აპოკალიფსისი > განმარტება
მაცხოვრის სახელები და სახელწოდებები მოციქულ იოანეს შრომებში
საუბარი მეოთხე სახარების განსაკუთრებულ თავისებურებებზე, რომლებიც აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ გამოცხადების წიგნზე მსჯელობისას, არასრული იქნება მაცხოვრის მთელ რიგ სახელთა და სახელწოდებათა განხილვის გარეშე, რომელთა მეშვეობითაც მოციქული იოანე აღნიშნავს და ხაზს უსვამს იესუ ქრისტეს, ღმრთის ძისა და კაცის ძის პიროვნებასთან და მისიასთან დაკავშირებულ სხვადასხვა საღვთისმეტყველო, დოგმატურ და წინასწარმეტყველურ მნიშვნელობებს.
მოციქულ იოანეს შრომებში ეს ასპექტი აგრძელებს სრულიად განსაზღვრულ ტრადიციას, რომლის თანახმადაც სახელწოდებები სამყაროში მესია-მაცხოვრის მდგომარეობასა და მსახურებაზე უთითებენ ("წინასწარმეტყველი" მეორე სჯლ. 18:15-ში, "ბელადი" და "მეუფე" იერემიას 30:21-ში; "მეფე" ზაქარიას 9:9-ში; "სიონის ცხებული" ფსალმ. 2:2-ში და ა. შ.)
"აჰა, მუცლადიღებს ქალწული და შობს ძეს, და უწოდებს სახელად ემანუელს" (ეს. 7:14, შეად. ეს. 8:8).
"შეგვეძინა შვილი, მოგვეცა ძე და უფლობა იყო მის ბეჭებზე, ეწოდა სახელად საკვირველი მრჩეველი, ღმერთი ძლიერი, მარადისობის მამა, მშვიდობის მთავარი" (ეს. 9:5).
"აჰა ჩემი მორჩილი, რომლისთვისაც ხელი მაქვს ჩავლებული; ჩემი რჩეული, რომელიც მოისურვა ჩემმა გულმა. მასზე გარდამოვავლინე ჩემი სული, ის გაუჩენს სამართალს ხალხებს" (ეს. 42:1).
"... ეს იქნება მისი სახელი, რომელსაც დაარქმევენ: უფალია ჩვენი სიმართლე" (იერ. 23:6; შეად. იერ. 33:16).
"აჰა, კაცი - მორჩია მისი სახელი; თავისი ადგილიდან აღმოცენდება და ააშენებს უფლის ტაძარს" (ზაქ. 6:12; შეად. ზაქ. 3:8; ეს. 4:2, 11:1; იერ. 23:5; 33:15).
"... ცოდვათა დასაბეჭდად, უკეთურების დასაფარავად, სამარადისო სიმართლის დასამყარებლად, ხილვისა და წინასწარმეტყველების დასაბეჭდავად და წმიდათა წმიდის საცხებად" (დან. 9:24).
"ამოგიბრწყინდებათ, ჩემი სახელის მოშიშნო, მზე სიმართლისა და კურნება იქნება მის ფრთებზე..." (მალაქ. 4:2).
თანაც მაცხოვრის განსაკუთრებული სულიერი სახელებისადმი მიმართვა ხდება მოციქულ იოანეს ყოველი წერილობითი შრომის პირველივე სტროფებში.
ასე, მაგალითად, მეოთხე სახარება იწყება იმით, რომ უფალი წარმოგვიდგება სახელებით "სიტყვა" და "ნათელი ჭეშმარიტი" (იოანე 1:1-12, შეად. ფსალმ. 42:3), - ხოლო პირველი კათოლიკე ეპისტოლეს დასაწყისშივე მაცხოვარს ეწოდება "სიცოცხლის სიტყვა" (1 იოანე 1:1, შეად. დაბ. 1:1-3).
