სწავლანი > ღვთისმეტყველება
ეკლესიის სამეცნიერო განსაზღვრება და სამოციქულო სწავლება მის, როგორც ქრისტეს სხეულის შესახებ
ავტორი: პროტოპრესვიტერი ევგენი აკვილონოვი (1861 - 1911)
"... და მისცა მას მთავრობა ყოველი ეკლესიისა, რომელიც არის მისი სხეული, ყოვლის აღმვსები ყოვლით"(ეფეს. 1:22-23).
წინასიტყვაობა
წინამდებარე თხზულების საგანი გახლავთ ეკლესიის შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების გახსნა და დასაბუთება (აქ და შემდეგ მუქი შრიფტით გამოყოფილია ფრაგმენტები, რომლებიც ორიგინალში აკრეფილია ჩვეულებრივად - რედ.). ერთი მხრივ, ღმრთის სიტყვის, წმიდა წერილისა და წმიდა გადმოცემის მოწმობებზე დაყრდნობით, ხოლო მეორე მხრივ - საღ გონებაზე დაფუძნებით, ავტორი უპირველეს ყოვლისა ცდილობდა ეჩვენებინა ის, რომ წმ. ეკლესია არის ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცხოვრების აუცილებელი პირობა და მატარებელი, ასე რომ ეკლესიის გარეშე არ არსებობს და არც შეიძლება არსებობდეს ჩვენი ცხოვნება უფალ იესუ ქრისტეში.
რაც შეეხება თვით სწავლებას ეკლესიის შესახებ, უკეთესი გულისხმისყოფისთვის ის გადმოცემულია ორი მხრიდან: უარყოფითიდან და დადებითიდან. უპირველესად განხილულია განსაზღვრებანი, რომლებიც ყველაზე ხშირად გვხვდება ეკლესიის შესახებ არსებულ სამეცნიერო-საღვთისმეტყველო სისტემებში, მისგან გამომდინარე შედეგებით, როგორც საღვთისმეტყველო განსჯის, ასევე საეკლესიო-პრაქტიკული ცხოვრებისთვის. ამასთან თვით საქმის არსი ავალდებულებდა ავტორს განსაკუთრებული თავები მიეძღვნა ეკლესიის შესახებ რომაულ-კათოლიკურ და პროტესტანტულ სწავლებათა განხილვისთვის. ამ ცრუსწავლებათა - განსაკუთრებულად უკანასკნელის - უარყოფა განსაკუთრებულ მნიშვნელოვან საქმედ გვიჩნდა არა მარტო საკუთარ თავზე, არამედ მართლმადიდებლური ეკლესიის ზოგიერთ არამყარ წევრზე მათი გავლენის გამო.
ვინც ეკლესიის შესახებ წერს, ბუნებრივია, თავის მზერას მიაპყრობს იმ მოციქულს, რომელმაც "ყველაზე მეტი" იღვაწა მისი არსის დოგმატური სწავლების გახსნისთვის. ასეთი მოციქული კი გახლავთ წმ. მოც. პავლე, თავისი ამაღლებული სწავლებით ეკლესიის, როგორც "ქრისტეს სხეულის" შესახებ.
წმ. მოციქული არაერთხელ განმარტავს ამ სწავლებას თავის ეპისტოლეებში. თავისთავად ეკლესიის შესახებ არსებული "დიდი საიდუმლო" ჩვენთვის კიდევ უფრო იზრდება იმ ვითარების გამო, რომ წმ. მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებში, სხვა მოციქულის თქმით, "არის ზოგი რამ ძნელად გასაგები" (2 პეტ. 3:16). ამიტომაც, ეთიოპიელი საჭურისივით უმწეო მდგომარეობაში რომ არ აღმოვჩენილიყავით, ავტორმა ღმრთის სიტყვის სწორი გააზრებისთვის მიმართა წმმ. მამათა და ეკლესიის მოძღვართა შრომებს, რომლებიც გვიხსნიან ეკლესიის, როგორც ქრისტეს სხეულის შესახებ სამოციქულო სწავლების უზომო სიღრმესა და ენით აუწერელ სიმდიდრეს.
ძველი მამების მწერლობის განხილვისას, - რომელიც არის ჩვენი ნაშრომის ერთ-ერთი წყარო, - შემოვიფარგლეთ რა ქრისტიანული ეპოქის პირველი ორი საუკუნით, მაინც, არ შეგვეძლო გვერდი აგვექცია წმ. მოციქულ პავლეს სწავლებათა ისეთი ღრმა და სულიერად შთაგონებული კომენტატორისთვის, როგორიც იყო წმ. იოანე ოქროპირი. მისი "საუბრები" მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებზე ჭეშმარიტად შეუდარებელი რამეა ბიბლიური ეგზეგეტიკის სფეროში.
