საუბრები ბიბლიაზე - მათეს სახარების განმარტება 1 - აპოკალიფსისი

ქრისტიანულ ეკლესიას ყოველთვის მტკიცედ სწამდა და სწამს, რომ სახარების ავტორი, რომელსაც პირველი ადგილი უპყრია ახალაღთქმისეულ კანონში, არის მათე, ყოფილი მეზვერე, ქრისტეს მოციქული; ასე რომ, ამაში ეჭვი არ შეჰქონდათ მწვალებლებსა და ჭეშმარიტების მტრებსაც კი. ამის შესახებ არ არის საჭირო მრავალრიცხოვანი მოწმობების მოტანა ძველი მამების თხზუულებებიდან; საკმარისია მივუთითოთ ორიგენეს სიტყვებზე, რომელიც საერთოდ ოთხი სახარების მიმართ ითქვა: ἃ καὶ μονά ἀναντίῤῥητα ἐςὶν ἐν τῇ ὑπο τὸν οὑρανὸν εκκλησίᾳ τοὺ Θεοῦ (См. у Евсевия Hist. Lib. VI. сар. 25 (1) О подлинности четырех Евангелий см. Введение в Правосл. Богословие еп. Макария стр. 409-444).

წმ. მოციქული და მახარობელი მათე (ღვთითბოძებული), როგორც ეს არის ნათქვამი ძველ არაბულ ენაზე არსებულ მის ცხოვრებაში, მოციქულ იაკობ ალფესის ძმა, მოდგმით იყო იუდეველი, ცხოვრობდა ნაზარეთში, და თავის მოქცევამდე იყო მებაჟე, ანუ ღალის ამკრეფი. სხვა მახარობლებთან ის მოხსენიებულია, როგორც ლევი ალფესი, მოციქულებრივი პატივისთვის, ხოლო თვით მათე, თავმდაბლობით, საკუთარ თავს ადრინდელი სახელით ახსენებს და ამით თავის ადრინდელ ცოდვილ მდგომარეობას აღიარებს (Четьи Минеи ноября 16-го дня); რადგან "მებაჟეთა სამსახური, ოქროპირის შენიშვნით, კადნიერი და უსირცხვო იყო. მათ ახასიათებდათ სიხარბე, ანგარება, უპატიებელი და სრულიად გაუმართლებელი მტაცებლობა, რომელსაც ისინი ეწეოდნენ რჯულის სახელით" (Homil. XXX in Matthaeum).

როდესაც კაპერნაუმიდან წამოსულმა უფალმა მათეს საბაჟოს ჩაუარა, უთხრა მას: "გამომყევიო" (მთ. 9:9, 12; შეად.: მკ. 2:13-17; ლკ. 5:27-29), მაშინ, მათემ, იესუ ქრისტეს საპატივცემოდ გაშლილი სუფრის შემდეგ, დატოვა ყველაფერი და გაჰყვა მას, რის შემდეგაც პატივად ერგო ყოფილიყო თორმეტ მოციქულთა შორის, ხოლო უფლის ამაღლების შემდეგ მათე გარკვეული დროის განმავლობაში (არა უნაკლებეს რვა წლისა) სახარებას უქადაგებდა პალესტინელ იუდეველთ, იერუსალიმიდან მოციქულთა გასვლის შემდეგ კი, ქადაგებით მიაშურა სხვა ხალხებს; ის იყო მაკედონიაში, ეთიოპიაში (იხ. Ludolfi. Comment. Ad Hist. Aethiop. Pag. 280) და სპარსეთში (იხ. Амвросий Мед. In. Psalm. 45).

მიუხედავად ამისა, დეტალურმა ცნობებმა მათე მახარებლის სამოციქულო ღვაწლის შესახებ ჩვენს დრომდე ვერ მოაღწია, ასე რომ ნამდვილად ცნობილია მხოლოდ ის, თუ სად და როდის დაასრულა მან თავისი წმიდა ცხოვრება. წმ. იპოლიტე ამბობს, რომ მათე ჩაქოლეს იერაპოლში, პართეველთა ქალაქში, ქრისტეს შობიდან დაახლ. 60 წელს. ხოლო არაბი ცხოვრების აღმწერელი ამბობს, რომ ის მოწამეობრივად აღესრულა ეთიოპიურ ქალაქ ბეშბერში. მისი წმ. ნაწილები იმყოფება ნეაპოლიტანური სამეფოს ქალაქ სალერნაში.

ძველი საეკლესიო მწერლები ერთხმად აღიარებენ, რომ მათემ თავისი სახარება სხვა მახარობლებზე უადრეს დაწერა (იხ. ევსები. Hist. Lib. VI. Cap. 25). თუმცა, განსაზღვრულად უცნობია, რომელ წლებში აღასრულა მან თავისი ეს ღვაწლი. ყველაზე სავარაუდოდ (თვითმხილველთა უმრავლესობისა და ძველი წყაროების მიხედვით) მისი სახარება განეკუთვნება მერვე წელს ქრისტეს ამაღლებიდან, ანუ ქრისტეს შობიდან 42-ე წელს.

წმ. მათემ, ორიგენეს თქმით, თავისი სახარება დაწერა ებრაულ ენაზე, ებრაელი ქრისტიანებისთვის" (τοῖς ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ πιςέυσασί) (ევს. იქვე). ეს ძველი მოწმობა სრულიად მართლდება და დასტურდება თვით სახარების ხასიათით; რადგან მათე მახარობელი ამტკიცებს, რომ იესუს წარმომავლობა, შობა, საქმეები და ხვედრი, სრულ შესაბამისობაშია მესიის შესახებ წინასწარმეტყველებებთან და აღთქმებთან. ხოლო მტკიცებულების ეს ფორმა დამაჯერებელია და საჭიროა მხოლოდ ებრაელთათვის; პირიქით, წარმართებისთვის ის არ წარმოადგენს საკმარის მტკიცებულებას. "მათე ლაპარაკობს ქრისტეს მხოლოდ ხორციელ ცხოვრებაზე, - შენიშნავს თეოფილაქტე, - რადგან ის წერდა ებრაელთათვის, რომლებისთვისაც საკმარისი იყო მხოლოდ ცოდნოდათ, რომ ქრისტე იშვა აბრაამისგან და დავითისგან; რამეთუ ებრაელი მორწმუნე მშიდდება, თუკი მას დავაჯერებთ, რომ ქრისტე არის დავითისგან" (იხ. თეოფილაქტეს წინასიტყვაობა მათეს სახარების განმარტებაზე).

წმ. ირინეოს ლიონელისა (Adv. Haeres. Lib. III. cap. 1) და მღვდელმოწამე იპოლიტეს (De vitis Apostolor) მოწმობით, მათეს სახარება დაიწერა იერუსალიმში, ქვეყნის უმთავრეს ქალაქში, სადაც წმ. მათე თავიდან ზეპირად ქადაგებდა. დაწერის ადგილად იგივე ქალაქია აღნიშნული ძველ კოდექსებშიც.

ძველი საეკლესიო მწერლები წარმოგვიდგენენ სხვადასხვა შემთხვევებს, რომლებმაც უბიძგეს წმ. მათეს დაეწერა თავისი სახარება. წმ. ეპიფანე სახარების დაწერის მიზეზად ასახელებს სხვა მოციქულებს (Haeres. 31. pag. 185); ევსები - მახარობელის გასვლას იერუსალიმიდან და ქადაგებას სხვა ხალხებისადმი (Hist. Lib. III. cap. 24), ხოლო ოქროპირი - ქრისტიანობისკენ მოქცეულ ებრაელთა თხოვნას. "მათემ, როგორც ამბობენ, თავისი სახარება დაწერა ებრაულ ენაზე მორწმუნე ებრაელთათვის, რომლებიც მივიდნენ მასთან და სთხოვეს, რათა წერილობითად გადმოეცა ის, რასაც ქადაგებდა" (Homil. 1. In Matth.)

მაგრამ ყველა ეს შემთხვევა შეიძლება გავაერთიანოთ, ანუ წმ. მათემ, სხვა მოციქულთა დავალებით, პალესტინელ ქრისტიანთა თხოვნით და იმის გამო, რომ უწევდა ქადაგებად გასვლა სხვა ხალხებში, დაწერა თავისი სახარება, რათა მისი პალესტინელი მოწაფეებისთვის ყოფილიყო იგი იესუ ქრისტეს შესახებ ნაქადაგები სწავლების სახელმძღვანელო და წერილობითი მოსაგონარი.

