განმარტება - იოანეს გამოცხადების განმარტება_13_ორი მხეცი

აპოკალიფსისის განმარტება

გამოკრებილი თანამედროვე ღვთისმეტყველთა და წმიდა მამათა თხზულებებიდან

ორი მხეცი

(ანტიქრისტე და ცრუწინასწარმეტყველი)

(თ. 12-14)

ძვ. ქართულით

1. და დავდეგ მე ქჳშასა ზედა ზღჳსასა და ვიხილე მჴეცი ერთი აღმომავალი ზღჳთ, რომელსა აქუნდეს ათნი რქანი და შჳდნი თავნი, და რქათა ზედა მისთა ათნი გჳრგჳნნი, და თავთა ზედა მისთა სახელნი გმობისანი. 2. და მჴეცი იგი, რომელ ვიხილე, იყო მსგავსი ვეფხისაჲ, და ფერჴნი მისნი, ვითარცა დათჳსანი, და პირი მისი, ვითარცა პირი ლომისაჲ. და მისცა მას ვეშაპმან მან ძალი თჳსი და საყდარი თჳსი და ჴელმწიფებაჲ დიდი. 3. და ერთი თავთა მისთაგანი, რომელი-იგი დაკლულ იყო სიკუდილდ, და წყლულებაჲ იგი სიკუდილისა მისისაჲ განიკურნა. და დაუკჳრდა ყოველსავე ქუეყანასა მჴეცისა მისთჳს. 4. და თაყუანის-სცეს ვეშაპსა მას, რომელმანცა მისცა ჴელმწიფებაჲ იგი მჴეცსა მას; და თაყუანის-სცეს მჴეცსა და იტყოდეს: ვინ არს მსგავს მჴეცისა მის? ვინ შემძლებელ არს ბრძოლად მისა? 5. და მიეცა მას პირი დიდადმეტყუელი და მგმობარი, და მიეცა მას ჴელმწიფებაჲ ყოფად ბრძოლისა ორმეოც და ორ თთუე. 6. და აღაღო პირი თჳსი გმობად ღმრთისა მიმართ, გმობად სახელისა მისისა და სამკჳდრებელისა მისისა, და ცათა შინა დამკჳდრებულთა მათ. 7. და მიეცა მას ბრძოლისაცა ყოფად წმიდათა მიმართ და ძლევად მათდა; მიეცა მას ჴელმწიფებაჲ ყოველსა ზედა ტომსა და ერსა, და ენასა და ნათესავსა. 8. და თაყუანის-სცენ მას ყოველთა მკჳდრთა ქუეყანისათა, რომელთა სახელები არა დაწერილ არს დასაბამითგან სოფლისაჲთ წიგნსა მას ცხორებისასა კრავისა მის დაკლულისა. 9. რომელსა ჰქონან ყურნი, ისმინენ. 10. რომელსა აქუს ტყუეობაჲ, წარვალს ტყუეობად; რომელი მახჳლითა ჯერ-არს მისი მოკლვაჲ, მახჳლითა თჳსითა მოიკლას. აქა არს მოთმინებაჲ და სარწმუნოებაჲ წმიდათაჲ. 11. და ვიხილე სხუაჲ მჴეცი, აღმომავალი ქუეყანით, და აქუნდეს რქანი, მსგავსნი კრავისა, და ზრახვიდა, ვითარცა ვეშაპი. 12. და ჴელმწიფებასა პირველისა მის მჴეცისასა ყოველსა იქმნ წინაშე მისსა და ჰყოფდა ქუეყანასა და ყოველთა მკჳდრთა მისთა, რაჲთა თაყუანის-სცენ მჴეცსა მას პირველსა, რომლისა წყლულებაჲ სიკუდილისა მისისაჲ განიკურნა. 13. და იქმნ სასწაულთა დიდთა, და რაჲთა ცეცხლი გარდამოჴდეს ზეცით წინაშე კაცთა. 14. და აცთუნებს მკჳდრთა მათ, რომელნი არიან ქუეყანასა ზედა, სასწაულთა მათთჳს, რომელ მიეცნეს მას ქმნად წინაშე მჴეცისა მის, და ეტყჳს მკჳდრთა ქუეყანისათა, რაჲთა ქმნან ხატი მჴეცისაჲ მის, რომელსა-იგი აქუნდა წყლულებაჲ და ცხოვნდა მახჳლისგან. 15. და მიეცა მას სული მიცემად ხატსა მას მჴეცისასა, რაჲთა იტყოდის ხატი მჴეცისაჲ მის და ქმნას. ყოველნი, რომელთა არა თაყუანის-სცენ ხატსა მჴეცისასა, მოიკლნენ. 16. და ყვნეს ყოველნივე - მცირენი და დიდნი, და მდიდარნი და გლახაკნი, და აზნაურნი და მონანი, - რაჲთა მიიღონ ბეჭედი ჴელსა მათსა მარჯუენესა ზედა, ანუ შუბლსა ზედა მათსა. 17. და რაჲთა არავის ჴელ-ეწიფებოდის სყიდად, ანუ განსყიდად, გარნა რომელთა აქუნდეს ბეჭედი სახელისა მჴეცისა მის, ანუ რიცხჳ სახელისა მისისაჲ. 18. აქა არს სიბრძნე; რომელსა აქუს გონებაჲ, აღიპყარნ რიცხჳ იგი მჴეცისაჲ, რამეთუ რიცხჳ კაცისაჲ არს რიცხჳ მისი ექუსას სამეოც და ექუს.

ახ. ქართულით

1. დავდექი ქვიშაზე ზღვისა და ვიხილე მხეცი, ზღვიდან ამომავალი, ათრქიანი და შვიდთავიანი: და მის რქებზე - ათი გვირგვინი, თავებზე კი - გმობის სახელნი. 2. მხეცი, რომელიც მე ვიხილე, ჯიქს მიაგავდა, მისი ფეხები - დათვის ტორებს, ხახა კი - ხახას ლომისას: და მისცა მას ურჩხულმა თავისი ძალა, თავისი ტახტი და უსაზღვრო ხელმწიფება. 3. ვიხილე მისი ერთ-ერთი თავი, თითქოს სასიკვდილოდ მოწყლული, მაგრამ განიკურნა სასიკვდილო წყლულება მისი, და განცვიფრდა მთელი ქვეყანა მხეცის კვალდაკვალ. 4. და თაყვანი სცეს ურჩხულს, რომელმაც მისცა მხეცს ხელმწიფება, თაყვანი სცეს მხეცს და ამბობდნენ: ვინ შეედრება ამ მხეცს? ვის შეუძლია შეებას მას? 5. მიეცა მას პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მოქმედებდეს ორმოცდაორი თვის მანძილზე. 6. და ღვთის საგმობლად განახვნა ბაგენი თვისნი, რათა ეგმო მისი სახელი, მისი სამკვიდრო და ცის მკვიდრნი. 7. და მიეცა მას ძალა წმიდათა წინააღმდეგ ბრძოლისა და მათი ძლევისა, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მბრძანებლობდეს ყველა ტომსა და ხალხს, ერსა და ენას. 8. და თაყვანი სცა მას დედამიწის ყოველმა მკვიდრმა, რომელთა სახელებიც, ქვეყნიერების დასაბამიდან, ჩაწერილი არ არის სიცოცხლის წიგნში კრავისა, რომელიც დაკლულ იქნა. 9. ვისაც ყური აქვს, ისმინოს. 10. ვისაც ტყვე მიჰყავს, არც თვითონ ასცდება ტყვეობა, ვინც მახვილით კლავს, თვითონაც მახვილით მოკვდება; ესაა წმიდათა მოთმინება და რწმენა. 11. მერე ვიხილე სხვა მხეცი, მიწიდან ამომავალი, რომელსაც ჰქონდა კრავის ორი რქა, მაგრამ ლაპარაკობდა, როგორც ურჩხული. 12. ის მოქმედებს მხეცის წინაშე მთელი მისი ხელმწიფებით, და აიძულებს დედამიწას და მიწის მკვიდრთ, თაყვანი სცენ პირველ მხეცს, ვისი სასიკვდილო წყლულებაც განიკურნა. 13. და ახდენს დიად სასწაულთ, ისე, რომ ზეციდან ქვეყნად ჩამოაქვს ცეცხლი კაცთა წინაშე. 14. და აცდუნებს მიწის მკვიდრთ სასწაულებით, რომელთა ქმნის ძალაც მიეცა მხეცის წინაშე, და აქეზებს მიწის მკვიდრთ, შექმნან ხატება მხეცისა, მახვილით რომ მოიწყლა და ცოცხალი დარჩა. 15. და მიეცა იმისი ნება, რომ სული ჩაედგა მხეცის ხატისთვის, რათა ხატს ემეტყველა და იმდენი ექნა, რომ მოეკლათ ყველა, ვინც თაყვანს არა სცემს მხეცის ხატებას. 16. და აიძულებს ყველას, დიდსა თუ მცირეს, მდიდარსა თუ ღარიბს, მონასა თუ თავისუფალს, ნიშანი დაისვან მარჯვენა ხელსა თუ შუბლზე. 17. ასე რომ, ვერავინ იყიდის ან გაყიდის რამეს, მათ გარდა, ვისაც აქვს ნიშანი - მხეცის სახელი, ან მისი სახელის რიცხვი. 18. აქაა სიბრძნე; ვისაც გაგების თავი აქვს, გამოითვალოს მხეცის რიცხვი, რადგანაც ესაა რიცხვი კაცისა, და მისი რიცხვი - ექვსას სამოცდაექვსი.

შინაარსი

V. საღმრთო განგებულების გამოვლენის მესამე თანამიმდევრობა (თ. 12-14)

ორი მხეცი (ანტიქრისტე და ცრუწინასწარმეტყველი) (თ. 13)

1. დავდექი ქვიშაზე ზღვისა და ვიხილე მხეცი, ზღვიდან ამომავალი, ათრქიანი და შვიდთავიანი: და მის რქებზე - ათი გვირგვინი, თავებზე კი - გმობის სახელნი.

ზოგიერთის კომენტატორის აზრით იმის შემდეგ, რაც ურჩხულმა ვერ მოახერხა ძე-წულისა და ქალის წარწყმედა, ის ქალის თესლის სხვა პირმშოთა დევნას მიჰყვა, და აჰა, იოანე მას ზღვის ნაპირზე ხედავს, ანუ ურჩხული ახლა მიწის მკვიდრთ, ანუ დედამიწის ხალხებს მიუბრუნდა, რათა ქრისტეანთა მადევრებად გამოიყენოს.

ეს რომ ასე ყოფილიყო (ანუ ამ მუხლში ეს აზრი რომ იგულისხმებოდეს), მაშინ მომდევნო მუხლებშიც ურჩხულზე უნდა გაგრძელებულიყო ლაპარაკი, მაგრამ ამის ნაცვლად იოანე გვამცნობს არა თვით ურჩხულზე, არამედ სხვა მხეცზე, რომელიც, როგორც იოანე ბრძანებს "ჯიქს მიაგავდა, მისი ფეხები - დათვის ტორებს, ხახა კი - ხახას ლომისას" (მ. 2) და რომელსაც ურჩხული გადასცემს თავის ძალაუფლებას "და მისცა მას ურჩხულმა თავისი ძალა, თავისი ტახტი და უსაზღვრო ხელმწიფება" (მ. 2).

ამიტომაც, სამართლიანია ის მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც სიტყვებში "დავდექი ქვიშაზე ზღვისა" თვით იდუმალთმხილველი იგულისხმება. ის საკუთარ თავზე ამბობს, რომ ხილვისას "დადგა ქვიშაზე ზღვისა", როგორც ადრე ამბობდა, რომ "იყო კუნძულზე" (1:9) და "ხმამ, რომელიც თავდაპირველად ჩამესმა, როგორც ხმა საყვირისა, მითხრა: ამოდი აქ და გიჩვენებ, რაც უნდა მოხდეს ამის შემდეგ" (4:1). გამომდინარე აქედან, 13-ე თავის 1-ლი მუხლი უნდა გავიგოთ, როგორც მითითება ახალ ხილვაზე, რომელიც წმ. იოანემ ახალ ვითარებაში იხილა.

იოანე ხედავს მხეცს, რომელიც ზღვიდან ამოდის. მხეცი მან ადრეც ახსენა, მაგრამ ის მხეცი ამოდიოდა უფსკრულიდან, აქ კი - მხეცი ზღვიდან ამოდის. ცხადია, რომ ამ ორ ადგილას ლაპარაკია სხვადასხვა არსებაზე. ასევე არ შეიძლება გავაიგივოთ ეს მხეცი მე-17 თავში ნახსენებ მხეცთან. მართალიც, ერთსაც და მეორესაც ერთნაირად აღწერს იდუმალთმხილველი, მაგრამ მათ მაინც გააჩნიათ ურთიერთგანსხვავება. მაშასადამე მე-13 თავის მხეცი სრულიად დამოუკიდებელი სიმბოლური სახეა და მისი მნიშვნელობა მხოლოდ ნაწილობრივ შეგვიძლია გამოვიყვანოთ იმ განმარტებებიდან, რომელსაც იდუმალთმხილველი მე-17 თავში გვაძლევს.

13-ე თავის სიმბოლურ ხილვასთან იგივე დამოკიდებულებაშია დანიელ წინასწარმეტყველის მიერ ნანახი 4 მხეცი, რომლებიც ამოდიოდნენ ზღვიდან (დან. 7; 20:24). მე-13 თავის აპოკალიფსური მხეცი ისევე ამოდის ზღვიდან, როგორც დანიელის ოთხი მხეცი; მასაც ისევე აქვს ათი რქა, როგორც დანიელის მიერ აღწერილ მეოთხე მხეცს; მას ლომის, დათვისა და ავაზის ნიშნები გააჩნია. მასში მხოლოდ მეოთხე მხეცის ნიშნებს ვერ ვხედავთ, მაგრამ ათი რქა საკმარისია იმისთვის, რათა ამ ბოლო მხეცთან დასაკავშირებლად.

მაგრამ 13-ე თავის მხეცის სიმბოლოს განმარტება დამოუკიდებელი უნდა იყოს.

თვით "მხეცის" სახელწოდება (ბერძნ.: "თერიონ" 11:7), რომელიც აქ არის გამოყენებული და როგორც ეს მისი შემდგომი აღწერიდან ჩანს, ცხოველის, ანუ მხეცის ზოგადი მნიშვნელობით კი არ არის გამოყენებული, არამედ იმ აზრით, რომ იმისთვის, რაც ზღვიდან ამოდის დამახასიათებელია მხეცური ბუნება. მხეცი ისეთი არსებაა, რომელსაც ადამიანისგან განსხვავებით (ტიტ. 1:12) ახასიათებს სასტიკი ბუნება (2 ტიმ. 4:17; ებრ. 11:23) და სისხლისმსმელობა (1 კორ. 15:32). სწორედ ასეთი მხეცის, საშინელი არსების ზღვიდან ამოსვლა იხილა იოანემ და გვამცნო, რომ ეს მხეცი წარწყმედას უქადის ყველას. წმიდა წერილის ენაზე "ზღვა" ძალზედ ხშირად ხალხთა სიმრავლის აღსანიშნად გამოიყენება.

ასეთია, მაგალითად, აპოკალიფსისის შემდეგი ადგილები: 6:14; 7: 1-3; 8:8; 10:2; 16:3; 20:13; 21:1) ასეთია დანიელის წინასწარმეტყველების მეშვიდე თავის მე-2 მუხლიც და სხვა. მაგრამ ამავე დროს "ზღვა" და "წყლები" წარმოადგენენ არა უბრალოდ ხალხის, ხალხთა სიმრავლის, ან მსოფლიოს უბრალო სიმბოლოს, არამედ ისეთი ხალხისა, რომელიც მშფოთვარებს, ბობოქრობს და მღელვარებს (ფსალმ. 93:3-4) და რომელიც მტრულად არის განწყობილი ღმრთის სასუფეველისადმი, ღმრის ერისადმი (ისაია 8:7-8; 17:12; 57:20; იერ. 46:7 და სხვა).