ნიშანდობლივია ის ვითარებაც, რომ სახელები და სახელწოდებები, რომლითაც იწყება იოანე ღვთისმეტყველის თხრობანი, წარმოადგენენ "დასაბამიერს", ანუ იმგვარს, რომლებიც, როგორც მინიმუმ ცნობილია სამყაროს შექმნიდანვე, - მაგრამ არც ერთი მათგანი აღნიშნული არ ყოფილა ძველი აღთქმის მესიანურ წინასწარმეტყველებებში. ეს კი ნიშნავს, რომ ამ სახელთა წინასწარმეტყველური აზრი მხოლოდ სახარების ახალაღთქმისეულ ნათელში იხსნება, და რომ სწორედ ამ დასაბამიერი მნიშვნელობებიდან იღებს დასაბამს მთელი საღმრთო გამოცხადება (შეად. იოანე 1:9-10).
"ეს არის აღთქმა, რომელიც ვისმინეთ მისგან, და გაუწყებთ თქვენ, რომ ღმერთი არის ნათელი და არ არის მასში არავითარი ბნელი" (1 იოანე 1:5).
რაც შეეხება იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებას, - ის არა მარტო აგრძელებს მაცხოვრის "მესიანური" სახელებისა და სახელწოდებების აზრობრივ და მოწმობისეულ ხაზს, არამედ, ეფუძნება რა ამ სახელებს, მოვლენათა მნიშვნელობები ყველაზე ამაღლებულ წინასწარმეტყველურ დონეზე აჰყავს.
ასე, მაგალითად, გამოცხადების (აპოკ. 19:12-13) მოწმობა იმის შესახებ, რომ უფლის სახელი არის "სიტყვა" და შეუძლებელი იყო სამყაროს ის გამოცხადებოდა ღმრთის განკაცებამდე და მისი მკვდრეთით აღდგომამდე, სხვა არაფერია, თუ არა იოანეს სახარების პროლოგისა და პირველი კათოლიკე ეპისტოლეს მინი-პროლოგის ახალაღთქმისეული მნიშვნელობის პირდაპირი გაგრძელება. შეად.:
"თვალები ცეცხლის ალს მიუგავდა, მრავალი გვირგვინი ედგა თავზე და ზედ ეწერა სახელი, რომელიც არავინ იცის მის გარდა. სისხლით ნაღები სამოსით იყო მოსილი, და სახელი მისი - ღვთისა სიტყვა" (გამოცხ. 19:12-13)ს
ანუ უფლისა და ღმრთის სახელი "სიტყვა" გამოცხადებაში წარმოდგენილია, როგორც "ღვთისმოსაობის უდიდესი საიდუმლოს" (შეად. 1 ტიმ. 3:16) განუყოფელი ნაწილი, - ამიტომაც, ამის პირველმოწმედ, როგორც ეკლესიისთვის, ასევე მთელი სამყაროსთვის, კვლავ და კვლავ გამოდის თორმეტიდან ერთ-ერთი მოციქული იოანე.
ცალკე ყურადღებას იმსახურებს ის ვითარებაც, რომ მოციქული იოანე თავის სახარებასა და ეპისტოლეებში მაცხოვარს სახელით "სიტყვა" უპირველეს ყოვლისა იქ წარმოგვიდგენს, სადაც ლაპარაკია შესაქმის დასაწყისზე:
"დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა" (იოანე 1:1-3).
"რომელიც იყო დასაბამიდან, რომელიც ვისმინეთ და ჩვენი თვალით ვიხილეთ, რომელსაც ვჭვრეტდით და ჩვენი ხელით ვეხებოდით სიცოცხლის სიტყვას" (1 იოანე 1:1).
ამიტომაც უეჭველია, რომ სახელი "სიტყვა" შეესაბამება სახელს "პირველი და უკანასკნელი" (მაგ.: ეს.44:6, ეს. 48:12-13), რომელიც ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველთა მომწმობით ეკუთვნის თვით შემოქმედს.
