საუბრები ბიბლიაზე - ბიბლიის 101 მოჩვენებითი შეუსაბამობა - აპოკალიფსისი

ყურანი, რომელიც ჭეშმარიტების ბოლო ინსტანციაა მუსლიმთა შორის, აღიარებს ბიბლიის ავტორიტეტს, ეთანხმება მას სრულიად, უკიდურეს შემთხვევაში მეშვიდე-მეცხრე ასწლეულებში. წაიკითხეთ შემდეგი სურები:

სურა ძროხა 2:136 უთითებს, რომ არ არსებობს განსხვავება წინმსწრობ წერილებსა და იმათ შორის, რომელთა შესახებაც ყურანი ლაპარაკობს: "... იმაში, რაც ჩვენ ციდან მოგვეცა, და რაც მიეცა ... ისას... ჩვენ მათ შორის არაფერს ვასხვავებთ..."

სურა იმრანის ოჯახი. 3:2-3 აგრძელებს: "ალლაჰმა... გადმოაგზავნა თორა და სახარებები".

სურა ქალები 4:136 კიდევ უფრო შორს მიდის და მუსლიმებს აფრთხილებს: "... გწამდეთ ... წერილის, რომელიც მან უფრო ადრე გამოაგზავნა..."

სურაში ტრაპეზი 5:46-47 ჩვენ ვპოულობთ პირდაპირ მოწოდებას ქრისტიანთადმი ერწმუნონ თავიანთ წერილს: "და გავაგზავნეთ ჩვენ მათ კვალზე ისა, მარიამის ძე, იმის ჭეშმარიტების დადასტურებით, რაც მანამდე თორაში იყო გამოგზავნილი, და ვუბოძეთ ჩვენ მას სახარება, რომელშიც არის ხელმძღვანელობა და ნათელი, იმის ჭეშმარიტების დადასტურებით, რაც მანამდე თორაში იყო გამოგზავნილი, და სახელმძღვანელოდ იყო ბოძებული ღვთისმოშიშთათვის. დაე სახარების მფლობელებმა განსაჯონ იმის მიხედვით, რაც მასში ალლაჰმა გამოაგზავნა. ხოლო ვინც იმის მიხედვით არ განსჯის, რაც ალლაჰმა გამოაგზავნა, ასეთები არიან გარყვნილები".

და კვლავ სურაში ტრაპეზი 5:68 ვპოულობთ ანალოგიურ მოწოდებას: "... ო კაცნო წერილისა! თქვენ არაფერს ეყრდნობით, სანამ არ დაამყარებთ თორას და სახარებას, და იმასა, რაც თქვენი უფლისგან გებოძათ".

ძველი და ახალი აღთქმის ავტორიტეტულობისა და სინამდვილის ჭეშმარიტება რომ დავამტკიცოთ, მოდი გადავშალოთ სურა 10:94, სადაც მუსლიმებს ურჩევენ მიმართონ ბიბლიას საკუთარ წერილში რაიმე ეჭვის გაჩენის შემთხვევაში: "თუკი შენ ეჭვებ იმას, რაც ჩვენ გამოგიგზავნეთ, ჰკითხე მათ, ვინც წერილს შენამდე კითხულობდა. მოვიდა შენთან ჭეშმარიტება შენი უფლისგან; ნუ იქნები მერყევი!" იგივე რჩევა მეორდება სურა 21:7-ში, იმ მიზნით, რათა განსაკუთრებული ყურადღება მიეპყრეს იმას, რაც მასშია ნათქვამი: "შენამდეც ვაგზავნიდით მხოლოდ ადამიანებს, რომელთაც შთავაგონებდით; მაშ ჰკითხეთ შეხსენების კაცებს, თუკი თქვენ არ იცით!"

და ბოლოს, სურაში ობობა 29:46 მუსლიმებს სთხოვენ ეჭვი არ შეიტანონ ქრისტიანთა წერილის ავტორიტეტულობაში: "ნუ ეკამათებით წიგნების მფლობელებს, თუ სხვა უკეთესი არ გაქვთ, გარდა იმათი, ვინც უსამართლოა, და უთხარით: "ჩვენ ვირწმუნეთ ის, რაც გამოგვეგზავნა ჩვენ და გამოგეგზავნათ თქვენ. ჩვენი ღმერთი და თქვენი ღმერთი ერთია, და ჩვენ მას მივენდობით".

