ისტორია - ძველი ეკლესიის ისტორია_i_1 - აპოკალიფსისი

                                                                                                                                         

                                                                           

პირველყოფილ ქრისტიანთა გარემოში ტრადიციებს ყველაზე მეტად ერთგულებდნენ და ებრაული თვალსაზრისით ყველაზე კონსერვატულ ელემენტებს წარმოადგენდნენ პალესტინელ იუდეველთაგან ახალმოქცეულები, რომლებიც არამეულად მეტყველებდნენ და ამიტომაც გარეგანი გავლენებისთვის სრულიად მიუწვდომელნი იყვნენ. მაგრამ, თვით იერუსალიმშიც გვხვდებოდნენ სხვა ქვეყნებიდან გამოსული ებრაელები, რომლებიც ებრაელები იყვნენ წარმოშობითაც და რწმენითაც, მაგრამ არა ენით და დაბადების ადგილით. ისინი მოდგმით ებრაული კოლონიებიდან იყვნენ, რომლებიც უკვე დიდი ხანია დამკვიდრდა ბერძნულ ქვეყნებში, მაგრამ ეტყობოდათ საკუთარი გარემოს გავლენა, რომელიც ესოდენ განსხვავებული იყო წმიდა ქალაქის გავლენისგან.

თავიანთი თავდაპირველი სამშობლოს ეროვნული ტრადიციებისა და რელიგიური წეს-ჩვეულებებისადმი მათი ერთგულებისდა მიუხედავად, მათ საკმაოდ ახლო შეხება ჰქონდათ ბერძნულ სამყაროსთან, რათა არ ყოფილიყვნენ მცირედით მაინც მისაწვდომნი იმ შეხედულებებისთვის, რომლებიც მათი საკუთარისგან განსხვავდებოდნენ. პირველივე დღეებიდან მათი ნაწილი, რომლებიც იერუსალიმში ცხოვრობდნენ, მოციქულებს შეუერთდა. როდესაც დევნულებამ დროებით გაფანტა იერუსალიმის თემი, ამ მოქცეულთაგან ზოგიერთმა სახარებისეული ქადაგება გადაიტანა ფინიკიის სანაპიროს ქალაქებში, კუნძულ კვიპროსსა და ანტიოქიაში.

კვიპროსისა და კირენაიკის (13) მკვიდრთა შორის აღმოჩნდნენ ისეთებიც, რომლებიც სახარების ქადაგებას ანტიოქიელ "ელინთა" შორისაც ბედავდნენ, ანუ უქადაგებდნენ იმ ადამიანებს, რომლებიც რაოდენიც გინდ კეთილგანწყობილნი ყოფილიყვნენ ისრაელის ღმერთისადმი, წინადაცვეთილთა რიგებს მაინც არ ეკუთვნოდნენ. მრავალი მათგანი მოექცა, და ამრიგად გაჩნდა ანტიოქიის ეკლესიის ბირთვი, რომელიც მალე ქრისტიანობის განვითარებისა და განსაკუთრებით, სახარების ქადაგების მეორე ცენტრი გახდა.

ანტიოქიის ეკლესია ორგანიზებულ იყო ბარნაბას მიერ: წარმოშობით კვიპროსელი, ის პირველი მოწოდების ერთ-ერთი უადრესი და მოშურნე გახლდათ. იერუსალიმის თემი, რომელიც თავიდან შეშფოთებული იყო წარმართთა ამ პირველი ნაკადით, ის საქმის მოსაგვარებლად ანტიოქიაში წარაგზავნა. ეს წარმატებული არჩევანი იყო. ბარნაბას გააჩნდა საკმაოდ ფართო თვალსაწიერი და გონება, რათა ჩაწვდომოდა მდგომარეობას და განეჭვრიტა ახალი თემის მომავალი. მან თანამშრომლობისთვის მიიმხრო სავლე, ახალმოქცეული მდევნელი, რომელიც მცირე ხნით ადრე თავის სამშობლოში, თარშიშში დაბრუნდა. მათი წყალობით მორწმუნეთა რიცხვმა ძალიან მალე მოიმატა. სწორედ ანტიოქიაში იწოდნენ პირველად იესუს მოწაფეები ქრისტიანებად, მესიის, ანუ ქრისტეს მიმდევრებად (14).