(ამასთან გამოცხადების წიგნი პირდაპირ ადასტურებს, რომ სახელწოდება "პირველი და უკანასკნელი" ქრისტე-მაცხოვრის სულიერი სახელია, იხ.: გამოცხ. 1:17; 2:8, 22:13).
რადგან ყოველი ადამიანური სიტყვა ეფუძნება ალფავიტს, - იგივე აზრი და იგივე მოწმობა გამოცხადებაში გრძელდება უფლის სახელდებით "ალფა და ომეგა", სადაც "დასაბამის" ცნებას შეესაბამება ასო "ალფა", ხოლო დასასრულს - "ომეგა" (გამოცხ. 1:8, 1:10, 21:6, 22:13).
(შესაბამისად, იმ მომენტში, როდესაც გამოცხადების წიგნის 19-ე თავში უფალი დედამიწაზე ჩამოდის "ღმრთის სიტყვის" სახელით, ხოლო კაცობრიობის მთელი ისტორია მთავრდება ბოროტებასთან ბრძოლით და საუკუნო სამსჯავროთი - სახელწოდებები "პირველი და უკანასკნელი", ასევე "ალფა და ომეგა" სრულიად დასრულებულ აზრს იძენენ).
მეტიც, საკმაოდ ნიშანდობლივია, რომ ის სახელწოდებები, რომლებიც პირდაპირ არიან დაკავშირებულნი სულიერ სახელთან "ღმრთის სიტყვა" ("მე ვარ ანი და ჰაე (ბერძნ. - ომეგა - "აპოკ." რედ.), დასაბამი და დასასრული, ამბობს უფალი, რომელიც არის, იყო და იქნება, ყოვლისმპყრობელი" (გამოცხ. 1:8, 21:6); "მე ვარ ანი და ჰაე, პირველი და უკანასკნელი" (გამოცხ. 1:10)) ნაუწყებია ჯერ პირველ ორ თავში, შემდეგ კი ბოლო ორ თავშიც, ანუ ისინი "იწყებენ" და "ამთავრებენ" გამოცხადებას, - ხოლო ამ სახელწოდებათა წინასწარმეტყველური სისრულე ერთად იკრიბება წმიდა წერილის დამამთავრებელი წიგნის ბოლო თავში: "მე ვარ ანი და ჰაე, პირველი და უკანასკნელი, დასაბამი და დასასრული" (გამოცხ. 22:13).
ყოველივე ზემოთთქმული სამართლიანია მაცხოვრის სხვა სახელებთან და სახელწოდებებთან მიმართებაშიც, რომელთა შესახებაც მოწმობს მოციქული იოანე. ამგვარი სახელებისადმი მოციქულის მიმართვა ყოველთვის აღსავსეა მნიშვნელობებით, რომლებიც ბევრად სცილდება იმ მოვლენათა ჩარჩოებს, რომელთა დროსაც ისინი გვეუწყნენ და ადასტურებენ სახარებათა ჭეშმარიტების გლობალურ მნიშვნელობაზე, რომლებიც უფლის პიროვნებას, მის მისიას, ძალას, ხელმწიფებას და მდგომარეობას ეხება.
ასე, მაგალითად, როდესაც მეოთხე სახარების პირველ თავში იოანე ნათლისმცემელის პირით უფალი "ღმრთის კრავად" იწოდება, რომელიც "იტვირთავს ქვეყნის ცოდვებს" (ინ. 1:29, 1:36, შეად. ეს. 53:5-7, იერ. 11:19), - ამაში, უეჭველად, მოცემულია პირდაპირი მოწმობა იმის შესახებ, რომ სახარება წარმოუდგენელია ქრისტეს მაცხოვნებელი მსხვერპლის გარეშე. ხოლო "დამამთავრებელ" სახარებისეულ მოწმობას იმისა, რომ ქრისტეში ჭეშმარიტად განხორციელდა სამსხვერპლო და პასქალური აზრი წარმოადგენენ მოვლენები იოანეს სახარებიდან (ინ. 20:20-28) (სხვათა შორის, ეს ერთ-ერთი იმ ეპიზოდთაგანია, რომელიც მოცემული არ არის სინოპტიკოსებთან), სადაც უფალი ანგრევს თომას ურწმუნოებას თავისი სამსხვერპლო დაკვლის ჭეშმარიტების დამოწმებით.
