს შობის, მოციქულებისა და აგვისტოს მარხვების დროს, და არა ხორციელი უძლურებისა და საჭიროების გამო, ამით უგულებელყოფს მთელი დღის თავშეკავებას და ეპითიმია უნდა განესაზღვროს (Греко-римское право. С. 338).