აქედან დაიწყო პირველი შორეული მოგზაურობა ქადაგების მიზნით. ეს საქმეც სავლეს და ბარნაბას მიენდო. ისინი ჯერ კვიპროსის კუნძულზე გაემგზავრნენ და მთლიანად მოიარეს იგი სალამინიდან პათამდე, სადაც პროკონსულმა სერიუს პავლემ, მათი სასწაულებით გაოცებულმა, ქრისტიანობა მიიღო. იქიდან ისინი გაემგზავრნენ მცირე აზიაში და დიდი ხანი დაჰყვეს პამფილიის, პისიდიისა და ლიკაონიის სხვადასხვა ადგილებში.

ისინი ჩერდებოდნენ ქალაქებში, სადაც ებრაული კოლონიები არსებობდა, შაბათობით მიდიოდნენ სინაგოგებში და იქ ქადაგებდნენ. ამ უკანასკნელს არასოდეს ჰქონია დიდი წარმატება ნამდვილ იუდეველებში, მაგრამ პროზელიტები, "ღვთისმოშიში ადამიანები", ანუ წარმართები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად აღიარებდნენ იუდაურ ერთღმერთობას, ხალისით იღებდნენ ქრისტიანობას. მათ შორის მრავალი მოექცა, როდესაც სინაგოგიდან განდევნილი სამოციქულო ქადაგება უშუალოდ მათდამი იქნა მიმართული.

ოთხი თუ ხუთი წლის გასვლის შემდეგ მქადაგებლები ანტიოქიაში დაბრუნდნენ; ყველა ქალაქში, სადაც კი იყვნენ, დააფუძნეს მცირე ქრისტიანული თემები, რომლებიც განცალკევებულნი იყვნენ ებრაული თემებისგან, და გადაეცნენ მათ მიერვე ხელდასხმულ უხუცესობას, ანუ პრესვიტერთა ხელმძღვანელობას.

სავლეს, რომელიც უკვე პავლედ იწოდებოდა, და მის თანამეგზურ ბარნაბას ეკლესია სიხარულით შეეგება. მათი ქადაგებით გამოწვეულმა მოქცევებმა, და რაც მთავარია წარმატებებმა, რომლებსაც მიაღწიეს მათ წარმართთა შორის, რა თქმა უნდა, უდიდესი ინტერესი აღძრა. მაგრამ ისინი მკაცრად სვამდნენ საკითხს, რომელიც სავარაუდოდ უკვე წამოჭრილი იყო, განსაკუთრებით ანტიოქიის ეკლესიაში: რა პირობებით შეიძლებოდა მიეღოთ წარმართობიდან ეს ახალმოქცეულები და იუდეველი პროზელიტები? საჭიროა თუ არა მოვთხოვოთ მათ ყველა რელიგიური წეს-ჩვეულების აღსრულება, რომელიც სავალდებულო იყო იუდეველთა მოდგმისთვის და, რაც მთავარია, უნდა დაქვემდებარებოდნენ თუ არა ისინი წინადაცვეთას? იყვნენ ადამიანები, რომლებიც არ იზიარებდნენ ამ შეხედულებას, და განსაკუთრებით (ასეთ პოზიციაზე იდგნენ) თვით მქადაგებლები (ე. ი. პავლე და ბარნაბა - "აპოკ." რედ.). მაგრამ რჯულის განუხრელმა შესრულებამ ასევე მრავალრიცხოვანი და გავლენიანი მომხრეები ჰპოვა. გაჩნდა უთანხმოება, რომელიც მოციქულთა მსჯავრსა და იერუსალიმში მყოფ "უხუცესობას" მიენდო. ანტიოქიიდან წმიდა ქალაქში წარგზავნილ იქნა დეპუტაცია, რომელშიც მონაწილეობას იღებდნენ პავლეც და ბარნაბაც.

მათ ჯერ მოუწიათ ბრძოლა პრინციპულ წინააღმდეგობასთან, რაც ასეთ გარემოში სრულიად გასაგები იყო. მაგრამ პირები, რომლებიც ეკლესიას მეთაურობდნენ, განსაკუთრებით პეტრე, იოანე და იაკობი, "ძმა უფლისა", მათ მხარეს დადგნენ და ამ აზრის სასარგებლოდ გადაწონეს.

როგორც ჩანს ამოსავალ წერტილს წარმოადგენდა ის აზრი, რომ რადგან იუდეველობაში პროზელიტები ყველგან იყვნენ ნამდვილ იუდეველთა გვერდით, თანაც ერთნიც და მეორენიც, სინაგოგებში დაიშვებოდნენ, ზუსტად ასევე ქრისტიანული ეკლესიებიც შეიძლებოდა მორწმუნეთა ორი კატეგორიისგან შემდგარიყო ქრისტიანობისკენ მოქცეულთაგან, რომელთაც არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება ჰქონდათ იუდეველობისადმი. ამ გადაწყვეტილების შესახებ ანტიოქიის ეკლესიას ეუწყა წერილით, რომელიც მას მიუტანეს იერუსალიმის ეკლესიის ორმა წევრმა: იუდა ბარსაბამ და სილამ (იხ. საქმე 15).