მათეს სახარების ხასიათიდან ჩანს, რომ მის უახლოეს მიზანს წარმოადგენს მითითება მესიაზე, რომელიც არის იესუ ქრისტე, რომელსაც ხურო იოსების ძეს უწოდებდნენ, რადგან მასზე აღსრულდა ყველა უძველესი აღთქმა, წინასახეები და წინასწარმეტყველებანი, რომელიც გამოთქმული იყო მესიაზე.

მათეს სახარებაში გადმოცემულია ისტორია იესუ ქრისტეს წარმომავლობასა და სიყრმეზე, აღწერილია მისი მომზადება საზოგადოებრივი მსახურებისთვის, მოთხრობილია მისი სწავლების, საქმეებისა და ხვედრის შესახებ, რომელიც მის თავზე მოიწია ებრაელი ხალხის მეთაურთა ბოროტებითა და გარყვნილებით.

ამრიგად, მათეს სახარებაში მოცემულია ოთხი ძირითადი ნაწილი:

პირველი - მოგვითხრობს იესუ ქრისტეს წარმომავლობასა და სიყრმეზე, გადმოსცემს მის მოდგმას, იუდეის ბეთლემში შობას, მოგვთა თაყვანისცემას, ეგვიპტეში გაქცევას და ნაზარეთში დასახლებას (თთ. 1-ლი და მე-2);

მეორე ნაწილი - აღწერს მის მომზადებას საზოგადოებრივი მსახურებისთვის, ანუ იოანე ნათლისმცემლის ქადაგებას, იესუს ნათლისღებას იორდანეში და ეშმაკისგან გამოცდას უდაბნოში (თ. მე-3 და მე-4:1-11);

მესამე ნაწილი - გადმოგვცემს იესუ ქრსიტეს სწავლებასა და საქმეებს, ასევე იმას, თუ როგორ გავლენას ახდენდა ეს ყოველივე სხვადასხვა მსმენელისა თუ მხედველის გულსა და გონებაზე (4:11-20:16);

მეოთხე ნაწილი - შეიცავს მისი მიწიერი ცხოვრების უკანასკნელი დღეების ისტორიას, კერძოდ: დიდებით შესვლა იერუსალიმში; მამხილებელი ქადაგებანი, რომლებიც მან წარმოთქვა იერუსალიმის ტაძარში; წინასწარმეტყველება იერუსალიმის დანგრევაზე და სამყაროს აღსასრულზე დარიგებით, თუ როგორ უნდა მოიქცნენ მორწმუნენი ამ აღსასრულის მოლოდინში; საშინელი და უკანასკნელი სამსჯავროს აღწერა; წინასწარმეტყველება მისი გაცემის შესახებ პასექის უახლოესი დღესასწაულისთვის; ევქარისტიის დაწესება, ჯვარცმა, დაფლვა, აღდგომა და მოციქულთა გაგზავნა საქადაგებლად ყველა ხალხთან; აღთქმა მორწმუნეთადმი, რომ ის მათთან იქნება აღსასრულამდე სოფლისა (20:17 – 28:20).

მთელი ეს ისტორია იმიტომ შედის სახარების შემადგენლობაში, რომ წარმოადგენს მტკიცებულებას მთავარი წინადადებისა: "იესუ ძე იოსებისა და მარიამისი, არის ჭეშმარიტი და აღთქმული მესია".

როგორც წმ. ირინეოს ლიონელი ბრძანებს მათემ ებრაელებს თავიანთ დიალექტზე დაუწერა სახარება (Advers, Haeres.Lib. III. cap. 1). "მათემ თავისი სახარება დაწერა ებრაულ ენაზე", ამბობს წმ. კირილე იერუსალიმელი (Огласит. поучение 14-е); იგივეს ადასტურებენ პაპიასი, ნეტ. იერონიმე და სხვა ცნობილი ძველი მწერლები (იხ. ევსები. Hist. Lib. III. cap. 39; Lib. IV. cap 3,4; Lib. V. cap 9,10). პანთენმა, ალექსანდრიული სასწავლებლის ხელმძღვანელმა (II ს-ის მიწურული), ქრისტიანობის საქადაგებლად ინდოეთში ყოფნისას იპოვა მათეს სახარების ებრაული დედანი, რომელიც იქ მოციქულ ბართლომეოსს შეუტანია (ევსები. Hist. Lib. V. cap. 10). ნეტ. იერონიმე ამბობს, რომ ეს ებრაული დედანი მის დროს ინახებოდა კესარიაში, მოწამე პამფილუსის მიერ შედგენილ ბიბლიოთეკაში (Catal. Script. Eccles. Cap. 2; cn. Adversus Pelaginos. Lib. III. cap. 1).

თუმცა, ორიგენეს ცნობით, მათეს სახარების ებრაულ დედანს არ ჰქონია საეკლესიო გამოყენება (Homil. VIII in Matth.); პირიქით, მისი ბერძნული თარგმანი ძველ და გვიანდელი დროის ეკლესიაში ყოველთვის სარგებლობდა დედნისთვის შესაფერისი უდიდესი პატივისცემით (იხ. კირილე ალექს. Stromat. 1, 9 pag. 280). იერონიმესა (Praefat. In Evangelia) და ავგუსტინეს (De consensu Evangel. Lib. 1. cap. 2) ცნობით ეს თარგმანი შესრულებულია მოციქულთა დროს და მიეწერება ის ან იაკობს, უფლის ძმას (სინოპსისი), ან იოანე ღვთისმეტყველს (თეოფილაქტე მათეს სახარების შესავალში), ან კიდევ ლუკა მახარობელსა და მოციქულ პავლეს (ანასტასი სინელთან, მერვე ჰომილიაში დაბადების წიგნზე).

შენიშვნა: ევსების თქმით პაპიასი მათე მახარებლის შესახებ ამბობს: "მათემ ებრაულ ენაზე შეადგინა გამონათქვამები..." (Ματθάιος Eβραϊδι διαλεκτω τὰ λογὶα συνεγράψατο) (ევს. Нist. Lib. III сар. 39); ნეტ. იერონიმეს თქმით: მათემ იუდეაში დაწერა სახარება ებრაულ ენაზე იუდეველთაგან მოქცეულ ქრისტიანთათვის (Matthaeus evangelium in Judaea Ebraeo sermone edidit оb еоrum vel maxime causam gui in Jesum crediderunt ex Judaeis) (Praefat in Matth.).  თეოფილაქტეს თქმით: "მათემ, ქრისტეს ამაღლებიდან რვა წლის შემდეგ, ყველაზე პირველმა დაწერა სახარება ებრაულ ენაზე მორწმუნე იუდეველთათვის. ხოლო ებრაული ენიდან ბერძნულად, როგორც ამბობენ, გადმოთარგმნა ის იოანემ" (თეოფილაქტე ბულგარელი. მათეს სახარების განმარტება. შესავალი).

წიგნი მადლის საგანძურის მსგავსია. რადგან, როგორც ვინმე ჰპოვებს მდიდრის საცავში რაიმე ისეთს, რასაც ისურვებს, ასევე ამ წიგნში ყოველი სული ჰპოვებს იმას, რაც სჭირდება. რას ნიშნავს მათეს სიტყვები: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა"? და, როგორ ამბობს ესაია: "ნათესავი მისი ვინ მიუთხრას" ("მისი მოდგმა ვინ გამოთქვას")? (ეს. 53:8) ესაია ღაღადებს, რომ ქრისტეს საღმრთო წარმომავლობა აუხსნელია, ხოლო მათე მის ხორციელ წარმომავლობას გადმოგვცემს.