ყოველივე აქედან გამომდინარე, ზღვიდან ამომავალი მხეცის სიმბოლო უნდა გავიგოთ, ისეთი არსების გამოსვლად ასპარეზზე, რომელიც ცოდვილი და ღმრთისმბრძოლი მსოფლიოს წიაღიდან აღმოცენდება. ეს მხეცი ჯერ კიდევ არ არის ანტიქრისტეს ბოლოჟამინდელი მონარქია, რადგან მხეცი ჯერ მხოლოდ ამოდის ზღვიდან და თავად არ წარმოადგენს ზღვას, ამიტომაც ის არ არის არც მონარქია და არც მსოფლიო ბატონობა.

ამავე საფუძველზე დაყრდნობით არ შეიძლება მხეცში ვიგულისხმოთ მსოფლიოს რომელიმე კერძო სახელმწიფო, - არც რომაული და არც სხვა, მიუხედავად ქრისტეანთა დევნისა და იმისა, რომ ეს იმპერიები მრავალი ხალხებისგან შედგებოდა.

იოანეს გამოცხადების 13-ე თავში მართლმადიდებელი ეკლესია ხედავს თვით ანტიქრისტეს, რომელიც ეკლესიის რწმენით, იქნება ღმრთისსაწინააღმდეგო სატანური ძალის უკანასკნელი წარმომადგენელი, ანტიქრისტეანული სახელმწიფოს იმპერატორი. შემდგომი ნიშნები მხეცს სიმბოლურად აღგვიწერენ და გვიჩვენებენ თუ როგორ და ვისი მეშვეობით მოქმედებდა ეშმაკი ადრე და როგორ და ვისი მეშვეობით იმოქმედებს უკანასკნელ ჟამს.

"დავდექი ქვიშაზე ზღვისა და ვიხილე მხეცი, ზღვიდან ამომავალი, ათრქიანი და შვიდთავიანი".

ზღვიდან ამომავალ მხეცს შვიდი თავი ჰქონდა. ცნობილია, რომ თავი ნებისმიერი ცოცხალი არსების უმთავრესი ნაწილია, რომელიც მთელს მის სიცოცხლეს ხელმძღვანელობს. ამიტომაც, თუ წმიდა წერილში "მხეცი" სამეფოს სიმბოლოა, მაშინ მისი თავი აუცილებლად უნდა გავიგოთ, როგორც მეთაური ამ სამეფოსი.

მაგრამ მე-13 თავში აღწერილ მხეცს შვიდი თავი აქვს; შედეგად მასში არა ერთი რომელიმე სამეფო ან მეფე, არამედ შვიდი სამეფო და შვიდი მეფე იგულისხმება. გამომდინარე იქიდან, რომ იოანე ერთდროულად ხედავს შვიდივე თავს, შესაძლოა ვინმემ იფიქროს, რომ მას შვიდი მეფისა და შვიდი სამეფოს ერთდროულ არსებობაზე სურდეს მინიშნება. მაგრამ ამ გამოცანის გასაღებს თვით იოანევე იძლევა, როდესაც 17-ე თავის 10-ე მუხლში განმარტავს, რომ "ხუთი დაემხო, ერთი არის, სხვა კი ჯერაც არ მოსულა, მაგრამ როდესაც მოვა, დიდხანს ვერ გაძლებს" (გამოცხ. 17:10). მაშასადამე შვიდთავიანი მხეცის გამოსახვა მხოლოდ და მხოლოდ ჭეშმარიტების აპოკალიფსური გახსნის ხერხია და "თავებში" მეფეები და სამეფოები უნდა ვიგულისხმოთ თანამიმდევრულად.

მაგრამ რომელი სამეფოები (სახელმწიფოები) იგულისხმებიან ამ თავებში? ყოველ შემთხვევაში, მხეცი ღმრთისსაწინააღმდეგო ძალის სიმბოლოს წარმოადგენს და ამიტომაც, სახელმწიფოები, რომლებიც აქ შვიდი თავის სახით არიან წარმოდგენილნი, აშკარად ის სახელმწიფოები და ხალხებია, რომლებიც დედამიწაზე დამყარებული ღმრთის სასუფეველს ეწინააღმდეგებიან და ღმრთის ერისთვის საშიშნი არიან.

თვით იდუმალთმხილველი ამ მხრივ რაიმე განმარტებას არ იძლევა. როგორც ჩანს მისთვის მნიშვნელოვანია არა ის, რომელ კონკრეტულ სახელმწიფოებში აღმოცენდება ღმრთისსაწინააღმდეგო ძალა, არამედ ის, რომ ეშმაკის ძალა მოქმედებს მსოფლიოში, როგორც მთელ რიგ სახელმწიფოთა და ერთა გაერთიანება; რომ არსებითად, მცირეოდენი განსხვავების მიუხედავად, ის ყოველთვის ერთი და იგივე იყო. მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანია ის, რომ ეშმაკის, ანუ ამა სოფლის თავადის ეს ძალა ამდაგვარივე იქნება ბოლო დროსაც და თანაც ისე, რომ მასში ბოროტების ადრინდელი გამოვლინებებიც შევა; და მთელი ბოროტება, რომელიც მსოფლიოში ნაწილ-ნაწილ ვლინდებოდა ამა თუ იმ სახელმწიფოთა და მმართველთა სახით, რომლებიც დედამიწაზე მტრობდნენ ღმრთის ეკლესიას, მთელი თავისი სისავსით შვიდთავიან მხეცში, ანუ უკანასკნელი სამეფოს მეთაურში, ანტიქრისტეში გამოვლინდება.

ის არ არის ერთთავიანი მხეცი, როგორებიც იყვნენ დანიელის მიერ ნანახი მხეცები, არამედ შვიდთავიანია და შემოჰკრებს მთელს ბოროტებას, მზაკვარებისა და სისაძაგლის მთელს სისავსეს, რომელიც ოდესმე გამოუყენებია ეშმაკს თავისი წარმწყმედელი საქმიანობის დროს კაცობრიობის ისტორიაში.

მხეც-ანტიქრისტეს ეს თავები, როგორც დრაკონის შვიდი თავი (12:3) უმაღლესი სიბრძნის სიმბოლოცაა, რომელიც მხოლოდ ეშმაკისთვის არის მისაწვდომი, მისი მეშვეობით კი ანტიქრისტესთვისაც.

როდესაც მხეცის ათ რქაზე მსჯელობს, წმ. იოანე არ უთითებს მათ განლაგებას; ამიტომაც, ზოგიერთი კომენტატორის განმარტება იმის შესახებ, თითქოსდა ისინი მოთავსებულნი იყვნენ მეშვიდე თავზე, უსაფუძვლო და გამოცხადების საწინააღმდეგოა. იდუმალთმხილველის მიზანი სწორედ ის არის, რათა აჩვენოს, რომ რქები განეკუთვნებოდნენ არა რომელიმე ერთ თავს, არამედ მთელს მხეცს, ყველა თავს ერთდროულად და ყოველს ცალკეულად.

საყოველთაოდ ცნობილია, რომ რქა წმიდა წერილში წარმოადგენს ძლიერების სიმბოლოს. ამიტომაც, ძლიერებაზე უნდა მეტყველებდეს მხეცის რქებიც. ხოლო ის ვითარება, რომ რქების რაოდენობა, არც მეტი, არც ნაკლები, ათია, შესაძლოა იმაზე მეტყველებს, რომ ღმრთისსაწინააღმდეგო და მტრული ძალა მხეცისა უძლიერესი იქნება და თავისი გამოვლენით აღემატება ადრე არსებული ბოროტების ნებისმიერ გამოვლინებას, რაზეც მიანიშნებს ათი რქის სიმბოლიკა, რამეთუ რიცხვი ათი სრულყოფილების რიცხვია.

სხვათა შორის ყოველთვის არსებობდა მცდელობა ზუსტად განესაზღვრათ ათი რქის მნიშვნელობა. ჩვენ მხოლოდ მოკლედ ვიტყვით, რომ ოდესღაც ეს ათი რქა თუ მაინც რაღაც განსაკუთრებულს და კონკრეტულს მიანიშნებს, ანუ თუ ეს იქნება ათი მეფე საკუთარი სახელმწიფოებითურთ, ეს მაინც ბოლო პერიოდში, ანტიქრისტეს მეფობის დროს მოხდება და ამიტომაც, ამ საკითხის გადაწყვეტა ამაჟამად შეუძლებელია.

მხეცის მომდევნო ნიშანთვისება კიდევ უფრო აძლიერებს იმ აზრს, რომ რქები მთელი მხეცის კუთვნილებაა და არა რომელიმე თავისა. კერძოდ, ნათქვამია, რომ მხეცს რქებზე ედგა ათი გვირგვინი (მ. 1) გვირგვინი, როგორც სამეფო მორთულობა, სამეფო ღირსებისა და ძლიერების გამომხატველი სიმბოლოა. გვირგვინებით იყო მორთული ურჩხულის თავიც (12:3); მრავალი დიადემითაა მორთული იესუ ქრისტეც, როგორც მეფე მეფეთა (19:12). თავის სამეფო ღირსებასა და ძლიერებას მხეცი მიაღწევს მხოლოდ ძალადობის გამოყენებით, ამიტომაცა აქვს მას ათი რქა, ამიტომაცაა რომ გვირგვინები მის თავებზე კი არა რქებზეა წამოცმული. მაგრამ ამგვარ სამეფო ხელისუფლებასა და ამგვარ უფლებას დაეპატრონოს მსოფლიოს მთელი თავისი სამეფოებითურთ, მხეცი-ანტიქრისტე მიაღწევს ურჩხულ-ეშმაკის მეშვეობით (მ. 2). იმოქმედებს რა მხოლოდ მისი ძალითა და შეწევნით მხეცი-ანტიქრისტე ისეთ გაბატონებულ მდგომარეობას მოიპოვებს მსოფლიოში, რომელიც შესაძლებლობას მისცემს გახდეს უიდესი და ძლიერი მტერი კაცთა ცხოვნების საღმრთო აღმშენებლობისა. ღმერთი მიუშვებს ეშმაკს, ხოლო ეშმაკი გააძლიერებს თავის მხედარს. მხეცის ძალაუფლების ამგვარი წარმომავლობა ბუნებრივად აისახება ღმრთისადმი მის დამოკიდებულებაზე, რომელიც არის ერთადერთ და ჭეშმარიტი ძლიერება. სწორედ ამიტომაც ვხედავთ მხეცის თავებზე ღმრთის მგმობარ სახელებს.

როგორ წაიკთხვასაც უნდა ვუჭერდეთ მხარს, იქნება ეს "სახელები" (მრ. რიცხვი - სლავ. თარგმანები, ვულგატა, ანდრია კესარიელი, წმ. არეთა და სხვა) თუ "სახელს" (მხ. რიცხვი), ორივე შემთხვევაში აუცილებელია ვიფიქროთ, რომ ღმრთის მგმობარი სახელები ყველა თავს ეწერა და, შედეგად, ეს სახელი რამოდენიმე იყო. ამ უკანასკნელი ვითარების გამო კომენტატორები, რომლებიც მხეცის სახეს რომის იმპერიად მიიჩნევენ, ახალ მტკიცებულებებს პოულობენ საკუთარი ვერსიის დასადასტურებლად. ისინი უთითებენ იმაზე, რომ რომის იმპერიაში იმპერატორებს აღმერთებდნენ და მათ სიცოცხლეშივე მიაწერდნენ საღმრთო თვისებებს. გარდა ამისა რომის იმპერატორები თვითონაც მიიჩნევდნენ ღმერთად და ითხოვდნენ, რათა მათი ქანდაკებების წინ გუნდრუკი ეკმიათ, ფიცი მიეცათ მათი სახელებისთვის, რაც იუდეველთა აზრით უდიდეს მკრეხელობას წარმოადგენდა. კალიგულამ ტაძარიც კი ააშენა საკუთარ სახელზე და იქ მსახურები დანიშნა, ხოლო დომიციანე თავის განკარგულებებს ასე იწყებდა: "თქვენი უფალი და ღმერთი გიბრძანებთ".

პროვინციებში პრეფექტები, რომლებიც ბეჯითად ემლიქვნელებოდნენ იმპერატორებს, გულდასმით აკვირდებოდნენ იმპერატორთა კულტისადმი მსახურებას და მის უარყოფას ყოველთვის პირველ მიზეზად მიიჩნევდნენ ქრისტეანთა შესავიწროვებლად. "ხომ არ ნიშნავს ეს იმას, - კითხულობს იაკოვლევი, - რომ აპოკალიფსისის წინასწარმეტყველებას, როდესაც ის სიმბოლურად ზღვიდან ამომავალ მხეცს გამოსახავს, მხედველობაში რომის იმპერიის კერპთაყვანისმცემლობა ჰქონდა?" რა თქმა უნდა, არა! აპოკალიფსისს, როგორც საღმრთო გამოცხადებას, მხედველობაში აქვს მომავალი და არა წარსული; და თუ ის ზოგჯერ წარსულზეც ლაპარაკობს, ზოგჯერ კი მომავალზე, მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ერთიცა და მეორეც გრძელდება და ბოლომდე გაგრძელდება, ან კიდევ იმდენად, რამდენადაც შეიძლება ეს მოვლენა წარმოადგენდეს მომავალი მოვლენების ტიპოლოგიურ თუ წინასახეობრივ მნიშვნელობას. ის იმ მიზნით იყენებს წარსულ მომენტებს, რათა უფრო მკაფიოდ და თვალსაჩინოდ, როგორც იტყვიან, ცოცხალ მაგალითზე გაგვიხსნას საიდუმლო, რომელიც სრულიად მხოლოდ შორეულ მომავალში განხორციელდება.

ზღვიდან ამომავალი მხეცის თავზე წარწერილი ღმრთისმგმობი სახელები მოგვაგონებს მეთერთმეტე რქას დანიელის წინასწარმეტყველებიდან (დან. 7:8, 25). რქა, რომელიც ღმერთს გმობდა და ამპარტავნულად ლაპარაკობდა. ამ ანალოგზე დაფუძნებით შეიძლება ვიფიქროთ, რომ მხეცი, როგორც ეშმაკის მოქმედების იარაღი, იმდენად გაიმსჭვალება ღმრთის საწინააღმდეგო მისწრაფებებით, რომ მას, თითქოსდა შუბლზე წაეწერაო, გამოესახება მისი შინაგანი განწყობა, მისი თვითგანდიდება და ღმრთისმგმობელობა. ამის შესახებ წინასწარმეტყველებს მოციქული პავლეც თავის ეპისტოლეში თესალონიკელთა მიმართ (2 თესალონიკ. 2:4).

მხეცის ეს ნიშნები: შვიდი თავი, ათი რქა, დიადემები (გვირგვინები) და ღმრთისმგმობი სახელები, ყველაზე უკეთ მეტყველებენ მხეცის არსზე; ხოლო თვისება, რომელიც მე-2 მუხლში იხსნება, უკვე მსოფლიოში მის მოქმედებაზე მიანიშნებს. ამ მოქმედების დამღუპველობისა და ბოროტების აღსანიშნავად მხეცს მიეწერება არა ერთი, არამედ დანიელის ხილვის სამი მხეცის თვისება (ოს. 13:7; დან. 7:3-6; შეად. იერ. 5:6; ამბ. 1:8; 13:23).

2. მხეცი, რომელიც მე ვიხილე, ჯიქს მიაგავდა, მისი ფეხები - დათვის ტორებს, ხახა კი - ხახას ლომისას: და მისცა მას ურჩხულმა თავისი ძალა, თავისი ტახტი და უსაზღვრო ხელმწიფება.