თუკი რაიმე გასაგებია ამ სურებში, ეს არის ის, რომ ყურანი დაბეჯითებით იწონებს და მხარს უჭერს თორასა და ახალი აღთქმის ავტორიტეტულობას, როგორც ღმრთის ჭეშმარიტ გამოცხადებას. და ეს სრულიად შეესაბამება იმას, რისიც სწამთ ქრისტიანებს.

ფაქტობრივად, ყურანში მინიშნებაც კი არ არის მის წინამორბედ წერილთა დამახინჯებაზე ან წინააღმდეგობაზე მათში. ყურანი მართლაც საბოლოო და დასრულებული გამოცხადება რომ იყოს, და წარმოადგენდეს ყველა ადრინდელი გამოცხადების ბეჭედს (რისი პრეტენზიაც აქვთ მუსლიმებს) ყურანის ავტორი ცალსახად გააფრთხილებდა მკითხველებს მისი წინამორბედი წერილების დამახინჯების შესახებ. მაგრამ ჩვენ ერთ მინიშნებასაც კი ვერ ვპოულობთ წინააღმდეგობებზე ბიბლიაში, არაფერი რომ არ ვთქვათ დამახინჯებებზე.

მაგრამ არიან მუსლიმები, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ სურა 2:140-ზე დაყრდნობით შეიძლება გაკეთდეს დასკვნა იმის შესახებ, რომ იუდეველებმა და ქრისტიანებმა დაამახინჯეს თავიანთი წერილები. ეს აიატი ებრაელებთან დაკავშირებით ამბობს: "... ვინ არის იმაზე ურჯულო, ვინც დამალა ალლაჰის მოწმობანი?" მაგრამ მაინც ტექსტში არაფერია ნათქვამი იმაზე, რომ იუდეველებმა და ქრისტიანებმა დაამახინჯეს თავიანთი წერილი. ტექსტში ლაპარაკია იმაზე, რომ განსაზღვრულმა იუდეველებმა დაფარეს "ალლაჰის მოწმობანი". სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოწმობები ჯერაც იქაა (ამის ძალით ზემოთხსენებული სურები მუსლიმებს მოუწოდებენ პატივი მიაგონ ადრინდელ წერილებს), თუმცა ამ მოწმობის მიმდევრებმა ისინი დაფარეს. ასე რომ მოცემული აიატის მოწოდების აზრი მდგომარეობს ალლაჰის მოწმობის ფაქტიურ აღიარებაში, რომელიც იუდაურ გარემოშია დაფარული.

გავაგრძელოთ მსჯელობა. ქრისტიანულ წერილზე მუსლიმური წერილი აზრსაც კი არ უშვებს, რომ ღმერთს შეეძლო შეეცვალა თავისი სიტყვა. ის არ ცვლის თავის გამოცხადებებს. სურა იუნუსი 10:64 ამბობს: "... არ არსებობს ცვალებადობა ალლაჰის სიტყვებში..." იგივე აზრია განმეორებული სურაში კაფი 50:28: "არ იცვლება ჩემი სიტყვა..." ბიბლიაში იოლად ვიპოვით საკმაო რაოდენობის მოწმობებს ღმრთის სიტყვათა უცვალებლობის შესახებ, მაგალითად, მეორე რჯულის წიგნში 4:1-2; ესაია 8:20; მათე 5:17-18; 24:35 და გამოცხადება 22:18-20.

თუკი ეს თემა ასე ხშირად არის წამოწეული, როგორც ბიბლიაში, ასევე ყურანში, მაშინ ძალიან საეჭვოა, წერილში არსებობდეს იმდენი რაოდენობის წინააღმდეგობა, რომლებიც, როგორც მუსლიმები ამტკიცებენ, მათ ქრისტიანულ წერილში უპოვიათ.

მაშ, რა ვუყოთ ახლა იმ წინააღმდეგობებს, რომლებიც, როგორც მუსლიმები ამბობენ, იპოვეს მათ ბიბლიაში?

ყურადღებით თუ განვიხილავთ წინააღმდეგობებს, რომლებზეც მუსლიმები უთითებენ, დავინახავთ, რომ მრავალი ამ შეცდომათაგან სულაც არ არის ასეთი, არამედ ან კონტექსტის ვერგაგების შედეგია, ან კიდევ, უბრალოდ, გადამწერთა შეცდომაა.

