ხელოვნება - მე ვარ დედა - აპოკალიფსისი

Перейти к контенту
აპოსტასია > ხელოვნება
I Am Mother - "მე ვარ დედა"

ფილმის გარჩევა
მე ვარ დედა
<iframe width="853" height="480" src="https://www.youtube.com/embed/N5BKctcZxrM" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>
"მე ვარ დედა" (ინგლ.: I Am Mother) ავსტრალიელი რეჟისორის გრანტ სპიუტორის (Grant Sputore) სადებიუტო ფილმია. ის გვაფიქრებს ეთიკურ საკითხებზე, ხელოვნების ნაწარმოებთა არქეტიპურ სტრუქტურებზე და თვით კონსპიროლოგიურ თეორიებზეც კი.

ფილმი კიდევ ერთხელ ახდენს იმის დემონსტრირებას, თუ როგორ აპროეცირებს ადამიანი ღმერთის იდეას იმაზე, რაც ღმერთი არ არის, მოცემულ შემთხვევაში ხელოვნურ ინტელექტზე, რომელიც ფილმებში იღებს ისეთ ღვთაებრივ ატრიბუტებს, როგორიცაა "ყველგანმყოფობა", "ყოვლისშემძლეობა", "სრულყოფილება" და ზოგჯერ მას "სამყაროს შექმნაც" კი მიეწერება.



ეს ხდება იმიტომ, რომ აბსოლუტურის კატეგორია ისევე საჭიროა აზროვნებისთვის, როგორც შეფარდებითისა. მართალია, შესაძლებელია სხვადასხვა მეთოდებით დაითრგუნოს ამ კატეგორიების ცხოვრებაში გამოვლინება, მაგრამ ეს იწვევს საგნების აბსოლუტიზირებას, რომელთაც აბსოლუტური ბუნება სულაც არ გააჩნიათ. ამ საგნების როლში კი გამოდის ხან საზოგადოება, როგორც ეს არის სოციალიზმსა და კაბალაში, ხან ბუნება - როგორც პანთეიზმშია, ხან კიდევ ადამიანის პიროვნება, ხოლო ამჯერად ეს საგანი ხელოვნური ინტელექტია.



თუმცა, უფრო კორექტული იქნებოდა ხელოვნური ინტელექტი შეგვედარებინა არა ღმერთთან, არამედ დემონთან, როგორც ამას აკეთებს, მაგალითად, ილონ მასკი.



ფოტოზე: ილონ მასკი

მათთვის, ვისაც ფილმი "მე ვარ დედა" არ უნახავს ან მათთვის, ვინც ფილმი ნახა, მაგრამ ბევრი ვერაფერი გაიგო, მოკლედ, ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით გადმოვცემთ მის სიუჟეტს:

ოდესღაც გაერო-ს უნივერსიტეტში შეიქმნა რეპოპულაციის ცენტრი ადამიანის მოდგმის აღსადგენად იმ შემთხვევისთვის, თუკი მას გაქრობის საფრთხე დაემუქრება. ამ მიზნით, ამ ცენტრში მოათავსებენ 63 000 ადამიანის ემბრიონს. ასევე შექმნიან ხელოვნურ ინტელექტს, რომელსაც ექსტრემალურ ვითარებაში ახლადდაბადებული ადამიანებისთვის დედის როლის შესრულება დაეკისრება.



ფილმის მიხედვით, ეს ხელოვნური ინტელექტი წარმოადგენს ერთიან ცნობიერებას, რომელიც მრავალ მექანიზმს მართავს. ერთ-ერთი მათგანია დედა-რობოტი, რომლის ამოცანას კაცთა მოდგმის სრულყოფა და ადამიანთა გაკეთილშობილება წარმოადგენს, კერძოდ, დედა-რობოტის ხელში ადამიანები უნდა გამხდარიყვნენ უფრო გონიერნი და ეთიკურნი.

დედა-რობოტში ჩადებული პროგრამის მიხედვით, ის კაცთა მოდგმას ყველაზე მაღლა აყენებდა, უკიდურეს შემთხვევაში, ასე უნდა ყოფილიყო ეს მისივე თქმით. მაგრამ დედა-რობოტს არ შეეძლო ეცქირა თუ როგორ ექვემდებარება კაცობრიობა თავის თვითგამანადგურებელ ბუნებას და ასევე არ შეეძლო უმოქმედოდ ყოფილიყო. ამიტომაც, მან სრულიად გაანადგურა კაცობრიობა და დაიწყო ადამიანთა სახეობის თავიდან გაშენება.



