სწავლანი > საუბრები ბიბლიაზე
ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველთა: ისაიას, იერემიას, ეზეკიელისა და დანიელის წიგნთა განმარტება
წმიდა მამათა განმარტებების საფუძველზე
I. წმიდა წინასწარმეტყველი ესაია
შესავალი
1. ცნობები წინასწარმეტყველ ესაიას შესახებ
წმ. წინასწარმეტყველი ესაია, მისი წიგნის ცნობით, იყო ამოსის ძე (ეს. 1:1; 2:1). ზოგიერთი მიიჩნევდა, რომ წინასწარმეტყველ ესიას მამა ამოსი თორმეტ მცირე წინასწარმეტყველთაგანი იყო (ამ. 1:1). მაგრამ წინასწარმეტყველი ამოსი, მისი საკუთარი სიტყვებითვე, მდაბიო წარმომავლობისა იყო (ამ. 7:14-15); მაშინ როდესაც წინასწარმეტყველ ესაიას მამა, ძველი იუდაური გადმოცემით, რომელიც ქრისტიანულმა ეკლესიამაც მიიღო, სამეფო გვარის წარმომავალი იყო, კერძოდ ის იყო იუდეველთა მეფის ამასიის ძმა, აქედან გამომდინარე ძე მეფე იოასისა (1).
_____________
1. Doctores nostri per traditionem habent, Amotsum et Amasiam fratres fuisse, ამბობს რაბინი კიმხი წინასწარმეტყველ ესიას მამაზე (ეს. 1:1 განმარტება). იგივეს იმეორებს წინასწარმეტყველ ესაიას ცხოვრების აღწერაში საკითხავი თვენი (9 მაისი).
_____________
ამიტომაც, წინასწარმეტყველ ესაიას მამა, უნდა განვასხვავოთ ამოსისგან, რომელიც იყო ერთ-ერთი თორმეტ მცირე წინასწარმეტყველთაგანი. თვით წინასწარმეტყველ ესაიას ზოგიერთი მითითებიდან ჩანს, რომ ის ეწეოდა ოჯახურ ცხოვრებას, ჰყავდა ცოლი და შვილები (ეს. 7:3; 8:3), რომ მისი საწინასწარმეტყველო ადგილი იყო იერუსალიმი (ეს. 7:3; 37:2; 38:1; 39:3), რადგან იერუსალიმის გარეთ მის საქმიანობაზე არ არსებობს არანაირი მითითებანი.
ჩვენი ეკლესია წმ. წინასწარმეტყველ ესიას ხსენებას აღასრულებს 9 მაისს.
წინასწარმეტყველური წიგნის გარდა ესაიას ეკუთვნის იუდეველთა მეფეების: ოზიასა და აზარიას კეთროვანის (2 პარ. 26:22) და ეზეკიას (2 პარ. 32:32) საქმეთა აღწერანი. მაგრამ მისმა ამ ჩანაწერებმა ჩვენს დრომდე ვერ მოაღწიეს. ხოლო მას, გადმოცემის მიხედვით, განაკუთვნებენ სოლომონის იგავთა ბოლო შვიდი თავის შეკრებას და მოწესრიგებას (იგავნი 25:1).
2. საწინასწარმეტყველო მსახურების დრო
წინასწარმეტყველი ესაია, როგორც ამას მისივე წიგნი მოწმობს (1:1) თავის წინასწარმეტყველურ მსახურებას გადიოდა იუდეველთა მეფეების: ოზიას, იოაფამის, ახაზისა და ეზეკიას დროს. ამ მეფეთა მმართველობის სრულ წლებს თუ დავითვლით, კერძოდ: ოზიასი - 52 წ. (2 პარ. 26:3), იოაფამის 16 წელი (2 პარ. 27:1), ახაზისა 16 წელი (2 პარ. 28:1), ეზეკიასი 29 წელი (2 პარ. 29:1), მაშინ წინასწარმეტყველ ესაიას მსახურების დრო გამოვა 113 წელიწადი. მიუხედავად იმისა, რომ სიცოცხლის ასეთი ხანგრძლივობა იმ დროს არცთუ იშვიათია (მაგალითად, მღვდელმთავარი იოდაი გარდაიცვალა 130 წლისა, - 2 პარ. 24:15), ეკლესიის ზოგიერთი მოძღვარი ესაიას წინასწარმეტყველური მსახურების წლებად მიიჩნევდა არა სრულ 52 წელიწადს ოზიას მეფობისა.