მათეს არ უთქვამს: "იესუ ქრისტე, ძე ღმრთისა", არამედ "ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა". მაგრამ რატომ აჩვენა იოანემ თავისი სახარების დასაწყისშივე მისი ღვთაებრივი ბუნება, როდესაც ბრძანა: "დასაბამიდან იყო სიტყვა, და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა" (ინ. 1:1)? იმიტომ, რომ იოანე, იმყოფებოდა რა წარმართთა შორის დევნულებაში, სახარებაც ბერძნულად მათთვის დაწერა, რომლებმაც არ უწყოდნენ არც ის, რომ ღმერთს ჰყავს ძე, არც ის, როგორ აღესრულა მისი შობა; ამიტომაც განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი იყო ჯერ წარმართებისთვის ეჩვენებინა მისი განკაცების საიდუმლო, რადგან მათ არ იცოდნენ, ვინ იყო იგი. შედეგად, თავიდან აუცილებელი იყო მათთვის აეხსნა, რომ ძე ღმრთისა არის ღმერთი, შემდეგ კი ის, რომ განკაცდა, რადგან ამბობს: "სიტყვა ხორცად იქცა და დაემკვიდრა ჩვენს შორის, მადლითა და ჭეშმარიტებით სავსე. და ვიხილეთ დიდება მისი, დიდება მხოლოდშობილისა მამის მიერ" (ინ. 1:14). როგორც უკვე ვთქვით, მათე სახარებას იუდეველთათვის ებრაულ ენაზე წერდა, რათა, მისი მკითხველი იუდეველები რწმენაში განმტკიცებულიყვნენ. იუდეველებმა ხომ ყოველთვის იცოდნენ, რომ არსებობს ძე ღმრთისა და როგორი სახით არის ის - ძე ღმრთისა. ამიტომაც მათთვის მნიშვნელოვანი იყო გადმოეცათ მისი ღვთაებრიობის ბუნება, რომელიც მათ ისედაც მშვენივრად უწყოდნენ.

მაგრამ რატომ ახსენებს თავიდან დავითის სახელს, თუმცა დროის მიხედვით მას აბრაამი უსწრებს? პირველი და მარტივი განმარტება ასეთია: მახარებელი ვარაუდობდა უფლის გენეოლოგია აეთვალა აბრაამიდან, მაგრამ მას რომ თავიდანვე ეთქვა უფალი აბრაამის ძე არისო და შემდეგ დავითისა, მას აუცილებლობით კვლავ აბრაამთან დაბრუნება მოუწევდა და მისი ორჯერ ხსენება გახდებოდა საჭირო.

სხვა განმარტება ასეთია, - მეფობის ღირსება უმეტესია, ვიდრე ბუნებისა; ამრიგად, თუმც აბრაამს დროითი უპირატესობა გააჩნია, დავითს ეს უპირატესობა ღირსების მიხედვით აქვს" (PG 56:612; PG 56:612-613).

"ქრისტე მღვდელიცაა და მეფეც; ის - მღვდელია, რადგან საკუთარი თავი შეწირა ჩვენთვის; ის - მეფეა, რადგან გამეფდა ცოდვისა და სიკვდილის დასამხობად" (ჰომილიებიდან მათეს სახარებაზე).

მათე მახარობელმა თავისი სახარება დაწერა ებრაელთათვის. ხოლო რადგან მათთვის უნდა დაემტკიცებინათ, რომ იესუ არის ის ჭეშმარიტი მესია, ღმერთი მათ მამამთავრებს რომ შეჰპირდა, და გვარტომობით არის დავითისა და აბრაამის თესლისგან, მახარებელი მათეც თავის სახარებას სწორედ იესუ ქრისტეს გენეოლოგიით იწყებს.

"სად მოიპოვა მათე მახარებელმა იესუ ქრისტეს გენეალოგიური ნუსხა? იუდეველებს ჰქონდათ ჩვეულება, ეწარმოებინათ ჩანაწერები, თუ ვინ ვისი მამა, პაპა ან პაპის პაპა იყო. ასეთი ჩანაწერები ოჯახებში თაობიდან თაობას გადაეცემოდა. ყოველი ახალი ოჯახი, რომელიც ცალკე იწყებდა ცხოვრებას, ასეთ ჩანაწერებს აკეთებდა იმ ოჯახიდან, რომელსაც გამოეყოფოდა. ასეთი ჩანაწერები არსებობდა იოსების ოჯახშიც. მათე მახარებელმა ისინი მიიღო ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისგან ან იოსების ძე იაკობისგან, ან ოჯახის სხვა რომელიმე წევრისგან და ჩართო სახარებაში. დავითის სამეფო გვარში ცოცხლობდა ღვთის აღთქმის შესრულებისა და ქრისტეს შობის იმედი".

წარმომავლობაში (გენეოლოგიაში) (γενεσις) (ბერძნ. γενέσεως - წარმომავლობა) იოანე ოქროპირი გულისხმობს შობას, რადგან სიტყვა γενεσις (გენესის) საზოგადო აზრით ნიშნავს კიდევაც შობას (1). ზოგიერთი კი ამბობს, რომ როგორც ქრისტემ, რომელიც ზებუნებრივად იშვა ქალწულისგან, განაახლა ბუნებრივი შობა, ასევე მახარობელმა განაახლა შობის ბუნებრივი სახელწოდება, როდესაც ის წარმომავლობას (გვარტომობას) უწოდა. სახელი იესუ - ებრაულია და ნიშნავს მაცხოვარს. "ის იხსნის თავის ხალხს მათი ცოდვებისაგან" (მთ. 1:21).

ხოლო შენ, როდესაც გესმის განსხვავებულ პირთა აღმნიშვნელი ერთი სიტყვა იესუ, ნუ დაბრკოლდები, რადგან: იყო იესუ ქრისტე და იყო სხვა იესუც, - ძე ნავესი, - ამიტომაც მახარობელმა მარტო ის კი არ თქვა, "წიგნი შობისა იესუსი", არამედ "იესუ ქრისტესი", რითაც ერთი იესუ მეორისგან განასხვავა. მაგრამ ვინმე შეიძლება დააბრკოლოს იმან, რომ ეს წიგნი შეიცავს იესუ ქრისტეს არა მარტო შობას, არამედ საერთოდ მის ცხოვრებას და განგებულებას.

ამ ეჭვებს ჩვენ გავფანტავთ მით, რომ შობა მთელი მისი საღმრთო განგებულების, ცხოვრების და ჩვენი გამოხსნის სათავეა. უდიდეს გაკვირვებას ბადებს და ყოველგვარ სასოებასა და მოლოდინს აღემატება ის, რომ ღმერთი ადამიანი ხდება; ამის შემდეგ, ყველაფერი შემდგომი უკვე ბუნებრივად და თავისთავად აღსრულდება. ამრიგად, ამ უმნიშვნელოვანესი ნაწილის გამო იწოდა კიდეც ეს წიგნი წიგნად შობისა.

ამგვარადვე უწოდა მოსემ თავის პირველ წიგნს "ცისა და მიწის დაბადება" (დაბ. 2:4), თუმცა ის ლაპარაკობს არა მარტო ცასა და მიწაზე, არამედ ყოველ ქმნილებაზე. ან კიდევ: რადგან ქრისტე იშვა ზებუნებრივად, სწორედ უთესლოდ და ქალწულისგან, - და ბუნებრივადაც, რადგან ქალწულისგან შობილი მისავე რძით იკვებებოდა, სახარებამ ამ შობას წარმომავლობა უწოდა (მთ. 1:1), სადაც იგულისხმა ის, რაც ზებუნებრივია, ქვემოთ კი თქვა: "ხოლო იესუ ქრისტეს შობა ასე მოხდა" (მთ. 1:18), განგვიმარტა რა ის, რაც იყო ბუნებრივად.

ზოგიერთები ამბობდნენ, რომ იესუს გენეზისი - ეს არის მისი ჩამოსვლა ქვეყნად, სწორედ ის, თუ როგორი სახით მოვიდა იგი ადამიანებთან.

"ძე დავითისა, ძე აბრაამისი". დავითის ძეს მახარობელი უწოდებს ქრისტეს უწოდებს, ხოლო აბრაამის ძედ - თვით დავითს, მიმართავს რა აღთქმისკენ მსმენელთა ყურადღებას. ოდესღაც ღმერთმა აბრაამს და დავითს აღუთქვა, რომ მათი თესლიდან დაიბადებოდა ქრისტე, და რადგან მსმენელები, როგორც უკვე ვთქვით, იუდეველნი იყვნენ, მათთვის ცნობილი იყო ეს აღთქმა.

