ანტიერეტიკონი - ნეოპროტესტანტულ მწვალებლობებში ნათლისღების შესრულების მართლმადიდებლური შეფასება - აპოკალიფსისი

საეკლესიო სწავლებას ნათლისღების შესახებ, რომელიც არის ახალი სიცოცხლე ქრისტეში, ახალი ცხოვრების დასაწყისი (Николай Кавасила, св. прав. Семь слов о жизни во Христе. Слово 1, 36 // Николай Кавасила, св. прав. О жизни во Христе. М., 2006. С. 12) და გზა ცხონებისკენ, მწვალებლები ეჭვ ქვეშ აყენებდნენ და ამახინჯებდნენ ჯერ კიდევ მოციქულთა დროიდან (Апостольские правила. 49. Правила Православной Церкви с толковани¬ями Никодима, епископа Далматинско-Истрийского. М., 2001. С. 122). ნეოპროტესტანტიზმიც (1) ანაბაპტისტთა, ცვინგლისა და ლუთერს შორის არსებული კამათის შედეგად გაჩნდა, ხოლო XVI ს-ის დასაწყისში საკითხმა ნათლისღების შესახებ ხელი შეუწყო ბაპტიზმის (საზოგადო და კერძო) აღმოცენებას, რამაც ასახვა ჰპოვა ამ ნეოპროტესტანტული მწვალებლობის სახელწოდებაში. ნათლისღების შესახებ სწავლების განსხვავებული გაგება იმდენად პრინციპულია, რომ მისი მიხედვით ხდება გამიჯვნა ნეოპროტესტანტებსა და პროტესტანტებს შორის (Конь Р. М. Проблематика демаркации протестантов и неопротестантов в протестантизме, российском религиоведении и церковном сектоведении. Часть II // Диакрисис. 2023. № 2 (18). С. 61-103).

ნეოპროტესტანტები (ბაპტისტები, ადვენტისტები, ორმოცდაათიანელები, ნეოორმოცდაათიანელები, ქრისტეს საერთაშორისო ეკლესია, ახალსამოციქულო ეკლესია და სხვა) მიიჩნევენ, რომ მხოლოდ მათი სწავლება და ნათლობის პრაქტიკა შეესაბამება სამოციქულო რწმენას, და არაფრად თვლიან ნათლობას აღსრულებულს მართლმადიდებლობაში, მაგრამ, მეორე მხრივ, მათი სწავლების თანახმად, ის მადლს არ იძლევა, არ ააღორძინებს და არ აცხოვნებს, თუმცა, მიუხედავად ამ ყველაფრისა მისი შესრულება აუცილებელია. ის შემთხვევები, როდესაც ნეოპროტესტანტიზმში გადანათვლის გარეშე იღებენ ეკლესიიდან განდგომილ მართლმადიდებლებს, გამონაკლისია, რადგან მართლმადიდებლობაში არსებული ნათლობის აღიარება, ზეგარდმო შობაზე მათი სწავლების მიხედვით, გამოიწვევს მართლმადიდებლობაში ცხონების აღიარებას, ეს კი აზრს უკარგავს მათ პროზელიტურ საქმიანობას და სწავლებას ეკლესიის აღდგენის შესახებ, რომელიც თითქოსდა დაეცა რწმენისგან განდგომის შედეგად.

განსაკუთრებული უცნაურობით სწავლება ნათლობის უმადლობის შესახებ გამოიყურება ბაპტისტებთან მიმართებაში, რომლებმაც თავიანთი სახელწოდება ახალ წევრთა გადანათვლის მიხედვით მიიღეს და ამავდროულად, სოტერიოლოგიური თვალსაზრისით, მას არარაობად აცხადებენ. ბაპტისტები იძულებულნი არიან აღიარონ ამ წინააღმდეგობის არსებობა და ამბობენ, რომ მათი არსებობის მთელი 400 წლის განმავლობაში ის გადაუჭრელია და "თანამედროვე ევანგელურ ეკლესიათა პრაქტიკაში ნათლობის ბიბლიური ფუნდამენტი საკმაოდ ღრმად დღემდე არ არის გაცნობიერებული" (Солоха С. 1 Петра 3:21: обещание или вопрошание доброй совести? // Бо¬гословские размышления. 2013. № . 14. С. 64). ზოგიერთი მათგანი კი ამაში ერთგვარ ირონიას ხედავს (Санников С.В. Знаки присутствия: водное крещение. СПб., 2019. С. 266) (2), რომელიც წარმოშვა ამ პარადოქსმა, რადგან ბაპტისტებს, თავიანთი სახელწოდებისდა საწინააღმდეგოდ, წყლით ნათლისღებაზე გააჩნიათ სუსტი და არასაკმარისი დასაბუთება. ბაპტისტების უუნარობა მთელი 400 წლის განმავლობაში ბიბლიური ტექსტებით დაასაბუთონ ნათლობის თავიანთი გაგება მეტყველებს არა მისი შემუშავებულობის ხარისხზე, არამედ წერილში მისი დამადასტურებელი ტექსტების არარსებობაზე.