მაგრამ, ხსენებული წყაროებითა და სახელმძღვანელოებით რომ დავკმაყოფილებულიყავით, უსამართლონი აღმოვჩნდებოდით ჩვენი ეკლესიის იმ მღვდელმთავრისადმი, რომელმაც მოციქულის სიტყვებით რომ ვთქვათ, ასევე თავის თანამედროვეთა შორის "ყველაზე მეტი იღვაწა" მისი დიდებისა და წარმატებისთვის. ჩვენ აქ ვგულისხმობთ ნეტარსახსენებელ მაღალყოვლადუსამღვდელოეს ფილარეტს, მოსკოვისა და კოლომნის მიტროპოლიტს. მის მიერ შედგენილი "ვრცელი ქრისტიანული კატეხიზმო" და "გასაუბრება მეძიებელსა და დარწმუნებულს" შორის მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველისთვის შეიძლება ითქვას არის ის, რასაც ძველ ეკლესიაში უწოდებდნენ κανὼν ἐκκλησιαστικός, κανὼν τῆς ἀληθείας!
"კატეხიზმოში" მიტრ. ფილარეტს შევყავართ მართლმადიდებლურ-ქრისტიანული რწმენის დადებითი შინაარსის ზუსტ გულისხმისყოფაში, კერძოდ კი წმიდა ეკლესიისადმი რწმენაში; ხოლო "გასაუბრებაში" ის უარყოფითად (უარყოფათა სახით - "აპოკ." რედ.) განმარტავს მართლმადიდებლობის არსს, და აჩვენებს ამ უკანასკნელის უპირატესობას რომაულ კათოლიციზმზე. აქაც და იქაც, მიტროპოლიტი მართლმადიდებლური მსოფლმხედველობითა და სამეცნიერო მონაცემებით არის აღჭურვილი. მაგრამ, არც ამით კმაყოფილდება და მ. ფილარეტი დეტალურად ხსნის "კატეხიზმოსა" და "გასაუბრების" შინაარს თავის "სიტყვებსა და გამოსვლებში".
წარმოდგენას გარდაცვლილ მიტროპოლიტზე, როგორც მოაზროვნე ღვთისმეტყველზე, მივიღებთ მხოლოდ მისი ყველა თხზულების ზედმიწევნითი შესწავლით. ჩვენც ასე მოვიქეცით. და რა აღმოჩნდა? დავრწმუნდით იმაში, რომ ჩვენი მოსკოველი მიტროპოლიტი, რომელიც მთელი საუკუნეებითაა დაცილებული ძველი, საყოველთაო ეკლესიის ცნობილ წმინდანებს, მაინც მათ "ნაკვალევზე" აღიზრდებოდა. ის აზროვნებს, გრძნობს და წერს, აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისა და სახარებისეული ჭეშმარიტების სულისკვეთებით. და ორი ხსენებული მოღვაწის შედარების უფლებას თუ მოგვცემდნენ, ვიტყოდით, რომ წმ. იოანე ოქროპირის "საუბრებში" ზუსტად გვესმის მ. ფილარეტი, რომელმაც დროებით გადადო თხრობის მისეული ლოგიკურად შემჭიდროვებული ფორმები, და პირიქით, მოსკოველი მიტროპოლიტის "სიტყვებში" გვესმის შეუდარებელი ანტიოქიელი მქადაგებელი, რომელმაც დროებით დატოვა თავისი ჰომილიების პოეტურ-შთაგონებითი ტონი.
ასე მართლდება ის პოზიცია, რომ ჭეშმარიტება ერთია ყველასთვის საუკუნეთა განმავლობაში!
ახლა გასაგებია, თუ რატომ გამოვიჩინეთ ესოდენ დიდი ყურადღება მ. ფილარეტის თხზულებებისადმი. როგორც უკვე დასაწყისში ვთქვით, ჩვენი ამოცანაა გავხსნათ სამოციქულო სწავლება ეკლესიაზე, როგორც ქრისტეს სხეულზე, თანაც ძველი ეკლესიის წმიდა მამები და მოძღვრები დაგვეხმარებიან ამ სწავლების მართებულ გააზრებაში. ხოლო მოსკოველი მოძღვარი, მაღალყოვლადუსამღვდელოესი მ. ფილარეტი, თავის შრომებში დაგვიდასტურებს იმას, რომ სრულიად რუსეთის ეკლესია ძველი საყოველთაო ეკლესიის ერთგული დარჩა სწავლებაში საკუთარი არსის შესახებ; ასევე იმას, რომ ჩვენც ეკლესიის შესახებ საკუთარ გამოკვლევაში ყოველთვის ერთგულები ვართ მართლმადიდებლური ეკლესიის სიმბოლური სწავლებისა საკუთარ თავზე.