მახარობელმა აბრაამზე უწინარეს დავითი მოიხსენია, რადგან ის ყველას პირზე ეკერა, როგორც დიდი წინასწარმეტყველი, როგორც საკმაოდ სახელოვანი მეფე და, თანაც, არც ისე დიდი ხნის წინ გარდაცვლილი. ხოლო აბრაამი თუმც კი ცნობილი იყო, როგორც პატრიარქი, მაგრამ რადგან დიდი ხნის წინ იყო გარდაცვლილი, ისეთი პატივით არ სარგებლობდა. მართალია, ღმერთმა აღთქმა მისცა ერთსაც და მეორესაც, მაგრამ აბრაამისადმი მიცემული აღთქმის შესახებ, როგორც ძველზე, დუმდნენ, ხოლო დავითის აღთქმაზე, როგორც უახლესზე, ყველა ლაპარაკობდა. ამიტომაც ამბობდნენ: "წერილი ხომ ამბობს, რომ ქრისტე დავითის მოდგმიდან და ბეთლემიდან, ანუ იმ ადგილიდან მოვა, საიდანაც იყო დავითი" (ინ. 7:42). ასე რომ, არავინ უწოდებდა მას აბრაამის ძეს, არამედ ყველანი ხმობდნენ ძედ დავითისა. ამიტომ, იქიდან მოყოლებული, რაც ცნობილი გახლდათ, ადის იქამდე, რაც ძველია.

რადგანაც მათე მახარებელი წერდა იმათ, ვინც წინადაცვეთილთაგან იყვნენ, მისგან აღწერილი გვარტომობა აბრაამს არ სცილდება; იწყებს მისგან და ჩამოდის ქრისტემდე, რითაც გვიჩვენებს, რომ ის აბრაამისა და დავითის თესლისგან იშვა, როგორც ეს აღთქმული იყო ძველად. არაფერი ისე არ ანუგეშებდა მორწმუნე იუდეველთ, როგორც ცნობა, რომ ქრისტე იშვა აბრაამისა და დავითის თესლისგან, რადგან ისინი მხსნელს ყოველთვის იქიდან ელოდნენ.

ლუკა, რომელიც თეოფილეს მიერ ესაუბრება ყველა მორწმუნეს, გადმოგვცემს სრულ გენეოლოგიას. ის ქრისტეთი იწყებს და ადის ადამამდე, რათა აჩვენოს, რამდენი თაობა ჰყოფდა ახალ ადამს ძველისგან და რამდენ თაობაში ბატონობდა ცოდვა. ამიტომაც სამტკიცებელ საგანთა განსხვავებამ მტკიცებულებათა განსხვავება წარმოშვა. მათემ, აუცილებლობის გამო ახსენა აბრაამი, და მისგან ჩვეულებრივი თანმიმდევრობით ჩამოდის ქრისტემდე, რომლის გენეალოგიაც გადმოგვცა. ხოლო ლუკა, რომელსაც არ სჭირდებოდა აბრაამის ხსენება, აუცილებლობის გამო იწყებს ქრისტედან და ადის ადამამდე, - რაც ებრაელთათვის ჩვეული იყო, - და ამ ასვლით აყალიბებს გენეოლოგიას" (მათეს სახარების განმარტება).

იწყებს რა თავის სახარებას ქრისტეს განკაცებით, წმიდა მახარობელი მათე უპირველეს ყოვლისა ლაპარაკობს მის წარმომავლობაზე აბრაამიდან და დავითიდან. როგორც ნეტ. თეოფილაქტე ბრძანებს, რადგან ის "იუდეველებს წერდა, მათთვის საკმარისი იყო მიენიშნებინა, რომ ქრისტე წარმოდგებოდა აბრაამისა და დავითისგან; მშვიდდება მორწმუნე იუდეველი, როდესაც მას ესმის, რომ ქრისტე არის დავითისგან". ხოლო მახარობელი თავის წიგნს ასე იწყებს: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა", და ამ გენოლოგიაში აბრაამიდან და დავითიდან იოსებამდე მოდის, მარიამის ქმრამდე, "ვისგანაც იშვა იესუ, რომელსაც ჰქვია ქრისტე" (მთ. 1:16); და ეს იმ მიზნით, რათა, ერთი მხრივ, იუდეველებს აჩვენოს მასში ჭეშმარიტი მესია - ქრისტე - მეორე მხრივ, კი დაარწმუნოს იუდეველნი მათი მამამთავრებისთვის, აბრაამისა და დავითისთვის მიცემული აღთქმის აღსრულებაში (დაბ. 12:3; 22:18; 2 მეფ. 7:12-16)...

რაც შეეხება იმას, რომ მათემ თავის სახარებას წარმომავლობა (გენეზისი) უწოდა, უნდა აღინიშნოს, რომ ეს სახელწოდება იუდეველთათვის სიყრმითგანვე ცნობილი და წმიდა იყო: მას კეთილგონიერი და ღვთისმოშიში მკითხველისთვის უნდა გაეხსენებინა დაბადების წიგნი (βίβλος γενέσεως - დაბ. 2:4), რომელიც დევს რჯულისა და მთელი წერილის დასაბამსა და საფუძველში, ამიტომაც იყო ყველაზე ჯეროვანი ახალი აღთქმის პირველი წიგნის ამ სიტყვებით დაწყება.

როგორც დაბადების წიგნში ნაუწყები იყო პირველი ადამიანის შექმნა, ასევე სახარებაში ნაუწყებია კაცი - იესუს დაბადება და მის მიერ მთელი კაცობრიობის აღორძინება. ამრიგად, მათემ, შესთავაზა რა თავის მკითხველებს სახარება იუდაურ ენაზე და უწოდა მას "წარმომავლობა" (გენეზისი), პირდაპირ მიუთითა იუდეველთა წიგნზე შობისა, და ერთგვარად მოისურვა თავისი წიგნით მათთვის შეეცვალა წიგნი შესაქმისა.

"ის, რაც მათემ წარმოადგინა ქრისტეს სამეფო გენეოლოგიაში, ლუკამ მის სამღვდლო წარმომავლობაში აჩვენა (2): თითოეული მათგანი, ერთი პირველ, ხოლო სხვა მეორე ჩამონათვალში, სამეფო და სამღვდლო ტომებისადმი უფლის კუთვნილებას წარმოაჩენენ. და მოდგმის თანმიმდევრობაც სწორად არის დადგენილი, რადგან კავშირი ამ ორ ტომს შორის, რომელიც დაიწყო დავითის ქორწინებით, დასტურდება გენეოლოგიის გაგრძელებით სალათიელიდან ზორობაბელამდე.

ამრიგად, იმ დროს, როდესაც მათე უფლის წარმოშობას განიხილავს მამობრივი ხაზით და იწყებს იუდასგან, ლუკა ლაპარაკობს იმაზე, რომ ის მომდინარეობს ნათანისგან, რომელიც იყო ლევის ტომის; და ყოველი თავისებურად აჩვენებს ჩვენი უფლის იესუ ქრსიტეს დიდებას, რომელიც არის მარადიული მეფე და მღვდელმთავარი; დიდებას, რომელიც წარმოჩინდა ასევე მის ხორციელ წარმომავლობაში ამ ორი მოდგმისგან. არ არის მნიშვნელოვანი, რომ განიხილება იოსების წარმომავლობა, და არა მარიამის, რადგან ეს ერთი და იგივე ტომია, რომლებიც გაერთიანებულნი არიან ნათესაური კავშირებით.

მათეც და ლუკაც მოწმობენ ამის შესახებ, როდესაც ჩამოთვლიან მამებს უფრო ერთი ხალხისადმი მათი კუთვნილების მიხედვით, ვიდრე მოდგმისადმი, რადგანაც ტომი, რომელიც თავის საწყისს იღებს ერთი ადამიანისგან, არსებობას აგრძელებს ოჯახში, რომელიც დაკავშირებულია მემკვიდრეობის ერთ თანმიმდევრობასთან და ერთ წარმომავლობასთან. ქრისტე უნდა წარმოჩენილიყო, როგორც ძე დავითისა და აბრაამისი, ამიტომაც იწყება სახარება ასე: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა"; და არა აქვს მნიშვნელობა, რომელი ადგილი უპყრია ან როგორი თანმიმდევრობით არის საგვარტომო ჩამონათვალი, რადგან გასაგებია, რომ წმიდა ოჯახი ერთი ფესვიდან წარმოდგება.