თანამედროვე რუსულ ბაპტიზმში შემუშავდა ორი შეხედულება ამ პრობლემაზე. ერთნი ყურადღების აქცენს ამახვილებენ ნათლობაზე, როგორც აღთქმაზე ღმერთთან (Санников С. Подготовка к крещению. Одесса, 2005. С. 163; Колесников Н. Поспешим к совершенству // Братский вестник. 1979. № 2. С. 35). ს. სანიკოვის მონოგრაფიაში "Подготовка к крещению" ("მომზადება ნათლისღებისთვის") ავტორი გვთავაზობს ტრადიციული შეხედულება ნათლობაზე, როგორც კეთილი სინდისის აღთქმა ღმრთისადმი, განვიხილოთ მორწმუნის მიერ ღმერთთან დადებული აღთქმას თვალსაზრისით (Санников С. Подготовка к крещению. С. 163). თავისი აზრის სასარგებლოდ სანიკოვი ეფუძნება წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის სიტყვებსაც კი, სადაც ლაპარაკია ნათლობაზე, როგორც აღთქმაზე ღმერთთან (Санников С.В. Знаки присутствия: водное крещение. СПб., 2019. С. 314¬315).

უფრო გაშლილი სახით სანიკოვის წარმოდგენა მოცემულ საკითხზე შემდეგნაირად გამოიყურება: მორწმუნე იღებს ცხონებას სინანულის მომენტში, და მხოლოდ ამის შემდეგ, გარკვეული დროის განმავლობაში, აღსრულდება წყლით ნათლობა, რომელშიც ამ ცხონებულსა და მამა ღმერთის მრისხანებისგან გათავისუფლებულს უყენებს კიდევ ერთ მოთხოვნას - მისცეს პირობა, რომ ექნება კეთილი სინდისი, და მხოლოდ მაშინ ხდება აღთქმის დადება ღმერთთან. ღმერთთან დადებული აღთქმის ამგვარი გამოგონილი ინტერპრეტაციის შემთხვევაშიც, სანიკოვი გამოთქვამს გაკვირვებას ნათლობის, როგორც აღთქმის იდეის არარსებობის გამო სარწმუნოების ბაპტისტურ გადმოცემებში, თუმცა მათ ლიტერატურასა და ღვთისმსახურებაში ის გვხვდება. ამგვარი "უჩვეულო კოლიზიის" მიზეზს სანიკოვი ხედავს ბაპტისტების მიერ ევქარისტიაზე, როგორც ახალ აღთქმაზე ქრისტეს სიტყვების მნიშვნელობის უგულებელყოფაში, რომლებიც "ერთგვარ შტამპად" იქცნენ, დაკარგეს თავიანთი მნიშვნელობა და ამიტომაც ის ბაპტისტებს სთავაზობს განაახლონ და გაიაზრონ ახალი აღთქმის მნიშვნელობა.

როგორც ჩანს, ამ "უგულებელყოფის" მიზეზი სხვა რამეშია - კერძოდ, იმაში, რომ ნათლისღება, და ევქარისტია ბაპტისტურ სოტერიოლოგიაში თავიდანვე იყვნენ მოკლებულნი თავიანთ პირდაპირ ფუნქციას - მორწმუნეთა ცხონების საშუალებას და მათთვის მაცხოვნებელი მადლის მინიჭებას. რადგან სიტყვები ნათლისღების შესახებ, როგორც სამოთხისეული ცხოვრების დამკვიდრებისა და ევქარისტიის, როგორც ღმერთთან შეერთების შეასხებ არ ასახავენ ღმერთთან ურთიერთობის რეალურ გამოცდილებას, ისინი დაემსგავსნენ "დამტკნარებულ მარილს" (მთ. 5:13) და შტამპებად იქცნენ. სანიკოვის მიერ წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის დამოწმება პრობლემას ვერ წყვეტს, "რადგანაც ღვთის სასუფეველი სიტყვით კი არ არის, არამედ ძალით" (1 კორ. 4:20) - ანუ მართლმადიდებლობაში. ნათლობა ადამიანს ანიჭებს ცხონების მადლს, და იგივე საიდუმლო აერთებს მას ღმერთთან, ხოლო ბაპტიზმი ოდენ ვერბალურად აღნიშნავს პრობლემას, თუმცა მისი გადაწყვეტის საშუალება არ გააჩნია და, მეტიც, კატეგორიულად უარყოფს და გადაჭრით გმობს მართლმადიდებლურ სწავლებას ნათლისღების, როგორც მაცხოვნებელი მადლის წყაროს შესახებ.