შესავალი
I. ზოგადსაკაცობრიო მისწრაფება ჭეშმარიტი სიცოცხლისკენ. ჭეშმარიტი სიცოცხლე ქრისტეს ეკლესიაში. რელიგიური საზოგადოებები და ეკლესია.
1. სიცოცხლის ერთმა წყარომ და მომნიჭებელმა, თავად უზენაესმა და მარადიულმა სიცოცხლემ, ყოვლადსახიერმა ღმერთმა, ყოველი ქმნილება, არარსებობიდან არსებობისკენ რომ მოუწოდა, "თავისთვის" (იგავნი 16:4; ებრ. 2:10) და "არსებობისთვის შექმნა" (სოლ. სიბრძნე 1:13, 14); ანუ იმისთვის, რათა ქმნილებანი მათთვის შესაძლო ხარისხითა და ჭეშმარიტი სიცოცხლის საზომისაებრ, თანაზიარებულიყვნენ ღმერთს იმ განუზომელ სისავსეში, რომელშიც თავად შემოქმედი ცხოვრობს.
და მართლაც, მთელი ქვეყნიერება, მასში არსებულ ქმნილებათა ამოუწურავი მრავალფეროვნებით, საკუთარ თავზე ატარებს სრულიადსრულყოფილი საღმრთო სიცოცხლის ანაბეჭდს. ფსალმუნთმგალობელის თქმით, თვით უტყვი ცანიც კი სხივმფენ მნათობთა საკვირველ ბრწყინვალებაში "ღაღადებენ ღმრთის სიდიადეს" (ფსალმ. 18:2), - და ყოვლისშემძლე შემოქმედს აქებენ არა მარტო ანგელოზები და ძალნი, მიწიერი მეფენი და ადამიანები, არამედ "ცეცხლი და სეტყვა, თოვლი და კვამლი, ქარბუქი, ... მთანი და ყოველნი ბორცვნი, მსხმოიარე ხენი და ყოველნი კედარნი; მხეცნი და ყოველნი პირუტყვნი, ქვეწარმავალნი და ფრინველნი ფრთოსანნი" (ფსალმ. 148:2-12).
2. ამრიგად, მთელი ჩვენთვის ხილული და უხილავი სამყარო, ირეკლავს რა საკუთარ თავში ღმრთის დიდებას, გარკვეული ზომით საღმრთო სიცოცხლის, მისი აუწერელი სილამაზისა და სრულყოფილების თანამოზიარეა. ყოველი ქმნილება, რომელიც ამ ქვეყნიერებაშია, შემოქმედს სადიდებელ გალობას ღმრთითბოძებული ძალითა და უნარით აღუვლენს, და მით, იმავე ზომით წარმოადგენს ან უმეტეს, ან კიდევ უნაკლებეს მატარებელს ერთი საღმრთო სიცოცხლისა, რომელიც, თავის მხრივ, თავის ყველაზე საუკეთესო გამოხატულებას გონიერ-თავისუფალ არსებებში აღწევს.
ადამიანი, რომელიც "ბევრად არ დაუმცირებია ღმერთს ანგელოზებზე; და დიდება და ღირსება დაადგა მას გვირგვინად" (შეად. ფსალმ. 8:6), როგორც მწვერვალი მთელი ქმნილებისა, სხვა ქმნილებებზე უპირატესად არის მოწოდებული უმაღლესი და უსრულყოფილესი ცხოვრებისკენ. უკვე თვით შესაქმისას ადამიანი თვით შემოქმედისგან იღებს "სიცოცხლის სუნთქვას" (დაბ. 2:7), და მხოლოდ ის ნეტარი უკვდავების წინდად სარგებლობს სამოთხისეული "სიცოცხლის ხით" (მ. 9) (1).
__________________
1. М. Филар. Слова. IV. 572: «Вся содела Господь Себе ради» Притч. 16, 4… ("ყველაფერი თავისთვის შექმნა უფალმა" (იგავნი 16:4)... "რადგან, საღმრთო შემოქმედებას შეუძლებელია მიეცეს სხვა მიზანი, თუკი საჭიროა ის იყოს სრულყოფილი და ნეტარი. რადგან ღმერთშია სიცოცხლის წყარო და მთელი ქმნილების ნეტარება; მაშინ ის სწორედ ღმერთს უნდა უმზერდეს და მისკენ ისწრაფოდეს, ღმრთისთვის ცხოვრობდეს და მოქმედებდეს, რათა ამგვარად უწყვეტად იღებდეს მისგან სიცოცხლესა და ნეტარებას".
