საუბრები ბიბლიაზე - ფსალმუნთა განმარტება. სიტყვა ფსალმუნების შესახებ - აპოკალიფსისი

განმარტება ფსალმუნების რაობის შესახებ ფილოსოფოსთა შორის უპატივცემულესი ეფთვიმე ზიღაბენისა, ბიზანტიელი სწავლული ბერისა († 1188), და ქება წინასწარმეტყველისა დავითისა, დაყოფილი თავებად, სამახსოვროდ და მკითხველთა საგულისხმოდ.

ფსალმუნნი, ანუ ფსალმუნთა კრებული შექმნა წინასწარმეტყველმა დავითმა, ღმრთის ყრმამ, როგორც უწოდებს მას თვით ღმერთი: "შევეწიო ქალაქსა ამას ჩემთვის და დავითისთვის მონისა ჩემისა" (4 მეფ. 20:6), განკაცებული ძე ღვთისას მამა, როგორც ნათქვამია: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა" (მთ. 1:1).

ხოლო მოკლე სიტყვით რომ გამოვთქვათ მისი სხვა კერძო სახელები, ვიტყვით ასე: ამ წიგნის მამა არის დავითი, რომელიც აბრაამის მერე ერთი იყო ერების მამა, - ჩვენი საკუთარი ორფეოსი - მგალობელი; სათნოებათა პირველი ფერმწერი; - დავითი, პირველი მაუწყებელი ერთარსება ღმერთეების სამი პირისა, მწყემსი და შესანიშნავი მხედარი, წინასწარმეტყველი და, ამასთანავე, მეფე, - დავითი, რომელიც გახდა გული, ენა და კალამი პირველი მეფისა - ზეციერი მეუფისა, რომელმაც მოიპოვა ყველა ის სათნოება, რომლებიც ადამიანს განაღმრთობს.

აქვე აღვნიშნავთ, რომ სახელი დავითი საღმრთო მაქსიმეს მიხედვით ნიშნავს: "მძლე ხელის მქონეს", სხვების თანახმად კი: "ერთადერთს, სასურველს და საყვარელს".

ეს ჭეშმარიტად დიდი დავითი იესეს შვილი იყო, თავის ძმებს შორის უმცროსი, გარეგნულად შეუხედავი, მაგრამ სულიერად მშვენიერი, და სხვა მხედართმთავართა, წინასწარმეტყველთა და რჯულის მოძღვართა შორის უმდიდრესი საღმრთო ნიჭითა და მრავალმხრივი განვითარებით გამორჩეული; უმდაბლესი გულითა და უკეთილესი ბუნებით, უახოვნესი სულითა და უჯანსაღესი სხეულით; საკუთარი თავის მიმართ უაღრესად მომთხოვნი, სხვების მიმართ კი დამთმობი; იგი იყო მაღალი და მრავალხატოვანი, მაგრამ, ამავდროულად, საოცრად თავმდაბალი და უბრალო აზრების მატარებელი; სასიამოვნო ზნეობის მქონე, ენით სხარტი, გონებით დიდი, აღტაცებული არსებათა მჭვრეტელობაში და განსაკუთრებით - ღმერთის მჭვრეტელობაში, თვითნასწავლი და ღვთივნასწავლი, მთლიანად სულიწმიდის იარაღი. მაგრამ ამჟამად გვერდს ავუვლი სხვა სათნოებებს და მის საქებრად ვიტყვი მხოლოდ ორი მათგანის: სიბრძნისა და ახოვნების შესახებ.