ბაპტიზმში, ისევე როგორც ყოველ მწვალებლობაში, რომელიც ატარებს სხვა უამრავ ცრუსწავლებას (Ларше Ж.-К. Лицо и природа. Православная критика персоналистских теорий Христоса Яннараса и Иоанна Зизиуласа. М., 2021. С. 7), სწავლება ნათლისღების შესახებ დაკავშირებულია ცდომილებებთან სწავლებებში წმიდა სამების, მადლის, ცხონების და ეკლესიის შესახებ (См.: Конь Р. М. Представление баптистов о благодати // Сретенский сбор¬ник. Научные труды преподавателей СДС. 2012. № 3. С. 81-94). ნეოპროტესტანტიზმი რუსეთში მიმდევართა რაოდენობით მეორე ადგილზეა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის შემდეგ. 1990-იან წლებში მიღწეული წარმატების შემდეგ, 2000-იანი წლებიდან მასში შეიმჩნევა ზრდის დინამიკის დაცემა, ხოლო მთელ რიგ სექტებში მიმდევართა შემცირებაც, თუმცა მთლიანობაში პროტესტანტთა რაოდენობა რუსეთში არ კლებულობს. მიუხედავად ამისა ნეოპროტესტანტთაგან მრავალი პირი დაუბრუნდა ეკლესიას, მასთან შემოერთების ერთ-ერთი პრობლემათაგანი კი გახლდათ ნათლისღებისადმი დამოკიდებულება, რომელიც აღსრულებული იყო ნეოპროტესტანტიზმში წმიდა სამების ან იესუ ქრისტეს სახელით, მაგრამ ერთგზისი შთაფლვით; ასევე ნეოპროტესტანტიზმისადმი დამოკიდებულება გამომდინარე მოციქულთა მცნებიდან "ერთი ნათლისღების" შესახებ (ეფეს. 4:5).

ნათლისღების საკითხს უკავშირდება დისკუსია ჯვრისწერის საიდუმლოს მეშვეობით მართლმადიდებელთა დაქორწინების შესაძლებლობის შესახებ სექტანტებზე (Анализ проблематики браков православных с сектантами см.: Конь Р. М. Браки с инославными и сектантами в России по документам подготовки Поместного Собора 1917-1918 годов // БВ. 2017. Т. 24-25. № 1-2. С. 305-348). მართლმადიდებლურ ანტისექტანტურ ლიტერატურაში ამ პრობლემატიკას ეძღვნება რამოდენიმე პუბლიკაცია (Обзор публикаций см.: Конь Р. М. Крещение в неопротестантских сектах // Диакрисис. 2021. № 1 (9). С. 125, сн. 5) (3), მაგრამ არ გვაქვს ნეოპროტესტანტიზმში ერთგზისი შთაფლვით შესრულებული ნათლისღებისადმი დამოკიდებულების განზოგადებული ანალიზი, არადა ხშირად გვხვდება ნეოპროტესტანტიზმიდან მართლმადიდებლობაში მათი, როგორც პროტესტანტების მირონცხებით მიღების მოწმობანი.

ნეოპროტესტანტიზმში ნათლობის შესრულების საკითხი დეტალურად არის გახსნილი ჩემს პუბლიკაციაში "ნათლისღება ნეოპროტესტანტულ სექტებში" (Конь Р.М. Крещение в неопротестантских сектах // Диакрисис. 2021. № 1 (9). С. 125-160), ამიტომაც მოცემულ სტატიაში მოცემული იქნება ზოგადი შეხედულება ნეოპროტესტანტიზმში არსებულ ნათლობაზე და ძირითადი ყურადღება დაეთმობა ნეოპროტესტანტიზმში ნათლისღების მართლმადიდებლურ-საღვთისმეტყველო გააზრებას.

მოცემულ სტატიაში დეტალურად იქნება განხილული ციტატები, რომლებსაც იმოწმებენ სექტანტები ნათლისღების შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების წინააღმდეგ, მაგრამ აქცენტი გადატანილი იქნება ნათლისღების შესახებ სექტანტურ წარმოდგენებზე, და იმაზეც, თუ როგორ წარმოუდგენიათ მათ ცხონება. ასევე მოცემული იქნება ნათლისღების შესახებ მათი სწავლების კრიტიკა წმიდა მამათა სოტერიოლოგიის კონტექსტში.