(ფორმალურად იოანეს სახარების მეოცე თავში ლაპარაკია ქრისტეს აღდგომისადმი ურწმუნოებაზე, - მაგრამ თომას ხელი შემთხვევით როდი ეხება სწორედ იმ ჭრილობას, რომელიც მაცხოვრის შუბით განგმირვაზე მოწმობს: "მოიტა შენი ხელი და ჩაყავი ჩემს ფერდში" (იოანე 20:27). ასე რომ შედეგად "პასქალური" და "სამსხვერპლო" მნიშვნელობები იოანეს სახარებაში საკმაოდ მნიშვნელოვან ადგილს იკავებენ, რადგან მათით "იწყება" და "მთავრდება" მთელი თხრობა (იოანე 1:29 - იოანე 20:27)).
ამასთან იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში, უკვე ნაწილობრივ მოსალოდნელი ლოგიკით, წარმოჩენილია ბიბლიურ "სამსხვერპლო" მოწმობათა ხაზის "ზეციური" გაგრძელება. ახალაღთქმისეული ცვლილებების წარმოდგენამ, რომლებმაც შეარყიეს მთელი სამყარო, დასაბამი ხომ გამოცხადებაში იქიდან მიიღო, თუ ვინ იხილა და ვისი ჭრილობები მოიხილა მოციქულმა თომამ (ანუ "კრავის, როგორც დაკლულის" (გამოცხ. 5:6)), რომელიც უკვე მიყვანილია ზეციურ საკურთხეველთან; შემდეგ კი "კრავის" სახე ბუკვალურად გამსჭვალავს მთელ წიგნს (სახელი "კრავი" გამოცხადებაში გვხვდება 28-ჯერ).
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კრავის გამოჩენა ზეციურ საყდართან უბრალოდ კი არ იწყებს ზეციურ ხილვათა თანმიმდევრობას, არამედ აგრძელებს აღსრულებული მსხვერპლის სახარებისეულ აზრს, რომელიც დედამიწაზე ჯერ კიდევ მართალმა იოანე წინამორბედმა იუწყა ("აჰა, ტარიგი ღმრთისა, რომელიც იტვირთავს ქვეყნის ცოდვებს" (იოანე 1:29), შემდეგ კი მოციქულმა თომამ დაადასტურა.
რადგან წმიდა წერილის დამამთავრებელი წიგნის ბოლოში უფალი კვლავ "კრავად", ოღონდ უკვე მამის მარჯვნივ მჯდომად წარგვიდგება (შეად. გამოცხ. 22:3), - "კრავის" ყველა სახელწოდება, როგორც იოანე ღვთისმეტყველის მეოთხე სახარებაში, ასევე იოანე გამოცხადებაში, არსებითად ერთ აზრში ერთიანდება, რათა მოიცვან ქმნილი სამყაროს მთელი ისტორია დასაბამიდან დასასრულამდე. შეად.: "და თაყვანი სცა მას დედამიწის ყოველმა მკვიდრმა, რომელთა სახელებიც, ქვეყნიერების დასაბამიდან, ჩაწერილი არ არის სიცოცხლის წიგნში კრავისა, რომელიც დაკლულ იქნა" (გამოცხ. 13:8).
განსაკუთრებულ სახელებს, რომლებიც მხოლოდ იოანესთან გვხვდება, უნდა განვაკუთვნოთ იესუს წარმოჩენა მესიად "ნაზარეთიდან" (იოანე 1:41-სა და იოანე 4:25-ში მოტანილია ტრანსლიტერაცია ივრითიდან, და არა ბერძნულიდან სიტყვა "ხრისტოს"), რაც პირდაპირ მოწმობს მის, როგორც ისრაელის სჯულიერ მესიობაზე, რომლის მოსვლა ყველა ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველის მიერ იყო ნაუწყები.