თავისი სიბრძნის შესახებ ყველაზე ღრმააზროვნად და ნათლად თავად დავითი ამბობს: "ხელთა ჩემთა ქმნეს საგალობელი, და თითთა ჩემთა განაგეს საქებელი" (ფსალმუნში: "უმცირეს ვიყავ მე ძმათა შორის ჩემთა...", - 151-ე). სიბრძნე სხვა არაფერია, თუ არა სიტყვისა და საქმის ჰარმონია. სიტყვიერ მეცნიერებათა შორისაც სიმწყობრის მეცნიერება ფილოსოფიის ყველაზე საუკეთესო და უმაღლესი საგანია, რადგან იგი ათანხმებს თავის თავს და ფილოსოფიის სილამაზის ყველა ნაწილს, როგორც თავის თავთან, ასევე ერთს მეორესთან და, ამდენად, არის თანხმობა, ანუ მსგავსება ყველაფერში. მაშასადამე, ვინც გრძნობს თავის თავში მწყობრ ცოდნას, ის, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თავის თავში გრძნობს ყველა არსების გაჭვრეტის უნარს.

დავითმა ხელები და თავისი სამოღვაწეო ძალა ორღანოს მოახმარა, თითები და სიმწყობრის ცოდნა - საფსალმუნეს (მუსიკალური ინსტრუმენტი) იმიტომ, რომ ორღანო უფრო მარტივი და უხეშია, ხოლო საფსალმუნე უფრო დხვეწილი და, შესაბამისად, გაწაფულ ცოდნას მოითხოვს. უმაღლესი აზრით "ხელებში" უნდა მოვიაზროთ საქმიანი სათნოება, რომელიც შეადგენს, როგორც ორღანო, კეთილმსახურ, მწყობრ და თავისთავად თანახმიერ ცხოვრებას; "თითებში" კი უნდა ვიგულისხმოთ გონებით მისაწვდომი დასაბამი და მიზეზები, როგორც საფსალმუნის სახით შედგენილი, გონის გონიებისმიერი სამსჯავრო, რომელიც ზეგარდმო იღებს შთაგონებას საღმრთო მადლით და (თითქოსდა) საფსალმუნის სიმებს და უმაღლესი დასაბამის დახმარებით, ანუ სულიწმიდით, ადგენს გალობებს.

ერთ ადგილზე ის ამბობს: "უჩინონი და დაფარნულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე" (ფსალმ. 50:8), საოცარი ქებაა აღვლენილი! მეფე წინასწარმეტყველი ამ სიტყვებით აჩვენებდა, რომ მას ჰქონდა სიბრძნე და ხედვა არა მარტო ხილულ ქმნილებათა, არამედ იცოდა ისეთი ენით გამოუთქმელი საიდუმლოებების შესახებაც, როგორიცაა ის, რომ სამება ღმერთი არსით არის ერთი, რომ ძე ღვთისა განკაცდება. სხვა ადგილზე კვლავ ამბობს: "უფროის მტერთა ჩემთასა მეცნიერ მყავ მე მცნებათა შენთა" (ფსალმ. 118:98); ამას იგი ამბობს თავისი მომუშავებული სათნოებების შესახებ, რომლითაც მას პირველობა ეპყრა სხვებთან მიმართებით.

ახოვნების შესახებაც ის თავად ამოწმებს: "ხოლო მე ვიხადე მახვილი მისი და წარვჰკუეთე თავი მისი და აღვხოცე ყუედრებაი ძეთაგან ისრაელისათა" (ფსალმ. 151:7; შდრ. 1 მეფ. 17:43). ყურადღება მიაქციე მკითხველო, არა მხოლოდ მის ახოვნებას, არამედ გაცილებით მეტს, სიმშვიდესა და სიმდაბლეს. იმის ნაცვლად, რომ გვეთქვა აქ მრავალზე და დიადზე, რაც მისი დამსახურების წარმომაჩინებელი იქნებოდა, ანუ უცხოტომელ მტერთა სიმრავლეზე, მათ კადნიერებაზე, შეიარაღებაზე, სამხედრო ხელოვნებასა და მომზადებაზე, იმ გოლიათის სითავხედეზე, ან უკეთ - სპილოზე, მის გამოცდილებაზე, მამაცობაზე, მისი სხეულის სიდიდეზე, იუდეველთა გაუბედაობაზე, ერის შეშფოთებაზე, თვით მეფის, საულის გაურკვევლობაზე; იმის ნაცვლად, რომ ვთქვათ, რომ ფილისტიმელი გოლიათისა ყველას ეშინოდა, ახალგაზრდებსაც და მოხუცებსაც, და რომ დავითი თუმც ყველაზე უმცროსი იყო ასაკით, ტანით პატარა, უიარაღო და ბრძოლაში გამოუცდელი, მაინც თამამად გამოვიდა მტრის წინააღმდეგ, რომელსაც თვლიდა არა უმეტეს, ვიდრე მკვდრად. ესოდენ საშინელი მხეცი დაამარცხა ყველაზე მარტივი გზით და მისივე მახვილით მოჰკვეთა თავი და, ამით, იუდეველთა ყოველგვარი შიში გაფანტა, შეწყვიტა მათი გოდება და გადააარჩინა მხედრობა, ასევე მეფეც, წინაპართა საფლავები, მამათა რჯული, ყველა ტომი და ასაკი.