ასე, მაგალითად, კლიმენტი ალექსანდრიელი ამბობს, რომ წინასწარმეტყველმა ესაიამ თავისი მსახურება დაიწყო ოზიას მეფობის 34-ე წელს, ევსებიმ მისი მსახურების დასაწყისად ოზიას მე-17 წელი მიიჩნია, ხოლო ნეტ. იერონიმეს აზრით ეს მოვლენა ოზიას მეფობის 25-ე წელს ემთხვევა.
თვით ესაიას მითითებით, მისი წინასწარმეტყველური მსახურების დასაწყისი ოზიას გარდაცვალების წელი იყო (6:1), შედეგად, ეს არის ბოლო 52-ე წელი ამ მეფის მმართველობისა. ესაიას მსახურება დასრულდა უკიდურეს შემთხვევაში არა უადრეს მე-14 წელს ეზეკიას მსახურებისა (ეს. 36:1); მაგრამ, გადმოცემით ის გრძელდებოდა ეზეკიას შემდეგ მანასეს დროსაც, რომლის ხელიდანაც მიიღო ესაიამ მოწამეობრივი აღსასრული.
გადმოცემა მოგვითხრობს, რომ როდესაც უკეთურმა მეფემ მანასემ, რომელიც აღშფოთებული იყო მისი მხილებებით, გასცა განკარგულება ესაიას შეპყრობისა, მაშინ წინასწარმეტყველი ერთი დიდი ხის ფუღუროში დაიმალა, მაგრამ მსტოვრებმა ეს შეამჩნიეს და ხე გადახერხეს, მასთან ერთად კი წინასწარმეტყველი ესაიაც. შეიძლება სწორედ ეს მოვლენა აქვს მხედველობაში მოციქულ პავლეს, როდესაც ლაპარაკობს ძველაღთქმისეულ მართლებზე, რომ ზოგიერთი მათგანი "შუაზე გადახერხეს" (ებრ. 11:37). უკიდურეს შემთხვევაში, ნეტ. იერონიმეს მოწმობით, ძველ ქრისტიანულ ეკლესიაში ასე მრავალი ფიქრობდა (ეს. 57:1-2 განმარტება). ეს აზრი ირიბად დასტურდება იმითაც, რომ მანასემ, წერილის მოწმობით, უბრალო სისხლიც ბევრი დაღვარა: "და სისხლიცა უბრალო დასთხია მანასე დიდად ფრიად, ვიდრე აღივსო იერუსალჱმი კიდით კიდემდე" (4 მეფ. 21:16). გადმოცემა იმის შესახებ, რომ წინასწარმეტყველი ესაია ეზეკიას მეფობის შემდეგაც ცხოვრობდა, საფუძველს პოულობს იმაში, რომ მას, წმიდა წერილის მოწმობით, ეკუთვნის ამ მეფის საქმეებისა და სიკეთეების აღწერა (2 პარ. 32:32).
3. წინასწარმეტყველ ესაიას თანამედროვე იუდეველობისა და წარმართობის მდგომარეობა
ესაიას საწინასწარმეტყველო მსახურების დროისთვის იუდეის სამეფომ პოლიტიკურ მიმართებაში მნიშვნელოვან ძლიერებას მიაღწია. ასე, მაგალითად, ოზიას მეფობის დროს არსებობდა მრავალრიცხოვანი და კარგად შეიარაღებული მხედრობა, რომლითაც ოზია წარმატებით იბრძოდა მეზობლების წინააღმდეგ, ასე რომ მან სახელი ეგვიპტის საზღვრებამდეც კი გაითქვა (2 პარ. 26:8). მეწამული ზღვის ნაპირებზე (ელანითის ყურეში) ის დაეუფლა აელანის ნავსადგურს 92 პარ. 26:2; 4 მეფ. 14:22); დასავლეთით მან დაიპყრო ფილისტიმელთა ქვეყანა და მასში ქალაქები ააშენა (2 პარ. 26:6), სავარაუდოდ, მათ მიერ ამ ქვეყანაში მორჩილების გასამყარებლად; აღმოსავლეთით მას ხარკს ამონეველნი უხდიდნე და არაბებიც დამორჩილებული ჰყავდა (2 პარ. 26:7-8).