პირველი იოლი ასახსნელია, მაშინ როდესაც მეორე სახის შეცდომები უფრო დეტალურ დაკვირვებას ითხოვენ. არანაირ ეჭვს არ იწვევს ის ფაქტი, რომ ძველი აღთქმის წიგნები დაიწერა 17-ე და მე-5 ასწლეულებს შორის ქრ. შ.-მდე, თანაც იმ დროისთვის მისაწვდომ ერთადერთ მასალაზე - პაპირუსზე, რომელიც საკმაოდ სწრაფად ფუჭდებოდა და ხელნაწერები მუდმივ გადაწერას ითხოვდა. დღეს ჩვენ ვიცით, რომ ძველი აღთქმის წიგნების უდიდესი ნაწილი 3000 წლის განმავლობაში ხელით იწერებოდა, შემდეგ კი ახალი აღთქმაც ექვემდებარებოდა მუდმივ გადაწერას მთელი მომდევნო 1400 წლის განმავლობაში, სხვადასხვა ქვეყნების იზოლირებულ საზოგადოებებში, სხვადასხვა კონტინენტებზე და მაინც, ისინი ძირითადად უცვალებელნი რჩებოდნენ.

დღეს პოულობენ იმ დროთა ხელნაწერებს, რომლებიც ადასტურებენ წმიდა წერილში გადმოცემულ ფაქტებს, და ჩვენ გვაქვს ამგვარი დოკუმენტების მთელი კოლექცია. რაც შეეხება ახალი აღთქმის ხელნაწერებს, ჩვენს განკარგულებაშია 5300 ხელნაწერი ან ხელნაწერთა ფრაგმენტები ბერძნულ ენაზე, ვულგატის 10 000-მდე ხელნაწერი, და ყველაზე უმცირესი 9300 სხვა ადრინდელი ხელნაწერი.

საზოგადოდ და მთლიანობაში  ჩვენ გვაქვს ახალი აღთქმის 24000-ზე მეტი ხელნაწერი ან ფრაგმენტი. მართლაც შთამბეჭდავი ციფრია და არჩევანიც საკმაოდ დიდია, არა? საბოლოო ჯამში ეს ჩვენ გვაძლევს უფრო მეტ მასალას, ვიდრე აუცილებელია ნებისმიერი არსებული ვარიანტის აღსაწერად. განსხვავებულ წაკითხვათა აღმოცენების შემთხვევაში, სქოლიოებში შეგვიძლია ვიპოვოთ მასალა, რომელიც ადასტურებს ტექსტის სხვა ადგილების გამომრიცხველ ან დამმოწმებელ ადგილებს. და ამ სისტემას არანაირად არ შეაქვს ბიბლიაში რაიმე გადახრა.

მაგრამ მაინც, მიუხედავად ამისა, მრავალი ქრისტიანი იოლად ეთანხმება ძველი და ახალი აღთქმის "გადამწერთა შეცდომების" არსებობას. რა თქმა უნდა, ნებისმიერი წიგნის ტექსტის გადაწერის დროს შემთხვევითი კორექტურული შეცდომებისგან არავინაა დაზღვეული: იქნება ეს წმიდა თუ საერო წერილი. მაგრამ, ყოველივე ამისდა მიუხედავად, ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებულნი ვიყოთ იმაში, რომ ბიბლიის ყოველი წიგნის ორიგინალური ხელნაწერი, არის რა ღმრთითშთაგონებული, არანაირ შეცდომებს არ შეიცავდა. წიგნთა ამ ორიგინალურმა ხელნაწერებმა ჩვენამდე იმიტომ ვერ მოაღწია, რომ ისინი ძალიან, ძალიან დიდი ხნის წინ იყვნენ დაწერილნი.

გადაწერაზე პასუხისმგებელი ადამიანები (მწერლები ან გადამწერლები), როგორც წესი, უშვებდნენ ორი სახის კორექტურულ შეცდომას. ეს შეცდომები კარგად არის ცნობილი და აღწერილია ხელნაწერთა ანალიზის სფეროს ექსპერტების მიერ. ერთ-ერთ მათგანს უშუალო კავშირი აქვს საკუთარ სახელთა დაწერილობასთან (განსაკუთრებით გადამწერთათვის უცხო სახელებთან) და მეორე - რიცხვებთან. შეცდომათა სწორედ ეს ორი სახეობა უდევს საფუძვლად არგუმენტებს ხელნაწერებში მსგავსი შეცდომების არსებობის შესახებ. ხელნაწერთა ორიგინალები სავსენი რომ ყოფილიყვნენ წინააღმდეგობებითა და შეუსაბამობებით, ჩვენ მაშინვე შევნიშნავდით ამას მოვლენათა გადმოცემებში, რომლებიც წერილშია აღწერილი (Archer, Gleason, L.,  Encyclopedia of Bible Difficulties, 1994 Revised Edition, 1982, Zondervan Publishing House, p. 221–222).