თუმცა, ვამბობ, ესოდენ ბევრი და დიდი შეეძლო ეთქვა დავითს თავის საქებად, მიუხედავად ამისა, თავისი სიმდაბლით, არაფერი დიდი არ წარმოუთქვამს, ყველაზე მშვიდი და მდაბალი სახით ყვება საკუთარი ახოვანი ორთაბრძოლის შესახებ გოლიათთან.

ასეთი სრულყოფილების მქონე და ესოდენ დიდი დავითი (აღარ განვავრცობ სიტყვას ყოველი მისი დიდი საქმის დაწვრილებითი აღწერით) თავიდანვე მცირდება თავისი მამის, იესეს მიერ (რადგან ის მხოლოდ მის ხილულ, ხორციელ სიმცირეს ხედავდა), და ქვეითდება ცხვრების მწყემსის თანამდებობაზე და არა სრულყოფილ მწყემსად, არამედ ფრიად არასრულყოფილად, რომელიც კვალდაკვალ დაჰყვებოდა მეწველ ცხვრებსა და ბატკნებს, რაც არასრულყოფილთა და უაღრესად მცირეწლოვანი მწყემსების საქმიანობას წარმოადგენდა. ამდენად დაამცირა მამამისმა დავითი! მაგრამ ღმერთი ზეგარდმო იღებს მას შვილად და როგორც მეფისწულს, ჯერ ადგინებს მას ისეთ მდგომარეობაში, სადაც პირუტყვებზე ზრუნვის მაგალითზე შეუძლია შეისწავლოს მწყემსობა ანუ სამეფო მეცნიერება, რაც შემდგომში მას ადამიანებთან ურთიერთობაში უნდა გამოეყენებინა.

იგი წინასწარ წვრთნიდა მას სიფხიზლით, ბრძოლით; დასამწყემსი ფარის გამო განსაცდელების დათმენით; ლომებთან, დათვებთან, ნადირებთან ორთაბრძოლით; შიმშილით, სიცივით, სიცხე-პაპანაქებით; ასწავლიდა სამწყსოს წინამძღვრობას, მის გაყვანას საძოვარზე. ჩრდილში, წყაროსთან, მდინარესთან; მოხმობას და ფარის ერთ ადგილზე თავმოყრას კომბლით, ხმით, საყვირით; მხიარულებასა და შიშსაც; უდგენდა ცხოვრების წესს, იცავდა საშიშროებისგან, მკურნალობდა; და ყველაფერ ამის მიზანი იყო ის, რომ ცხვრები ყოველთვის ყოვილიყვნენ დანაყრებულნი, ჯანსაღნი და მხნენი.