"ჯიქი" (ძვ. ქართ. "ფეხვი") მიგვანიშნებს მხეცის სისასტიკესა და მზაკვარებაზე, გამბედაობასა და მძვინვარებაზე; "დათვის ტორები" ეს მისი ცივსისხლიანობა, გულცივობა, სიჯიუტე და უსირცხვობაა; ხოლო "ლომის ხახა" მედიდურობასა და ანგარებიან ძალაუფლებისმოყვარებაზე მიანიშნებს. მაგრამ ყველა ერთად აღებული მის უდიდეს ეშმაკობასა და სისასტიკეზე მეტყველებს. უეჭველად, ამგვარი ხატი შესაძლოა მხოლოდ ანტიქრისტეს ეკუთვნოდეს.

ამგვარი თვისებები და მათგან გამომდინარე საქმიანობა ან თვით ეშმაკს, ბოროტების განსახიერებასა და გამომგონებელს, ან კიდევ იმ არსებას ეკუთვნის, რომელიც მისი წარმომადგენელი და მორჩილი იარაღი იქნება კაცობრიობის წინააღმდეგ. ამის შესახებ მეტყველებენ მე-2 მუხლის ბოლო სიტყვები: "და მისცა მას ურჩხულმა თავისი ძალა, თავისი ტახტი და უსაზღვრო ხელმწიფება".

"ურჩხულის ძალა" - ეს მისი ბუნებრივი ძალა და უნარებია, რომელიც მას ეკუთვნის როგორც სულს, როგორც უპირველესსა და უზენაეს ქმნილებას; ეს ძალა მან არაერთხელ გამოავლინა ძველაღთქმისეულ ისტორიაში (მაგალითად, იობის ცხოვრებაში), ასევე ახალ აღთქმისეულ პერიოდშიც, როდესაც უდაბნოში მაცხოვარი გამოსცადა, დააყენა ის შენობის კიდეზე და თვალის დახამხამებაში აჩვენა დედამიწის ყველა სამეფო (ლუკა 4:5, 6, 9).

"ეშმაკის ტახტი" მთელი სამყაროა, რომლის თავადადაც ხმობს მას წმიდა წერილი. ის ბატონობს სატანის ტახტზე, ანუ ამ სამყაროში და შეიწირავს მისდამი თაყვანისცემას, როგორც ყოვლგვარ ვნებასა და ბოროტებას (იოანე 8:44; 1 ინ. 5: 19: ლუკა 4:6). როგორც ძლიერი ანგელოზი და თავადი ამა ქვეყნისა, ეშმაკი განსაკუთრებულ ძალას ფლობს. ცხადია, რომ ყოველგვარი ძალაუფლება სამყაროში საკუთრივ ღმერთს ეკუთვნის, მაგრამ მან დაუშვა, რათა ამ ძალაუფლებით ისარგებლოს ეშმაკმა, თუმცა იმ ზომით, რა ზომითაც მისდევს თვიოთ წუთისოფელი ბოროტებას (1 ინ. 5:19) და შესაძლებლობას აძლევს ეშმაკს იბატონოს მასზე.

მხეცი-ანტიქრისტე, როგორც ცოდვისა და წარწყმედის ძე (2 თესალონიკ. 2:3) ეშმაკის სრული ძალაუფლებისა და ზეგავლენის ქვეშ იქნება. ამის შედეგად ის წარმოჩინდება, როგორც სხვა ადამიანებზე სატანის ძალაუფლების იარაღად. მისი მეშვეობით შეაცთუნებს ეშმაკი კაცობრიობას და თვით რჩეულთაც კი თუკი შესძლებს (2 თესალონიკ. 2:8-10).

ეშმაკსა და მხეცს შორის არსებული ამგვარი მჭიდრო ურთიერთკავშირის გამო, ეს უკანასკნელი უნდა აღვიქვათ არა როგორც მეფობის სიმბოლო, არამედ როგორც რეალური პიროვნება, და არა როგორც ბოლო დროის ანტიქრისტეანული ძალა, არამედ როგორც მატარებელი ამ ძალისა, როგორც მისი განხორციელება, - ერთის სიტყვით, ანტიქრისტე, -ეს არის ქრისტეს მოწინინააღმდეგე, ბოლო დროის მეფე, რომელიც მოვა თავისი სახელით ((იოანე 5:43) და მოითხოვს საკუთარი თავის თაყვანისცემას, რასაც მიაღწევს კიდეც კაცობრიობის უდიდეს ნაწილში (2 თესალონიკ. 2:4; გამოცხ. 13:4).

მხეცის აღწერის შემდეგ, როგორიც ის გამოვიდა ზღვიდან (მ. 3) იოანე ყურადღებას აქცევს ცვლილებას, რომელიც მის ხატში მოხდა.

3. ვიხილე მისი ერთ-ერთი თავი, თითქოს სასიკვდილოდ მოწყლული, მაგრამ განიკურნა სასიკვდილო წყლულება მისი, და განცვიფრდა მთელი ქვეყანა მხეცის კვალდაკვალ.

მხეცის თავი სასიკვდილოდ მოწყლული იყო უკვე ზღვიდან ამოსვლისთანავე; უკიდურეს შემთხვევაში იოანე ამ ჭრილობის მიზეზზე არაფერს იუწყება. ახლა მხოლოდ აკვირდება იმ ფაქტს, როგორც განიკურნა ეს ჭრილობა მის თვალწინ. სანამ გავარკვევდეთ თუ რა იგულისხმება თავის სასიკვდილო ჭრილობაში და მისი განკურნების ფაქტში, ყურადღება უნდა მივაპყროთ თვით მუხლის გამოთქმას:

პირველი, მითითებული არ არის, რომელი თავი იყო მოწყლული და განკურნებული, არამედ ზოგადად ითქვა: "ერთ-ერთი თავი".

მეორე, ჭრილობის აღსანიშნად გამოყენებულია სიტყვა ™sfagmšnhn (sf£zw - მოკვლა, დაკვლა), რაც საკუთრივ ნიშნავს მოკვლას, მოკვდინებას, დაკვლას და ამგვარად გულისხმობს არა მოჩვენებით, არამედ ნამდვილ სიკვდილს, ან უკიდურეს შემთხვევაში, ისეთ ჭრილობას, რომელიც სიკვდილის ტოლფარდია.

მთელი გამოთქმა შეგვიძლია შევადაროთ გამოცხადების ერთ-ერთ მუხლს, სადაც კრავის შესახებ ნათქვამია, რომ ის "როგორც დაკლული" (გამოცხ. 5:6). და როგორც იქ "ჭრილობაში" ქრისტეს ნამდვილი სიკვდილი იგულისხმებოდა, აქაც, ანალოგიის მიხედვით, უნდა ვიგულისხმოთ მხეცის ერთ-ერთი თავის ნამდვილი სიკვდილი. შეიძლება პირდაპირაც ითქვას, რომ მხეცის თავი სასიკვდილოდ იმისთვის "დაიჭრა", რათა მხეცს კრავივით შესძლებოდა ეთქვა: "აწ ცოცხალი, ვიყავი მკვდარი" (გამოცხ. 1:18).

კომენტატორები ამ ადგილს სხვადასხვაგვარად აფასებენ. მაგალითად, პაპესთვის მეხუთე თავი ისლამის ბატონობას მიანიშნებს, ამიტომაც, თავის განკურნებაში ის ისლამს ხედავს, რომელიც ბოლო ჟამს მთელი თავისი სიძლიერით აღზევდება; კრემენტცისთვის მეხუთე თავი - ბაბილონის მეფობაა, ამიტომაც, მისთვის თავის განკურნება ბაბილონის ახალი სამეფოს ჩამოყალიბებაა, რომელიც ანტიქრისტეს დროს აღმოცენდება სოციალური რევოლუციის უკიდურესი გაბატონების სახით. ამ შეხედულებების წინააღმდეგ ვერაფერს, რადგან ტექსტისგან მოწყვეტით სრულიად თავისუფალ ინტერპრეტაციებს წარმოადგენენ. კომენტატორთა უმრავლესობა დაჭრილ თავში, რომელიც შემდეგ განიკურნა, ხედავენ რომის იმპერიას.

მაგალითად, ფიქრობენ, რომ ეს არის რომის წარმართული იმპერია, რომელიც ქრისტეს გამომსყიდველი მსხვერპლით და ქრისტეანობის სწრაფი გავრცელებით "სასიკვდილოდ დაიჭრა", მაგრამ სხვადასხვა ვითარებების გამო თითქოსდა კვლავ გაცოცხლდება.

არსებობს შეხედულება, რომლის მიხედვითაც თავის სასიკვდილო ჭრილობაში ხედავენ რომის იმპერიის დაყოფას და რომაული სამეფოს გადასვლას გერმანო-სლავურ სამეფოში, ხოლო ჭრილობის განკურნებაში ანტიქრისტეს დროს მის კვლავ აღორძინებას ხედავენ, რომელსაც თვით ანტიქრისტე ააღორძინებს. მაგრამ ამ შეხედულებაში სულაც არ არის გამორკვეული აზრი, რატომ მაინცა და მაინც რომაული და არა რომელი სხვა იმპერია უნდა აღმოცენდეს ანტიქრისტეს დროს? რა განსაკუთრებულ თვისებას შეიცავს ეს იმპერია? კერპთაყვანისცემითა და უკეთურების გავრცელებით, ასევე ჭეშმარიტი ღმრთისადმი მტრობით რომთან ერთად თავისუფლად დადგებიან სხვა იმპერიებიც, განსაკუთრებით აშურული, ანტიოქოს ეპიფანეს მეთაურობით. ამიტომაც, ზოგიერთი კომენტატორი სრულიად უსაფუძვლოდ ამტკიცებს, რომ თავის სასიკვდილო ჭრილობაში უნდა დავინახოთ აშურეთის სამეფოს დაცემა მისი მეფის, ანტიოქოსის სიკვდილთან ერთად. მათ აზრით ბოლო დროს ეს სამეფო კვლავ აღმოცენდება, და ანტიოქოს ეპიფანე, "სატანის მოქმედებით მკვდრეთით აღსდგება" (Fuller) და ქვეყნიერებას ანტიქრისტეს სახით მოევლინება.

უფრო მარტივად წყვეტენ საკითხს წმ. ვიქტორინე და მისი მიყოლებით, თანამედროვეობის სხვა კომენტატორებიც. მათი აზრით, მხეცის მეხუთე თავი იმპერატორი ნერონია. მის შესახებ ჯერ კიდევ ძველი დროიდან არსებობს თქმულება, რომ კვლავ დაბრუნდება იმპერატორ ნერვას, ან კიდევ ოტონის მეფობის შემდეგ და ძველებური სისასტიკით აუმხედრდება ქრისტეანობას. მაგრამ, როგორც ვიცით, ისტორია გადაჭრით უარყოფს ამას, არც ვესპასიანე, არც დომიციანე ან ტრაიანე შეუძლებელია დაბრუნებულ ნერონად იქნენ აღიარებულნი, რადგან მათ ნერონის სისასტიკის დონეს ვერ მიაღწიეს. გარდა ამისა, განკურნება გულისხმობს იმავე არსების სიცოცხლის გაგრძელებას, მაშინ როდესაც, არც ვესპასიანე, არც დომიციანე და არც ტრაიანე - სულაც არ იყვნენ ნერონი.

ჩვენი უკიდურესი შეხედულებით, ჯერ დაკლული და შემდეგ განკურნებული თავის სიმბოლო უნდა განიმარტოს მხეცის კონკრეტულად არა რომელიმე თავის მიმართ, არამედ მთელი მხეცის მიმართ. ამიტომაც, სასიკვდილო ჭრილობა თავისა უნდა დავუკავშიროთ მხეცის გაქრობას (17:11), ხოლო განკურნება - მის კვლავ გამოჩენას. თავი თუმც ერთია, მაგრამ ის მხეცის მეტად მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია, რომლის გარეშეც მისი არსებობა არასრულია. ხოლო რადგან მხეცის თავს ჩვენ განვიხილავდით მხეცის უნართან დაკავშირებით, რომელიც სატანის შთაგონებით აცთუნებს და წარწყმედს კაცობრიობას, თავის სასიკვდილო ჭრილობაც ამ უნარის დროებით დაკარგვას უნდა გულისხმობდეს ან კიდევ მის უკიდურეს შემცირებას.

მაგრამ თავი კი არ მოიკვეთა სხეულიდან ან განადგურდა, არამედ მხოლოდ "სასიკვდილოდ დაიჭრა". ამიტომაც, უნდა ვიფიქროთ, რომ მხეცის უნარი წარწყმიდოს ადამიანები სრულიად კი არ წაერთვა მას, არამედ მხოლოდ შეეზღუდა გამოევლინა იმ ძალით, რა ძალითაც გამოავლენს მას "განკურნების" შემდეგ, ანუ ბოლო ჟამს. და თუ შვიდთავიანი მხეცი იგივე ეშმაკია ღმრთის წინააღმდეგ მის ისტორიულ დაპირსპირებაში, ხოლო მისი გამოსვლა ზღვიდან ნიშნავს მის მოსვლას ანტიქრისტეს სახით, მაშინ დაჭრილი თავი იქნება მინიშნება იმაზე, რომ ეშმაკს დროებით წაერთვა თავისუფლების ნაწილი და ღმრთისსაწინააღმდეგო მოქმედების უფლება.

მაგრამ, ღმრთის მიშვებით, ეს თავისუფლება მას კვლავ დაუბრუნდება. ანტიქრისტეს პიროვნების მეშვეობით, რომელიც გამოსახულია შვიდთავა მხეცის სახით, ის ქრისტეანობას შეუტევს განსაკუთრებული ძალითა და მძვინვარებით. ჭრილობა ეშმაკს ქრისტეანობამ მიაყენა, რომელმაც შემოზღუდა ქრისტეანები ეშმაკური საცთურებისგან და მისცა მათ ძალი იესუ ქრისტეს სახელითა და მისი წმიდა ჯვრის ძალით წინ აღდგომოდნენ ეშმაკის მზაკვარებას. მაგრამ როდესაც ქრისტეანულ სამყაროში აღსრულდება განდგომილება საღმრთო ჭეშმარიტებისგან, რომელიც მაცხოვარმა (ლუკა 18:8) და მოციქულმა (2 თესალონიკ. 2:3, 11) იწინასწარმეტყველეს, ეშმაკი კვლავ მიიღებს თავის ადრინდელ თავისუფლებას. მისი დაჭრილი თავი განიკურნება, და თავის საქმიანობაში ისეთივე ძლიერებას გამოავლენს, როგორიც მას კერპთაყვანისმცემლობისა და ქრისტეანობის დევნის დროს ჰქონდა. სატანის ადრინდელი ძალის ასეთი დაბრუნება და ამ ძალის ფორმების აღდგენა ჭეშმარიტად საკვირველი იქნება (გამოცხ. 13:4-8).

მე-3 მუხლის ბოლოში იდუმალთმხილველი ბრძანებს: "და განცვიფრდა მთელი ქვეყანა მხეცის კვალდაკვალ". ეს გამოთქმა "მხეცის კვალდაკვალ" ნიშნავს, რომ ადამიანები, რომლებიც განცვიფრებულნი იქნებიან ბოროტების ასეთი კვლავ აღზევებით, მხეცს გაჰყვებიან. ეს გაკვირვება დედამიწის მცხოვრებლებში გამოიწვევს ურჩხულის თაყვანისცემას, რომელმაც მთელი ძალაუფლება მხეცს გადასცა.