მაგრამ, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ხელნაწერთა არც ერთი დადასტურებული ვარიანტი, რომელსაც ჩვენამდე მოუღწევია, არ ცვლის ბიბლიის დოქტრინას. უკიდურეს შემთხვევაში, წმიდა წერილი, ცნობილ დონემდე, შემკავებელ გავლენას ახდენდა ტექსტის გადაცემის საკითხში.

რადგან ღმერთს არსად მოუცია დაპირება წერილის უზადო გადაცემის შესახებ, აუცილებელია ვთქვათ, რომ ღვთითშთაგონებული იყო მხოლოდ ის ტექსტი, რომელიც საკუთარი ხელით იყო დაწერილი ორიგინალური დოკუმენტების ავტორთა მიერ. ასევე მხარი უნდა დავუჭიროთ ტექსტოლოგიის ან ტექსტის კრიტიკული შესწავლის არსებით აუცილებლობას, როგორც ნებისმიერი შეცდომის განსაზღვრის საშუალებას, რომლებიც შესაძლოა შეპარულიყვნენ ტექსტში მისი გადაცემის პროცესში. მაგრამ მეცნიერების მოცემული განყოფილების დასკვნა მდგომარეობს იმაში, რომ ებრაული და ბერძნული ტექსტი გასაოცრად კარგად არის შენარჩუნებული, ასე რომ ჩვენ სრულიად საფუძვლიანად შეგვიძლია აღვნიშნოთ ღმრთის საკვირველი წინდახედულობა მოცემულ საკითხში. ჩვენ ასევე საფუძვლიანად ვამტკიცებთ, რომ წმიდა წერილის ავტორიტეტი არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება დაექვემდებაროს ეჭვს იმის გამო, რომ ასლები, რომელთაც დღეს ვფლობთ, შეუძლებელია იყონ აბსოლუტურად უშეცდომონი.

ზუსტად ასევე არ არსებობს სრულყოფილი თარგმანებიც, ამიტომაც წერილის ყველა თარგმანი - ეს კიდევ ერთი განზე გადადგმული ნაბიჯია ხელნაწერთა ორიგინალებისგან. მიუხედავად ამისა, ლინგვისტების დასკვნით, უკიდურეს შემთხვევაში ინგლისურად მეტყველი ქრისტიანები, საკმაოდ კარგად და საკმარისად არიან მომარაგებულნი შესანიშნავი თარგმანებით და, შედეგად, არა აქვთ მიზეზი დაეჭვდნენ იმაში, არის თუ არა მათთვის მისაწვდომი ღმრთის სიტყვა. მართლაც, წერილში ძირითადი იდეების არსებული ხშირი განმეორებებისა და სულიწმიდის მუდმივი მოწმობების გამო ქრისტეში და მის მიერ, ვერანაირ თარგმანს ვერ ძალუძს იმდენად შეცვალოს წმიდა წერილი, რომ მას არ შეეძლოს "შენი გაბრძნობა, ... რათა ცხონდე ქრისტე იესუს რწმენით" (2 ტიმ. 3:15).

ყოველივე ზემოთთქმულის გათვალისწინებით, მოდი შევხედოთ მაგალითებს, რომლებსაც იმოწმებს შაბირ ალი თავის ბროშურაში, რათა დავრწმუნდეთ, გაივლის თუ არა წმიდა წერილი გამოცდას ავტორიტეტულობაზე.

თავისი ბროშურის "ბიბლიის 101 აშკარა წინააღმდეგობა" მეორე მხარეზე, შაბირ ალი აცხადებს: "გადაწყვეტილება მიღებულია! გაამრავლეთ ეს ბროშურა და აცნობეთ ხალხს ჭეშმარიტება".