გამოცხადების წიგნში კი ასეთი "მესიანური" მოწმობა განსაკუთრებული ხილვით გრძელდება, რომელშიც ზეციური გუნდი კრავს უგალობს მოსეს საგალობელს: "და გალობდნენ მოსეს, ღვთის მონის, საგალობელს და საგალობელს კრავისას: დიადია და საკვირველი შენი საქმენი, უფალო ღმერთო, ყოვლისმპყრობელო: წრფელია და ჭეშმარიტი შენი გზანი, ხალხთა მეუფეო!" (გამოცხ. 15:3). ანუ იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში ღმრთის კრავი წარმოგვიდგება იმ "უკანასკნელ წინასწარმეტყველადაც", რომელიც დგება მოსეს ადგილზე, და ღმრთის ერს "მსოფლიო ეგვიპტისგან" იხსნის. შეად.: "წინასწარმეტყველს, როგორც მე ვარ, შენი წიაღიდან, შენი მოძმეებიდან, დაგიდგენს უფალი, შენი ღმერთი. მას უსმინე" (მეორე რჯლ. 18:15; შეად. "მოსეს საგალობელი" გამ. 15, 2 რჯლ. 32).
იოანეს სახარებაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს უფლის პირდაპირ წარმოდგენას ისრაელის ჭეშმარიტ მეფედ (იუდეველთა გაგებაში "მესია" არის კიდევაც "ცხებული", ანუ "ცხებული მეფე"). მეოთხე სახარების ამ აზრობრივ ასპექტს შეიძლება განვაკუთვნოთ ხსენება იმის შესახებ, რომ ძველაღთქმისეული მოლოდინის საფარველქვეშ მყოფნი "აპირებდნენ მოსვლას და მის შეპყრობას, რათა გაემეფებინათ იგი" (იოანე 6:15); ასევე პილატეს კითხვაც: "შენა ხარ იუდეველთა მეფე?" (იოანე 18:33), და ასევე: "მაშ, მეფე ხარ?" (იოანე 18:37); ასევე მოვლენები ჯვარზე გაკეთებული წარწერის გამო: "იესუ ნაზარეველი, იუდეველთა მეფე", რომელიც პილატეს განკარგულებით გაკეთდა უფლის ჯვარცმის დროს (იოანე 19:19-22).
(თანაც თუკი პირველ ეპიზოდში ქრისტე თვითონ ანგრევდა იუდეველთა არასწორ მოლოდინს, რომლებსაც ის კეისრის მსგავსად მეფედ წარმოედგინათ, - პილატეს მიწერ "შეცდომით" წარწერილი სიტყვები, რომლის წინააღმდეგაც აღიმაღლეს ხმა ურწმუნო იუდეველებმა, ჯვარცმის მსოფლიო სიმბოლიზმის მეშვეობით ერთ-ერთი ყველაზე მკაფიო მოწმობა ხდება ქრისტეს სასუფევლის ჭეშმარიტი აზრისა და სრულყოფილებისა).
შემდეგში ქრისტეს სახელდება "უდიადეს მეფედ" გრძელდება იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში:
"ის არის უფლებათა უფალი და მეუფეთა მეუფე" (გამოცხ. 17:14).
"ხოლო სამოსსა და თეძოზე აწერია მისი სახელი: მეუფეთა მეუფე და უფლებათა უფალი" (გამოცხ. 19:16).
თანაც წმიდა წერილის ბოლო წიგნში მაცხოვრის სამეფო ტიტულს და ღირსებას ენიჭება დასრულებული და აბსოლუტური აზრი, რომლის შესაბამისადაც მისი სრულყოფილი სამეფო არ იზღუდება ისრაელით და არც რომელიმე ხალხით, ქვეყნით და ტერიტორიით, არამედ მოიცავს მთელ განახლებულ სამყაროს.