თითქოსდა ყველაფერი მოწესრიგდა, მაგრამ სინამდვილეში ასე როდი იყო. დამარცხდნენ რა პრინციპულ დავაში, მოსეს რჯულის იუდეველმა მოშურნეებმა მიმართეს მეორეხარისხოვანს. მათ ვერ მოახერხეს ხელი შეეშალათ ქადაგებისთვის წარმართთა შორის და მათ მიღებას თემში, - მაშინ ისინი ეცადნენ გამოეყოთ მათთვის განსაკუთრებული ადგილი. ერთ-ერთი პუნქტი, რომელშიც მთელი ძალით გამოვლინდა ებრაული მგრძნობელობა, იყო ტრაპეზის საკითხი.

ძველი წრთობის ისრაელიტებს ეზიზღებოდათ საკვების მიღება წინადაუცვეთელ წარმართებთან ერთად. ეს განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი იყო საქმისთვის, რადგან მთავარი, რაშიც გამოიხატებოდა ქრისტიანული თემის რელიგიური ცხოვრება, სწორედ საერთო ტრაპეზობა გახლდათ. რადგან ერთი თემის ერთგულთ არ შეეძლოთ ერთად ტრაპეზობა, იკარგებოდა ურთიერთობა, ირღვეოდა ერთობა. ასეთი შეხედულებების პირობებში ჩამოყალიბდებოდა არა ქრისტიანული ძმობა, არამედ რელიგიური საზოგადოება, რომელიც გამიჯნული იქნებოდა ორ ფენად, როგორც ეს იყო შემდგომ მანიქეველთა სექტაში.

იერუსალიმში, სადაც მთელი გარემო ებრაული იყო, საშიშროება არ იგრძნობოდა. შორსმჭვრეტელი პავლე სასოწარკვეთაში მოდიოდა იმის გამო, რომ თვით ანტიოქიაშიც კი წინადაცვეთილნი ემიჯნებოდნენ წინადაუცვეთელთ. როდესაც პეტრე სირიის დედაქალაქში ჩავიდა, პავლემ ის ჯერ თავის მხარეს მიიმხრო და დაარწმუნა მონაწილეობა მიეღო ტრაპეზში წინადაუცვეთელ ქრისტიანებთან ერთად. მაგრამ იუდეველთა პარტია მკაცრად ადევნებდა თვალყურს მოციქულთა მეთაურს.

იერუსალიმიდან გამოჩნდნენ იაკობის მსტოვრები, ანუ ისინი, ვინც თავს ასეთებად აცხადებდნენ, და აიძულეს იგი შეეცვალა თავისი მოქმედება. მისმა მაგალითმა მრავალზე იმოქმედა: თვით ბარნაბაც კი გაემიჯნა მეგობარს და თავის მოციქულებრივ თანამოღვაწეს. მაგრამ პავლე არ ნებდებოდა. ის ღიად გამოვიდა ეკლესიის დიდი სვეტის წინააღმდეგ და საკმაოდ მკვეთრ გამოთქმებში მას არათანმიმდევრულობა უსაყვედურა. ძნელი სათქმელია, როგორი იყო ამ შეტაკების უშუალო ადგილობრივი დასასრული. მხოლოდ ერთი რამ არის უეჭველი, - ბოლოს და ბოლოს ქრისტიანული საზოგადოების წყობაში იმარჯვა პავლეს შეხედულებებმა. ეს გარდაუვალი იყო. იუდეველთაგან მოქცევულნი ყველგან, გარდა პალესტინისა, სულ უფრო უმცირესობაში ექცეოდნენ. ქრისტიანობის გავრცელება, რომელმაც პირველი ბიძგი მათგან მიიღო, მათ გარეშეც აგრძელებდა თავის მსვლელობას.  