მაგრამ რატომ გადავდოთ სათქმელი დიდი ხნით? მცირე დროის გასვლის შემდეგ იესეს სახლში მოდის წინასწარმეტყველი სამოელი დავითის მეფედ საკურთხებლად (იხ. 1 მეფ. 16-ე თავი). მას უნდა; წარმოუდგინონ სამეფო კანდიდატი. ოთახში შემოდიან სხვა შვილები, ლამაზები, შესახედავად ბრწყინვალენი. აიწია მათზე რქა ზეთით, მაგრამ უფალმა უფრო ზევით ასწია რქა და არ მოიწონა ისინი, იმის მსგავსად, როგორც იესემ არ მოიწონა დავითი და დაამდაბლა. ამის შემდეგ თავად დავითი წარმოსდგა და მაშინვე ხდება მისი ცხება მეფედ და წინასწარმეტყველად, - ზეთით რქიდან და ზეთით სულიწმიდის. ეს იყო პირველსახე ქრისტე მაცხოვრისა, რომელიც ღმერთის მიერ ცხებული იყო კაცობრიობის მეუფედ.

რა ხდება ამის შემდეგ? იწყება ომი ფილისტიმელებთან; საშინელი, მძიმე ომი. აირია საქმეები, როგორც მეფის, ასევე,ზოგადად ერის. ამ დროს ცხადდება თვით გამათავისუფლებელი, წინასწარმეტყველი და ამასთანავე - მეფე. კვლავ არავინ აქცევს მას ყურადღებას, კვლავ უარყოფენ მას და კვლავ ჯობნის იგი მოთმინებით თავის ძმებს, სიტყვა-პასუხით - საულს, ახოვნებით - გოლიათს და ყველას ერთად, იმათ, ვინც მანამდე იყო და იმათ, ვინც მას შემდეგ, - ამ უსაზღვროდ გმირული ორთაბრძოლით. იგი ერთი ათავისუფლებს, გამოცხადდა რა ყველასთვის და ყველას ნაცვლად.

რა მოხდა შემდეგ? დავითი ბჭობს საულთან, მასთან ერთად იბრძვის და ერთად ამარცხებენ მტერს, თვითონ ავსებს საულის ნაკლოვანებას. ხილულ მტრებს ამარცხებს იარაღით, უხილავ მტრებს კი, ანუ დემონებს, რომლებიც საულს თრგუნავდნენ, სულის მწყობრი გალობით.

შემდეგ იქორწინა, ყველასგან განდიდდა: "და ვიდოდეს დედანი განცხრომილნი და იტყოდეს: სძლო საულ ათასთა და დავით ბევრეულთა" (1 მეფ. 18:7). ამის შემდეგ კი კვლავ შურისძიებსი მსხვერპლი ხდება, კვლავ იდევნება, იმალება, ალყას არტყამენ და თვითონ ალყის შემომრტყემელებს არტყამს ალყას; არ სარგებლობს შემთხვევით შური იძიოს საულზე და ამით დაამთავროს ომი; შურისძიების ნაცვლად ეხმარება. გარბოდა, მაგრამ იმის კი არ ეშინოდა, რომ თავად არ განეცადა რაიმე ბოროტი, არამედ საულს არ შემთხვეოდა რაიმე ისეთი, რასაც ის დავითს განუმზადებდა.

ამგვარად შეაერთა ერთმანეთთან ორი საპირისპირი სულიერი განწყობა - თვინიერება და სიმამაცე. სიმამაცე მას მეტი ჰქონდა, ვიდრე ყველას ერთად, თვინიერება კი - თვით სიმამაცეზე მეტი. რა დარჩა კიდევ? დავითი მეფობს, წინასწარმეტყველებს, მოწმობს ღმერთზე და დამოწმებულია ღმრთის მიერ, - იღებს მოწმობას ღმერთისგან, რომ მისი საყდარი მარადის იქნება და მკვკდრეობად მიიღებს ქვეყანას, და თავისი შთამომავლობით ვარსვკლავებს გადააჭარბებს.