აქ არ არის მითითებული, რომ იმ დროის ადამიანები დაიწყებენ მხეცის, ანუ ანტიქრისტეს განსხვავებას ურჩხულისგან (ანუ სატანისგან), ამიტომაც, ურჩხულისადმი თაყვანისცემა მეტყველებს მხოლოდ იმ ობიექტურ ფაქტზე, რომ მხეცის თაყვანისცემა სინამდვილეში სატანის თაყვანისცემა იქნება, რადგან მხეც-ანტიქრისტეს ძალა და მნიშვნელობა სატანის მიერ მისდამი გადაცემული ხელმწიფების ძალით ექნება. როგორც კერპთაყვანისმცემლები, როგორც მოციქული ბრძანებს, სინამდვილეში დემონებს სცემდნენ თაყვანს, ზუსტად ასევე, ბოლო ჟამის ადამიანები, ანტიქრისტეს თაყვანისცემით პატივს მიაგებენ ეშმაკს (სატანას) და შეასრულებენ მის ნებას.

ამგვარი გაგებას ადასტურებს მე-4 მუხლი, სადაც კვლავ მხეცზე, ანუ ანტიქრისტეზეა ლაპარაკი:

4. და თაყვანი სცეს ურჩხულს, რომელმაც მისცა მხეცს ხელმწიფება, თაყვანი სცეს მხეცს და ამბობდნენ: ვინ შეედრება ამ მხეცს? ვის შეუძლია შეებას მას?

ადამიანები თაყვანს მიაგებენ მხეცს არა ისე, როგორც ზოგჯერ პატივსაცემ ადამიანსაც მიაგებენ ხოლმე თაყვანისცემას, არამედ როგორც ღმერთს (მეორე სჯლ. 6:13; მათე 4:10; ლუკა 4:8; იოანე 4:21, 23; გამოცხ. 5:14; 7:11). ბოლო დროინდელი ადამიანები ანტიქრისტეს ყოველგვარი შედარების მაღლა დააყენებენ და იტყვიან: "ვინ შეედრება ამ მხეცს? ვის შეუძლია შეებას მას?" ხოლო შეუდარებლობა, რომელიც სრულყოფილებას ნიშნავს, საღმრთო თვისებაა (შეად. გამ.: 15:11; ეს. 40:18, 25; 46:5; ფსალმ. 34:10; 112:5 და სხვა). ამ შემთხვევაში მოცემული მუხლი და დახასიათება ახლოს დგას 2 თესალონიკელთა 2:4-თან, სადაც ანტიქრისტე პირდაპირ უწოდებს თავს ღმერთს და არსებას, რომელიც ღირსია პატივისა და თაყვანისცემისა.

მხეცის მომდევნო აღწერილობა კიდევ უფრო მეტად აახლოებს მას იმ ანტიქრისტეს, რომლის შესახებაც წმ. პავლე მოციქული (2 თესალონიკ. 2:4, 8) და დანიელ წინასწარმეტყველი (7:8) გვამცნებენ.

5. მიეცა მას პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მოქმედებდეს ორმოცდაორი თვის მანძილზე.

თვით მე-5 მუხლის გამოთქმა: "მიეცა მას პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი", თითქმის ბუკვალურად იმეორებს დანიელ წინასწარმეტყველის სიტყვებს: "აჰა, ამ რქას თვალები კაცის თვალებს მიუგავდა და პირი მისი ამპარტავნულად ლაპარაკობდა... უზენაესის წინააღმდეგ სიტყვებს იტყვის და უზენაესის წმიდანებს შეავიწროვებს. განიზრახავს მათთვის დროთა და რჯულის შეცვლას. ისინი ხელში მიეცემიან მას, ვიდრე არ გავა დრო - ორი დრო და ნახევარი დრო" (დანიელ 7:8, 11, 20, 25). ეს კი მხოლოდ ანტიქრისტეს თვისებებია, რომელიც მორჩილი იარაღი იქნება ეშმაკის ხელში, ბოროტი სულისა, რომელიც არის სული სისასტიკისა და ამპარტავნებისა.

ანტიქრისტეს ამპარტავნება, მაცხოვრის თქმით, გამოიხატება იმაში, რომ ის საკუთარ თავს არ აღიარებს ვინმეს მიერ წარმოგზავნილად, არამედ მოვა საკუთარი სახელით (იოანე 5:43), და ამიტომაც, ყველაფერს მიაწერს საკუთარ თავს, საკუთარ ძალასა და შესაძლებლობას. ის არა მარტო ღმრთის გარეშე დააყენებს საკუთარ თავს და საქმიანობას, არამედ ღმერთადაც კი გამოაცხადებს თავს და მის შესაფერ თაყვანისცემას მოითხოვს. თუმცა, მიუხედავად ამგვარი უგუნურებისა, განდგომილი ადამიანები მას მას აღიარებენ იმად, რადაც თავს გამოაცხადებს. ასეთი იქნება იმდროინდელი ადამიანების სულიერი დაბრმავება და დაცემა, და ეს ბოლო ჟამის ერთ ერთი ნიშანთვისება იქნება.

ანტიქრისტეს ღმერთი არა მარტო მიუშვებს ანტიქრისტეს სასწაულთა საქმნელად და როგორც აპოკალიფსისი ამბობს, იმასაც დაუშვებს, რომ ჰქონდეს მას "პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი", არამედ პირდაპირ დადებითადაც კი იმოქმედებს მასზე. უფალი ღმერთი ანტიქრისტეს მოავლენს ანტიქრისტეანული სამყაროსთვის ანტიქრისტეანული განწყობის წარმომადგენლად, რათა მის მიერ გამოაჩინოს მსოფლიოს სიძულვილი ქრისტეანობის მიმართ და აჩვენოს, რომ ეს სამყარო საბოლოო სამსჯავროსთვის უკვე მომწიფდა.

ამიტომაც არის ნათქვამი, რომ ანტიქრისტეს ღმრთისგან მიეცა "პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მოქმედებდეს ორმოცდაორი თვის მანძილზე". დროის ეს პერიოდი უნდა გავუტოლოთ წარმართების მიერ წმ. იერუსალიმის დათრგუნვას ორმოცდა ორი თვის განმავლობაში (გამოცხ. 11:2) და იმ სამნახევარ წელიწადთან, რომლის განმავლობაშიც დედაკაცი ურჩხულს უდაბნოში ემალებოდა (გამოცხ. 12:6, 14). ის არ არის მითითება "რაღაც პერიოდზე", არამედ არის ზუსტი პერიოდი დროისა, რომელიც წლების, თვეებისა და დღეთა ზუსტი მითითებით არის განსაზღვრული.

ეკლესიის წმიდა მამები და მოძღვრები ერთხმად აღიარებენ, რომ ანტიქრისტე იმეფებს საკმაოდ მოკლე დროის განმავლობაში. წმ. იუსტინე მოწამე პირდაპირ ამხელს მათ, ვინც ფიქრობს, რომ ანტიქრისტეს მეფობა ხანგრძლივი იქნება. წმ. კირილე იერუსალიმელი გვასწავლის, რომ დიდი ჭირი რამოდენიმე დღე გაგრძელდება. აპოკალიფსისზე და დანიელის წინასწარმეტყველბაზე დაყრდნობით, წმ. მამები და მოძღვრები ეკლესიისა ანტიქრისტეს მეფობის ჟამზე კიდევ უფრო კონკრეტულად მსჯელობენ და ასწავლიან, რომ ის იმეფებს მხოლოდ სამწელიწადნახევარს.

წმ. ირინეოს ლიონელი ამბობს: "ანტიქრისტე ყოველივეს გააცამტვერებს ამ სოფელში, იმეფებს სამი წელიწადი და ექვსი თვე და იერუსალიმის ტაძარში დაჯდება"; მსგავსადვე მსჯელობენ წმმ. კირილე იერუსალიმელი, იოანე ოქროპირი, ანდრია კესარიელი და წმ. ეფრემ ასურელი.

ნეტ. იერონიმე პირდაპირ ამბობს: "სამი წლისა და ექვსი თვის განმავლობაში იძალებს ანტიქრისტე წმინდანებზე"

ამგვარად, ანტიქრისტეს მეფობის ხანგრძლივობაზე უნდა ითქვას არა მარტო ის, რომ მისი მეფობა გაგრძელდება იმდენი წელი და თვე რამდენსაც უფალი ინებებს, არამედ ის, რომ მისი ხელმწიფება ჩვენი, ადამიანური გაანგარიშების მიხედვით, მხოლოდ სამწელიწად ნახევარს გაგრძელდება.

ამ მოკლე დროის განმავლობაში ანტიქრისტე აღასრულებს თავის საქმეს, ხოლო სამყარო საკმარისად გამოავლენს თავის მოწიფულობას საღმრთო სამსჯავროსთვის. ჯერ ერთი, ანტიქრისტე იმოქმედებს სატანის განსაკუთრებული და უშუალო ზეგავლენით და მისი ძალით შეიმოსება; მეორეც, ანტიქრისტეს უამრავი მიმდევარი ეყოლება, რომლებიც საიდუმლოდ მოუმზადებენ მას სამეფოს; და ბოლოს, მესამე, თვით მსოფლიო იმ დროისთვის ისე განვითარდება და ჩაეფლობა უსჯულოებაში, რომ თვითონ შეხვდება ანტიქრისტეს, როგორც თავისი უკეთურებისა და უსჯულოების წარმომადგენელსა და გამომხატველს.

ჯერ-ერთი, ანტიქრისტე იმოქმედებს სატანის განსაკუთრებული და უშუალო ზემოქმედებით და მთელი მისი ძალით შეიმოსება; მეორეც, ანტიქრისტეს მრავალი წინამორბედი ეყოლება, რომლებიც საიდუმლოდ გაუმზადებენ მას სამეფოს; და ბოლოს მესამე, იმ დროისთვის თვით მსოფლიო იმ დონემდე დაეცემა სულიერად, იმ დონემდე ჩაეფლობა უკეთურებასა და უსჯულოებაში, რომ თვით შეხვდება ანტიქრისტეს, როგორც საკუთარი უკეთურების გამომხატველსა და წარმომადგენელს.

აპოკალიფსისის თქმით ანტიქრისტე მიეცემა "პირი მზვაობრად მეტყველი და ღვთისმგმობელი". ამპარტავნების თვისებაა არა მარტო იამაყონ თავიანთი მოჩვენებითი თუ ნამდვილი თვისებებით, არამედ დაამცირონ, დააკნინონ და შებილწონ ყოველივე, რაც სხვას ეკუთვნის და რაც შესაძლოა მათ თვითგანდიდებას აღუდგეს წინ. ანტიქრისტე შეეცდება თავი გამოაცხადოს ღმერთად, და ამიტომაც მისთვის, უკვე მარტო ამ გარემოებიდან გამომდინარე, აუცილებელი იქნება დაგმოს ყოველივე, რასაც ადამიანები მანამდე აღმერთებდნენ, რაც მათთვის ღვთაებრივი და წმიდა იყო. ანტიქრისტეს გმობის საგანი უპირველეს ყოვლისა გახდება ღმრთის სახელი.

ღმრთი სახელი, მისი უწმიდესი თვისებები გახსნილია როგორც მის განკაცებულ ძეში, იესუ ქრისტეში, ასევე ძველ და ახალაღთქმისეულ გამოცხადებებში (წმიდა წერილში), ასევე ადამიანის ცხოვნების მთელს საღმრთო აღმშენებლობაში; ამიტომაც, ანტიქრისტე უპირველეს ყოვლისა დაგმობს ქრისტეს სახელს, დააკნინებს მის საქმეს და უარყოფს ძველი და ახალი აღთქმების მოწმობებს. ანტიქრისტეს გმობის მეორე საგანი იქნება უფლის სამკვიდრებელი, რომელშიც ქრისტეს ეკლესია კი არ იგულისხმება, მის შესახებ ქვემოთ იქნება საუბარი, არამედ ზეცა, სადაც არის უზენაესის ტახტი, სადაც ის მკვიდრობს ნეტარ და წმიდა ანგელოზებთან და წმინდანებთან ერთად, საიდანაც მოუვლენს წყალობას კაცთა მოდგმას (შეად. იოანე 3:27; მათე 7:11) და მართავს სამყაროს (იოანე 3:31; საქმე 7:49).

ანტიქრისტეს გმობის მესამე საგანი იქნებიან ზეცის ბინადრებიც, ანუ წმიდა ანგელოზები და წმინდანები, რომლებსაც დედამიწაზე მცხოვრებნი სულიერ განმტკიცებას და სულის ცხოვნებისთვის მეოხებას ევედრებიან ღმრთის წინაშე.

6-8. და ღვთის საგმობლად განახვნა ბაგენი თვისნი, რათა ეგმო მისი სახელი, მისი სამკვიდრო და ცის მკვიდრნი. და მიეცა მას ძალა წმიდათა წინააღმდეგ ბრძოლისა და მათი ძლევისა, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მბრძანებლობდეს ყველა ტომსა და ხალხს, ერსა და ენას. და თაყვანი სცა მას დედამიწის ყოველმა მკვიდრმა, რომელთა სახელებიც, ქვეყნიერების დასაბამიდან, ჩაწერილი არ არის სიცოცხლის წიგნში კრავისა, რომელიც დაკლულ იქნა.

"ცის მკვიდრებში" არ უნდა ვიგულისხმოთ დედამიწაზე მცხოვრები ქრისტეანები. მათზე მე-7 მუხლში იქნება ლაპარაკი. ღმერთი დაუშვებს რომ ანტიქრისტემ მიიღოს ძალაუფლება "წმიდათა წინააღმდეგ ბრძოლისა და მათი ძლევისა". ეს უკანასკნელი გამოთქმა მათეს სახარების 24-ე თავის 22-ე მუხლს გვაგონებს. ის კიდევ უფრო ახლოს არის აპოკალიფსისის 11:7 და დანიელის წინასწარმეტყველების 7:21 მუხლებთან.

ანტიქრისტე გამოიყენებს ეშმაკის მთელს მზაკვარებას, რათა აცთუნოს მორწმუნენი და ძალადობის ყოველგვარ საშუალებას, რათა ამოწყვიტოს ისინი. მისი ხელმწიფება იმდენად ძლიერი იქნება, რომ გავრცელდება ყველა ტომზე, ხალხზე, ენასა და ერზე: "და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მბრძანებლობდეს ყველა ტომსა და ხალხს, ერსა და ენას". მოკლედ მთელს დედამიწაზე, როგორც მართალ ქრისტეანებზე, ასევე უკეთურებზეც.

ეშმაკ-ურჩხულის მსგავსად, რომელიც მას მთელს თავის ძლიერებას გადასცემს, ის ქვეყნიერებას მოევლინება როგორც ამა სოფლის თავადი, ოღონდ მხოლოდ ამა სოფლისა. მის ხელმწიფებასა და ძალადობას დაექვემდებარება მხოლოდ ადამიანთა სხეულები და მათი მიწიერი ცხოვრება; სულებზე კი მისი ხელმწიფება შეზღუდული იქნება, მართლმორწმუნეთა სულები თავისუფალნი იქნებიან მისი წარმწყმედელი ძალადობისგან.

რაც შეეხება უკეთურებს, ისინი სრულიად დაემორჩილებიან ანტიქრისტეს და წარწყმდებიან. მიწიერი საცთურების გზით ანტიქრისტე მათ სულებს საგეჰენიოდ განამზადებს. მაშინ როდესაც მართლმორწმუნენი, ის რჩეულები, ვინც ღმრთის ბეჭდით იქნებიან აღბეჭდილნი, თუმცე ევნებიან მტარვალისგან თავიანთ ამქვეყნიურ ცხოვრებაში, გაექცევიან მის საცთურებს და სულიერ წარწყმედას აიცილებენ (გამოცხ. 9:4).

მიუხედავად იმისა, რომ ორი მოწმის მსგავსად (გამოცხ. 11:7) მრავალ ქრისტეანს დახოცავს ანტქრისტე, ეს მხოლოდ მათი ზეცად გაბრწყინვების საწინდარი იქნება, რასაც ორი მოწმის მოწამეობრივი ღვაწლიც დაამტკიცებს, რომლებიც მესამე დღეს აღსდგებიან მკვდრეთით და ზეცაში ავლენ. ყველა დანარჩენი, ამ რჩეულ ქრისტეანთა გარდა, ანტიქრისტეს დაემორჩილებიან და თაყვანს სცემენ.