__________________
3. ამრიგად, ჩვენ მოწოდებულნი ვართ სიცოცხლისკენ და მთელი ძალებით უნდა ველტვოდეთ მას. მართლაც, არანაირი სხვა ადამიანური მისწრაფება არ არის ისე მუდმივი და ძლიერი, როგორც ეს მისწრაფება სიცოცხლისკენ; არა ამქვეყნიური უსუსური და მტანჯველი მწუხარებისა და გლოვის ხვედრისკენ; არა დამღუპველი და არაფრისმომცემი დროსტარებისკენ და ცხოვრების ხმაურიანი აურზაურისკენ, არამედ ჭეშმარიტი, სრულყოფილი და მარადიული სიცოცხლისკენ.
გამოცდილების მოწმობითა და საღი აზროვნების განსჯით ის ჭეშმარიტად უნდა იწოდოს ზოგადსაკაცობრიოდ, რომელიც ჩვენი ბუნების სირღმეში ფესვგადგმული მისწრაფებაა. მსგავსად სახარებაში ნახსენები "ვინმე მთავართაგანისა" (ლკ. 18:18), რომელმაც უფალს მარადისობისკენ მიმავალი გზის შესახებ ჰკითხა, ყოველი ჩვენთაგანსთვისაც გარდაუვალად ანგარიშგასაწევია უმნიშვნელოვანესი კითხვა იმის შესახებ: თუ "რა უნდა ვქნათ, რომ დავიმკვიდროთ საუკუნო სიცოცხლე?" (შეად. ლკ. 18:18).
არა მარტო ქრისტიანი, არამედ წუთისოფლისეული დავიდარაბისგან განშორებული და სანატრელ "ნირვანას" მიცემული ბუდისტიც - მკაცრად რომ ვთქვათ, - ელტვის არა სრულ არარაობას, არამედ მხოლოდ ამქვეყნიურ ცხოვრებაზე უკეთესი სიცოცხლის მიღწევას. თვითმკვლელებიც კი, სულაც არ მოწმობენ სიცოცხლისკენ ზოგადსაკაცობრიო მისწრაფების წინააღმდეგ, რადგან ისინი იმიტომ დგამენ ამ საბედისწერო ნაბიჯს, რომ უკმაყოფილონი არიან არსებული სიცოცხლით და საკუთარი თავით ამ სიცოცხლეში და ძალადობრივი გადაწყვეტით ცდილობენ ბოლო მოუღონ თავიანთ ტანჯვას.
სრულიად პირიქით, თვითმკვლელობათა შემთხვევები მოწმობენ მხოლოდ იმის შესახებ, რომ მიუხედავად ყველაზე მძიმე საარსებო პირობებისა, ადამიანში ყოველთვის ქმედითია სიცოცხლისკენ სწრაფვა. საპირისპიროს დაშვება უკვე შეუძლებელია თუნდაც იმიტომ, რომ მეტ-ნაკლებად შეგნებულ მდომარეობაში მყოფი თვითმკვლელი ზუსტად სიკვდილის შემდეგ ელოდება სრულ არარსებობას; უფრო სწორედ, შეუგნებლად, მაგრამ მაინც, ის უკეთეს საიქიო ხვედრს იმედოვნებს (М. Филар. Слова. II. 206-212).
4. სამწუხაროდ, ჩვენ სიცოცხლისა და მისი სიკეთეების დაფასებას ვსწავლობთ უკვე მისი დაკარგვის შემდეგ. პირველქმნილმა წყვილმა დაარღვია საღმრთო მცნება და ამისთვის განიდევნენ სამოთხიდან. ევა მსჯავრდებულ იქნა ტკივილიანი მშობიარობით (დაბ. 3:16), ხოლო მის ქმარს - პური უმძიმესი შრომით უნდა მოეპოვებინა. როგორც გარდაუვალი "ღალა" ცოდვისა, ამ ყველაფერს მოჰყვა ადამიანის ორმაგი სიკვდილი - სულიერი და ხორციელი (დაბ. 3:19; რომ. 6:23). მაგრამ ეს სიკვდილი, როგორც გარედან შემოსული (სოლ. სიბრძნე 2:24), სულაც არ იდო სამყაროს შექმნის მიზნებში: "რადგან სიკვდილი ღმერთს არ შეუქმნია" (სოლ. სიბრძნე 1:13).