ამრიგად, თუკი იოსები და მარიამი ეკუთვნიან ერთ ტომს, და თუკი მახარებელი აჩვენებს, რომ იოსები არის აბრაამის მოდგმისგან, ჩვენ ვსწავლობთ, რომ ამ მოდგმას ეკუთვნის მარიამიც. ეს თანმიმდევრობა დაცულია რჯულშიც: თუკი ოჯახის თავი კვდება ისე, რომ არ ტოვებს ვაჟიშვილებს, მაშინ მისი ძმებიდან უფროსი ვალდებულია ცოლად აიყვანოს გარდაცვლილი ძმის ცოლი და ნაშობი შვილები დააბრუნოს გარდაცვლილის ოჯახში; ამგვარი სახით დაცული იქნება მემკვიდრეობის თანმიმდევრობა პირველშობილობის მიხედვით, რადგან ისინი ჩაითვლებიან იმათ მამებად, ვინც დაიბადება მათ შემდეგ, სახელისა თუ მოდგმის მიხედვით" (Комментарий на Евангелие от Матфея).

"აქ ხორციელი შობა იგულისხმება, რადგან დაუსაბამო ძე ღვთისა დავითის ძედ ბოლო ჟამს მოგვევლინა. მას ორი მამა ჰყავს: ხორციელად - დავითი, საღვთოდ და სულიერად - მამა ღმერთი. დავითისგან შობა ექვემდებარება დროს და გენეალოგიურ გამოძიებას, საღვთო შობა კი - არც დროს, არც ადგილს და არც გენეალოგიურ აღრიცხვას, რადგან ნათქვამია: "ვინ გამოთქვამს მის მოდგმას?" (ეს. 53:8).

გახსოვთ ის დამოძღვრა, რომელიც ცოტა ხნის წინ მიიღეთ ჩვენგან? როდესაც გთხოვდით, რომ ყოველივე, რაც ითქმება ღრმა დუმილითა და ღმრთისმოსაური სიჩუმით მოგესმინათ? დღეს ჩვენ წმიდა კარიბჭეში უნდა შევაბიჯოთ. სწორედ ამიტომ შეგახსენებთ ამ დარიგებას. თუკი იუდეველებს მანამდე, ვიდრე ცეცხლოვან მთაზე შეაბიჯებდნენ - ცეცხლში, წყვდიადში, სიბნელესა და ქარიშხალში, უფრო სწორად, კი არ შეაბიჯებდნენ, არამედ, ყოველივეს შორიდან იხილავდნენ, ჯერ კიდევ სამი დღით ადრე ებრძანათ, ცოლებთან ურთიერთობისგან თავი შეეკავებინათ და ტანსაცმელი გაერეცხათ, თუკი თვით ისინიც კი და მათთან ერთად მოსე, შიშისგან თრთოდნენ და ცახცახებდნენ, მაშ რაოდენ აღმატებული სიბრძნისმოყვარება უნდა ვაჩვენოთ ჩვენ, როდესაც ესოდენ დიდებული სიტყვების მოსმენა მოგველის და ცეცხლოვან მთასთან შორს დგომა კი არ მოგვიწევს, არამედ თვით ცადაღსვლა. ტანსაცმელი კი არ უნდა გავრეცხოთ, არამედ - შესამოსელი სულისა და ყოველგვარი ცხოვრებისეული მინარევებისგან გავთავისუფლდეთ.

არც წყვდიადს, არც კვამლსა და არც ქარიშხალს არ იხილავთ თქვენ, არამედ, თავისი გამოუთქმელი დიდებით ზეციურ საყდარზე დაბრძანებულ მეფეს - მის წინაშე წარდგომილი ანგელოზებითა და მთავარანგელოზებით და წმიდათა დასებით - ათასობით და ათიათასობით ზეციური მხედრობანი რომ ახლავთ თან. ასეთია ქალაქი ღმრთისა, რომელიც იტევს ახლადშობილთა ეკლესიას, მართალთა სულებს, ანგელოზთა მედღესასწაულე ერთობას, სისხლით სხურებას, რომლის მიერ ყოველივე ერთიანდება, ზეცამ მიიღო მიწიერი და მიწამ - ზეციური, დამყარდა ანგელოზთა და წმიდათაგან დიდი ხნიდან ნანატრი მშვიდობა. ამ ქალაქში აღმართულია ბრწყინვალე და დიდებული ჯვარი: აქაა ქრისტეს ალაფი, ჩვენი ბუნების საწყისი, ჩვენი მეუფის მიერ მოპოვებული.

ყოველივე ამის შესახებ დაწვრილებითი სიზუსტით სახარებიდან შევიტყობთ. და თუკი შენ შესაბამისი სიმშვიდით მოგვყვები, ჩვენ შევძლებთ, რომ ყველგან მიგიყვანოთ და გაჩვენოთ, თუ სად არის (ჯვარზე) მიმსჭვალული სიკვდილი, სადაა ჩამოხრჩობილი ცოდვა, სადაა ამ ომის, ამ ბრძოლის აურაცხელი და განსაცვიფრებელი ძეგლი. იქ ნახავ შებორკილ მტანჯველსაც - დატყვევებულ ბრბოს თანხლებით და იმ ციხე-სიმაგრესაც, საიდანაც ეს ბილწი დემონი ძველ დროში ყოველმხრივ თავდასხმებს აწყობდა. ნახავ ავაზაკის თავშესაფარსა და ბუნაგს, - უკვე გატეხილსა და განადგურებულს, რადგან მეფე აქაც მოვიდა. არ დაიქანცები, საყვარელო! შენ ძალგიძს, დიდხანს ისმინო მაშინ, როდესაც ვინმე ჩვეულებრივი ომის, ნაალაფევისა და გამარჯვებების შესახებ გიამბობს და ამგვარ მონათხრობს არანაირ საჭმელსა და სასმელზე არ გაცვლი. და თუკი შენთვის ამგვარი ამბები ასე სასიამოვნოა, მაშინ ჩემი - კიდევ უფრო მეტად.

წარმოიდგინე, რისი მოსმენა მოგიწევს: ღმერთი როგორ აღსდგა ზეციდან და სამეფო საყდრიდან, როგორ გარდამოვიდა მიწაზე და თვით ჯოჯოხეთში, როგორ წამოიწყო მან ბრძოლა, როგორ ებრძოდა ეშმაკი ღმერთს, და, ამასთან არა აშკარად ღმერთს, არამედ, ღმერთს - კაცობრივ ხორცში რომ მალავდა თავს. და რაც ყველაზე საოცარია, შენ ნახავ, როგორ დაირღვა სიკვდილით სიკვდილი, როგორ გაუქმდა წყევლა წყევლით, როგორ დაემხო ეშმაკის სატანჯველი სწორედ იმითი, რითაც ძლიერება მოიხვეჭა. მაშ, შევუდგეთ და თვლემას ნუ მივეცემით! მე უკვე ვხედავ, როგორ იღება კარი ჩვენს წინაშე. სრული წესიერებითა და კრძალულებით შევაბიჯოთ მასში. ეხლა ჩვენ პირდაპირ კარიბჭეში შევალთ. და რა კარიბჭეა იგი? "წიგნი შობისა იესო ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისი" (მთ. 1:1). შენ რას მეუბნები? დაგპირდი, რომ ღმრთის მხოლოდშობილ ძეზე ვისაუბრებდით და ამის სანაცვლოდ იხსენებ დავითს, ადამიანს, მთელი თაობების მიღმა რომ ცხოვრობდა და მას მამად და პირველმშობლად იხსენიებ? დაიცადე, ნუ შეეცდები, ყველაფერი დაუყოვნებლივ შეიტყო. არამედ თანდათანობით და ცოტ-ცოტა გაიგე. შენ ხომ ჯერ კიდევ კარიბჭეში დგახარ?! ზღურბლზე: რად გეჩქარება სიწმიდეში შესვლა? ჯერ ხომ გარედან ყველაფერი კარგად არ დაგითვალიერებია? მე ჯერ შენ არაფერს გეტყვი უპირველესზე - ზეციურ შობაზე, უფრო სწორად, არაფერს ვამბობ არც მეორეზე - მიწიერ შობაზე, რადგანაც ისიც აუხსნელი და გამოუთქმელია. ამაზე ჩემზე წინ ესაია წინასწარმეტყველმა გითხრა სწორედ მაშინ, როდესაც გაუწყებდა უფლის ვნებასა და ამ სოფლისადმი მის უდიდეს მზრუნველობას. მან, გულშეძრულმა იმის ხილვით, თუ ვინ იყო იგი, და რად იქცა, და სად მოვიდა, ხმამაღლა და მკაფიოდ შესძახა: "ვინ იფიქრებდა მის მოდგმაზე?" (ეს. 53:8).