ანტიქრისტეს თაყვანს სცემს ყველა ის ადამიანი, ვისი სახელიც ჩაწერილი არ არის კრავის სიცოცხლის წიგნში. საღმრთო განგებულებით საუკუნითგან მართალთათვის განმზადებულია სასუფეველი და ნეტარება, და ჯოჯოხეთის ვერავითარი ძალები ვერ წაართმევენ მათ ამ ნეტარებას თუ ისინი მტკიცედ იდგებიან ღმრთის რწმენასა და სათნოებებსი; სწორედ ეს ცნობა უნდა გახდეს მათთვის ყველაზე დიდი ნუგეშის წყარო ეშმაკისა და ანტიქრისტეს დევნის პერიოდში. ხოლო ცოდვილთათვის, ღმრთის წინაგანგებით, განმზადებულია მათი უსჯულოებისა და უკეთურების შესაბამისი სატანჯველნი, რომელსაც საბოლოოდ მიეცემიან ეშმაკი და მისი ანგელოზები (მათე 25:4); ეს არის მუქარა და გაფრთხილება ყველა უკეთურისთვის, რომელსაც ისინი დაიმსახურებენ ანტიქრისტეს მიდევნებისთვის.

სწავლება იმის შესახებ, რომ ანტიქრისტე, რომელიც უარყოფს იესუ ქრისტეს ღვთაებრიობას, ამავე დროს აშკარად დაიწყებს ქადაგებას რომ თვით არის ქრისტე და ღვთაებრივი პატივის შესაფერის თაყვანისცემას მოითხოვს, ძველი ეკლესიის უძველესი და საყოველთაო რწმენაა.

წმ. ირინეოს ლიონელის თქმით: "იქიდან, რაც მოხდება ანტიქრისტეს დროს, ჩანს, რომ მას, უსჯულოსა და ბოროტმოქმედს, სურს თაყვანსსცემდნენ მას, როგორც ღმერთს და პატივს მიაგებდნენ ვითარც მეფეს. მიიღებს რა მთელ ძალაუფლებას ეშმაკისგან, მოვა არა როგორც სამართლიანი და სჯულიერი მეფე არამედ, როგორც უკეთური, უსამართლო და უსჯულო, ღმრთისგან განდგომილი, ბოროტმოქმედი და კაცისმკვლელი, ყაჩაღი, რომელიც იმეორებს ეშმაკისეულ ღმრთისმბრძოლობას; ის გააუქმებს კერპებს, რათა შთააგონოს ყველას, რომ თვითონ არის ღმერთი, მაგრამ თვითონ გამედიდურდება და აღზევდება როგორც კერპი და საკუთარ თავში გაანივთებს ყველა ცთომილებათა მრავალფეროვნებას, რომელიც დამახასიათებელი იყო სხვა კერპებისთვის, რათა მათ, რომლებიც სხვადასხვაგვარი სიბილწეებით თაყვანს სცემდნენ ეშმაკს, ამ კერპის მიერ თაყვანი სცენ ანტიქრისტეს.

უფალიც ასე ამხილებდა მისდამი ურწმუნოთ: "მე მოვედ სახელითა მამისა ჩემისაჲთა, და არა შემიწყნარებთ. უკუეთუ სხუაჲ მოვიდეს სახელითა თჳსითა, იგი შეიწყნაროთ" (იოანე 5:43); "სხვაში" იგულისხმა ანტიქრისტე, რომელიც გაუცხოებულია ღმრთისგან: ის არის უსამართლო მსაჯული, ვისზეც უფალმა ბრძანა, რომ არც ღმრთის ეშინია და არც კაცისა რცხვენია (ლუკა 18:2); ეს ის არის, ვისაც მიმართა ღმრთისგან განდგომილმა ქვრივმა დედაკაცმა, ანუ მიწიერმა იერუსალემმა, რომელიც კაცს ევედრება მტრისადმი შურისგება. ამას მოიმოქმედებს ის სწორედ თავისი მეფობის დროს, გადმოიტანს თავის სამეფოს ამ ქალაქში და დაჯდება ღმრთის ტაძარში მრავალთა საცთუნებლად, ვითომცდა ქრისტეა" (წმ. ირინეოს ლიონელი. ანტიქრისტეს შესახებ).

წმ. იპოლიტე რომაელი შენიშნავს: "ანტიქრისტე ყველგან დააგზავნის განკარგულებას, რათა დახოცონ ისინი, ვინც არ ისურვებს მის თაყვანისცემას და პატივს არ მიაგებს მას როგორც ღმერთს" (წმ. იპოლიტე რომაელი. "ქრისტე და ანტიქრისტე").

წმ. ეფრემ ასურელის მიხედვით: "მრავალი მიაგებს თაყვანს მტარვალს და ეტყვის - "შენ ხარ ჩვენი მაცხოვარი" (Ефрем Сирин. Творения, ч. II, 387).

მსგავს აზრს ვხვდებით წმმ. კირილე იერუსალიმელთან (Творения, стр. 256), იოანე ოქროპირთან (Беседа на 2 Сол. 2:4), იოანე დამასკელთან (Точн. изложение правосл. веры. 300), და ანდრია კესარიელთან (Толк. на Апокалипсис).

9-10. ვისაც ყური აქვს, ისმინოს. ვისაც ტყვე მიჰყავს, არც თვითონ ასცდება ტყვეობა, ვინც მახვილით კლავს, თვითონაც მახვილით მოკვდება; ესაა წმიდათა მოთმინება და რწმენა.

მხეც-ანტიქრისტესა და მისი მბრძანებლობის საშინელი და შემაძრწუნებელი შედეგების აღწერის შემდეგ, გამოცხადება ყურადღებისკენ მოგვიწოდებს:

"ვისაც ყური აქვს, ისმინოს". ეს მოწოდება არაერთხელ მეორდება სახარებაშიც (მათე 11:15; 13:9; ლუკა 8:8, 15) და აპოკალიფსისშიც (2:7, 11, 17 და სხვა). მისი მიზანი ყველგან ერთი და იგივეა: მსმენელისა თუ მკითხველის განსაკუთრებული ყურადღება მიაპყროს უკვე ნათქვამს და იმასაც, რაც შემდგომში გაცხადდება. მოწოდება უშუალოდ ღვთისმოსავებს ეხება, მაგრამ მათ მიერ უკეთურებსაც მოუწოდებს. პირველთათვის ეს მოწოდება 10-ე მუხლთან ერთად ნუგეშსა და გამხნევებას წარმოადგენს, მაგრამ ამავე დროს მღვიძარების, სათნოებებისა და მოთმინებისკენ მოუწოდებს. ხოლო უკეთურებთან მიმართებაში 10-ე მუხლი შურისგებით იმუქრება და აუწყებს მათ, რომ საღმრთო შურისგება ადრე თუ გვიან თავს მაინც დაატყდებათ:

10. ვისაც ტყვე მიჰყავს, არც თვითონ ასცდება ტყვეობა, ვინც მახვილით კლავს, თვითონაც მახვილით მოკვდება.

ამ მუხლის პირველი ნაწილი უშუალოდ მიმართულია უღმრთოთაკენ. სიტყვებში: "ვისაც ტყვე მიჰყავს, არც თვითონ ასცდება ტყვეობა, ვინც მახვილით კლავს, თვითონაც მახვილით მოკვდება", იგულისხმება ყველა ის პირი, ვინც ასე თუ ისე ზიანს აყენებდა მოყვასს და ძალადობდა მასზე (შეად. ამოს. 1:6; ამბაკუმი 1:9; ფსალმ. 93:12, 13) მათე 26:52). აქ აგრეთვე ნაგულისხმევნი არიან პირველი საუკუნეების ქრისტეანთა მდევნელი რომაელი იმპერატორები, მაგრამ უმეტესად თვით ანტიქრისტე და მისი მიმდევრები. მას, მხეც-ანტიქრისტეს თვითონ არ ასცდება ტყვეობა, შეიკვრება და ცეცხლის გეჰენაში შთავარდება (20:19); როგორც სხვას ჰკლავდა მახვილით, ანდგურებდა და აპარტახებდა, ასევე თვითონაც იმ მახვილით მოიკვლება, რომელიც გამოვალს პირისაგან უფლისა, ანუ განადგურდება ღმრთის პირის სულით (2 თესალონიკ. 2:8). ამ სიტყვებით ინუგეშებიან მორწმუნენი, რადგან მათშია მოცემული უეჭველი მტკიცება იმისა, რომ უკეთურთა სამართლიანი სამსჯავრო არ დააყოვნებს იქნება სრულიად სამართლიანი, და ყველას მიეგება "საქმეთაებრ მათთა". ცოდვილნი წავლენ ჯოჯოხეთში, ხოლო მართალნი ცათა სასუფეველში.

შემდეგ სიტყვებში: "ესაა წმიდათა მოთმინება და რწმენა" მოცემულია მოწოდება რწმენისა და მოთმინებისკენ; რომ განსაკუთრებული მოთმინება და რწმენა სწორედ მაშინ იქნება საჭირო, როდესაც ანტიქრისტე იბობოქრებს; გარდა ამისა, ეს სიტყვები მიანიშნებს იმაზედ, რომ მოწოდებაში მოთმინებისა და რწმენისკენ მხოლოდ ჭეშმარიტ ქრისტეანებს გულისმოხბს.

სამყაროს აღსასრულისა და საუკუნო სამსჯავროს ჟამი იმდენად საშინელია, იმდენად მძიმე განსაცდელი და გამოცდაა, რომ მხოლოდ მტკიცე რწმენა და სასოება გადაარჩენს მორწმუნეს უკეთურებაში წარწყმედისგან და დაეხმარება მას თავი აარიდოს საუკუნო განსჯას: ეს მხედველობაში უნდა მიიღოს ყველა ქრისტეანმა, ვინც კი სიწმიდის გვირგვინებისკენ მიისწრაფვის, რომელთაც უფალმა დასაბამითგან განუმზადა ღმრთის სასუფეველი.

ადამიანთა საზოგადოებაში ანტიქრისტეს განსაკუთრებულად წარმატებული მოქმედების მიზეზთა ასახსნელად იდუმალთმხილველი იოანე ხედავს ახალ მოვლენას, - მეორე მხეცს.

11-13. მერე ვიხილე სხვა მხეცი, მიწიდან ამომავალი, რომელსაც ჰქონდა კრავის ორი რქა, მაგრამ ლაპარაკობდა, როგორც ურჩხული. ის მოქმედებს მხეცის წინაშე მთელი მისი ხელმწიფებით, და აიძულებს დედამიწას და მიწის მკვიდრთ, თაყვანი სცენ პირველ მხეცს, ვისი სასიკვდილო წყლულებაც განიკურნა; და ახდენს დიად სასწაულთ, ისე, რომ ზეციდან ქვეყნად ჩამოაქვს ცეცხლი კაცთა წინაშე.

ამგვარად, მოცემულია მეორე მხეცის სამი დამახასიათებელი ნიშანი. ის ამოდის მიწიდან, მაშინ როდესაც პირველი მხეცი ზღვიდან ამოვიდა. ამ დახასიათების მნიშვნელობის გამოსარკვევად კომენტატორები ყურადღებას აქცევენ ზღვისა და მიწის დაპირისპირებულ მნიშვნელობებს. ზღვა - ეს არის მუდმივად მოძრავი და დაუდგრომელი სტიქია; ხოლო მიწა - მყარი და უძრავი. და თუკი ზღვიდან ამომავალი მხეცი იყო ანტიქრისტე, რომელიც ადამიანთა საზოგადოებიდან გამოვა, რომელი საზოგადოებაც მუდმივად ბობოქრობს და ცვლის თავისი ცხოვრების პირობებს, მიწიდა ამომავალი მხეცი რაღაც ისეთს უნდა ნიშნავდეს, რაც არის მუდმივად და მყარად დამტკიცებულ მიზეზთა მოქმედების შედეგი. ასეთად შეიძლება აღიარებულ იქნას ხალხთა კულტურული ცხოვრება, რომელმაც გამოიმუშავა განსაზღვრული კანონები, ჩვევები და შეხედულებები. მიწიდან ამომავალი მხეცი მიანიშნებს პირზე, რომელიც იქნება ამ კანონების, ჩვევების და შეხედულებების გამომხატველი. ამიტომაც, თანამედროვე კომენტატორები განიხილავენ მას როგორც სულიერ ძალას, როგორც ძალას სიბრძნისა და სწავლებისა, რომელიც ზეციურ, ღვთაებრივ სიბრძნესა და სწავლებას არის დაპირისპირებული.

მაგრამ, თვით ტექსტში არა გვაქვს საფუძველი მიწა განვიხილოთ მხოლოდ ზღვის თვისებებისგან განსხვავებული და დაპირისპირებული თვისების მიხედვით, მხოლოდ მისი უძრაობის თვალსაზრისით. მიწა შეიძლება განხილულ იქნას თავისთავად, ზღვასთან შედარების გარეშეც. ის აქ შეიძლება აღნიშნავდეს ადამიანური ცხოვრების მიწიერი პირობებისა და მისი დროებითობის სიმბოლოს; იმ ადამიანური ცხოვრებისა, რომელიც შემოფარგლულია მხოლოდ ადამიანური ინტერესებით, იდეალებითა და მიზნებით, რომელიც მიწას ვერ სცილდება, ნივთიერია და მატერიალური.

შედეგად, მიწიდან ამომავალი მხეცი სწორედ ყოველივე იმის წარმომადგენელი იქნება, რაც საკუთრივ მიწისა და მთელი მიწიერი კულტურის საკუთრებას წარმოადგენს, რომელიც გამომუშავებულია ადამიანთა საზოგადოების ხანგრძლივი ისტორიით და იმ მატერიალიზმით, რომელიც ყველაფერს ბუნებრივ ძალთა მოქმედებებს უკავშირებს და სულისა და ღმრთისთვის კი ადგილსაც არ ტოვებს.

თვით აპოკალიფსისის თანახმად (16:13; 19:20), კომენტატორები ამ მხეცს უყურებენ, როგორც ცრუწინასწარმეტყველს, რომელიც პირველ მხეცთან, ანუ ანტიქრისტესთან ერთად მოქმედებს, მაგრამ განსხვავებულ აზრებს გამოთქვამენ მის პიროვნებასთან დაკავშირებით. წმ. ვიქტორინეს აზრით მეორე მხეცი არის რომის ავგურიალური სისტემა, რომელიც განსაკუთრებით იყო განვითარებული რომის წარმართული რელიგიის დაცემის პერიოდში; თანამედროვე დასავლელ კომენტატორთაგან ერთნი ფიქრობენ, რომ ეს არის სულიერი ძალის სიმბოლო, სხვანი მკითხავებისა და ფილოსოფოსებისა, დანარჩენი კი მასში კონკრეტულ ისტორიულ პიროვნებებსაც მოიაზრებდნენ.

ყველაზე სამართლიანად მსჯელობს ანდრია კესარიელი: "თუ ფიქრობენ, რომ ცრუწინასწარმეტყველიც ცალკე მოვა, მაშინ უადგილო როდი იქნება გველის მიჩნევა სატანად, მხეცისა, რომელიც ზღვიდან ამოდის - ანტიქრისტედ, ხოლო ამ მხეცისა, როგორც ირინეოსი ფიქრობს, - ცრუწინასწარმეტყველად. ხოლო ამოდის იგი მიწიდან, ანუ მიწიერი და წარმავალი ცხოვრებიდან. მას კრავის მსგავსი რქები აქვს, რადგან ცხვრის ქურქში დამალული მგლის მძვინვარება იმალება და კიდევ იმიტომ, რომ თავიდან ყველას სათნოდ მოაჩვენებს თავს" (იგივე აქვს ნათქვამი წმ. ირინეოსსაც. იხ. მწვალებელთა წინააღმდეგ. წიგნი V. თ. 18).