სახელმწიფოს გარეგან პოლიტიკურ გაძლიერებას თან ახლდა ხალხში სიმდიდრისა და საერთოდ მატერიალური კეთილდღეობის ზრდა, რომელსაც ხალხი ფუფუნებამდე მიჰყავდა; სამხედრო იარაღის წარმატება კი საფუძველს აძლევდა თავდაჯერებულობასა და სიამაყეს. ამის გამო წინასწარმეტყველ ესაიას მსახურებაზე გამოსვლის დროისთვის იუდეველი ხალხის რელიგიურ-ზნეობრივი მდგომარეობასაკმაოდ დაბალ დონეზე იყო. თვითონ მეფე ოზია, წმიდა წერილის მოწმობით, "კეთილს იქმოდა უფლის წინაშე" (4 მეფ. 15:3), მაგრამ მარტო მისი მაგალითი საკმარისი არ იყო იმისთვის, ქვეშევრდომებიც ანალოგიურად მოქცეულიყვნენ; უფრო ძლიერ ღონისძიებებს კი, როგორც ჩანს, ის არ მიმართავდა, ასე რომ "გორაკები არ იყო გაუქმებული: გორაკებზე სწირავდა მსხვერპლს ხალხი და აკმევდა საკმეველს" (4 მეფ. 15:4-5).
იგივე ხდებოდა იონათამის მეფობისას, რომელიც თვითონ თუმც კეთილს იქმოდა უფლის წინაშე, გორაკები ვერ გააუქმა და ამიტომაც ხალხი კიდევ აგრძელებდა მსახურებას გორაკებზე (4 მეფ. 15:34-35 შეად. 2 პარ. 27:2-4). მეფის პირადი ღვთისმოსაობა, წერილის მოწმობით, მიზეზი იყო იმისა, რომ იონათამს სამხედრო წარმატებები ჰქონდა: "გაძლიერდა იონათამი, რადგან თავის გზებს უფლის, თავისი ღმერთის, წინაშე წარმართავდა" (2 პარ. 27:6). როდესაც, ამონეველებმა სცადეს იუდეველთა მეფისადმი ხარკის გადახდისგან თავის არიდება, მან იარაღის ძალით აიძულა ამონეველნი შეესრულებინათ ეს მოვალეობა (2 პარ. 27:5).
მხოლოდ იონათამის მეფობის ბოლო წლებში დაემუქრა იუდეის სამეფოს საშიშროება სირიისა და ისრაელის ურთიერთმოკავშირე მეფეთაგან. აქაზის მეფობის დროს საქმის ვითარება უარესისკენ შეიცვალა. თვით მეფე არა თუ არ ზრუნავდა თავისი ქვეშევრდომების ჭეშმარიტ ღვთისმოსაობაზე, არამედ თვითონაც კი აშკარად ემსახურებოდა კერპებს. აი რას ამბობს წერილი მის შესახებ: "ოცი წლისა იყო აქაზი, როცა გამეფდა და თექვსმეტი წელი იმეფა იერუსალიმში. არ იქცეოდა ისე სწორად უფლის თვალში, როგორც მამამისი დავითი. დადიოდა ისრაელის მეფეთა გზით. ბაალების ქანდაკებებიც კი ჩამოასხა. საკმეველს აკმევდა ბენიამენის ველზე. ცეცხლში ატარებდა თავის შვილებს იმ წარმართთა ბილწი ჩვეულებისამებრ, რომელნიც აჰყარა უფალმა ისრაელიანთაგან. მსხვერპლს სწირავდა და საკმეველს აკმევდა გორაკებზე, ბორცვებზე და ყოველი ხემხვივანის ქვეშ" (2 პარ. 28:1-4).
ასეთი უკეთური მეფის ხელში, შეუძლებელი იყო ხალხს ღვთისმოსაობა შერჩენოდა. ჭეშმარიტი რელიგია ხალხში ძლიერ დაეცა, ასე რომ მისი მეფობის დროს იერუსალიმის ტაძარი სრულად მიტოვებული იყო, ყოვლადდასაწველი მსხვერპლი იქ არ შეიწირებოდა, საკმეველი არ იკმეოდა, სასანთლეები ჩამქრალნი იყვნენ და კარიბჭეები კიდევ დაკეტილნი. კერპთაყვანისმცემლობა კი პირიქით, თითქმის საზოგადო და საყოველთაო გახდა (2 პარ. 28:24-25; 29:3-7). ჭეშმარიტი ღმერთის დავიწყების შედეგად ერში ათასგვარი მანკიერებები გაჩნდა: შეურაცხყოფანი, ძლიერთა მიერ უძლურთა დაჩაგვრა, სასამართლო საქმეები ქრთამით გვარდებოდა, და არა სიმართლით, გამეფებული იყო ფუფუნება, თავშეუკავებლობა, ამპარტავნება, პირმოთნეობა და სხვა. ეს მანკიერებები, როგორც უკვე ვთქვით, საყოველთაო გახდა.