პავლემ თავისი ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი მიუძღვნა იმას, რათა მიეღწია ამ შედეგისთვის. ის მალევე გაემგზავრა მცირე აზიაში უკვე არა ბარნაბას თანხლებით, რომელთანაც ოდნავ დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდა ამასწინანდელი შეტაკებისა და კიდევ სხვა მიზეზთა გამო (იხ. საქმე 15:36-39), არამედ სილა, გამოჩენილი იერუსალიმელი ქრისტიანი, რომელიც, როგორც ჩანს, ძალიან განიმსჭვალა მისი იდეებით. ლიკაონიის გავლისას მან მიიზიდა ძვირფასი თანამშრომელი, ტიმოთე, რომლის მამა "ელინი" იყო, ხოლო დედა ებრაელი ჰყავდა. მან წინადაცვითა იგი, რადგან შეეძლო დამორჩილებოდა ვითარებათა მოთხოვნებს და არ სურდა საკუთარი თავისთვის ზედმეტი და არასაჭირო დაბრკოლებები შეექმნა. ფრიგიასა და გალატიაში ის მივიდა ტროადის პორტამდე მიზიაში დ აიქიდან მაკედონიაში გადავიდა; შემდეგ გარკვეული დრო დაჰყო ფილიპოსში, თესალონიკეში და სხვა ადგილებში, ზღვით მიაღწია ათენს, სადაც მცირე ხანი დაჰყო, და ბოლოს გაჩერდა კორინთოში, სადაც 18 თვე იცხოვრა (53-54 წწ.). ასეთი იყო მისი ე. წ. მეორე მისიონერული მოგზაურობა საიდანაც ის ზღვით ეფესოში გაემგზავრა. იქაც მცირე ხანი დაჰყო, და პალესტინის კესარიის გავლით ანტიოქიაში დაბრუნდა.

ის აქ მცირე ხნით დარჩა და მალევე შეუდგა თავის მესამე მოგზაურობას. მცირე აზიას რომ კვეთდა აღმოსავლეთიდან დასავლეთით, ის ეფესოში ჩავიდა, სადაც სამი წლით დასახლდა (55-57 წწ.). აქ ის შეხვდა ორ მხცოვან რომაელ ქრისტიანს, აკილას და პრისკილას, რომლებთანაც ის ადრე კორინთოშიც დარჩენილა თავისი წინა მოგზაურობის დროს. როგორც ჩანს, აკილა ცოლთან ერთად ქადაგებით არ იყო დასაქმებული. მაგრამ, ჯერ კიდევ პავლეს ჩამოსვლამდე მათ მოუწიათ ერთ ალექსანდრიელ იუდეველთან, აპოლოსთან გასაუბრება, რომელიც სახარებას ქადაგებდა, მაგრამ არ იცოდა სხვა ნათლობა იოანეს ნათლობის გარდა. მას ჰყავდა მოწაფეები, რომლებმაც პავლეს გავლენით ჩამოაყალიბეს ეფესოს ეკლესიის პირველდაწყებითი ბირთვი. ეს უკანასკნელი შემდგომში განვითარდა ჯერ სინაგოგაში ქადაგებით, შემდეგ კი სხვა ადგილებშიც. ამ დროს არა მარტო ეფესოში, არამედ აზიის პროვინციის (15) მრავალ სხვა ადგილშიც მოისმინეს სახარების ქადაგება. დასასრულს, მოციქულმა გადაწყვიტა კიდევ ერთხელ დაბრუნებულიყო სირიაში, ოღონდ წინდაწინ მოისურვა მოენახულებინა თავისი ქრისტიანული თემები მაკედონიასა და აქაიაში (16). მან გამოიზამთრა კორინთოში (57-58 წწ.) და შემდეგ გაზაფხულს მაკედონიის გავლით კიდევ ერთხელ გაიარა აზიის სანაპიროზე. დასასრულ გემით გაემგზავრა ფინიკიასა და პალესტინაში. ორმოცდა მეათე დღის დღესასწაულზე (58 წ.) ის იერუსალიმში ჩავიდა (17).