შემდეგ, ჰოი, უბედურებავ! როგორი ცვალებადობაა! რჩეული უეცრად ხდება მეძავი, წინასწარმეტყველი - უგუნური; ღმერთშემოსილს ხორციელი სიყვარულის სიცოფე იპყრობს; ჭეშმარიტი მზაკვარი ხდება, მწყემსი - მტაცებელი, მზრუნველი - კაცის მკვლელი. ხდება ცვლილება მის აზრებში, რასაც დანაშაული მოჰყვება. ამ დროიდან იწყება მუსიკალური ჰანგების შეწყვეტა. აქ ადგილი აქვს ცხოვრების ცვლილებას და ზღვა ბოროტებას. აქ ღმერთისგან შთაგონების მიმღები არა მხოლოდ კარგავს ზეგარდმო შთაგონებას, არამედ, აგრეთვე, მამა კარგავს შვილებს, და შვილები ხდებიან ერთნი უწმინდურნი და დების შეურაცხმყოფელნი, მეორენი - კიდევ უფრო უწმინდურნი, ძმათამკვლელები და მამისმკვლელები. მეფე ხდება მოხეტიალე, უშიშარი მხედარი - ლტოლვილი, მწყემსი - მთის მაწანწალა.

დასასრულ, ეს ცნობილი სახლი და საყდარი მიწაზე ემხობა. ისადგურებს შიმშილი, დამაშვრალობა და საშინელი წუხილი ჩადენილი ცოდვის გამო; ახალი, სამმაგი და ყოველდღიური მსხვერპლი; ღამღამობით ცრემლის ნიაღვარი, შემუსვრილობა და გულისმიერი ოხვრა, მოუკლებელი ლოცვა და ბაგით აღიარება. ის იყო ჭრილობები, ეს კი წამალია ან მოშანთვა, ანდა სრული მოკვეთა დაწყლულებული ნაწილებისა.

მაგრამ მთავარი სათქმელი, ამასობაში, შორს დაგვრჩა, სიტყვა კი, რომელსაც ყოველთვის ფეხდაფეხ უნდა მივსდევდეთ, გაგვიგრძელდა. ცოდვით დაცემის შემდეგ, კვლავ დგას წინასწარმეტყველი წინასწარმეტყველი გვერდით ისე, როგორც მკურნალი სნეულის გვერდით და რომელმაც არ იცის თავის თავს როგორ დაეხმაროს, და როგორც ადრე უახლოვდებოდა მცხებელი, ასევე უახლოვდება ახლა გამზადებული არა მარტო ცხებულის ღირსების წასართმევად, არამედ თვით ზეთისცხებით გადაცემული სულისაც, იმ შემთხვევაში, თუკი ის (დავითი) არასწორად მოიქცეოდა მკურნალობასთან დაკავშირებით, ანუ თუ ჭრილობას დამალავდა ან არ იზრუნებდა მის გამოსაძიებლად.

იქვე, მის გვერდით იდგა თვით სასჯელის აღმასრულებელიც; ზუსტად ისე, როგორც ადრე ეცხადებოდა იგი მცველად და ძლიერ შემწედ, ახლა ეცხადება შურისძიების ანგელოზად, მახვილით განგმირვის მზადყოფნით, თუკი დავითი საკუთარი თავის მიმართ ბრალდებით გამოსული, თავისი განაჩენით არ დააკმაყოფილებს ღვთის მართლმსაჯულებას.

ამგვარად, აქ იდგნენ სამართლიანობის წარმომადგენელი ნათამი და შურისმაძიებელი ანგელოზი და, კიდევ, პირუთვნელი მსაჯული (დავითი), - რომელმაც თავის თავს გამოუტანა განაჩენი და შხამიანი ისარი უფრო სწრაფად ამოიძრო საკუთარი სხეულიდან, ვიდრე ამ ისრით თავს იგმირავდა, - და ყოველთა ამათ შემდეგ, - უფალი, რომელმაც არა მხოლოდ შეუკრა ჭრილობის პირი, არამედ ისეთი ხელოვნებით შეუხორცა ჭრილობა, რომ მისგან კვალიც კი აღარ დარჩენილა. მან ხომ არამარტო მიუტევა, არამედ განწმინდა კიდევაც ცოდვისგან. ამის შემდეგ - კვლავ ნიჭი, კვლავ სული; კვლავ მუსიკა და გალობა; ისევ ხელმწიფება ყველაზე და, აღთქმა იმისა, რომ მის შთამომავლობაში დაიბადებოდა ის, ვინც ძეა ღმრთისა.