რელიგიისა და ზნეობის დაკნინებასთან ერთად ერში შეირყა იუდეის სამეფოს პოლიტიკური სიძლიერეც. სირიისა და ისრაელის მეფეთა მტრულმა მოქმედებებმა, რომლებიც ჯერ კიდევ იონათამის მეფობის ბოლოს იჩინა თავი (როგორც ეს ზემოთაც აღვნიშნეთ), აქაზის დროს განსაკუთრებული ძალით გამოვლინდა (4 მეფ. 16:5; ეს. 7:1-6).
იმის ნაცვლად, ამ მტრების წინააღმდეგ დახმარება ჭეშმარიტი ღმრთისთვის ეთხოვა, აქაზმა შემწეობის ძებნა სირიელ ღმერთებთან განიზრახა (2 პარ. 28:22-23) და დახმარებისთვის ასირიელ მეფეს თეგლათფალსარს მოუწოდა. ამ შემწეობისთვის კი ძღვნად ტაძრის კუთვნილებაში მყოფი საგანძური გაუგზავნა (ს4 მეფ. 16:7). მაგრამ სირიელმა ღმერთებმა მას მოსალოდნელი სარგებლობა ვერ მოუტანეს. "არამის მეფეთა ღმერთებია მათი შემწენი, შევწირავ მათ მსხვერპლს და მეც შემეწევიანო" (2 პარ. 28:22-23), მაგრამ ეს ყველაფერი მისი და მთელი ისრაელის დაცემის საფუძველი გახდა.
ნაკლები დახმარება მიიღო აქაზმა თეგლათფალსარისგანაც: მისი დახმარებით აქაზი სირიელ და ისრაელელ მეფეთაგან განთავისუფლდა, მაგრამ სანაცვლოდ თვით თეგლათფალსარის მოხარკე გახდა, ასე რომ თეგლათფალსარი, წერილის თქმით, "გაძარცვა ახაზმა უფლის სახლი, მეფის სახლი, და მთავრები, და მისცა აშურის მეფეს, მაგრამ არა თავისდა შესაწევად, არამედ უფრო საჭირველად" (2 პარ. 28:21).
აქაზის შვილი და მემკვიდრე ეზეკია სულაც არ ჰგავდა მამამისს. ის, წერილის მოწმობით, კეთილს იქმოდა უფლის წინაშე და უფლის მიმართ ჰქონდა სასოება 4 მეფ. 18:3-5) და ამიტომ მისი უპირველესი საზრუნავი იყო: კერპთმსახურების ყოველგვარი ფორმის ამოძირკვა (4 მეფ. 18:4) და სჯულიერი ღვთისმსახურების აღდგენა მთელი მისი ბრწყინვალებით 92 პარ. 29:3-36). მაგრამ ვერც მეფის პირადმა მაგალითმა, ვერც იმ ზომებმა, რომელიც მან მიიღო კერპთაყვანისცემისა და უკეთურების წინააღმდეგ, ღრმა ზემოქმედება მის ქვეშევრდომებზე ვერ მოახდინა, უკიდურეს შემთხვევაში, მისი გავლენა მხოლოდ მცირე ნაწილზეღა თუ ვრცელდებოდა.
კერპთაყვანისმცემლობა და უკეთურება მის დროს, როგორც ჩანს, მხოლოდ დროებით მინავლდა და ისე თვალშისაცემი აღარ იყო, როგორც ადრე; მაგრამ ხალხი არ ივიწყებდა კერპებს და მისი მიდრეკილება ჭეშმარიტი ღმრთისადმი არ ძლიერდებოდა. მეფის შიშით შეიწირებოდა მსხვერპლი და სხვა სჯულით დაწესებული წეს-ჩვეულებებიც სრულდებოდა, მაგრამ ეს ყველაფერი გარეგნულად და პირმოთნეობით კეთდებოდა. ამიტომაც, როდესაც ეზეკიას გარდაცვალების შემდეგ სამეფო საყდარზე უკეთური მეფე მანასე ავიდა, კერპთაყვანისმცემლობამ და უკეთურებამ ისეთი სიძლიერით იჩინა თავი, როგორც აქაზის ეს დროს იყო (4 მეფ. 21:2-10).