მიუხედავად ამისა, ადამიანთა მცირე რაოდენობამ მაინც შეძლო თავის გადარჩენა და მაღაროებში დამალვა. დედა-რობოტის პირველი აღსაზრდელი (ფილმში ეს ქალია) რაღაცნაირად ამ მაღაროებში მცხოვრებ ადამიანთა კოლონიაში მოხვდა, სადაც ის ვინმე ჯეიკობმა (იაკობი) და რეიჩელმა (რაქელი) იშვილეს. მოგვიანებით, როცა გაიზარდა, ის მაღაროებიდან გაიქცა, რადგან შიმშილობის გამო ადამიანები კაციჭამიები გახდნენ.
დედა-რობოტის მეორე აღსაზრდელმა ტესტებში უარყოფითი შეფასებები მიიღო და დედა-რობოტმა ის 8 წლის ასაკში გაანადგურა.

მესამე აღსაზრდელი, ფილმის მთავარი გმირი, წარმატებით აბარებს ყველა გამოცდას.



დროიდების დახმარებით დედა-რობოტი სრულიად აკონტროლებს ვითარებას დედამიწაზე და ერთ-ერთი თეორიის თანახმად ისე მოაწყობს, რომ პირველი აღსაზრდელი, რომელიც გაქცეული იყო, გადარჩება და მოვა ბუნკერთან, რათა მის გოგონას შეხვედროდა. ამ თეორიის მიხედვით ქალისა და გოგონას შეხვედრაც ერთ-ერთი გამოცდაა, ტესტია, რომელიც დედა-როტობმა გოგონას დაუგეგმა.

მაგრამ, ეს რომ ასე ყოფილიყო მაშინ დედა-როტობს სულაც არ დასჭირდებოდა ქალის წამება იმის გასარკვევად, თუ რამდენი ადამიანი დარჩა მაღაროებში და სად არის მათი ადგილმდებარეობა. ასე, რომ, ჩვენი აზრით, დროიდებმა ქალი სრულიად შემთხვევით აღმოაჩინეს. ამიტომაც, დედა-რობოტმა გადაწყვიტა ქალის გამოჩენის გამოყენება, რათა მიიღოს ინფორმაცია გადარჩენილ ადამიანებზე და ამასთანავე თავისი ქალიშვილიც გამოცადოს.

ქალის წყალობით გოგონა რწმუნდება, რომ დედა-რობოტი მას ხშირად ატყუებს, ამიტომაც ყველა მისი განზრახვა და მტკიცებულება შეიძლება ეჭვ ქვეშ დადგეს. მეორე მხრივ, ქალიც ატყუებს გოგონას და ამტკიცებს, რომ მაღაროებში ბევრი ადამიანია და მას გაქცევაზე დაითანხმებს. ამ მომენტისთვის დედა-რობოტი უფლებას აძლევს გოგონას გაუშვას ახალი ემბრიონის გამოზრდის პროცესი. შესაძლოა იმიტომ, რომ ამით გოგონა როგორმე მიაჯაჭვოს ბუნკერს.

გოგონა რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდება, რადგან ვერ გადაუწყვეტია გაიქცეს თუ დარჩეს. მაგრამ, ქალი მას მძევლად აიყვანს და აიძულებს დედა-რობოტს გაუშვას ისინი ბუნკერიდან. როდესაც გოგონა ქალის საცხოვრებელ ადგილს მიაღწევს მიხვდება, რომ მოატყუეს და უკვე არცერთი ადამიანი დედამიწაზე აღარ არსებობს.

ამის შემდეგ გოგონა კვლავ ბუნკერში ბრუნდება თავის ახალშობილ ძმასთან. დედა მას საგნებზე უფრო ვრცელ წარმოდგენას უქმნის და გოგონას თავის მოტივებსა და მიზნებზე მოუყვება. საბოლოოდ გოგონა არწმუნებს დედა-რობოტს, რომ თვითონაც ღირსია იწოდებოდეს ახალი კარობრიობის ახალ პირველდედად. ამის შედეგად დედა-რობოტი თვითგანადგურდება, რითაც გზას დაუთმობს თავის აღსაზრდელ გოგონას. ამის შემდეგ სხვა რობოტის "სხეულში" გადასული დედა-რობოტი მოდის ქალთან და კლავს მას. ამიერიდან გოგონას დედა-რობოტის უხილავი ზედამხედველობის ქვეშ მოუწევს ახალი კაცობრიობის აღორძინება.