პავლე ქრისტიანობის აკვანს უბრუნდებოდა მრავალი წლის შემდეგ, რომელიც მან შეალია სახარების ქადაგებას შორეულ ქვეყნებში, სადაც პავლემდე არავინ მისულა. მან მცირე აზიის, მაკედონიისა და აქაიას უდიდესი ნაწილში დათესა მყარი და სიცოცხლისუნარიანი თემები. მისი წყალობით ისეთ დიდ ქალაქებში, როგორებიცაა - ეფესო, თესალონიკე, კორინთოსი და სხვები - აღმოცენდნენ თავიანთი ეკლესიები, რომლებიც აღვსილნი იყვნენ რწმენით, სიყვარულითა და შთაგონებით. ადვილი მისახვედრია, რა უღირდა მას ასეთი შედეგი; ის თვითონაც ახსენებს ამას ერთ-ერთ თავის ეპისტოლეში (კორინთ 11:12), სადაც მოგზაურობის სირთულეებთან ერთად, როგორიც იყო: შიმშილი, წყურვილი, ავაზაკთა თავდასხმები და გემის ჩაძირვები, - სხვადასხვა ხელისუფლებთანაც უწევდა შეტაკებები, რომლის შედეგადაც პავლე განიცდიდა: გამათრახებას, ქვებით ჩაქოლვას, ჯოხებით ცემას და სხვა. ამ ყველაფრის მეშვეობით მოციქული მოწამეობრივ ღვაწლსაც იყო შედგომილი. არავის არ უღვაწია იმდენი, არ გადაუტანია ასეთი ტანჯვა და განსაცდელი რწმენისთვის, როგორიც გადაიტანა პავლემ. მას იერუსალიმის დედა ეკლესიასთან მიჰქონდა ახალი თემების ერთგულების გამოხატულება და დიდი წყალობა, როგორც მათი სიყვარულის ნიშანი. მაგრამ ის სულაც არ იყო დარწმუნებული იმგვარ მიღებაში, როგორიც ეკუთვნოდა, და ეს წინათგრძნობა, როგორც მალე აღმოჩნდება, საფუძველს როდი იყო მოკლებული.

გამონაკლისობის სული, რომელსაც ათი წლის წინ შეეჯახა პავლეს მსოფლიო მისწრაფებები, ანტიოქიაში შეიძლებოდა დამარცხებულიყო; მაგრამ სულ სხვანაირად გახლდათ საქმე იერუსალიმში. მოციქულებმა დიდი ხნის წინ დატოვეს წმიდა ქალაქი. ყველა ადამიანი, ვისაც კი აქ მეტ-ნაკლებად შეეძლო მიეღო უფრო ფართე იდეები, როგორც ჩანს, მათ მიჰყვნენ, გადასახლდნენ ანტიოქიაში ან ქადაგებას მიჰყვეს ხელი ან კიდევ მისიონერულ საქმიანობას.

მარტო დარჩენილ ძველ კონსერვატორებს შეეძლოთ კიდევ უფრო განმტკიცებულიყვნენ თავიანთ მიმართულებაში. მათ სათავეში იდგა იაკობი "ძმა უფლისა", რომელიც ჯერ კიდევ მოციქულთა იერუსალიმში ყოფნის დროს სარგებლობდა დიდი პატივისცემით და მათთან ერთად ხელმძღვანელობდა ადგილობრივ ეკლესიას. ეს იყო საზოგადოდ აღიარებული სიწმიდის ადამიანი, ღრმად მორწმუნე, მაგრამ ძალიან მიჯაჭვული იუდაური ჩვეულებებისადმი. ის არ იყო განწყობილი იმისკენ, რაიმე დაეთმო მათ სავალდებულო შესრულებასთან დაკავშირებით. მისი თანამოაზრეების წრეში პავლეს სიახლეებს უფრო ითმენდნენ, ვიდრე აღიარებდნენ. აქედან მოდიოდა ის გავლენები, რომლებმაც ერთი წუთით გაჰყვეს ანტიოქიის თემი და გამოიწვიეს შეტაკება პეტრესა და პავლეს შორის. აქედანვე მიჰყვნენ პავლეს ნაკვალევს მცირე აზიასა და საბერძნეთში სხვადასხვა აგენტები, რომლებიც ცდილობდნენ პავლეს მიერ მოქცეული წარმართების ან პროზელიტების მობრუნებას სუფთა იუდეველობისკენ, და მათ ცინადაცვეთასაც; ხოლო ამისთვის რომ მიეღწიათ, ისინი ცდილობდნენ შეებღალათ წარმართთა მოციქულის ავტორიტეტი.

თავისი შემრიგებლური ტენდენციების ძალით მოციქულთა საქმეების წიგნის ავტორი მოკლედ ახსენებს ამ შეტაკებებს და კრიზისებს. მაგრამ იმ დროისთვის, რომელზეც ახლა ვლაპარაკობთ, მოციქულ პავლეს ექვსი ეპისტოლე უკვე მიმოქცევაში იყო შესული. ისინი ზუსტად გადმოცემენ მოვლენებს. ორ ეპისტოლეში თესალონიკელთა მიმართ, რომლებიც კორინთოდან დაიწერა მოციქულის ამ ქალაქში პირველი ყოფნის დროს, ჯერ კიდევ არაფერია ნათქვამი იუდეველობის მოშურნეთა მხრიდან წინააღმდეგობებზე. პავლე თავისი სულიდან სიყვარულს აფრქვევს საყვარელი მოწაფეების წინაშე; ის მათ ახსენებს იმ განსაცდელებზე, რომელთა გატანამ მას მოუწია ებრაელთა მხრიდან სახარების პირველი ქადაგების დროს. ეს გამოცდები არ დასრულდა: მაგრამ საჭიროა მათი მოთმინებით გადატანა. ის სიხარულით მიესალმება თესალონიკელთა ქცევას და განწყობას, ის ამაყობს მათით. ისინი მოცულნი არიან უფლის მოსვლის მოლოდინით: მოციქული პასუხობს მათ კითხვებს და ცდილობს მათ დამშვიდებას.