აი ასეთი რელიგიურ-ზნეობრივი მდგომარეობის პირობებში იუდეველი ხალხის პოლიტიკური ძლიერება მყარი ვერ იქნებოდა. უკვე ეზეკიას მეფობის დროს იუდეველთა სამეფომ საშინელი გაპარტახება განიცადა ასირიელი მეფის სენექერიმისგან და იძულებული გახდა მისთვის დიდი ყოველწლიური ხარკი გადაეხადა (4 მეფ. 18:13-16). მაშინ წინასწარმეტყველმა ესაიამ იუდეველთა მეფეს ახალი და უარესი უბედურებები უწინასწარმეტყველა (4 მეფ. 20:16:18).
მისი მემკვიდრე მანასე თავისი უკეთურების ნაყოფს უკვე იმკიდა და წინასწარმეტყველის მუქარის აღსრულებას ნაწილობრივ უკვე ხედავდა: მის დროს, ღმრთის ნებით, აღსრულდა იუდეაზე ასირიელთა ახალი თავდასხმა, თანაც მეფე დაატყვევეს და შეკრული ბაბილონში წაიყვანეს, ოღონდ, როდესაც შეინანა ამ ტყვეობისგან გათავისუფლდა (2 პარ. 33:10-13).
ასეთი იყო იუდეველთა სამეფოს მდგომარეობა. ღმრთის ერის მეორე ნაწილი, ისრაელის სამეფო, კიდევ უფრო უარეს მდგომარეობაში იყო. კერპთაყვანისმცემლობა, რომელიც იერობოამ I-მა დაამკვიდრა (3 მეფ. 12:26-30) და მასთან შეერთებული უკეთურება აქ თავის განვითარებაში არანაირ დაბრკოლებას არ აწყდებოდა: ისრაელის მეფეები ერთი მეორის მიყოლებით აჭარბებდნენ ერთმანეთს უკეთურებაში და მოშურნეობას იჩენდნენ კერპთაყვანისმცემლობისადმი; მღვდლებს და ლევიტელებს, როგორც თვით ხალხის წიაღიდან გამოსულებს (3 მეფ. 12:31), არ შეეძლოთ მათზე მაღლა დგომა, ჭეშმარიტ წინასწარმეტყველებს აქ დევნიდნენ და კლავდნენ.
ამის გამო კერპთაყვანისმცემლობა და უკეთურება აქ იუდეველთა სამეფოზე უფრო სწრაფად გავრცელდა, სადაც მღვდლები და ლევიტელები ლევიანთა ღმრთითრჩეული ტომის შთამომავლები იყვნენ; და მეფეთა შორის მრავალი თუ უკეთური იყო, ღვთისმოსავებიც ერივნენ და ამის გამო ჭეშმარიტ წინასწარმეტყველებს მეტი თავისუფლება ჰქონდათ. ამის შედეგად, პოლიტიკური თვალსაზრისით, ისრაელის სამეფო იუდეველთა სამეფოზე უფრო დაეცა: იუდეველთა მეფის ეზეკიას მეფობის მე-6 წელს, მან უკვე საბოლოოდ დაკარგა თავისი დამოუკიდებლობა, რადგან ის ქრ. შობამდე 722 წელს ასირიელთა მეფემ სალმანასარმა გაანადგურა (4 მეფ. 17:1-6).
წინასწარმეტყველ ესაიას თანამედროვე ღმრთის ერი თუ ასეთ შავბნელ დღეში იყო, კიდევ უფრო პირქუში იყო იუდეველ ერთან შეხებაში მყოფი იმდროინდელი წარმართული სამყაროს მდგომარეობა. მაშინ იუდეველთა ყველაზე ძლიერი მეზობლები იყვნენ: სამხრეთით - ეგვიპტელები, ჩრდილოეთით - სირიელები, აღმოსავლეთით - აშურელები და ბაბილოვნელები. პოლიტიკურ მიმართებაში ყველა ეს ხალხი ურთიერთს ექიშპებოდა და გაუთავებელ ომებში აუძლურებდნენ ერთურთს. იუდეველ ხალხთან მიმართებაში ყველა მათგანი მხოლოდ ერთ მისწრაფებას ავლენდა - დაეპყრო იგი და თავისი მოხარკე გაეხადა, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, მეზობელთა ომის დროს - საიმედო მოკავშირე და დამხმარე ჰყოლოდა.