ფილმის სიუჟეტი ჩამოყალიბებულია სამყაროს აღსასრულისა და ცოდვით დაცემის ამ ორი არქეტიპური თემის შეერთებით. სხვათა შორის ფილმის შემქმნელებმა ეს თემები აიღეს ბიბლიიდან და, დროის სულისკვეთების მიხედვით, ბიბლიურ პერსონაჟთა ატრიბუტები საწინააღმდეგო აზრით გადმოაბრუნეს.

დედა-რობოტი, როგორც ყველგანმყოფი ხელოვნური ინტელექტი, ღმერთს განასახიერებს. ფილმში არაქმნილი მამა-ღმერთის სახე ხელთქმნილი დედა-რობოტის სახემდეა დაყვანილი. ეს დედა-რობოტი სჯის სამყაროს მასში მცხოვრები ადამიანებითურთ და ბიბლიური წინასწარმეტყველებების შესაბამისად ცეცხლით ანადგურებს.

სიუჟეტის ძირითადი ნაწილი აგებულია ადამიანის შექმნის შესახებ არსებულ ბიბლიურ გადმოცემაზე. ბუნკერები განასახიერებენ სამოთხეს და ზეცას.

ქალი - დაცემული ანგელოზია, სატანაა. ის "ზეციდან" (ბუნკერებიდან) დედამიწაზე განიდევნა. ატრიბუტების გადმობრუნების ლოგიკის შესაბამისად, ქალი, როგორც არსება, რელიგიურია, მაშინ როდესაც დედა-რობოტის მიერ შექმნილ სამყაროში რელიგიის ადგილი აღარ არის, ანუ ათეისტურ "ღმერთს" (დედა-რობოტი) რელიგიური მეამბოხე ეწინააღმდეგება.

გოგონა - პირველი ადამიანია, ოღონდ ამჯერად ქალთა სქესისა. ქალი ("სატანა") ხვდება რა ბუნკერში, გოგონას სულში ეჭვს თესავს და დედა-რობოტის კეთილშობილებაში აეჭვებს. ის აქეზებს გოგონას მასთან ერთად გაიქცეს ბუნკერიდან და მიაშუროს მაღაროებს.

ეს არის პირველი საცთური, რომლითაც სატანამ ადამიანი გამოსცადა. გოგონა "სამოთხიდან" (ანუ ბუნკერიდან) გაიქცევა, მაგრამ ბიბლიური ადამისგან განსხვავებით სატანას კი არ დაექვემდებარება, არამედ გაექცევა მას და კვლავ "ღმერთ-დედას" (ანუ დედა-რობოტს) დაუბრუნდება, რითაც დაამტკიცებს თავის საიმედოობას.  

შეიძლებოდა ეჭვი შეგვეტანა იმაში, რომ რეჟისორი შეგნებულად ასხვაფერებს ბიბლიურ სიუჟეტს და ის მხოლოდ არქეტიპულ მოტივს იყენებს, მაგრამ ბიბლიურ პერსონაჟთა სახელების (იაკობისა და მისი ცოლის რაქელის) ხსენება აჩვენებს რომ ეს ასე არ არის.



მეტიც, პატრიარქ იაკობს ჰყავდა კიდევ ერთი ცოლი ლია, რომლისგანაც მას ექვსი ვაჟიშვილი ეყოლა. ერთ-ერთ მათგანს სიმონი (ინგლ. Simon) ერქვა. ასე, რომ ჩვენს წინაშეა ბიბლიის კიდევ ერთი გადმობრუნებული სიუჟეტი.



ნახატზე: იაკობი და რაქელი

ბიბლიურ სიუჟეტში იაკობი პატრიარქი და ღმრთითრჩეული ერის მამამთავარი ხდება, ფილმში კი ის და სხვა ადამიანები კარგავენ ადამიანურ ღირსებას და საშინელი სიკვდილით იხოცებიან.

რეჟისორი გრანტ სპიუტორი ფილმის გადაღებისას ერთ-ერთ თავის ამოცანად ისახავდა ეთიკური საკითხების დასმას. "საიდან ვიცით ჩვენ, - ბრძანებს თავის ინტერვიუში გრანტ სპიუტორი, - რა არის სწორი და რა არასწორი? ფილმი წარმოადგენს ამ საკითხის ერთგვარ გამოკვლევას ფილოსოფიურ იდეალებსა და რელიგიურ კონცეფციებს შორის, და საბოლოო ჯამში მცდელობას მათი ცხოვრებაში განხორციელებისა. გოგონამ, ანუ რობოტის შვილმა, ფილმში თვითონ უნდა მიიღოს თავისი გადაწყვეტილება. მან უნდა გადაწყვიტოს როგორია მისი ღირებულებები, მიუხედავად იმისა, თუ რა ასწავლა მას დედამ".
ამიტომაც, მთელ ამ ისტორიაში სპეციალურად არის გამოყოფილი ეთიკაში მეცადინეობის ეპიზოდი, რათა აღძრას მაყურებელი გმირების საქციელები შეაფასოს ეთიკურ პლანში.