ჩვენ, ამ წიგნის ავტორები, ხალისით შევასრულებთ ბ-ნ ალის ამ თხოვნას. და, თუმც ბუკვალურად არ დავიწყებთ მისი სიტყვების კოპირებას, დავაფიქსირებთ მის მოჩვენებით წინააღმდეგობებს და შევაფასებთ მათ. გარდა ამისა, უარყოფათა დახმარებით გავაკეთებთ იმას, რისკენაც მოუწოდებს შაბირი: ვაცნობებთ ხალხს ჭეშმარიტებას! ჩვენ ვაჩვენებთ მათ ბიბლიის მტკიცე საბუძველს, რომელიც არის კიდევაც ჭეშმარიტება. შეადარეთ, გეთაყვა, ის, რასაც ამბობს ალი, და ის უარყოფანი, რომელსაც თქვენ იპოვით ჩვენს წიგნში.

თქვენ დაინახავთ, რომ გარკვეული კითხვები შეიცავენ ერთზე მეტ პასუხს. ეს ასე შეგნებულად გაკეთდა, რათა ვაჩვენოთ ბიბლიურ ტექსტში არსებულ განსახილველ პრობლემათა შემეცნების განსხვავებული გზები.

ეს აშკარა წინააღმდეგობად გამოჩნდება, თუკი ორივე მტკიცებულება სიმართლე არ აღმოჩნდება. ეს ამბავი დავითის მმართველობის მიწურულს მოხდა, როდესაც მან გადახედა თავის ბრწყინვალე გამარჯვებებს, რომლითაც ქანაანის, ასურეთის და ფინიკიის სამეფოები ისრაელის ვასალ სახელმწიფოებად აქცია. ის თავის მიღწევებს დიდი სიამაყითა და თვითაღტაცებით უყურებდა, და ღმრთის წყალობაზე მეტად შეიარაღებასა და ჯარებზე ფიქრობდა. ამიტომაც ღმერთმა გადაწყვიტა, რომ დადგა დრო დავითი მუხლზე დაეჩოქებინა, რათა კვლავ შეეხსენებინა მისთვის ღმრთის წყალობა. აქედან გამომდინარე, ღმერთმა დაუშვა, რათა დავითს დაეწყო ეს აღწერა, მისი შედეგი რომ ენახა, რადგან ერთადერთი შედეგი, რაც კი ამ აღწერას შეიძლებოდა გამოეწვია, ეროვნული თავდაჯერებულობის გაბუქება უნდა ყოფილიყო (რომლის შესახებაც აფრთხილებდა მას იოაბი, როდესაც აღწერის წინააღმდეგ გამოდიოდა - იხ. 1 პარ. 21:3). როგორც კი აღწერა დასრულდა, ღმერთმა ერი საშინელი წყლულით მოსწყლა, რამაც ადამიანთა უდიდესი დანაკარგები გამოიწვია (ფაქტობრივად, მე-2 მეფეთა 24:15-ის თანახმად, ისრაელში 70 000 ადამიანი დაიღუპა).

მაგრამ რა შუაშია აქ სატანა? რაში სჭირდებოდა მას ამ საქმეში ჩართვა (იხ. 1 პარ. 21:1), თუკი ღმერთმა უკვე აღძრა დავითი მის აზრებში გაჩენილი ამ უგუნური საქციელის აღსასრულებლად? მიზეზი მხოლოდ და მხოლოდ ბოროტგანზრახვაა, რადგან მან იცოდა, რომ ეს აღწერა ღმერთს არ ესათნოვებოდა (1 პარ. 21:7-8), და სწორედ ამიტომაც უბიძგა მან დავითს ამ საქმის აღსასრულებლად.

და ამაშიც არაფერია ახალი, რადგან ბიბლიაში სხვა მრავალი შემთხვევებიც არის აღწერილი, როდესაც უფალი და სატანა (ცალ-ცალკე) ჩართულნი არიან სულთა გამოცდებში:

ა) იობის წიგნის პირველ და მეორე თავებში ჩვენ ვხედავთ, თუ როგორ ეპაექრება ღმერთის სატანას, და ნებას აძლევს მას გამოსცადოს იობი. ღმრთის მიზანი - იობის რწმენის განწმენდაა; ამ განსაცდელით ღმერთმა განამტკიცა იობის ხასიათი, რადგან საშუალება მისცა მას უბედურებები დაეძლია. სატანის განზრახვა კი ყოველთვის ბოროტია - მას სურდა იობისთვის რაც შეიძლებოდა მეტი ზიანი მიეყენებინა, რათა საბოლოოდ უარი ეთქვა რწმენაზეც და ღმერთზეც.