რელიგიურ-ზნეობრივ მიმართებაში ყველა მათგანი ცრურწმენებსა და ცოდვებში იყვნენ დანთქმულნი. წარმართულმა კულტმა ყოველგვარი აზრი დაკარგა, ის ცარიელი ფორმალობა გახდა, და მხოლოდ ჩვეულებისდა გამო სრულდებოდა, ამიტომაც მას უკვე აღარ გააჩნდა ის უმცირესი გავლენაც კი, რომელსაც ადრე ერის ზნეობაზე ახდენდა. აქედან გამომდინარე - გასაქანი მიეცა ყოველგვარ ბიწიერებას და ზნეობრიობის სრულ მოშლას. წარმართთა ყველა გაბატონებული ვნება და მათი მტრული დამოკიდებულება ღმრთის ერთან ძალიან ხშირად არის მხილების საგანი ესაიას წინასწარმეტყველებაში.
4. ესაიას წინასწარმეტყველების გადმოცემის ხასიათი
წინასწარმეტყველ ესაიას წიგნს ახასიათებს შემდეგი თავისებურებები:
ა) ენის სიწმინდე და დახვეწილობა, რომლისთვისაც უცხოა ხალხური, უხეში და მეტყველების არასწორი ფორმების გამოყენება, მსგავსი იმისა, როგორიც, მაგალითად, წინასწარმეტყველთა იერემიას და ეზეკიელის წიგნებში გვხვდება. ამ თავისებურებას ზოგიერთი წინასწარმეტყველის დიდგვაროვნობას მიაწერს. "ესაიას შესახებ - ამბობს ნეტ. იერონიმე, - უნდა შევნიშნოთ, რომ თავის მეტყველებაში ის ძალიან დახვეწილია, როგორც სამეფო მოდგმისა და მეტყველების ქალაქური ტიპის (urbanae eloquentiae) კაცი. მას არა აქვს მდაბიური და უხეში გამონათქვამები", ეს თავისებურება განსაკუთრებულად შეიმჩნევა დედანში, ამიტომაც მისი სრულად შენარჩუნება თარგმანებში ვერ ხერხდება.
ბ) მომავალ მოვლენათა უჩვეულოდ მკაფიო წინასწარმეტყველება, განსაკუთრებით ქრისტეს სასუფევლის შესახებ (2).
_____________
2. ყველაზე მკაფიო წინასწარმეტყველებებს განეკუთვნება: წინასწარმეტყველება ქალწულისგან ემანუელის შობის შესახებ (ეს. 7:14· შეად. მთ. 1:18–25), მესიის დამკვიდრებაზე ზაბულონისა და ნეფთალიმის ქვეყნებში (ეს. 9:1–2 შეად. მთ. 4:15–16), იესუს მიერ აღსრულებულ მრავალ სასწაულთა შესახებ (ეს. 35:5–6 შეად. მთ. 11:4–5), იესუ ქრისტეს მორჩილებისა და თავმდაბლობის შესახებ (ეს. 42:1–4 შეად. მთ. 12:18–20), იუდეველთა ტყვეობისგან გამათავისუფლებელ კვიროსსა და მის ლაშქრობებზე (ეს. 44:27–28; 45:1–15), მესიის დაკნინებული მდგომარეობის გამოხატვა, როგორებიცაა: ზიზღი კაცთაგან, ტანჯვა მათ ცოდვათა გამო, ამ სატანჯველთა მოთმინებით და უხმოდ ატანა, მისი შედარება ბოროტმოქმედებთან (ეს. 52:14–15; 53:1–12 შეად. მთ. 26:62–64; 27:14; მკ. 15:28), წინასწარმეტყველება ქრისტეს ეკლესიისკენ წარმართთა მოწოდების შესახებ (ეს. 60:6–16; 66:18–23).