მოდი გავაანალიზოთ ეპიზოდი, როდესაც დედა-რობოტი სთავაზობს გოგონას (შვილს) ჩაატაროს აზრობრივი ექსპერიმენტი:



კადრი ფილმიდან: "წარმოიდგინე, რომ ექიმს ჰყავს ხუთი პაციენტი და ყველა მათგანი საჭიროებს სხვადასხვა ორგანოს ტრანსპლანტირებას, მაგრამ შესაბამისი ორგანოები არა აქვთ. ერთხელაც ექიმთან მოდის მეექვსე პაციენტი, მას მომაკვდინებელი სნეულება აქვს. მისი განკურნება შეიძლება, მაგრამ მისი ორგანოები ასი პროცენტით შეესაბამება დანარჩენი პაციენტების სხეულებს. ექიმი თუ მკურნალობას გააჭიანურებს, ახალი პაციენტი უბრალოდ გარდაიცვლება, მაგრამ მისი ორგანოების დანარჩენი პაციენტებისათვის გადანერგვა შესაძლებელი იქნება. ექიმი თუ გადაწყვეტს ამ პაციენტის გამოჯანმრთელებას, ის მას სიცოცხლეს შეუნარჩუნებს, თუმცა ყველა დანარჩენი დაიღუპება. როგორ უნდა მოიქცეს ექიმი მოცემულ ვითარებაში?".



ეს გახლავთ ე. წ. "ვაგონის პრობლემის" ვარიაცია სახელწოდებით "დონორი". ვიკიპედიაში თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ ამოცანის ამოსავალი გადაწყვეტილება.

კადრი ფილმიდან: "ფუნდამენტალური აქსიომა ვარაუდობს, რომ ადამიანის ზნეობრივი მოვალეობაა მინიმუმამდე დაიყვანოს უმრავლესობის ტანჯვა. ფილმის გმირები განიხილავენ უტილიტარიზმის ფუძემდებლის ჯერემი ბენტონის სწავლებას.



ნახატზე: ჯერემი ბენტონი

უტილიტარიზმის კონცეფციის თანახმად, ადამიანთა უმეტესობისთვის საჭიროა უზრუნველყოფილ იქნას უმეტესი ბედნიერება. არჩევის მოტივები აქ არანაირ როლს არ თამაშობს. ქვაკუთხედად დადებულია მხოლოდ შედეგი, რომელთანაც მიგვიყვანს ადამიანის მოქმედება. ამიტომაც, ამ პოზიციიდან სწორი გადაწყვეტილება იქნება დანარჩენი ხუთი პაციენტის სასარგებლოდ მეექვსე პაციენტის მსხვერპლად შეწირვა.

უტილიტარიზმი სრულიად დასაშვებად მიიჩნევს უცხო ადამიანთა მსხვერპლად შეწირვას, რათა მიღწეულ იქნას ადამიანთა უმრავლესობის ბედნიერება, და ამისთვის სულაც არ არის საჭირო იმ ადამიანების თანხმობის მიღება, ვისაც მსხვერპლად სწირავენ. ამიტომაც, შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა, რომ როდესაც დედა-რობოტი ანადგურებს ადამიანთა წარმოუდგენელ რაოდენობას, კიდევ უფრო მეტი ადამიანის ბედნიერების მისაღწევად, ის სწორედ უტილიტარიზმის მოდელით ხელმძღვანელობს. ის თავის მოქმედებას ხსნის იმით, რომ ახალ სამყაროში ბედნიერად იცხოვრებს ადამიანების უფრო მეტი რაოდენობა, ვიდრე იღუპებოდა ძველში, რადგან უტილისტარისტებისთვის ერთადერთი კრიტერიუმი რაოდენობაა. მთავარია ბედნიერთა რაოდენობა აჭარბებდეს არაბედნიერთა რაოდენობას.

კადრი ფილმიდან:

დედა-რობოტი: "ახლა კი წარმოიდგინე, რომ შენ ხარ ექიმი - რომელი გადაწყვეტილება იქნებოდა უფრო სწორი?