ამგვარად, ამჯერად სიტყვას იმ ზეციურ შობაზე კი არ დავიწყებთ, არამედ ამ შორეულ, მიწიერ შობაზე, ათასობით მოწმე რომ ჰყავდა. სწორედ მასზე ვილაპარაკებთ იმდენად, რამდენადაც ჩვენს მიერ მიღებული სულის მადლით იქნება ეს შესაძლებელი. მთელი სისრულით არც ამ შობის წარმოდგენაა შესაძლებელი, რამდენადაც ისიც საიდუმლოებითაა აღსავსე.

ამგვარად, როდესაც ამ შობის შესახებ ისმენ, ნუ წარმოიდგენ, რომ რაიმე ნაკლებადმნიშვნელოვანს ისმენ. არამედ წარმართე გონება შენი და შიშით აღივსე, რამდენადაც გესმის, რომ ღმერთი დედამიწაზე მოვიდა. ეს იმდენად საოცარი და სასწაულებრივი იყო, მადიდებელ გუნდად შეკრებილმა ანგელოზებმა მთელ ქვეყანაზე ქება აღავლინეს და წინასწარმეტყველნი უფრო ადრე იყვნენ განცვიფრებულნი იმით, რომ "ღმერთი გამოჩნდა მიწაზე და მიმოიქცეოდა ადამიანთ შორის" (ბარუქ. 3:38). და ჭეშმარიტად, უკიდურესად განმაცვიფრებელია მოსმენა იმისა, რომ გამოუთქმელი, ამოუხსნელი და მიუწვდომელი ღმერთი, თანასწორი მამისა, ქალწულებრივი საშოდან მოვიდა, დედაკაცის მიერ შობა კეთილინება და წინაპრებად დავითი და აბრაამი ჰყავდა. და რას ვამბობ, დავითი და აბრაამი მეთქი, - თვით ის დედაკაცები, ადრე რომ ვახსენე! ამას ყოველთვის რომ გაიგონებ, შეიწყნარე და რაიმეს დამამცირებელს ნურც კი იეჭვებ. პირიქით, განსაკუთრებით განგაცვიფროს იმან, რომ დაუსაბამო მამის ძემ, ჭეშმარიტმა ძემ, დავითის ძედ წოდება ინება, რათა შენ ძედ ღმრთისად ექციე. კეთილინება ყოფილიყო მონად თავისი მამისა, რათა შენ მონა, მის მიერ მეუფის მამად ექციე. ხედავ, როგორი კეთილუწყებაა დასაწყისშივე? თუკი საკუთარ ღმრთისძეობაში დაეჭვდები, მაშ, მას ერწმუნე, როდესაც ისმენ, რა აღესრულა მასთან მიმართებაში. ადამიანური განსჯის მიხედვით განა გაცილებით ძნელი არ არის იმის მიღება, რომ ღმერთი განაკცდა, ვიდრე იმისა, რომ ადამიანი გახდა ძე ღმერთისა?!

ამგვარად, როდესაც გესმის, რომ ძე ღმრთისა დავითისა და აბრაამის ძედ იქცა, მაშინ ნუღარც ის დაგაეჭვებს, რომ შენც ძე ადამისი, ღმრთის ძედ იქცევი. ტყუილუბრალოდ და ამაოდ ის ხომ საკუთრ თავს ესოდენ არ დაიმდაბლებდა, ჩვენი ამაღლება რომ არ სურვებოდა?! ის იშვა ხორცით, რათა შენ იშვა სულით; იშვა დედაკაცისგან, რათა შენ დედაკაცის ძე აღარ ყოფილიყავ. აი, რატომ იყო ეს შობა ორმაგი: ერთი მხრივ, ჩვენი მსგავსი და მეორე მხრივ - ჩვენი ამამაღლებელი. იმით, რომ იშვა დედაკაცისან, იგი მოგვემსგავსა ჩვენ; იმით, რომ იშვა არა სისხლთგან, არა კაცის თუ ხორცის ნებით, არამედ - სულიწმიდისგან, იგი გვიწინასწარმეტყველებს ჩვენს მომავალ, ამაღლებულ შობას, რომლის მონიჭებასაც იგი სულის მადლით გვიპირებდა.

შემდეგ ყველაფერი ასეც მოხდა. ასეთივე იყო ნათლისღება; მასშიც იყო რაღაც ძველი და იყო რაღაც ახალი: ნათლისღება წინასწარმეტყველისგან გვაჩვენებდა ძველს, ხოლო გარდამოსვლა სულისა მიანიშნებდა ახალზე. მსგავსად იმისა, როგორც ვინმე, ჩადგება რა ორ საპირისპირო მხარეს მყოფს შორის, ხელებს განიპყრობს და შეაერთებს მათ, სწორედ ამგვარადვე მოიმოქმედა ძემ ღმრთისამ: ძველი აღთქმა შეაერთა ახალთან, საღმრთო ბუნება - კაცობრივთან, თავისი - ჩვენთან.

ხედავ ღმრთის ქალაქის ბრწყინვალებას?! ხედავ, რაგვარი ელვარებით განგანათლა შესასვლელშივე?! ხედავ, რომ მაშინათვე გიჩვენა მეფე - შენივე სახით - როგორც ბანაკის შუაგულში?! აქაც კი მიწაზე მეფე ყოველთვის არ მოივლინება ხოლმე მთელი დიდებულებით, არამედ ხშირად პორფირსა და დიადემას გვერდზე გადადებს და უბრალო მეომრის სამოსით იმეოსება. მაგრამ მიწიერი მეფე ამას იმისთვის აკეთებს, რათა თავის გამოაშკარავებით მტერი არ მიიზიდოს; ზეციური მეფე კი პირიქით, თავის გამოაშკარავებით მტერი მასთან შებრძოლებას რომ არ განრიდებოდა, ხოლო თავისიანები არ შეეშფოთებინა, რადგანაც იგი სახსნელად მოვიდა და არა შესაშინებლად. აი რატომაა, რომ მახარებელმა მაშინათვე მოიხსენია იგი შესაბამისი სახელით - იესუ. სახელი იესუ ბერძნული არ არის; იესუდ იგი ებრაულად იწოდება, რაც ბერძნულ ენაზე მხსნელს (Σωτηρ) ნიშნავს. მხსნელად კი იწოდება იმიტომ, რომ მან იხსნა თავისი ხალხი.

ხედავ, როგორ აღაფრთოვანებს თავის მსმენელს მახარებელი? რამდენადაც იგი, ჩვეულებრივი სიტყვებით ლაპარაკობს და მათი საშუალებით განგვიცხადებს იმას, რაც ყოველგვარ სასოებაზე აღმატებულია. ორივე სახელი, რომელიც მას მიეცა, კარგად იყო ცნობილი იუდეველთათვის. რამდენადაც მოვლენები, რომელთა აღსრულება ჯერიყო, იმდენად საოცარი გახლდათ, რომ თვით ამ სახელებსაც წინ უძღოდა ხატებები, რათა ამ საშუალებით წინასწარვე განრიდებულიყო ყოველგვარი მიზეზი ახლადმოვლინებულზე დრტვინვისა.