ამ იდილიურ წერილებს მოსდევს ეპისტოლე კორინთელთა მიმართ. ორივე მათგანი მოწმობს რომელიღაც უთანხმოების შესახებ, რომელიც მოხდა მოციქულსა და მის ახალმოქცეულთ შორის. ამ უკანასკნელებმა თავიანთი საქციელით საყვედურების არაერთი მიზეზი მისცეს მას, მაგრამ რაც ყველაზე მეტად აწუხებდა მოციქულს იყო ის, რომ მათ შორის ჩამოყალიბდა რამოდენიმე სკოლა, და მისი ავტორიტეტი ეჭვ ქვეშ დააყენეს. მის შემდეგ სხვა მქადაგებლებიც იყვნენ კორინთოში. მათ უფრო სრულყოფილი ცოდნა ჰპოვეს ვიდრე პავლემ, მაგრამ ის ხომ მხოლოდ საწყისი მარცვლებით უნდა დაკმაყოფილებულიყო. სხვებმა წარადგინეს რწმუნებულობანი, რომლებშიც ხოტბას ასხამდნენ დიდ მოციქულებს, რომლებთან შედარებით პავლე, მათი თქმით, მხოლოდ მეორეხარისხოვანი მისიონერი იყო. ამ ყველაფრისგან აღმოცენდა კორინთოს ეკლესიის გაყოფა: იყო მასში პავლეს პარტია, სხვები კი იმოწმებდნენ პეტრეს ავტორიტეტს, დანარჩენები თვით ქრისტეს.

მაგრამ ამ ეპისტოლეებში ჯერ კიდევ არაფერია ისეთი, საიდანაც შეიძლება დავასკვნათ, რომ მოციქულ პავლეს მეტოქეებმა კორინთოში გაავრცელეს იუდაისტური ტენდენციები. ტონი, რომლითაც ის ლაპარაკობს წინადაცვეთაზე და კერპშენაწირის ჭამაზე (1Кор. 7:17–24, 8–10), უფრო გვაფიქრებინებს, რომ პავლე ამ მხრივ თავს სრულიად მშვიდად გრძნობდა.

მაგრამ, ასე არ ყოფილა გალატიაში, სადაც პავლე უკვე თავის პირველივე მოგზაურობაში ქადაგებდა და სადაც ამის შემდეგ კიდევ ორჯერ იყო. აქ არსებობდა რამოდენიმე ქრისტიანული თემი, რომელთაც სრული საფუძველი ჰქონდათ უპირატესად ის საკუთარ ხელმძღვანელად მიეჩნიათ. იქვე გამოჩნდნენ იუდაური შეხედულების მქადაგებელი ქრისტიანებიც; მათ გამოუცხადეს გალატელებს, რომ პავლე - საეჭვო მოციქულია, და რომ მათი ცხონება მხოლოდ წინადაცვეთით თუ იქნება უზრუნველყოფილი. მიამიტმა გალატელებმა დაიჯერეს ეს და დაჰყვნენ იუდეველ ქრისტიანთა ქადაგებას. ეს რომ შეიტყო პავლემ სახელდახელოდ მისწერა მათ მგზნებარე ეპისტოლე, სადაც მისი გულისწყრომა მოწაფეთა უმეცრებას ებრძოდა მასში არსებული მამობრივი სიფაქიზით, რომლითაც ის გამსჭვალული იყო გალატელთა მიმართ. პავლე არ გამოირჩეოდა მომთმენი ხასიათით: იუდეველებს კარგად მოხვდათ გალატელთა მიმართ ეპისტოლეში.

აზრები, რომელთაც ის ამ ვითარებათა გამო საკმაო აღელვებულობით გადმოსცემს, მეორდება უფრო მშვიდ მსჯელობაში რომაელთა მიმართ მიწერილ ეპისტოლეში (რომ. 1-11. - ავტ. შენ.). ის დაიწერა კორინთოში ზამთრით, რომელიც წინ უსწრებდა პავლეს დაბრუნებას იერუსალიმში.