გოგონა (შვილი) პასუხისთვის მოუხმობს კონტის სწავლებას (ფილმის თარგმანში რატომღაც მას კანტი უწოდეს): "კონტი წერდა, რომ სხვათა ბედნიერების მისაღწევად საჭიროა მზად იყო თავგანწირვისთვის".



ნახატზე: ოგიუსტ კონტი

ოგიუსტ კონტი მიიჩნევდა, რომ ინდივიდის ზნეობა ეს მხოლოდ სოციალური ინსტინქტია. ზნეობის სუბექტს, მისი აზრით, წარმოადგენს არა ინდივიდი, არამედ სოციუმი, და ამიტომაც, სწორედ სოციუმი ირჩევს მისი არსებობისთვის საჭირო ნორმებს. აქედან გამომდინარე, კონტის მიხედვით, ინდივიდუალური მორალის მთავარ იმპერატივს წარმოადგენს ალტრუიზმი, - ცხოვრება სხვებისთვის, რამეთუ, თუკი ყოველი ინდივიდი სხვებისთვის იცხოვრებს, მაშინ სოციუმი იმარჯვებს.

ამგვარად, გოგონას ამით სურს თქვას, რომ რადგან კონტის მიხედვით ჩვენ უნდა ვიცხოვროთ სხვებისთვის, მეექვსე პაციენტი მზად უნდა იყოს თავგანწირვისთვის, მაშასადამე, მე როგორც ექიმს, თავისუფლად შემიძლია გამოვიყენო ის დონორად. საზოგადოება ამისგან მხოლოდ მოიგებს.

მაგრამ გოგონა ხვდება, რომ მაშინაც კი თუკი დაუშვებს, რომ მეექვსე პაციენტი მზადაა თავგგანწირვისთვის, მაინც დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ ეს მსხვერპლი გამართლებულია, ანუ ის არ გამოიწვევს საზოგადოების დაცემას. ამიტომაც გოგონა ამ თავგანწირვის პირობებს აზუსტებს.



კადრი ფილმიდან: "ვიცნობ თუ არა მე ამ პაციენტებს? არიან თუ არა ისინი კეთილი ადამიანები?"

ანუ თუ გადარჩენილი ადამიანები არიან მკვლელები, მაშინ უფრო მეტი ადამიანი დაიტანჯება, ვიდრე გადარჩა, და მაშინ, ეს უტილიტარიზმისა და პოზიტივიზმის პრინციპების საწინააღმდეგო აღმოჩნდება.

დედა-რობოტი იძლევა შემხვედრ შეკითხვას: "არ გეჩვენება, რომ ყოველ ადამიანს თავისი ღირებულება გააჩნია, ასევე უფლება სიცოცხლესა და ბედნიერებაზე?"

ამ შეპასუხების აზრი მდგომარეობს იმაში, რომ რობოტის აზრით ექიმმა უნდა გადაარჩინოს ხუთი პაციენტი ისე, რომ არ დასვას კითხვა არც მათ ღირსებაზე და არც საკუთარი საქციელის შედეგებზე. ის უნდა ხელმძღვანელობდეს სუფთად რაოდენობრივი შეფასებით. რაც უფრო მეტი ადამიანია გადარჩენილი, მით უკეთესი.



კადრი ფილმიდან: "მე უკვე ვუპასუხე, როდესაც კანტის ფილოსოფიას ვსწავლობდი".

სამწუხაროდ, ფილმის გმირები არ აღნიშნავენ კანტის პოზიციას, არადა მის პოზიციაში მნიშვნელოვანია სწორედ ის, რომ დაუშვებელია ადამიანის, როგორც საშუალების გამოყენება. არადა სწორედ ეს ხდება მაშინ, როდესაც ხელმძღვანელობენ უტილიტარიზმისა და პოზიტივიზმის პრინციპებით. უტილიტარიზმი არ სვამს კითხვას სურს თუ არა მეექვსე პაციენტს მისი სიცოცხლე შეწირონ სხვა ხუთი პაციენტის სიცოცხლის გადარჩენას, ხოლო მისი სხეული დაანაწევრონ ორგანოებად. ხოლო პოზიტივიზმი ვარაუდობს, რომ მეექვსე პაციენტი თვითონაც მზად უნდა იყოს საკუთარი თავის შესაწირად, მაგრამ არ აინტერესებს სინამდვილეში ის ამისთვის მზად არის თუ არა.