_____________
როგორც ნეტ. იერონიმე ამბობს, "ჯეროვანია მას ვუწოდოთ არა იმდენად წინასწარმეტყველი, რამდენადაც მახარობელი (non tam propheta, quam evangelista dicendus est), რადგან მან იმ დონეზე დეტალურად გადმოსცა ქრისტესა და მისი ეკლესიის საიდუმლო, თითქოსდა მომავალზე კი არ წინასწარმეტყველებს, არამედ წარსულის ისტორიას გადმოგვცემსო. აქედან ვასკვნი, - აგრძელებს ნეტ. იერონიმე, - რომ სამოცდაათმა კომენტატორმა (ესაიას წიგნის თავიანთ თარგმანში) არ ისურვეს თავის დროზე ნათლად გადმოეცათ წარმართებისთვის თავიანთი რწმენის საიდუმლო (რომელთათვისაც ამზადებდნენ თავიანთ თარგმანებს), რათა ძაღლებისთვის არ დაეყარათ თავიანთი სიწმიდე და მარგალიტები ღორთა წინაშე".
იესუ ზირაქის ძე წინასწარმეტყველ ესაიას საქებრად წერს: "... ესაია წინასწარმეტყველმა, დიდმა და სარწმუნომ თავისი ხილვებით. მის დროს იყო, რომ უკუიქცა მზე და შეჰმატა მეფეს სიცოცხლეს ხანი. თავისი დიდი სულით იხილა უკანასკნელი ამბები და ანუგეშა სიონში მგლოვარენი. გამოაცხადა მოწევნადი საუკუნის დასასრულამდე და დაფარულნი - მათ ახდომამდე" (ზირ. 48:22-25).
წინასწარმეტყველ ესაიას წიგნის შინაარსის მიმოხილვა, წინასწარმეტყველებათა უმთავრესი საგნების მითითებითა და აუცილებელი განმარტებებით
ესაიას წინასწარმეტყველების წიგნი იყოფა ორ ნაწილად. პირველი ნაწილი მოიცავს პირველ 39 ათავს და, თავისი შინაარსის ხასიათით, შეიძლება მამხილებლურად იწოდოს: მასში უპირატესად შეკრებილია წინასწარმეტყველის ქადაგებანი, რომლებშიც იმხილება უმთავრესად ღმრთის ერის სხვადასხვა დანაშაულობანი და ბიწიერებანი, ნაწილობრივ კი სხვა ხალხებისაც (13-23 თთ.), აქვე გამოთქმულია მუქარები ამ უკეთურებისთვის; მხილების უპირატეს საგანს წარმოადგენს: იუდეველთა წინააღმდეგ - კერპთაყვანისმცემლობა, წარმართთა წინააღმდეგ - მათი მტრული მოქმედებები იუდეველთა წინააღმდეგ; ამ ცოდვებისთვის მათ წინდაწინ ეუწყებათ სასჯელები: იუდეველთ - წარმართთაგან დატყვევება, ხოლო წარმართებს - მათი სამეფოების საბოლოო განადგურება.
მეორე ნაწილი იწყება 40-ე თავიდან და გრძელდება წიგნის დასასრულამდე. ის უპირატესად მანუგეშებელი ხასიათის ქადაგებათაგან შედგება: აქ წინასწარმეტყველი იწყებს ისრაელის ნუგეშს, რომ მალე დაბრუნდება ტყვეობიდან, რომლითაც პირველ ნაწილში ემუქრებოდა, ამის შემდეგ კი აგრძელებს ცხონების საიდუმლოს გადმოცემას არა მარტო იუდეველთათვის, არამედ მთელი კაცობრიობისთვის; ესაია ყველას უწინასწარმეტყველებს, რომ კაცთა მოდგმა მალე გათავისუფლდება ცოდვისა და ეშმაკის მონობისგან და წინასწარმეტყველებას ამთავრებს უწყებით, რომ ისინი, ვინც წარმართთაგან ირწმუნებენ შევლენ ქრისტეს მადლმოსილ სასუფეველში, ხოლო თავიანთ ცდომილებაში მოუნანიებელი უდეველები გაშორდებიან მას. უფრო ნათლად ამ საგანთა განმარტება შეიძლება ვნახოთ შინაარსობრივად წიგნის მომდევნო მნიშვნელოვან განყოფილებებში.
გაგრძელება იქნება.
წყარო: П. Н. Спасский, преп. Новгородской духовной семинарии. Толкование на пророческие книги Ветхого завета, составленное на основании святоотеческих толкований, применительно к славянскому (и греческому 70-ти) тексту по программе для 4 класса духовных семинарий : Вып. 1-2 / Новгород. 1893-1894.
თარგმანი შესრულებულია საიტ "აპოკალიფსისის" რედ. მიერ.