წარმართები და იუდეველები, ყველა - ცოდვილი, ერთნი რჯულ ქვეშ არიან, სხვები - მის გარეშე. იუდეველებს სხვა უპირატესობა არ გააჩნიათ წარმართების წინაშე, თუ არა ის, რომ არიან ღმრთის სიტყვის შემნახველები. ცხონება, გამართლება, ანუ ღმერთთან შერიგება, მოიპოვება მხოლოდ რწმენით. ეს არის აღთქმა, რომელიც აბრაამის დროიდან არის დადებული.

ცოდვა ადამითგან ბოგინობს, ხოლო ცოდვის მიერ სიკვდილი. ამრიგად იესუ ქრისტეს მეშვეობით, რომელიც არის ახალი ადამი, გვეძლევა მაცოცხლებელი მადლი. მოსეს რჯული, ოდითგანვე უძლური, უფრო იმიტომ შექმნილი, რათა ადამიანები შესულიყვნენ ცოდვაში, ვიდრე გაემართლებინა ისინი, ახლა გაუქმებულია და შეცვლილია ქრისტეს რჯულით, თავისუფლების რჯულით, რომელიც მხოლოდ ქრისტეს მიმდევრობისადმი ვალდებულებაშია გამოხატული.

ეს საღვთისმეტყველო სწავლება ერთდროულად აუქმებს მოსეს მთელ რჯულმდებლობას, უარყოფს არა მარტო მის აუცილებლობას, არამედ სარგებლობასაც. რჯული არაფერს ემსახურება, არანაირი სარგებლობა არ არის იუდეველად ყოფნა. აქ მოც. პავლე აწყდება არსებით საკითხს, როგორია ამჯერად ისრაელის მდგომარეობა? თავისი ეროვნული გრძნობისდა მიუხედავად, რომელიც ჯერ კიდევ ძლიერია, მოციქული, დაუყოვნებლივ აცხადებს, რომ ისრაელის როლი დასრულებულია ან შეწყვეტილია. ღმერთი, განრისხებული მისი ურწმუნობით, განუდგა მას; აწ აღთქმა ეძლევა წარმართებს. ისრაელი წააგავს მომტვრეულ ზეთისხილის რტოს, მის ადგილას დამყნობილია წარმართობა. თუმცა, მოვა დრო, როდესაც ღმრთის ერის ნატამალი მაინც მიიღებს თავის წილ მემკვიდრეობას.

ეს მოწოდება, რომელიც მიმართული იყო რომაელი ქრისტიანებისადმი და მაშინათვე გადაეცა სხვა ქრისტიანულ ეკლესიებს, სავარაუდოდ, იერუსალიმშიც მივიდა პავლეს იქ მისვლამდე. მისი მტრის თვალსაზრისით ეს იყო რწმენისგან განდგომა (18); ის უარყოფდა ყველაფერს: რჯულს, წინადაცვეთას, ცხოვრების იუდაურ წესს, ღმრთის ერის ღირსებას. იოლი წარმოსადგენია, როგორი მიღება ელოდა მას წმიდა ქალაქში.

ამ წუთში ეროვნული გრძნობა ძალზედ აგზნებული იყო. ხარბი და უხეში პროკურატორების მმართველობა სულ უფრო აქეზებდა ამ დაუმორჩილებელ ხალხს იმპერიის წინააღმდეგ. სამღვდლო წოდება, რომელიც უძლური იყო გამკლავებოდა ზილოტების ფანატიზმს, გრძნობდა, რომ მისი ავტორიტეტი ეცემა; ძნელად შესაკავებელი აღშფოთება განუწყვეტლივ ბუყბუყებდა ტაძრის ირგვლივ, ამბოხი მწიფდებოდა.

რა თქმა უნდა, ქრისტეს მოწაფეები, რომლებიც თავიანთ სასოებაში იყვნენ შთანთქმულნი, არ ეძლეოდნენ ამგვარ უკიდურესობებს; მაგრამ როგორ შეეძლოთ მათ შეერნარჩუნებინათ თავშეკავება ამ ძლიერ აბობოქრებულ გარემოში?