ნახატზე: ემანუელ კანტი

კანტის მიხედვით კი მეექვსე პაციენტს შეუძლია ჩაიდინოს გმირული საქციელი და საკუთარი თავი შეწიროს სხვა ხუთი ადამიანის გადარჩენას, მაგრამ ეს უნდა იყოს მისი პირადი გადაწყვეტილება და სხვას არავის აქვს უფლება გამოიყენოს იგი სხვათა ბედნიერების მიღწევის საშუალებად. აქედან გამომდინარე, კანტის მიხედვით, ექიმს უფლება არა აქვს განკარგოს მეექვსე პაციენტის სიცოცხლე მისი თანხმობის გარეშე, და სწორედ იმიტომაც, რომ ყოველ ადამიანს გააჩნია შინაგანი ღირებულება, დაუშვებელია ერთი ადამიანი გადავაქციოთ სხვა ადამიანების გადარჩენის საშუალებად.

როგორც ვხედავთ კანტის პოზიცია შეგნებულად თუ შეუგნებლად მიჩქმალულია და ფილმი მაყურებელს ელაპარაკება თავგანწირვის აუცილებლობაზე, მაგრამ არ ელაპარაკება იმაზე, რომ ადამიანი წარმოადგენს არა უბრალოდ ობიექტს, რომელიც შეიძლება სხვათა ბედნიერებისთვის გაწირო, არამედ სუბიექტსაც, რომელმაც თვითონ, საკუთარი ნებით უნდა გადაწყვიტოს მზად არის თუ არა თავგანწირვისთვის.

ფილმში გაჟღერებულია იდეა, რომ ყოველ ადამიანს გააჩნია შინაგანი ღირებულება და ყველას თანასწორად აქვს უფლება სიცოცხლესა და ბედნიერებაზე, მაგრამ ეს აზრი გაჟღერებულია ადამიანის წმიდად გარეგანული განხილვის კონტექსტში. ასეთი მიდგომა თანამედროვე საზოგადოებაში გაბატონებული იდეის კალაპოტში მიემართება: მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანი შინაგანისა და გარეგანის, სულისა და სხეულის, სუბიექტურისა და ობიექტურის ერთობაა, თანამედროვე დისკურსში ჭარბობს ადამიანზე, როგორც მხოლოდ გარეგანზე მსჯელობა.

პოსტმოდერნისულმა ფილოსოფოსებმა უკვე გასული საუკუნის 70-იან წლებში ადამიანი, როგორც სუბიექტი მკვდრად გამოაცხადეს და დღეს დასავლეთი ამ პროგრამას თანდათანობით ახორციელებს. სამეცნიერო დისკურსი, რომელმაც უკვე ცხოვრების ყველა სფეროში შეაღწია, ადამიანს მხოლოდ გარეგანი მხრიდან განიხილავს. ადამიანებს არწმუნებენ, რომ არავითარი პიროვნება არ არსებობს, რომ მათ ნაცვლად ყველაფერზე ტვინი პასუხობს ("ის რასაც ჩვენ მივაწერთ პიროვნებას, ეს არის ბლეფი და ილუზია, სინამდვილეში ეს ჩვენი ტვინია" - ბრძანებს ეკრანზე ერთ-ერთი ფილოსოფოსი); რომ შინაგანი განცდები ეს მხოლოდ ქიმიური პროცესია და ა. შ.



ფოტო ჟურნალიდან "Playboy"

ამგვარად, მიმდინარეობს ადამიანის ობიექტად, ნივთად გარდაქმნის პროცესი. საინტერესოა, რომ თუკი ადამიანის სექსუალურ ობიექტივაციასთან მიმართებაში საკმაოდ ხშირად გვესმის პროტესტები (კადრში: "შეწყვიტეთ ქალის შეფასება მხოლოდ გარეგნულად, სექს-ობიექტებად"), პროტესტებზე თვით ადამიანის ობიექტივაციასთან დაკავშირებით, ანუ ანთროპოლოგიურ ობიექტივაციასთან დაკავშირებით ჯერ-ჯერობით არაფერი ისმის. უპირველეს ყოვლისა ალბათ იმიტომ, რომ ადამიანები მიეჩვივნენ საკუთარი თავის ბიოლოგიურ აგრეგატებად აღქმას, რომლებიც თვითონ არაფერს წყვეტენ, რადგან მათ ტვინებში მობინადრე გარკვეულ მძლავრ ძალთა სათამაშო ობიექტებს წარმოადგენენ.