ზუსტად ასევე ეკლესიის სხვა მამებიც (მაგ.: ეფრემ ასურელი, წმ. იპოლიტე რომაელი) ასწავლიდნენ, რომ ერთდროულად, ანტიქრისტესთან ერთად მისი მსახურებისა და მოციქულების სახით იმოქმედებენ ცრუწინასწარმეტყველნი. ეს სწავლება ეფუძნება მაცხოვრის სიტყვებსაც, რომელიც ასევე წინასწარმეტყველებდა, რომ სამყაროს აღსასრულის წინ აღსდგებიან ცრუქრისტეები და ცრუწინასწარმეტყველები (მათე 24:23-26).

ამგვარად, მეორე მხეცი ეს არა მარტო ბოლოჟამინდელი აპოსტასია და ანტიქრისტეანული რელიგიაა, რომელიც იმავე ანტიქრისტეანული სამყაროსგან აღმოცენდება", ეს არა მარტო ახალი, ბუნებრივი მატერიალიზმის რელიგიაა, რომელიც ქრისტეანობიდან გამოვიდა, თუმცა რადიკალურად მისი საპირისპიროა", არამედ პირდაპირ უნდა ითქვას, რომ როგორც პირველი მხეცი ამოდის ზღვიდან და ეს მხეცი არის ანტიქრისტე - ცოდვის კაცი, ბოლო ჟამის ხელმწიფე, ზუსტად ასევე მეორე, მიწიდან ამომავალი მხეციც ასევე პიროვნებაა, რომელიც განსხვავდება ანტიქრისტესგან, თუმცა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მასთან როგორც დროით, ასევე მიზანდასახულობითაც.

როგორც იესუ ქრისტეს კაცთა საცხოვნებლად მისი პირველი მოსვლის დროს წინ უძღოდა იოანე წინამორბედი, ზუსტად ასევე ანტიქრისტესაც, რომელიც კაცობრიობის წარსაწყმედად მოვა, თავისი წინამორბედი - ცრუწინასწარმეტყველი ეყოლება.

ცრუწინასწარმეტყველად ის ამ სიტყვის ფართო მნიშვნელობით იწოდება. ის უქადაგებს ხალხებს ანტიქრისტეს ნებას, რომელიც ეშმაკის ძალითა და ნებით მოვა.

ამიტომაც, მეორე მხეცის შემდგომი ნიშნები, როგორც ამას აპოკალიფსისი აღწერს, ანტიქრისტეს წინამორბედისადმი, ანუ ცრუწინასწარმეტყველთან მიმართებაში უნდა გავიგოთ.

მეორე მხეცს თავზე კრავის მსგავსი ორი რქა ჰქონდა. ცნობილი არ არის თუ რაზე აკეთებს მინიშნებას იდუმალთმხილველი, იმაზე, რომ მხეცი რქების მიხედვით ჰგავდა აპოკალიფსურ კრავს (5:6), თუ იმაზედ, რომ ეს რქები ისეთივე იყო, როგორც კრავს ჰქონდა. მართებული იქნება რქების ეს მსგავსება მხოლოდ გარეგნული მსგავსებით შემოვფარგლოთ. დახასიათების თავისებურება იმაშია, რომ მხეცი რქების მიხედვით სულაც არ იყო ისეთი, როგორც კრავი, არამედ მსგავსი იყო კრავისა. რქები, ეს არის ძლიერებისა და თავდაცვის სიმბოლო, ასევე თავდასხმისაც. კრავს შვიდი რქა ჰქონდა, რაც მის ყოვლადძლიერებაზე მიანიშნებდა; დრაკონსა და ზღვიდან ამომავალ მხეცს კი ათი რქა ჰქონდათ, რაც ასევე მათ ძლიერებაზე მიანიშნებს მათთვის დამახასიათებელ სფეროში. მიწიდან ამომავალ მხეცს კი მხოლოდ ორი რქა აქვს, რაც მის ნაკლებ ძლიერებაზე მიანიშნებს და განასხვავებს მას როგორც კრავისგან, ასევე დრაკონისგან და ზღვიდან ამომავალი მხეცისგანაც.

მერე ვიხილე სხვა მხეცი, მიწიდან ამომავალი, რომელსაც ჰქონდა კრავის ორი რქა, მაგრამ ლაპარაკობდა, როგორც ურჩხული. ის მოქმედებს მხეცის წინაშე მთელი მისი ხელმწიფებით.

"ეს თქვა იმიტომ, რომ არავინ იფიქროს, თითქოსდა ის სასწაულებს მოახდენს ღმრთის ძალით და არა ჯადოქრობით. რატომ უნდა გვიკვირდეს მისი ცრუ სასწაულები, როდესაც მას ემსახურებიან დემონები და განდგომილი ანგელოზები, რომელთა მიერაც ახდენს ნიშნებს და აცთუნებს მიწის მკვიდრთ" (ანდრია კესარიელი).

შესაძლოა ის იყოს დრაკონისა და მხეცის მხოლოდ უქვემოესი და მოსამსახურე ძალი, მათი ნების შემსრულებელი; ხოლო კრავთან მიმართებაში მხოლოდ მატყუარა და ფლიდი, რომელიც გარეგნულად სათნოებასა და სიკეთეს არის ამოფარებული. მისი შინაგანი არსი და მისი გამოჩენის მიზანი, სრულიად საპირისპიროა კრავისა და სამყაროსადმი მისი დამოკიდებულებისა, რაც ნათლად არის მითითებული სიტყვებში: "მაგრამ ლაპარაკობდა, როგორც ურჩხული". ეს არ ნიშნავს, რომ მისი ხმა ურჩხულის ხმის მსგავსი იქნება, არამედ აქ მინიშნებულია სიტყვების რაგვარობა და შინაარსი.

დრაკონი - ეს არის ეშმაკი და მისი სიტყვები ყოველთვის მიმართულია სიცრუისა და მოტყუებისკენ, და თუკი მეორე მხეცი მას მიემსგავსება ლაპარაკით, მაშასადამე ისიცი მატყუარა და მზაკვარი ყოფილა და მისი მიზანი, ანტიქრისტესთან ერთად, ადამიანების შეცდენა და წარწყმედაა. ის შეეცდება ლამაზი სიტყვებით დაფაროს მათი ჭეშმარიტი აზრი და მიზანმიმართულება და ადამიანები ჩააყენოს ანტიქრისტეს სამსახურში. ცრუწინასწარმეტყველის ეს ნიშანი ახლოს დგას მათეს სახარებაში ნახსენებ ნიშანთან (მათე 7:18), სადაც ცხვრის ქურქში გახვეულ მტაცებელ მგლებზეა ლაპარაკი.

იქნება რა მხოლოდ ცრუწინასწარმეტყველი, ანტიქრისტეს წარგზავნილი, მეორე მხეცი იმოქმედებს არა თავისი ძალით და არა თავისთვის.
"ის მოქმედებს მხეცის წინაშე მთელი მისი ხელმწიფებით, და აიძულებს დედამიწას და მიწის მკვიდრთ, თაყვანი სცენ პირველ მხეცს, ვისი სასიკვდილო წყლულებაც განიკურნა"; ანუ მეორე მხეცი იმოქმედებს პირველი მხეცის მთელი ძალით, და მხოლოდ "მის წინაშე" (მ. 12). პირველი მხეცის ძალა, რომელიც მას მიეცა ღმრთის დაშვებით, მდგომარეობდა უფლებასა და ძალაში შებრძოლებოდა წმინდანებს და დაემარცხებინა ისინი (მ. 7). აპოკალიფსისის სიტყვებით რომ ვთქვათ: "და მიეცა მას ძალა წმიდათა წინააღმდეგ ბრძოლისა და მათი ძლევისა, და მიეცა მას ხელმწიფება, რათა მბრძანებლობდეს ყველა ტომსა და ხალხს, ერსა და ენას" (მ. 7). ამიტომაც, თუ აქ ლაპარაკია იმაზედ, რომ მეორე მხეცი იმოქმედებს პირველი მხეცის ხელმწიფებით, ეს ნიშნავს, რომ მისი ხელმწიფებაც მსოფლიოზე გავრცელდება, რათა დათრგუნოს სიწმიდის ნებისმიერი გამოვლინება და გაქელოს იგი.

გამოთქმით "მხეცის წინაშე" მინიშნებულია ის, რომ ცრუწინასწარმეტყველი იქნება მხოლოდ სხვისი ნებისა და სურვილების აღმასრულებელი (შეად. გამ. 24:13; მეორე სჯლ. 1:38; 1 მეფ. 10:8; დან. 1:5) და შეუძლებელია სხვაგვარად იქნეს განმარტებული.

იმოქმედებს რა როგორც პირველი მხეცის - ანტიქრისტეს მსახური, წინასწარმეტყველი აიძულებს მთელს დედამიწას და ყველა მის მცხოვრებს თაყვანი სცეს ამ პირველს. მე-8 მუხლში ნათქვამია, რომ ანტიქრისტეს "თაყვანი სცა მას დედამიწის ყოველმა მკვიდრმა, რომელთა სახელებიც, ქვეყნიერების დასაბამიდან, ჩაწერილი არ არის სიცოცხლის წიგნში...", ანუ ყველა ადამიანმა, ჭეშმარიტი ქრისტეანების გარდა. მე-12 მუხლშიც იგივეა ნათქვამი, ოღონდ ყოველივე ამის თანაშემწედ და აღმასრულებლად წარმოჩენილია ახალი პირი - ცრუწინასწარმეტყველი. ხოლო იმისთვის, რათა 11-ე მუხლის სიტყვებში არავის ეგულისხმა მსოფლიო ისტორიის რომელიმე სხვა მოვლენა, გამოცხადება ამატებს, რომ მხეცი ეს სწორედ ის არის, ვინც "მახვილით რომ მოიწყლა და ცოცხალი დარჩა" (მ. 13) .

და ახდენს დიად სასწაულთ, ისე, რომ ზეციდან ქვეყნად ჩამოაქვს ცეცხლი კაცთა წინაშე.

"ცრუქრისტესა და მტარვალის წინამორბედი გრძნეულებითა და ჯადოქრობით ყოველივეს გააკეთებს კაცთა საცთუნებლად, რათა მათ ღმერთად მიიჩნიონ ანტიქრისტე და, როგორც სასწაულთმოქმედი, ადიდონ, რათა ღირს იქმნას იმგვარი დიდებისა, როგორიც ქრისტესთან მორწმუნე ერის მიმყვანს, მის ნათლისმცემელსა და წინამორბედს ერგო. რამეთუ კაცთა საცთუნებლად სიცრუე ჭეშმარიტების მიბაძვას ცდილობს. ამიტომაც, რა გასაკვირია, თუკი ცთუნებულნი საკუთარი თვალით იხილავენ ციდან გადმომავალ ცეცხლს - როგორც ჯერ კიდევ იობის ისტორიიდან არის ცნობილი, როდესაც ღმრთის მიშვებით, სატანამ ცეცხლი გადმოიყვანა ციდან და იობს ცხვრის ფარა გადაუწვა" (იობი 1:16) (ანდრია კესარიელი).

ამ სიტყვებში არ იგულისხმება ის, რომ ჭრილობა თითქოსდა განკურნა მეორე მხეცმა; გამოთქმის ფორმა სრულიად გამორიცხავს ამ ვარაუდს, ამიტომაც პირველი მხეცის საქმიანობაში შეუძლებელია დანახულ იქნას ორი სრულიად განსხვავებული პერიოდი - მეორე მხეცის შეწევნამდე და მის შემდეგ. ეს უკანასკნელი (ანუ ცრუწინასწარმეტყველი) პირველი მხეცის, ანუ ანტიქრისტეს მხოლოდ მსახური და მისი ნების აღმასრულებელი იქნება.

ცრუწინასწარმეტყველის მთელი საქმიანობა მიმართული იქნება ანტიქრისტეს ძალაუფლებისა და ზეგავლენის გაძლიერებისკენ მთელს მსოფლიოში; ამისთვის მას საკმარისი საშუალებებიც ექნება: ის მოახდენს დიდ სასწაულებს.

აქ, ისევე როგორც მათეს სახარებაში (მთ. 24:24) და თესალონიკელთა მიმართ ეპისტოლეში (2 თესალონიკ. 2:9), ნათქვამია, რომ ცრუწინასწარმეტყველის მსახურება ნიშთა და სასწაულთა ქმნაში გამოიხატება. მაგრამ არც ერთ და არც მეორე ადგილას არ ჩანს, როგორ უნდა შევხედოთ ცრუწინასწარმეტყველის სასწაულებს. იქნება ეს მოტყუება, რომელიც მხოლოდ უკეთურ ადამიანთა თვალწინ მოხდება, თუ ნამდვილად სასწაულებრივი ფაქტები, ძნელი სათქმელია. თუმცა, უკეთესია დავეთანხმოთ მეორე ვარაუდს და დავუშვათ, რომ ცრუწინასწარმეტყველის ნიშნები ყოველ შემთხვევაში ბუნებრივი და ნამდვილი ფაქტები იქნება, და არა მოჩვენებითი, თუმცა ეს ყოველივე ეშმაკის შეწევნით აღსრულდება.

და თუ მათ მაინც ვუწოდებთ ცრუსასწაულებს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი აღესრულებიან არა ღმრთის ყოვლისშემძლეობის ძალით, არამედ ეშმაკის შეწევნით, რომელიც არის სიცრუე და მამა სიცრუისა "თქვენ მამათქვენის - ეშმაკისაგან ხართ და მამათქვენის სურვილთა აღსრულება გსურთ. დასაბამითვე კაცის მკვლელი იყო იგი და ჭეშმარიტებაში ვერ დაემკვიდრა, ვინაიდან ჭეშმარიტება არ არის მასში, და როცა სიცრუეს ამბობს, თავისისას ამბობს, ვინაიდან ცრუ არის და სიცრუის მამა" (იოანე 8:44). ცრუსასწაულები ჭეშმარიტისგან თავისი უძლურებით, არაქმედითობით, სწრაფწარმავალი შთაბეჭდილებით განსხვავდება; ასევე თავისი მიზნითაც, რომელიც ადამიანის ცხოვნებისთვის კი არა, მის მოსატყუებლად და უსჯულო შთაგონებათათვის აღესრულება (შეად. მეორე სჯული 13:1-3).

13-ე თავის მეორე ნახევარში მოტანილია ცრუწინასწარმეტყველის სასწაულის მაგალითი. რომელიც ანტიქრისტესა და ეშმაკის შეწევნით მოქმედი ცრუწინასწარმეტყველის ძლიერება, იმდენად დიდი იქნება, რომ ციდან ცეცხლის გადმოყვანასაც კი შესძლებს; და ამ სასწაულს ის ორი მოწმის მიერ (გამოცხ. 11:5) აღსრულებულ სასწაულთა საპასუხოდ აღასრულებს. ცრუწინასწარმეტყველს დასჭირდება გააბათილოს მათი ავტორიტეტი და მათი მოწმობის ძალა, ამისთვის ის გამოიყენებს სასწაულთმოქმედების თავის ძალას.

ციდან ცეცხლის გადმოყვანაზე, როგორც უზენაესი ძლიერების უეჭველ მტკიცებულებასა და გამოვლენაზე ძველაღთქმისეული მაგალითები მეტყველებენ. მაგალითად, წინასწარმეტყველ ილიას ლოცვით გადმოვიდა ცეცხლი ციდან და დასწვა მსხვერპლი წარმართთა წინაშე (3 მეფ. 18:38); ასევე გადმოიყვანა მან ცეცხლი ციდან, რათა დაეწვა ოქოზიას მეომრები (4 მეფ. 1:10, 12). ახალ აღთქმაში იაკობი და იოანე ასევე სთავაზობდნენ იესუ ქრისტეს აღესრულებინა ეს სასწაული, მაგრამ ვერ მიიღეს ამაზე თანხმობა (ლუკა 9:15).