ბ) ზუსტად ასევე, ღმერთი და სატანა (ცალ-ცალკე) ჩართულნი არიან ქრისტიანთა დევნაში (იხ. 1 პეტ. 4:19 და 5:8). აქაც, ღმერთის მიზანი - ქრისტიანთა რწმენის გამოცდა და განმტკიცებაა, რათა მისცეს მათ შესაძლებლობა ამ ცხოვრებაშივე მიიღონ მონაწილეობა ქრისტეს ვნებებში, რათა შემდეგ, ცათა სასუფეველში მარადის იხარონ უფალ იესუსთან ერთად (1 პეტ. 4:13-14). სატანის მიზანი კი მათი (ქრისტიანების) შთანთქმაა (1 პეტ. 5:8), ან კიდევ მათი დაუძლურება და დამწუხრებაა, რასაც უკიდურესი დევნულებები იწვევს და მით სასოწარკვეთილებაში აგდებს ადამიანს.

გ) ღმერთმა დაუშვა, რათა იესუს გაევლო სამი განსაცდელი თავისი მიწიერი მსახურებისას. ეს სატანასაც სურდა. მაგრამ ღმერთის მიზანი ამ საცდურებში იყო ის, რომ ქრისტეს სრულად უნდა გაემარჯვა მაცდურზე, რომელმაც პირველი ადამი შეაცდინა და დაცემამდე მიიყვანა. სატანის მიზანი კი მაცხოვრის განშორება იყო თავისი მესიანური მიზნისგან.

დ) პეტრეს მიერ ქრისტესგან სამგზისი უარყოფით, რაც მღვდელმთავრის ეზოში მოხდა, იესუმ პირადად მიუთითა ორივე ჩართული მხარის მიზნებზე, როდესაც თქვა: სიმონ, სიმონ! აჰა, სატანამ დააპირა თქვენი გაცხრილვა, როგორც ცხრილავენ ხორბალს. მაგრამ მე ვილოცე შენთვის, რათა არ შემცირდეს შენი რწმენა; და როცა მოიქცევი, განამტკიცე შენი ძმები" (ლკ. 22:31, 32).

ე) და ბოლოს, თვით ჯვარცმა ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია იმისა, თუ როგორ განაგებენ განსაცდელს ღმერთი და სატანა. სატანის მიზანი ცხადი ხდება, როდესაც იუდას გულს მზაკვარებითა და სიძულვილით აღავსებს (იოანე 13:27), რამაც ის იესუს გამცემლობამდე მიიყვანა. მაგრამ უფლის ჩანაფიქრი ჯვარცმაში ის იყო, რომ იესუს, დასაკლავ კრავს, თავისი სიცოცხლე მიეცა მრავალთა საცხოვნებლად, რათა ცოდვილ ადამიანებს კიდევ ერთხელ მისცემოდათ იმ ურთიერთობით ტკბობის შესაძლებლობა, რომლებიც მათ დასაბამში, ედემის ბაღში დაკარგეს, და ისინი შევიდნენ კიდეც იმ ურთიერთობებში, რომლებიც ამიერიდან (ქრისტეს ჯვარცმისა და მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ) მარადიულია.

ამრიგად, ჩვენ გვაქვს ხუთი მაგალითი იმისა, თუ როგორ განაგებენ უფალი და სატანა განსაცდელებს, სადაც ჩანს, რაოდენ განსხვავებული მოტივები ამოძრავებს თითოეულ მათგან. სატანის მოტივი ამ მაგალითებში (და ყველგან), დავითის აღწერის ჩათვლით, მხოლოდ ბოროტგანზრახვაა. უფალთან მიმართებაშიუ კი ყველა ეს შემთხვევა სულ სხვა მოტივებს ააშკარავებს. უფლის კეთილი განზრახვაა იხილოს ადამიანთა საბოლოო გამარჯვება, თანაც გაზარდოს გამოსაცდელი ადამიანის სარგებლობა და სულიერი სიმტკიცე. ყოველ შემთხვევაში სატანის წარმატებულობა მუდმივად შეზღუდული და ხანმოკლეა, მაშინ როდესაც ღმრთის მიზანი ბოლოში ყოველთვის დადებია და მისი საქმე ყოველთვის გამარჯვებულია.