მეგობრებთან შეხვედრის შემდეგ, ჩამოსვლის მეორე დღესვე, პავლე იაკობს ეწვია, სადაც მას მხცოვანთა კრებული დახვდა. პავლემ მოუთხრო მას თავისი სამოციქულო მოგზაურობისა და მისი მიერ დაფუძნებულ ეკლესიების შესახებ, და უეჭველად გადასცა მათ ფული, რომლებიც დედა ეკლესიის სასარგებლოდ შეიკრიბა. როდესაც დაასრულა, მას ჯერ მიულოცეს, შემდეგ კი მისი ყურადღება მიაპყრეს იუდეველთაგან მოქცეულთა დიდ რაოდენობას (19), რჯულისადმი მათ უჩვეულო ერთგულებას და იმ ცუდ სახელს, რომლითაც მათ შორის თვითონვე სარგებლობდა. ეს ჭორები რომ გაფანტულიყო, საჭირო იყო მხოლოდ ერთი საშუალება, კერძოდ - მიცემულ ყოფილიყო საოცარი მტკიცებულება, რომ მას ცილი დასწამეს და, რომ ის რჯულის ერთგული შემსრულებელი გახლდათ.

პავლე, რომელმაც დაიტოვა უფლება ყველაფერი ყოფილიყო ყველასთვის, ასეთ გამოსავალს დასჯერდა. ოთხ ერთგულთან ერთად, რომელთაც ნაზორეველობის აღთქმა ჰქონდათ მიცემული, მან თავი გადაიპარსა და მათთან ერთად რჯულიერი განწმენდის მოთხოვნებს დაემორჩილა, ხოლო ტაძარში მათთან ერთად მთელი რიგი განსაკუთრებული რიტუალებიც აღასრულა; ეს უკანასკნელი შვიდი დღე უნდა გაგრძელებულიყო და დამთავრებულიყო მსხვერპლშეწირვით. რომაელთა მიმართ ეპისტოლეს ავტორი, რომელიც ასე გადაჭრით დაემშვიდობა მოსეს რჯულს, საკუთარ მხრებზე კვლავ მის სიმძიმეს განიცდიდა.

გამოცდა დასასრულს უახლოვდებოდა, და ღმერთმა უწყის, რა მოხდებოდა, პავლე რომ კვლავ მათ შორის აღმოჩენილიყო, რომელთა მოთხოვნითაც ის რჯულის წესებს დაექვემდებარა, მაგრამ უეცრად მოვლენებმა სულ სხვა მიმართულება მიიღო. თუკი პავლეს ამრეზით უყურებდნენ ზილოტი-ქრისტიანები, იოლი წარმოსადგენია, როგორი გრძნობები უნდა ჰქონოდათ იმ ზილოტებს, რომლებიც იუდეველებად დარჩნენ. ეს უკანასკნელები, როგორც კი მათ ტაძარში პავლე იხილეს, ძლიერ აბობოქრდნენ. პავლეს სიკვდილი ემუქრებოდა, მაგრამ რომის გარნიზონის მეთაურმა მას მცველები მიუჩინა, ფანატიკოსების ბობოქრობისგან დაიცვა და უმეტესი უსაფრთხოებისთვის კესარიაში პროკურატორ ფელიქსთან გააგზავნა. იქ იუდაური სამღვდლო წოდების მეთაურებმა მასზე ფორმალური საჩივარი მიიტანეს, მაგრამ წარუმატებლად. ბოლოს და ბოლოს, მისი განცხადების შემდეგ, რომ რომის მოქალაქეა, და აქვს უფლება წარდგეს თვით იმპერატორის მსჯავრის წინაშე, პავლე რომში გააგზავნეს, თუმცა კესარიაში ორი წლით შეყოვნდა.

ამრიგად პავლემ გაექცა შინაგან არეულობას და საზოგადო რწმენის დაცვის პოზიციაში ჩადგა. როგორც იესუ, მას რომის ხელისუფლების წინაშე ბრალი მისმა თანამემამულე ებრაელებმა დასდეს.

სხვათა შორის, ამ უკანასკნელთ ქრისტიანები უკიდურესად სძულდათ. თვით იაკობმა, იუდაური წესების მიმყოლმა იაკობმა, იუდაური ეკლესიის მეთაურმა, მათი ძალა საკუთარ თავზე იგრძნო. 62 წელს მღვდელმთავარმა ანა-მცირემ, ისარგებლა რა პროკურატორ ფესტის სიკვდილით, რამოდენიმე სხვა ქრისტიანთან ერთად იაკობიც, როგორც რჯულის დამრღვევი, სინედრიონის სასამართლოს წარუდგინა. მას ჩაქოლვა მიუსაჯეს, რაც აღასრულეს კიდეც.

ვისარგებლოთ შიდა უთანხმოების ამ წუთიერი შესვენებით, რათა ანგარიში ჩავაბაროთ საკუთარ თავს, თუ როგორი იყო ქრისტიანთა თვალსაზრისი ძველ ებრაულ რელიგიასთან და ახალ ელემენტთან დაკავშირებით, რომელიც მასში სახარებამ შეიტანა.