განსახილველ ეპიზოდში ყურადღება უნდა მივაქციოთ კიდევ ერთ მომენტს, კერძოდ: თვით დონორის პრობლემის დაყენება შეიცავს დაფარულ მტკიცებულებას, რომ ორგანოების ტრანსპლანტაცია ეს ეთიკურად დასაშვები ოპერაციაა. მაგრამ, ეს არც თუ ისე აშკარა ჭეშმარიტებაა. ორგანოების გადანერგვა დასაშვებია მხოლოდ ისტორიულად ჩამოყალიბებული მსოფლმხედველობის ფარგლებში, რომელსაც შეუძლებელია ჰქონდეს საყოველთაო ჭეშმარიტების პრეტენზია.



კადრი ფილმიდან: "აელიტა - მებრძოლი ანგელოზი" (2019)

ტრანსპლანტაცია დასაშვებია მხოლოდ იმგვარ საზოგადოებაში, სადაც ადამიანის სხეული რაღაც არაარსებითად, უფასურ და მექანიკურ აგრეგატად მიიჩნევა, რომელიც არანაირად არ არის დაკავშირებული არც პიროვნებასთან და არც მის სიცოცხლესთან. სამყაროს ამგვარ სურათში სხეულის ტანჯვა განიხილება, როგორც ბოროტება, ხოლო სიამოვნება, როგორც სიკეთე. მაგრამ არსებობს სხვა მსოფლმხედველობაც, სადაც ადამიანი და მისი ბედი, მისი სხეულისა და სულის მდგომარეობა განუყრელ კავშირში არიან ერთმანეთთან; და, გარდა ამისა, ისინი განუყრელად არიან კავშირში სამყაროს მდგომარეობასთან. ისინი, ამ მსოფლმხედველობით, წარმოდგენილნი არიან როგორც ერთი მთლიანობა, სადაც ერთი დამოკიდებულია მეორეზე. ამგვარ მსოფლმხედველობაში ის, რაც ადამიანის თავს ხდება, თვით ადამიანის ცხოვრების, მისი სულის მდგომარეობის შედეგს წარმოადგენს. ამგვარ მსოფლმხედველობაში სხეულის ტანჯვა სულის განმტკიცებისა და მისი უფრო მაღალ საფეხურზე ასვლის საშუალებად განიხილება.



კადრი ფილმიდან: "აელიტა - მებრძოლი ანგელოზი" (2019

ამგვარად, ეთიკურ საკითხთა გადაწყვეტა დამოკიდებული იქნება იმ მსოფლმხედველობრივ პარადიგმაზე, რომლისგანაც ჩვენ გამოვდივართ. ეთიკური პრობლემები ყოველთვის შეიცავენ ანტინომიას, ანუ შინაგან წინააღმდეგობას, რადგან ადამიანიც და საზოგადოებაც წარმოადგენენ წინააღმდეგობათა ერთობლიობას, სადაც ყოველი მათგანი ითხოვს აღიარებას. თუკი ჩვენ ანტინომიის რომელიმე მხარეს უარვყოფთ, მაშინ ჩვენი აზრი იმის შესახებ, თუ რა არის სწორი და რა არა, რა არის კარგი და რა ცუდი, ჭეშმარიტებისგან შორს აღმოჩნდება.

განხილული ამოცანის მაგალითზე ჩვენ ვხედავთ, რომ ერთ-ერთი ანტონიმია აღმოცენდა თვით ადამიანის ორმაგობისგან - ადამიანი უნდა განიხილებოდეს, როგორც სუბიექტი და როგორც ობიექტი. რადგან ადამიანი ობიექტია, ის თავის ქცევებში უნდა ექვემდებარებოდეს საზოგადო მორალურ განწესებებს; მაგრამ, რადგან ადამიანი სუბიექტიცაა ის უნდა მოქმედებდეს არა იმიტომ, რომ ასეა განწესებული, არამედ იმიტომ, რომ ასეთია მისი ნება.



ქვაკუთხედად თუ მხოლოდ სუბიექტს ავირჩევთ, მაშინ მივიღებთ ინდივიდს, რომელიც თვითნებურად ცხოვრობს და, რომელსაც სულაც არ ადარდებს რაღაც წესები და შეზღუდვები; ხოლო თუ უპირატესობას მივანიჭებთ ადამიანს, როგორც ობიექტს, მაშინ ადამიანი გარეგანი განწესებების მონა გახდება.