(შეიძლება აღვნიშნოთ, რომ "სამეფო" სიმბოლოთა აზრობრივი ხაზი მოიცავს განსაზღვრულ უარყოფასაც, რადგან აცალკევებს იმას, თუ ვინ არ არის უფალი, რომ ის არ არის ისრაელის მიწიერი მეფე (იოანე 18:36) და ა. შ. - და იმას, თუ ვინ არის იგი, ანუ ისრაელისა და კაცობრიობის ზეციერი მეფე, ასევე მთელი სამყაროსიც (გამოცხ. 17:14; 19:16). მაგრამ ამ დაპირისპირებას აქვს სრულიად მკაფიო დამადასტურებელი და აღმშენებლობითი აზრი, - რადგან სწორედ იმ "ადგილის" სწორი გააზრებით, სადაც მტკიცდება ქრისტეს სამეფო, იხსნება ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველებათა აღსრულება, რომელიც იესუ ქრისტეში რეალურად ხორციელდება და თანაც არა ხილულ სამყაროში, არამედ შეურყეველ ზეციურ ქალაქში, რომელიც ქრსიტეს აღდგომისას დამტკიცდა "მყარ საფუძველზე" და "ცოცხალ ქვათაგან" შენდება მარადისობისთვის (შეად. 2 ტიმ. 2:19; ებრ. 12:22-24; 1 პეტრ. 2:4-6).
ამ კონტექსტში განზოგადებულ აზრს იძენს მტკიცებაც: "წინასწარმეტყველთა სულების უფალმა ღმერთმა მოავლინა თავისი ანგელოზი, რათა უჩვენოს მონებს თვისას, რაც უნდა მოხდეს მალე" (გამოცხ. 22:6), რომელიც ამთავრებს ახალაღთქმისეული კანონის ბოლო წიგნს და კიდევ ერთხელ ადასტურებს იმას, რომ გამოცხადების სიმბოლოებსა და ხილვებში მოცემულია იმ აზრთა და მოვლენათა აღსრულება, რომლებიც ძველი აღთქმის პერიოდში ეუწყებოდათ ისრაელის წმიდა წინასწარმეტყველთ).
მეტიც, გამოცხადების, როგორც დასაწყისში, ასევე დასასრულში უფალი წარმოსდგება, წმიდად და ჭეშმარიტად, "ვისაც აქვს დავითის კლიტე" (გამოცხ. 3:7); რომელიც არის "ლომი იუდას ტომიდან, დავითის ფესვიდან" (გამოცხ. 5:5); და როგორც საკუთარ თავზე მთქმელი: "მე ვარ დავითის ფესვი და მოდგმა, ცისკრის კაშკაშა ვარსკვლავი" (გამოცხ. 22:16). ანუ, როგორც ისრაელის ჭეშმარიტი მეფე-მესია, მეფე დავითის საფუძველი და მემკვიდრე. ეს კი ნიშნავს, რომ გამოცხადების წიგნში გაცხადებული "სამეფო-მესიანური" სახელები მაცხოვრისა არა მარტო აგრძელებენ და ამთავრებენ სახარებასა და ეპისტოლეებს, სადაც იუწყებიან უფალში ყველა ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველების აღსრულებას, რაც კი "ისრაელის სამეფოს დამყარებასთან" იყო დაკავშირებული, - არამედ აღგვიწერენ საყოველთაო ახალაღთქმისეული აღმშენებლობის მთელ პროცესს, რომელიც იწყება და მტკიცდება სიტყვებით: "ჩემი მეუფება არ არის ამქვეყნიური" (იოანე 18:36), და მთავრდება მდგომარეობით, როდესაც: მეშვიდე ანგელოზი ჩაბერავს საყვირს და გაისმება ცაში გრგვინვა, რომელიც დაიქუხებს: "ქვეყნის სამეფო ჩვენი უფლისა და მისი ქრისტეს სამეფო გახდა, და იმეფებს უკუნითი უკუნისამდე" (გამოცხ. 11:15).