მინიშნება "კაცთა წინაშე" მეტყველებს სასწაულის მიზანზე - მოახდინოს შთაბეჭდილება შეკრებილებზე, ანუ ეს იქნება საჩვენებელი, კაცთა გასაკვირვებლად დაშვებული მოქმედება. რადგან ცრუწინასწარმეტყველი მოქმედებს როგორც ანტიქრისტესა და ეშმაკის წარმომადგენელი, რომელსაც ღმრთის დაშვებით მიეცემა განსაკუთრებული ძლიერება, ადამიანთა ცთუნება მიღწეული იქნება. ღმრთის ნების დამოკიდებულება სატანურ საცთურთა ამგვარ გამოვლენაზე სულაც არ ეწინააღმდეგება ღმრთის სახიერებას და სიკეთეს, და სრულიად შესაძლებელია.ამის შესახებ საკმაოდ მკაფიოდ გვამცნებს წმ. მოციქული პავლე: "ისევე, როგორც უსამართლობის ყველა საცდურით -წარწყმედილთათვის, რადგანაც არ შეიწყნარეს ჭეშმარიტების სიყვარული, რომელსაც შეეძლო ეხსნა ისინი. ამიტომაც ღმერთი საცდურის ქმედებას მოუვლენს მათ, რათა ირწმუნონ სიცრუე, და განკითხული იქნეს ყველა, ვინც არ იწამა ჭეშმარიტება, არამედ უსამართლობა შეიტკბო" (2 თესალონიკ. 2:11, 12).

ცრუწინასწარმეტყველის, როგორც ანტიქრისტეს ახალი რელიგიის მქადაგებლის ყველა სასწაულის მთავარი მიზანი იქნება ადამიანთა ცთუნება და პირველი მხეცის თაყვანისცემისკენ წაქეზება.

14. და აცდუნებს მიწის მკვიდრთ სასწაულებით, რომელთა ქმნის ძალაც მიეცა მხეცის წინაშე, და აქეზებს მიწის მკვიდრთ, შექმნან ხატება მხეცისა, მახვილით რომ მოიწყლა და ცოცხალი დარჩა.

"მხეცებში" აქ არა განყენებული ცნება, არამედ ცოცხალი ადამიანური პიროვნებები იგულისხმებიან. ცრუწინასწარმეტყველი, როგორც ცნობილი პიროვნება, თავისი ქადაგებისა და სასწაულების ძალით მისდრეკს ადამიანებს არა მარტო მხეცის, ანუ ანტიქრისტეს თაყვანისცემად, არამედ გააკეთებს მხეცის ხატს, რათა თაყვანი სცენ მას. ცრუწინასწარმეტყველის საქმიანობის ეს ნიშანი იმაზე უთითებს, რომ ბოლო ჯამის ანტიქრისტეს სამეფო რელიგიური ხასიათისა იქნება და მისი მიზანი ახალი რელიგიის დამკვიდრება გახდება.

ანტიქრისტეს ახალი რელიგია ქრისტეანობის საწინააღმდეგო და საპირისპირო იქნება. ეს იქნება - ანტიქრისტეანობა; შემოქმედი ღმრთისადმი რწმენის, მაცხოვარისა და სულიწმიდისადმი რწმენის ნაცვლად იმ დროს თვით ანტიქრისტესადმი რწმენა დამკვიდრდება, რომელიც თავს ღმერთად გამოაცხადებს. ის მოითხოვს საღმრთო პატივს, განსაკუთრებული საღვთისმსახურებო კულტის შექმნას და თავისი გამოსახულებების შექმნას თაყვანსაცემად.

ამგვარი რამ ისტორიაში უკვე ცნობილია. კერძოდ, ასე იქცეოდნენ რომის იმპერატორები: კალიგულა, ნერონი, დომიციანე, დეკიუსი და სხვები, რაც იმას ადასტურებს, რომ ადამიანის ცნობიერება, თუ ის დემონური ზეგავლენის ქვეშ აღმოჩნდება ისეთ სიბრმავემდე და უგუნურებამდე შეიძლება დაეცეს, რომ შეუძლია ადამიანიც კი აღიაროს ღმერთად და ეს არავის მოეჩვენება უცნაურად (რომ. 1:21-23).

წინასწარმეტყველი დანიელი უკვე გვამცნებდა ერთ საკმაოდ ცნობილ შემთხვევაზე, როდესაც ღმერთს განდგომილი ადამიანები თაყვანს სცემდნენ მეფეს მისი სტატუის სახით. მეფე ნაბუქოდონოსორმა გასცა განკარგულება ოქროსგან ჩამოესხათ მისი გამოსახულება (კერპი) და ყველასგან მისი თაყვანისცემა მოითხოვა მისთვის, ხოლო ვინც ამას არ იზამდა გახურებულ ღუმელში უნდა დაეწვათ (დან. 3).

15. და მიეცა იმისი ნება, რომ სული ჩაედგა მხეცის ხატისთვის, რათა ხატს ემეტყველა და იმდენი ექნა, რომ მოეკლათ ყველა, ვინც თაყვანს არა სცემს მხეცის ხატებას.

ბოლო ჟამს, სამყაროს აღსასრულის წინ ქრისტეანთა გამოსაცდელად, ამაზე უფრო დიდი განსაცდელიც მოიწევა. ცრუწინასწარმეტყველი არა მარტო აღმართავს ანტიქრისტეს გამოსახულებას და მის თაყვანისცემას მოითხოვს, არამედ, ღმრთის მიშვებით, სულსაც კი შეიყვანს მასში და აამეტყველებს მას. ის, რომ გამოსახულება "ცოცხალია" გამოჩნდება არა მის მოძრაობებში ან ამა თუ იმ საქციელში, არამედ მხოლოდ მის მეტყველებაში, რომელიც განკარგულებათა გამოთქმაში გამოიხატება.

კერპის მეტყველება, წარმართთა აზრით, აშკარა დასტური იყო მასში ყოვლადძლიერი ღმერთის მყოფობისა და ამიტომაც, ყველაზე მეტად იპყრობდა მათ სულებს, რომლებიც ძრწოდნენ ამგვარი კერპების წინაშე და თაყვანს სცემდნენ მათ. ამეტყველდება ანტიქრისტეს კერპიც და მისი მეტყველების შინაარსი მე-6 მუხლში უკვე მითითებულია. ეს იქნება ღმრთისა და მის წმინდანთა გმობა.

მხეცის ქანდაკება გასცემს ბრძანებებს "მოჰკლან ყველა, ვინც თაყვანს არა სცემს მხეცის ხატებას". მაშასადამე, მაშინ გამოცხადდება სრული და საყოველთაო დევნა ყოველი სხვა რელიგიისა, ანტიქრისტეს რელიგიის გარდა, და თუკი ქრისტეანობის დევნულების პირველ საუკუნეებში სხვა რელიგიებსა და იუდაიზმს არსებობის უფლება ჰქონდათ, ანტიქრისტეს დროს დაშვებული იქნება მხოლოდ ანტიქრისტეს რელიგია. ეს იქნება ძალადობის არნახული დონე, რომელიც ჯერ არ იცის კაცობრიობამ, და რომელიც (სიტყვით მაინც) ყოველთვის რელიგიისა და სინდისის თავისუფლებისკენ მიისწრაფვოდა.

როგორ უნდა გავიგოთ კერპის ამეტყველების სასწაული? ხომ არ იქნება ეს ისეთივე სიყალბე, როგორიც ორაკულები და რომაული საკერპეები გახლდათ? ხომ არ არის ეს ანტიქრისტეანული სახელმწიფო ხელისუფლების მოქმედების სიმბოლო, რომელიც გამოსცემს განკარგულებას? ზოგიერთის აზრით, მხეცის ხატი ეს ტელევიზიაა, რომელიც მეტყველებს, რამდენად შეესაბამება ეს აპოკალიფსისის მოცემულ წინასწარმეტყველებას? ყოველივე ამაზე უნდა ითქვას, რომ მართალია რომაული ორაკულები თუმც ხშირად აცთუნებდნენ მრავალთ და წარმოადგენდნენ სიყალბეს, წმინდა მოწამეთა ცხოვრებიდან ვიცით, რომ არც თუ იშვიათად მათი მეშვეობით სწორედ დემონები წინასწარმეტყველებდნენ.

ბოლო ჟამს, ღმრთის დაშვებით დემონური ძალის მოქმედება იმდენად ძლიერი იქნება, რომ ქანდაკება ნამდვილად ადამიანური ენით ამეტყველდება და თუ შესაძლებელი იყო ცრუწინასწარმეტყველთა არსებობა, რომლებიც ბოროტი სულის შთაგონებით წინასწარმეტყველებდნენ (3 მეფ. 22:19-22), თუ შესაძლებელი იყო დემონით შეპყრობილ ადამიანთა გაწინასწარმეტყველება (საქმე 16:16-19), ცხადია შესაძლებელი იქნება ისიც, რომ სატანის მოქმედებით, იმისთვის რათა თუ შესძლებს აცთუნოს რჩეულნიც, უსულო ქანდაკებაც კი ალაპარაკდება; ზუსტად ასევე იქნება შესაძლებელი ცრუწინასწარმეტყველისთვის ცეცხლის გადმოყვანა ციდან.

16. და აიძულებს ყველას, დიდსა თუ მცირეს, მდიდარსა თუ ღარიბს, მონასა თუ თავისუფალს, ნიშანი დაისვან მარჯვენა ხელსა თუ შუბლზე.

16-ე მუხლში ლაპარაკია ცრუწინასწარმეტყველისა და ანტიქრისტეს სამეფოს დესპოტური ძალაუფლების ახალ გამოხატულებაზე. მისი განკარგულებით მთელს დედამიწაზე ყველა ასაკისა და სოციალური მდგომარეობის ადამიანს მარჯვენა ხელსა და შუბლზე ანტიქრისტეს ნიშანი (გამოსახულება) მიეცემა (14:9; 16:2; 19:20; 20:4).

აქ აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ერთი გარემოება: სიტყვა "ნიშანი", "გამოსახულება" (ბერძნ.: c£ragma (car£ssw)) სულ სხვა რამეს ნიშნავს, ვიდრე "ბეჭედი" (sfraguj), რომლის შესახებაც იყო ლაპარაკი მუხლებში: 7:3; 9:4; 14:1; 17:5 წმინდანებთან მიმართებაში.

ბეჭედი არის მხოლოდ უტყვი ნიშანი, ხოლო გამოსახულება არის ერთგვარი ხატი, რომელზეც რაღაც არის გამოსახული, რომელიც თავისი მოხატულობით უნდა შეიცავდეს როგორც ერთ ასევე მეორე თვისებას. ამ გამოსახულებამ შეიძლება მოგვაგონოს ძველ რომაელთა ჩვეულება, როდესაც ისინი თავის მეომრებს მარჯვენა ხელსა და შუბლზე ამოტვიფრავდნენ ხოლმე მათი მხედართმთავრების ინიციალებს, ხოლო მონებს (ნებით ან ძალდატანებით) თავიან ბატონთა სახელებს.

თვით გამოსახულების ცნებიდან და ტექსტიდან არ ჩანს, იქნება ეს ძალდატანებით თუ ნებაყოფლობით; ამიტომაც, არ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ იმაზე, როგორი დამოკიდებულება ექნებათ მისდამი ნიშნის მიმღებთ: ისინი ამას ჩათვლიან ერთგვარ მორთულობად თუ როგორც დამამცირებელ დამღად.

ანტიქრისტეს ნიშანი (გამოსახულება) ძალდატანება და დამამცირებელი დამღა იქნება მხოლოდ წმიდათათვის, მათთვის, ვინც არ ისურვებს მხეცისა და მისი სტატუისადმი თაყვანისცემას. მათთვის ეს ყოველივე თავისთავად მიუღებელი და არასასურველი იქნება, როგორც არასასიამოვნო მითითება და შეხსენება ანტიქრისტეზე, და კიდევ იმიტომ, რომ მისი არქონა მათთვის შეიქნება მიზეზად ყოველგვარი იწროებისა როგორც სახელმწიფოებრივ, ასევე საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.

17. ასე რომ, ვერავინ იყიდის ან გაყიდის რამეს, მათ გარდა, ვისაც აქვს ნიშანი - მხეცის სახელი, ან მისი სახელის რიცხვი.

ცრუწინასწარმეტყველის განკარგულებით ისე მოაწყობენ (ამაში ჩანს ანტიქრისტეანული სამეფოს საყოველთაოობა და ცენტრალიზაცია), რომ ვისაც ეს გამოსახულება არ ექნება, "ვერ იყიდის ან გაყიდის რამეს", მაშასადამე, ყოველი, ვინც კი გაბედავს და უარს იტყვის მხეცის ნიშნის მიღებაზე, საკუთარ თავს სრულიად გარიყავს საზოგადოებრივი ცხოვრებიდან და უმწეო შეიქმნება. მას არა მარტო სახელმწიფო დამნაშავედ გამოაცხადებენ, არამედ შერაცხავენ რევოლუციონერად, რომელიც უცილობელ დასჯას ექვემდებარება. ამგვარი ადამიანი შევიწროებული იქნება არა მარტო საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, არამედ ოჯახშიაც, რადგან მსგავსი სივიწროვე მას შეუქმნის უამრავ პრობლემას. სწორედ ამაშია ანტიქრისტეს ნიშნის ძალი, რომლითაც ის დაითანხმებს ყოველ სულმოკლესა და უძლურს აღიაროს მისი ხელმწიფება.

თვით გამოსახულება, როგორც ეს ნათქვამია 17-ე მუხლის ბოლო ნაწილში, ერთი და იგივე არ არის (ანუ ეს არ იქნება მხოლოდ ერთი კონკრეტული გამოხატულება) და მისი მიმღების სურვილისამებრ იქნება ან "მხეცის სახელი" ან "მისი სახელის რიცხვი". საზოგადოდ, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ამას არც გააჩნია. როგორც ებრაული, ასევე ბერძნული ალფავიტი ხშირად გამოიყენებოდა რიცხვების მნიშვნელობითაც, ასე რომ ასოთა გარკვეული შეთანხმება იძლეოდა ან სახელს, ან მის შესაბამის ციფრულ მნიშვნელობას და პირიქით. ამიტომაც, ის რაც ითქმის 18-ე მუხლში რიცხვის შესახებ, უნდა ითქვას სახელის შესახებაც; ცხადია, რომ რიცხვი და სახელი მხეცთან მიმართებაში ერთი და იგივეა და მის პიროვნებას განსაზღვრავს, რომელიც ცნობილი იქნება იმ დროის ადამიანთათვის.

თავისთავად ბუნებრივია, რომ ქრისტეანთათვის და თვით ცხოვრებისთვის მეტად მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ ამ რიცხვის მნიშვნელობა და აქედან გამომდინარე - ანტიქრისტეს სახელიც. ბოლო ჟამის წმინდანები ამ სახელის ან მისი რიცხვის მიხედვით შესძლებდნენ მის ცნობას და აქედან გამომდინარე დაგეგმავდნენ თავიანთ ცხოვრებას, მაგრამ იდუმალთმხილველმა ანტიქრისტეს სახელი პირდაპირ არ გააცხადა; მან მხოლოდ მისი შესატყვისი რიცხვი გვითხრა, რომელში წვდომა ადამიანურ სიბრძნეს მიანდო და თქვა:

18. აქაა სიბრძნე; ვისაც გაგების თავი აქვს, გამოითვალოს მხეცის რიცხვი, რადგანაც ესაა რიცხვი კაცისა, და მისი რიცხვი - ექვსას სამოცდაექვსი.