ამგვარად, მოსეს შთამომავალს, რომელმაც ხალხი აღთქმულ მიწაზე მიიყვანა, ერქვა ისუ. ხომ ხედავ ხატს? მაშ, განჭვრიტე ჭეშმარიტებაც! მან აღთქმულ მიწაზე მიიყვანა, ხოლო ამან - ზეცაში და ზეციურ სიკეთეებთან; მან მოსეს სიკვდილის შემდეგ, ამან კი - შემდგომად სჯულის აღსრულებისა; მან - როგორც წინამძღოლმა, ამან - როგორც მეფემ. ხოლო იმისთვის, რომ როდესაც სახელ იესუს მოისმენ, მსგავსების გამო ცდომილებამ არ შეგიპყროს, მახარებელი დააზუსტებს: იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა. ის ისუ არ იყო დავითის ძე, არამედ სხვა შტოდან მოდიოდა. მაშ, რად უწოდა მათემ თავის სახარებას წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, როდესაც ის მხოლოდ იესუ ქრისტეს გენეალოგიას კი არ შეიცავს, არამედ, მთელ საღმრთო განგებულებას? იმიტომ, რომ ქრისტეს გენეალოგია უმთავრესია მთელ საღმრთო განგებულებაში და ის ყოველი, ჩვენთვის მომადლებული სიკეთის საწყისად და საფუძვლად გვევლინება. ისევე, როდესაც მოსე უწოდებს თავის პირველ წიგნს ცისა და მიწის დაბადებას, მიუხედავად იმისა, რომ მასში მხოლოდ ცისა და მიწის შესახებ არ მოგვითხრობს, არამედ, ყოველივეზე, რაც მათ შორის იმყოფება; ასევე მახარებელმა უწოდა თავის წიგნს უმთვრესის მიხედვით იმ საქმეთაგან ყველაზე (ჩვენი ცხონებისთვის) რომ აღესრულა. ყველაზე გასაოცარი, ყოველგვარ იმედსა და სასოზე აღმატებული ჭეშმარიტად ისაა, რომ ღმერთი კაც იქმნა და მას შემდეგ, რაც ეს აღესრულა, ყოველივე დანარჩენი გასაგებიცა და ბუნებრივიც გახდა.

მაგრამ რატომაა, რომ მახარებელმა თავიდან კი არ თქვა - ძისა აბრაამისა და მხოლოდ მას მერე - ძისა დავითისა? არა იმიტომ, როგორც ზოგიერთები ფიქრობენ, რომ სურდა გენეოლოგიის აღმავალი ხაზით წარმოჩენა, რადგან ამ შემთხვევაში ის ლუკას მსგავსად იმოქმედებდა. ის კი პირიქით აკეთებს. მაშ, რატომ მოიხსენია პირველად დავითი? იმიტომ, რომ ამ ადამიანის სახელი ყველას პირზე ეკერა, როგორც მის საქმეთა დიდებულების გამო, ასევე ეპოქის გამოც, რადგანაც აბრაამზე გვიან აღესრულა. თუმც ღმერთმა აღთქმა ორივეს მისცა, აბრაამის აღთქმაზე, როგორც უფრო ძველზე ნაკლებს ლაპარაკობდნენ, ხოლო აღთქმას, რომელიც დავითს მიეცა, როგორც არცთუ დიდი ხნისას და ახალს, ყველა ამოწმებდა.

იუდეველები თავად ამბობდნენ: "წერილი ხომ ამბობს ქრისტე დავითის მოდგმიდან და ბეთლემიდან, ანუ იმ ადგილიდან მოვა, საიდანაც იყო დავითი?" (ინ. 7:42). და არავინ უწოდებდა მას აბრაამის ძეს, არამედ, ყველა დავითის ძედ იხსენიებდა. იმიტომ, რომ როგორც ცხოვრების პერიოდით, - როგორც უკვე აღვნიშნე, - ასევე სახელგანთქმული მეფობით დავითი ყველას გაცილებით უკეთ ახსოვდა. აი, რატომაა, რომ დავითის მერე მაცხოვრებ ყველა მეფეს, რომელთაც განსაკუთრებულ პატივს მიაგებდნენ, მისივე სახელით იხსენიებდნენ და არა მარტო ადამიანები, არამედ, თვით ღმერთი.  

ამგვარად, ეზეკიელი და სხვა წინასწარმეტყველები ამბობენ, რომ მათთან მივა და მკვდრეთით აღადგენს დავითი. ისინი გარდაცვლილ დავითს კი არ გულისხმობენ, არამედ მის კეთილ საქმეთა მობაძავს. ამგვარადვე ეზეკიას ეუბნება ღმერთი: "მე დავიფარავ ამ ქალაქს, რომ ვიხსნა იგი ჩემთვის და დავითისთვის" (4 მეფ. 19:34), ასევე სოლომონსაც მიმართავს, რომ დავითის გამო არ განყოფს სამეფოს მისას მის სიცოცხლეში (3 მეფ. 11:34). ამ ადამიანის საქმენი დიდი იყო როგორც ღმერთის, ასევე - კაცთა წინაშე. აი, რატომაა, რომ მახარებელი გენეოლოგიას იწყებს უშუალოდ უფრო სახელგანთქმულიდან და მხოლოდ შემდეგ მიმართავს უძველესს პირველმშობელს - აბრაამს. ხოლო გენეოლოგიის კიდევ უფრო შორს გაგრძელებას იგი იუდეველთათვის ზედმეტად მიიჩნევს. ეს ორი ადამიანი განსაკუთრებულ განცვიფრებას აღძრავდა. ერთი როგორც წინასწარმეტყველი და მეფე, მეორე როგორც პატრიარქი და წინასწარმეტყველი.

მაგრამ საიდან ჩანს, - იკითხავ შენ, რომ ქრისტე დავითისგან მოდის? თუკი იგი უმამაკაცოდ იშვა, მხოლოდ დედაკაცისგან, ხოლო ქალწულის გენეოლოგია მახარებელს მოცემული არა აქვს, მაშ საიდან უნდა ვიცოდეთ, რომ ქრისტე დავითის შთამომავალი იყო? აქ ორი საკითხია: რატომ არ არის მოცემული დედის გენეოლოგია და რატომ იხსენიება იოსები, რომელსაც ამ შობაში არანაირი წილი არ ჰქონია? როგორც ჩანს, პირველი ზედმეტი იყო, მეორე კი - საჭირო. პირველ რიგში რისი გადაწყვეტაა აუცილებელი? ქალწულის დავითისგან წარმოშობის საკითხი. მაშ, საიდან უნდა ვიცოდეთ, რომ იგი დავითისგან მოდის? უსმინე: ღმერთი ავალებს გაბრიელს: მიდი "ქალწულთან, რომელიც დანიშნული იყო კაცზე, და სახელი მისი - იოსები, დავითის მოდგმისა, ხოლო სახელი ქალწულისა - მარიამი" (ლკ. 1:27). ამაზე ნათლად რისი ცოდნაღა გსურს, როდესაც აშკარად გესმის, რომ ქალწული დავითის სახლისგან და ტომისგან იყო?!

ეს ააშკარავებს, რომ იოსებიც იმავე ტომიდან იყო წარმომდგარი, რადგანაც არსებობდა კანონი, რომელიც ავალებდა, რომ საკუთარი ტომის გარდა ცოლი სხვაგან არსად არ უნდა აერჩიათ. იაკობ მამათმთავარმა კი იწინასწარმეტყველა, რომ ქრისტე წარმოდგებოდა იუდას ტომიდან. მან თქვა: "არ წაერთმევა კვერთხი იუდას, არც არგანი ფერხთა შუიდან, ვიდრე არ მოვა მისი მფლობელი და ის იქნება იმედი ხალხთა" (დაბ. 49:10). შენ იტყვი, რომ ეს წინასწარმეტყველება მართლაც იმას აჩვენებს, რომ ქრისტე იუდას ტომიდან იყო, მაგრამ იმას, რომ იგი ნამდვილად თავითის სახლის წარმომადგენელია, არ ადასტურებს. განა იუდას ტომში დავითის გარდა სხვა მოდგმა არ არსებობდა? არა, სხვებიც იყო და ის შესაძლოა ყოფილიყო იუდას ტომიდან, მაგრამ დავითის სახლიდან არ წარმოშობილიყო. იმისთვის, რომ ეს არ თქვა, მახარებელი შენი ეჭვის გასაქარვებლად ამბობს, რომ ქრისტე დავითის მოდგმიდან და სახლიდან იყო. თუკი ამაში სხვა საშუალებითაც გსურს რომ დარწმუნდე, სხვა დამამტკიცებელი საბუთების მოტანაც არ გაგვიჭირდება.