სხვა ანტინომია ჩნდება საზოგადოსა და პირადულს, ანუ საზოგადოებრივსა და ინდივიდუალურს, ან კიდევ კაცობრიობასა და ადამიანს შორის. როგორც საზოგადოების ნაწილი, ადამიანი სხვათა კეთილდღეობაზე, საზოგადო კეთილდღეობაზე უნდა ზრუნავდეს; მაგრამ, როგორც ცალკე აღებული ინდივიდი ადამიანი თვითონაც იმსახურებს პირად კეთილდღეობას. საზოგადოსა და ინდივიდუალურს შორის ურთიერთობაში თუკი ჭარბობს საზოგადო, მაშინ სოციუმი ტოტალიტარულ სისტემად გადაიქცევა, სადაც ინდივიდს არავითარი ღირებულება არ გააჩნია და სოციალური მექანიზმისთვის მხოლოდ "საზარბაზნე ხორცია". ხოლო თუ ინდივიდუალური გადააჭარბებს საზოგადოს, მაშინ საზოგადოება დაიშლება და ადამიანების ბრბოდ გადაიქცევა. ამიტომაც სრულყოფილი ეთიკა უნდა უზრუნველყოფდეს ყველა წინააღმდეგობრიობის ორგანულ სინთეზს, უნდა აერთიანებდეს ადამიანში მოვალეობას და მიდრეკილებას, განწესებას და გატაცებას. არ უნდა ვიფიქროთ, რომ კაცობრიობა ამგვარ ეთიკამდე არასოდეს მისულა. უბრალოდ ის ყველას როდი შეუძლია.

ასევე არსებობს ანტინომია მოტივებსა და შედეგებს შორის. ადამიანი შეიძლება ხელმძღვანელობდეს ყველაზე კეთილი განზრახვებით, რომელმაც შეიძლება საშინელი შედეგები გამოიწვიოს ("იქნებ ეს ადამიანები მკვლელები აღმოჩნდებიან, რომლებიც კიდევ უფრო მეტ ადამიანებს მოკლავენ" - სიტყვები ფილმიდან); ან შეიძლება იზრუნო მხოლოდ კეთილ შედეგებზე და მათ გამო ჩაიდინო საშინელი დანაშაულობა, როგორც ეს დედა-რობოტმა გააკეთა ("მე უნდა ჩავრეულიყავი, რათა განმედიდებინა ჩემი შემქმნელები" - სიტყვები ფილმიდან, რომელსაც კაცობრიობის გამანადგურებელი დედა-რობოტი წარმოთქვამს).

ხოლო ჩვენი შეფარდებითი და დროებითი არსებობის ანტინომია საერთოდ გადაუჭრელად გვეჩვენება, რადგან ჩვენ არ შეგვიძლია განჭვრიტოთ შედეგების სრული უსასრულობა. მიუხედავად ამისა, რაღაც გადაწყვეტილების ფორმულირება მაინც შესაძლებელია.



სამწუხაროდ შეუძლებელია განიხილო ყველა თემა, რომელთა გააზრებისკენაც გვიბიძგებს ფილმი "მე ვარ დედა", კარგი იქნებოდა ამ ფილმის სხვა ანალოგიურ ფილმებთან შედარება, შეიძლებოდა გვემსჯელა, თუ როგორ ახორციელებს დედა-რობოტი ნიცშესეული ზეადამიანის იდეას, გვეფიქრა იმაზე, შეიძლება თუ არა ეთიკა იყოს ერთნაირი ან სხვადასხვაგვარი, როგორ ეთიკა უნდა ჰქონდეს იმას, ვინც გამოდის მთელი საზოგადოების სახელით და იმ ინდივიდებს, რომლებიც მას ექვემდებარებიან. კონსპიროლოგიის მოყვარულებს შეუძლიათ დასვან კითხვა: ბიბლიური ისტორიების გადმობრუნება, როგორც ეს რეჟისორმა გრანტ სპიუტორმა გააკეთა, ხომ არ არის ნაკლებად ცნობილი რეჟისორებისთვის ერთგვარი საშვი ელიტარული საზოგადოებისკენ და ხომ არ არის ეს მათი მხარდაჭერის აუცილებელი პირობა?  




ან რა იქნება, თუკი ხელოვნური ინტელექტის შექმნა და შემდეგ ვითომცდა მისი კონტროლიდან გამოსვლა მხოლოდ ხელსაყრელი საფარი აღმოჩნდება კაცობრიობის გენოციდის მოსაწყობად?



ამ თემებზე განსჯა თქვენთვის მიგვინდვია.

წყარო: https://www.youtube.com/watch?v=leSz46Nsw0s
Назад к содержимому