ანტიქრისტეს დროინდელი დევნულების ჟამს წმინდანებს სჭირდებათ რწმენა და მოთმინება (მ. 10), ახლა კი იმისთვის, რათა ჩასწვდეს მხეცის რიცხვის მნიშვნელობას, საჭიროა სიბრძნეც, მაგრამ ოდენ ქრისტეანულ-ზნეობრივი მნიშვნელობით (იაკ. 3:15. 17), რამეთუ წმიდა წერილის მიხედვით სიბრძნე არის ღმრთის თვისება, რომელიც ადამიანებს ეძლევათ ნიჭის სახით (საქმე 6:3; იაკობი 1:5; ეფეს. 1:17).

რადგან სიბრძნის საყდარი გონებაა, გამოთქმა "ვისაც გაგების თავი აქვს", "ვისაც გონება აქვს" საკუთრივ ცნობისმოყვარე (ქრისტეანული თვალსაზრისით) და გონიერ ადამიანებზე მიანიშნებს, ანუ ეს ნიშნავს ვინც ეძებსო ღმრთის სიბრძნეს (შეად. სიბრძნე 7:25-26); მხოლოდ მას შეუძლია გამოითვალოს მხეცის რიცხვი. ეს ადვილიც არის და ძნელიც. ძნელია იმიტომ, რომ საჭიროა ზნეობრივი სრულყოფილება, და ადვილია იმიტომ, რომ ერთის მხრივ იმდროინდელი ვითარებები, და მხეცის რიცხვი, რომელიც გამოსათვლელია, არის "კაცის რიცხვი". ეს არის არა თვით მხეცის, არა განყენებული ცნების, არა სიმბოლური რიცხვი, არამედ "კაცის რიცხვი" (შეად. 21:17; ესაია 8:1), ე. ი. ეს არის ისეთი რიცხვი, რომელიც შეადგენს ადამიანის სახელს ამ სიტყვის ჩვეულებრივი და ყველასთვის გასაგები მნიშნელობით.

სიტყვა "ადამიანი", "კაცი" (ბერძნ. "ანთროპოს"), აქ გამოყენებულია არტიკლის გარეშე და მიზნად ისახავს მიუთითოს ჩვეულებრივ ადამიანზე, როგორც ცნობილი გვარის ცოცხალ არსებაზე. სახელის რიცხვია 666. საჭიროა მოვძებნოთ კაცის ისეთი სახელი, რომელიც თავისი სახელის ციფრებზე გადაყვანილი ასოების ჯამით მოგვცემდა 666-ს.

"აი გამოცანა, რომლის განმარტებას ცდილობდა მრავალი", ამბობს სხვა კომენტატორთა მსგავსად კომენტატორი იაკოვლევი. მაგრამ არსებობს თუ არა ამგვარი შეხედულების რაიმე საფუძველი? არის თუ არა საკადრისი იდუმალთმხილველისთვის სიბრძნეში გასაწვრთნელად გამოცანები დაუტოვოს ადამიანებს? გამოცხადების მიზანი ხომ სწავლა და ნუგეშია. ამიტომაც ცნობა ანტიქრისტეს ამოცნობის შესახებ მისი სახელის რიცხვის მიხედვით გამოცანა კი არ იქნება, როგორც ასეთი, არამედ ჭეშმარიტების გახსნის ნამდვილი საშუალება; მოციქული ქრისტეანთა გონების დაბნევას კი არ ისახავს მიზნად, არამედ პირიქით, მათ განათლებას.

რატომ პირდაპირ არ გვამცნო იოანემ ეს სახელი და დაჰფარა იგი რიცხვით 666? ის კომენტატორები, რომლებიც მხეცში ისტორიულ პიროვნებებს, რომაელ იმპერატორებს, მაგალითად, ნერონს ან დიოკლეტიანეს გულისხმობდნენ, იდუმალთმხილველის დუმილში ხედავენ მცდელობას სახელის გაცხადებით საფრთხე აარიდოს იმდროინდელ ქრისტეანებს; ისინი ვარაუდობენ, რომ რომის ხელისუფლება არ აპატიებდა ქრისტეანთ რომის იმპერატორის მხეცად შერაცხვას. მაგრამ, ამგვარი შეხედულება, გარდა მისი საზოგადო წინააღმდეგობისა აპოკალიფსისისადმი, რომელიც არის წინასწარმეტყველება შორეული მომავლის შესახებ, არ დასტურდება თვით ნერონის ან დიოკლეტიანეს სახელთა ასოების ციფრული შესატყვისებითაც კი და არ განმარტავს, რატომ უნდა იქნეს წაკითხული ბერძნულად დაწერილ წიგნში მხეცის რიცხვი ებრაული ასოებით, და რატომ არ იღებენ უბრალოდ ადამიანის სახელს და ერთმანეთს უერთებენ სახელს და ტიტულს (კეისარი ავგუსტუსი)? ისტორიას ჯერ არ მოუცია ჩვენთვის ანტიქრისტე და ამიტომაც, წარსულში მისი სახელის ძიება არის უაზრობა და აბსურდი.

მხეცის რიცხვში შეუძლებელია ვიგულისხმოთ მომავალი დროის რომაელი მონარქის სახელიც, რადგან ეს მონარქია (მეექვსე), რომელიც მსოფლიო ძალის სიმბოლოს წარმოადგენს, თუმც აბსტრაქცია არ არის, მაგრამ მაინც განყენებული ცნებაა და არა პიროვნების სახელი.

ერთ-ერთი კომენტატორს (გენსტენბერგს) მხეცის რიცხვთან დაკავშირებულის სახელის ამოცნობა სურდა მარტივად და უბრალოდ, ის ამბობდა: "თუკი გამოცხადების იდუმალთმხილველი (ანუ იოანე ღვთისმეტყველი - რედ.) სრულიად ცხოვრობს წმიდა წერილში, სწორედ ამ უკანასკნელში უნდა ვპოვოთ მის მიერ გაცხადებული გამოცანის პასუხიც. ძველი აღთქმის წმიდა წერილში გვაქვს მხოლოდ ერთი შემთხვევა, როდესაც რიცხვი 666 სახელთან არის დაკავშირებული, კერძოდ, ეს არის ადონიკამი, რომლის შთამომავალთა შესახებაც ნათქვამია: "ადონიკამიანები ექვსას სამოცდაექვსი" (1 ეზრა 2:13)". მაგრამ ამგვარი სიმარტივით 666-ის მნიშვნელობის ამოცნობა ჭეშმარიტების საზიანოდ მოქმედებს, რადგან მიგნება ატარებს საკმაოდ შემთხვევით და გარეგნული მსგავსების ხასიათს, და ადონიკამის ძეთა და ანტიქრისტეს შორის შეუძლებელია მითითებულ იქნას რაიმე სახის თუნდაც ერთი მსგავსებაც კი. სხვა უკიდურესობაში ვარდებიან ის კომენტატორები, რომლებიც 666-ს აძლევენ სიმბოლურ მნიშვნელობას.

ამ იდუმალების ჭეშმარიტ გაგებასთან ახლოს იმყოფებიან ის ძველი და ახალი კომენტატორები, რომლებიც მხეცის სახელს აიგივებდნენ მისი სახელის რიცხვთან და განაკუთვნებდნენ მას თვით ანტიქრისტეს, ანუ ამ რიცხვში ხედავდნენ ანტიქრისტეს სახელს. ყოველ შემთხვევაში ანტიქრისტეს ის ჭეშმარიტი სახელი, რომლის ასოების ციფრული მნიშვნელობება ჯამში გვაძლევს 666, სხვა ნიშნებთან ერთად იქნება მომავლის იმ ისტორიული პიროვნების კუთვნილება, რომლის შესახებაც გვამცნებენ მოციქულები: წმ. იოანე ღვთისმეტყველი, წმ. მოციქული პავლე და დანიელ წინასწარმეტყველი.

იოანემ არ გაამჟღავნა ეს სახელი არა იმიტომ, რომ ამით სურდა გამოცანა და თავსატეხი მიეცა მომავალი თაობებისთვის, არამედ იმიტომ, რომ მისი ცოდნა არაფერს მისცემდა მისი დროის ადამიანებს, მის დროშიც და ანტიქრისტეს მოსვლამდეც ამ სახელის ცოდნა იყო და იქნება უსარგებლო. საჭირო და სასარგებლო ამის ცოდნა იქნება მხოლოდ მომავალში, იმ დროს, როდესაც გამოჩნდება ამ სახელის მატარებელი ადამიანი.

სახელ იესუს, რომელსაც ატარებს განკაცებული ძე ღმრთისა, ძველ დროში მრავალ სხვა ძველაღთქმისეული ეპოქის ადამიანიც ატარებდა, მაგრამ მაცხოვნებელი და განსაკუთრებული მნიშვნელობისა ის გახდა მხოლოდ იმის შემდეგ, რაც ამ სახელით იწოდა მაცხოვარი და რომლის გაგონებაზეც ილტვიან ეშმაკნი (მათე 16:17); მხოლოდ ამ დროიდან შეიმოსა ეს სახელი განსაკუთრებული ძალითა და მნიშვნელობით. ზუსტად ასევე ანტიქრისტეს სახელი მნიშვნელობას შეიძენს იმ დროიდან, რა დროიდანაც გამოჩნდება დედამიწაზე მტარვალისა და ქრისტესადმი მტრობის მთელი ძალით. სავარაუდოდ, ის იქნება წინასწარი ნიშანი იმისა, რომ ახლოვდება კაცთა გამოხსნა და დიდებით მოსვლა ჩვენი უფლისა იესუ ქრისტესი.

ამგვარად განსჯას გვასწავლის თვით მაცხოვარი, რომელმაც ბრძანა: "მე მოვედი მამის ჩემის სახელით, და არ მღებულობთ; სხვა მოვა თავისი სახელით, მას კი მიიღებთ" (შეად. იოანე 5:43); შედეგად, ანტიქრისტე, ქრისტეს მსგავსად, იქნება ადამიანური პიროვნება და მის მსგავსად შეერქმევა კერძო, პიროვნული სახელი. მაგრამ, მაცხოვარი იმდენად ანტიქრისტეს კერძო სახელზე არ მსჯელობს, რამდენადაც იმის შესახებ, რომ ის იქნება ღმრთის სახელისა და ქრისტეს ღვთაებრიობის უარმყოფელი. ასე გვასწავლიან წმიდა მამები.

"რაც შეეხება ანტიქრისტეს სახელს, - ბრძანებს წმ. იპოლიტე რომაელი, - წინასწარმეტყველი და მოციქული ბრძანებს: "აქაა სიბრძნე, ვისაც აქვს გონება, გამოთვალოს მხეცის რიცხვი, ვინაიდან ესაა რიცხვი კაცისა; და რიცხვი მისი ექვსას სამოცდაექვსი". მაშ, ასე: მის სახელთან დაკავშირებით რაიმე განსაზღვრების თქმა არ ძალგვიძს; ჩვენ შეგვიძლია მხოლოდ ვივარაუდოთ, მოცემულ შემთხვევაში, რას ფიქრობდა და როგორ განისწავლა იოანე. რამეთუ მისი დაფარული სახელი მხოლოდ მაშინ გამოჩნდება, როდესაც გამოჩნდება თვით ანტიქრისტე... საზოგადოდ კი გვმართებს, ღმრთის საიდუმლო წმიდა გულით შევინახოთ და სარწმუნოებით დავიცვათ ის, რაც ნეტარ წინასწარმეტყველთაგან გვეუწყა, - ეს იმისთვის, რათა მომავალში მოსახდენ მოვლენათა მოწევნისას მათ გამო წინასწარ გვამცნოს და გონის შეშლა არ დაგვეუფლოს; ხოლო, როდესაც დაწესებულის ჟამი გაივლის, ფარდა აეხდება საიდუმლო და გაცხადდება ის, ვის შესახებაც ეს წინასწარმეტყველება წარმოითქვა. მაშინ, გაცხადდება მისი სახელის საიდუმლოც".

ანდრია კესარიელი ამბობს: "ანტიქრისტეს რიცხვის მნიშვნელობას და ყოველივეს, რაც მის შესახებ დაწერილა, მღვიძარეთა და საღი აზრის მქონეთ დრო და ჟამი გაუცხადებს. რამეთუ მისი სახელის ცოდნა აუცილებელი რომ ყოფილიყო, როგორც ზოგიერთნი აცხადებენ, იდუმალთმხილველი გამოაცხადებდა კიდეც ამას; მაგრამ ღმერთმა არ ინება რათა მტარვალის უბილწესი სახელი ჩაწერილიყო საღმრთო წიგნში; თუ სიტყვებს გამოვიკლვევთ იპოლიტესა და სხვათა აზრით, შესაძლებელია, ვიპოვოთ მრავალი კერძო და ზოგადი მნიშვნელობა, რომელიც ამ რიცხვს შეესაბამება, მაგალითად, ისეთი კერძო სახელები, როგორებისააა: ლამპეტისი, ტიტანი, ლათინელი ("ლატინოს"), ასევე ბენედიქტე ("ბენედიქტოს"), რაც კურთხეულს ნიშნავს (ოღონდ "კურთხეული" ქრისტესთან მიმსგავსებით), მხეცის რიცხვთან შესაბამისობას ამჟღავნებენ; ხოლო საზოგადოთაგან: ცუდი მმართველი ("კაკოს ოდიგოს"), ძველი შურიანი ("პალევასკანოს"), ჭეშმარიტად მავნე ("ალიფოს ვლავეროს"), უსამართლო კრავი ("ამნოს ადიკოს"). ამ სახელებს შეარქმევენ საცთურების უარმყოფელნი მხეცს, რომელიც დიდებად და სახელოვნად ჩათვლის სამარცხვინოს".

განსაკუთრებულად ბევრს მსჯელობს ანტიქრისტეს სახელზე წმ. ირინეოსი. ის ლაპარაკობს 666-ის მნიშვნელობაზე და აღნიშანვს, რომ რიცხვ ექვსის სამჯერადი განმეორება მიანიშნებს იმგვარი ღმრთისმბრძოლობის აღდგენასა და გაერთიანებაზე, რომელიც იყო დასაწყისში, იყო შუაში და იქნება ბოლოს (მწვალებლობათა წინააღმდეგ. 30). რაც შეეხება ანტიქრისტეს პიროვნულ სახელს, წმ. ირინეოსი აკეთებს ბრძნულ შენიშვნას: "მცირედი საფრთხე როდი ემუქრება მათ, ვინც ამ სახელის ცოდნის უნარს მიაწერს საკუთარ თვს, რადგან თუ რაიმე სახელს ვივარაუდებთ და ის მოვა სხვა სახელით, ადვილად მოტყუვდებიან, რადგან იფიქრებენ, თითქოსდა ჯერაც მოსასვლელია ანტიქრისტე ვისაც უნდა ვუფრთხოდეთ... ამიტომაც, უფრო საიმედო და უსაფრთხოა წინასწარმეტყველების მოლოდინი, ვიდრე რაიმე სახელების გაცხადება, რომლებიც ანტიქრისტეს რიცხვს შეიცავენ..."

ამრიგად, ანტიქრისტეს კერძო, პირადი სახელი ღვთის ნებით შეგნებულად არის დაფარული და მხოლოდ მომავალი დროება გაუხსნის ქრისტეანთ იესუ ქრისტესა და წმიდა ეკლესიის ამ დაუძინებელი და მძვინვარე მტრის სახელს.

ანტიქრისტეს სახელის ძიება მისი სახელიდან კი არ უნდა დავიწყოთ, არამედ იმ სხვა ნიშნებიდან, რომლებიც წმიდა წერილშია მოცემული. ამიტომაც, ანტიქრისტეს სახელი, რომლის რიცხობრივი მნიშვნელობა იქნება 666, უნდა განვაკუთვნოთ მხოლოდ იმ პირს (ანტიქრისტეს) ვისთვისაც შესატყვისი იქნება ეს ნიშნები.