ადამიანის პირველდაწყებითი დანიშნულება - სიცოცხლე სრულ ძალაუფლებაში რჩება ცოდვით დაცემის შემდეგაც. დაკარგა რა სამოთხისეული ცხოვრების სიტკბოება ადამმა ადრინდელზე მეტად შეიცნო მისი ფასი: "უწოდა ადამმა თავის დედაკაცს ევა, რადგან იგი გახდა ყოველი ცოცხალის დედა" (დაბ. 3:20). და თვით უფალიც, თავისი უსასრულო მოწყალებით, ჯერ კიდევ სამოთხის ზღურბლზე დაცემულთა მიმართ გამოთქვამს ნეტარ აღთქმას, რომ ქვეყნიერებას მაცხოვარს მოუვლენს (დაბ. 3:15), და ამგვარად, თითქოსდა კვლავ შეახსენებს ადამიანს მისი არსებობის უმაღლეს მიზანს.
მართლად, კაცობრიობის მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის თვალუწვდენელ სივრცეში არასოდეს და არაფერი ისე მუდმივად არ იქცევდა ყურადღებას, როგორც სიცოცხლის, ბედნიერებისა და ნეტარების იდეა. ჭეშმარიტი სიცოცხლე, ჭეშმარიტი ბედნიერება ან ნეტარი განსვენება ღმერთში ყოველთვის წარმოადგენდა როგორც ძველაღთქმისეული, ასევე ახალაღთქმისეული ადამიანის ღვთისმოსავ სურვილს. იქ ის ცხონდება მომავლისადმი რწმენით, აქ კი - უკვე განკაცებული მაცხოვრის მიერ კვლავ ზეიმობს გამარჯვებას ცოდვასა და სიკვდილზე (ოს. 13:14; 1 კორ. 15:54, 55) და ტკბება სამოთხისეული ნეტარებით ზეციურ სავანეებში (ინ. 14:2).
5. მაგრამ რა არის თავისი არსით, სიცოცხლე - ჭეშმარიტი სიცოცხლე? რაში მდგომარეობს იგი? რომელი კანონებით აღესრულება მისი დინება? და როგორ შეგვიძლია მივაღწიოთ მას?
როდესაც მოსე ეგვიპტიდან ისრაელის გამოსვლის წინ ღირს იქმნა საღმრთო გამოცხადებისა შეუწველ მაყვლოვანში, კითხვაზე თუ რა ერქვა მასთან მოსაუბრე ღმერთს პასუხად მიიღო: "მე ვარ, რომელიც ვარ; კვლავ უთხრა: ასე უპასუხე ისრაელიანებს: რომელიც ვარ მგზავნის თქვენთან" (გამ. 3:14). "მე ვარ ანი და ჰოე, ამბობს უფალი ღმერთი, რომელი არს და რომელი იყო და რომელი მომავალ არს, ყოვლისა მპყრობელი" (აპოკ. 1:8); ხოლო მახარობელი ამ მოწმობას ავსებს სიტყვებით: "მასში იყო სიცოცხლე, და სიცოცხლე იყო ნათელი კაცთა" (ინ. 1:4). ამრიგად, თვით ღმერთი არის სიცოცხლის ამოუწურავი წყარო და თვით მარადარსებული სიცოცხლე (2).
__________________
2. წმ. წერილი ხშირად ადარებს ღმერთს მოთუხთუხე სიცოცხლის ზღვას, ჭას და ა. შ. იხ.: დაბ. 16:14, 24, 62; 25:11. 1 მეფ. 17:36. 4 მეფ. 19:4; ფსალმ. 41:3; 83:3; იერ. 10:10; 23:36; საქმე 14:15; რომ. 11:33; 2 კორ. 3:3; 1 ტიმ. 6:16; აპოკ. 2:8; 7:2; 22:13. М. Филар. Слова. V. 299: "ჩვენ ყველამ, ქრისტიანებმა, ... არასოდეს უნდა დავივიწყოთ, რომ ქრისტე არის არა მარტო "ჭეშმარიტება", არამედ "სიცოცხლეც". თავის სიტყვაში და საკუთარ მაგალითზე ის შეიქნა ჩვენთვის "გზად", რათა მივეყვანეთ "ჭეშმარიტებასტან", და ჭეშმარიტების მიერ ჭეშმარიტ "სიცოცხლესთან". "ჭეშმარიტების გზით" ჩვენ უნდა "ვესწრაფოდეთ ჭეშმარიტ სიცოცხლეს".
__________________
გაგრძელება იქნება.
წყარო: Церковь. Научные определения Церкви и апостольское учение о ней как о Теле Христовом / Соч. Евгения Аквилонова. - Санкт-Петербург. 1894 - VI, 254, 90 с.