იუდეველებს ნება არ ჰქონდათ, ცოლი შეერთოთ არა მხოლოდ სხვა ტომიდან, არამედ, სხვა მოდგმიდან და სახლიდან, ამიტომ თუკი სიტყვებს: "სახლისაგან და ტომისა დავითისა", მივაწერთ ქალწულს, ჩვენი ნათქვამი სრულიად უეჭველი გახდება, ხოლო თუკი ამავე სიტყვებს მივაწერთ იოსებს, მის შესახებ ნათქვამი მაინც შეეხება ქალწულსაც: თუკი იოსები დავითის მოდგმიდან და ტომიდან იყო, ის ცოლს მოიყვანდა არა სხვა ტომიდან, არამედ სწორედ იქიდან, რომლის წარმომადგენელიც იყო თავად.

შენ მეტყვი: მაგრამ თუკი მან რჯული დაარღვია? მახარებელმა ამგვარი ეჭვიც გაითვალისწინა და დაამოწმა, რომ იოსები მართალი იყო, ამგვარად, რამდენადაც მისი სათნოებები იცი, შეგიძლია, დარწმუნებული იყო იმაშიც, რომ ის რჯულს არ დაარღვევდა. განა იგი, ასეთი მშვიდი და ვნებათაგან უცხო, ეჭვით აღძრულმაც რომ არ მოინდომა ქალწულის დასასჯელად გამეტება, განა იგი ხორციელი სიამოვნებისთვის დაარღვევდა რჯულს? ის, ვინც რჯულზე აღმატებულად განსჯიდა (რადგანაც განტევება მისი და თანაც საიდუმლოდ განტევება შეიძლებოდა მხოლოდ იმ ადამიანს მოემოქმედა, რომელიც მართლაც განსჯიდა რჯულზე აღმატებულად), განა ოდესმე რაიმეს, რჯულის საწინააღმდეგოს მოიმოქმედებდა, და თანაც ყოველგვარი მიზეზის გარეშე?!

ამგვარად, ნათქვამი ცხდყოფს, რომ ქალწული დავითის ტომიდან იყო. ახლა იმის თქმაც საჭიროა, თუ რატომ გვაძლევს მახარებელი იოსების და არა მის გენეალოგიას? მაშ, რატომ? იუდეველებისთვის არ არსებობდა ტრადიცია, რომელიც გენეოლოგიას ქალის ხაზით წაიყვანდა. ამიტომ ტრადიციის დაცვიდან გამომდინარე, რათა დასაწყისშივე ამ ტრადიციის დამრღვევად არ გამოჩენილიყო, ხოლო მეორე მხრივ კი თვით ქალწულის გენეოლოგიაც ეჩვენებინა, მახარებელმა არაფერი თქვა მის წარმოშობაზე და იოსების გენეოლოგია წარმოადგინა.

ქალწულის გენეოლოგია რომ აღეწერა, ამას მას სიახლის დანერგვად ჩაუთვლიდნენ, ხოლო, თუ იოსების შესახებ არას იტყოდა, მაშინ ქალწულის წინაპრების შესახებ ვეღარაფერს შევიტყობდით.

ამრიგად, იმისთვის, რომ გვცოდნოდა, თუ ვინ იყო მარიამი, საიდან იყო წარმოშობით იგი და ამასთან იმისთვის, რომ არ დარღვეულიყო ჩვეულება, მახარებელმა მისი დამწინდველის გენეოლოგია წარმოგვიდგინა და გვაჩვენა, რომ ის დავითის სახლიდან არის. და რამდენადაც ეს დამტკიცებულია, ამით მტკიცდება ისიც, რომ ქალწულიც იმავე მოდგმიდან იყო, რამდენადაც ეს მართალი ადამიანი, როგორც ზემოთ უკვე აღვნიშნე, არ დაუშვებდა, რომ ცოლი სხვა მოდგმიდან მოეყვანა. სხვათაშორის, შესაძლებელია, სხვა, უმეტესად საიდუმლო მიზეზზე მითითება, რომლის გამოც არ არიან ნახსენები ქალწულის წინაპრები. მაგრამ ამის გაცხადების დრო ამჟამად არ არის, რადგანაც ისედაც უკვე ბევრია ნათქვამი.

ამგვარად, რამდენადაც აქ საკითხების განხილვა ამოიწურა, ახლა შევეცადოთ, სიზუსტით გავიხსენოთ ის, თუ რა განგვემარტა ჩვენ, კერძოდ: რატომაა, რომ პირველად იხსენიება დავითი, რატომაა, რომ მახარებელმა თავის წიგნს უწოდა წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, რითი იყო შობა იესუ ქრისტესი მსგავსი ჩვენი შობისა და რით - განსხვავებული, რითი დასტურდება მარიამის წარმოშობა დავითისგან, რატომაა ნაჩვენები იოსების გენეოლოგია და არაფერია ნათქვამი ქალწულის წინაპრებზე. თუ თქვენ ყოველივე ამას დაიმარხავთ, ამით ჩვენც გვიბიძგებთ, რომ შემდგომი განმარტებისას უმეტესი გულმოდგინებია გამოვიჩინოთ. მაგრამ თუ დაუდევრად მოეპყრობით მას და დაივიწყებთ, მაშინ ჩვენც ნაკლებად მოგვესურვება განმარტებების გაგრძელება. მიწათმოქმედსაც ხომ აღარ სურს ხოლმე, იზრუნოს თესვაზე, თუკი მანამდე დათესილს მიწა არ აღმოაცენებს. ამგვარად, გთხოვთ, რომ ნათქვამზე იფიქროთ. ამგვარი ვარჯიში უდიდეს და მაცხოვნებელ სიკეთეს წარმოშობს სულისთვის. თუკი ჩვენ ამგვარი ვარჯიშებისთვის ვიცლით, შეგვიძლია, სათნოვექმნათ ღმერთს, და ჩვენი ბაგეც, სულიერ საუბრებში ვარჯიშით განიწმინდება ძვირი, ბილწი და სალანძღავი სიტყვებისგან; ჩვენ თვით დემონებისთვის საშინელნი შევიქმნებით, თუკი საკუთარ ენას ამგვარი იარაღით აღვჭურვავთ; უმეტესად მოვიზიდავთ ღმრთის მადლსაც. უფრო გამჭრიახი გახდება ჩვენი მზერაც. ღმერთმა იმისთვის გვიბოძა ენაც, თვალიც და ყურიც, რომ ყოველი ნაწილი მას ემსახურებოდეს, რომ ჩვენ მის საამებლად ვლაპარაკობდეთ, რომ მის საამებლად ვიქმოდეთ, რომ გამუდმებით სადიდებელ გალობას აღვუვლენდეთ მას, რომ მადლიერებას გამოვხატავდეთ და ამგვარად განვწმენდდეთ საკუთარ სინდისს. ისევე, როგორც ჯანსაღდება სუფთა ჰაერით გაგრილებული სხეული, სულიც, ამგვარი ვარჯიშებით ნაკვები, უმეტესად განიბრძნობა.

განა არ შეგინიშნავს, რომ თუ ყოფნა გამუდმებით კვამლში გვიხდება, ხორციელი თვალებიდან ცრემლი მოედინება? ხოლო სუფთა ჰაერზე, მინდვრად, წყაროებთან და ბაღებში ისინი ჯანსაღდება და მახვილდება? ასევე ემართება სულიერ თვალსაც. თუკი ის სულიერი სწავლების მინდორში იკვებება, მაშინ სუფთა, მკაფიო და მახვილია, ხოლო, თუ ცხოვრებისეული საზრუნავის კვამლში ჩაეფლო, მაშინ შეუჩერებლივ ღვრის და ადინებს ცრემლებს, როგორც ამ, ისე მომავალ ცხოვრებაში. მართლაც კვამლის მსგავსია კაცთა საქმენი. ამიტომაც ამბობს ერთი ვინმე: "მოაკლდა ვითარცა კვამლსა დღეთა ჩემთა" (ფსალმ. 101:4).

მაგრამ წინასწარმეტყველს ამ სიტყვებით მხოლოდ ადამიანური ცხოვრების სიმოკლისა და არამდგრადობის გამოთქმა სურდა, მე კი ვიტყოდი, რომ ისინი მხოლოდ ამ აზრით არ უნდა გვემოსდეს, არამედ როგორც ცხოვრების სიმძიმეზე მითითება. ჭეშმარიტად ისე არაფერი აბეჩავებს და აშფოთებს სულიერ თვალს, როგორც ცხოვრებისეულ საზრუნავთა სიუხვე და წადილთა სიმრავლე. სწორედ ესაა შეშა ხსენებული კვამლისთვის. ისევე როგორც ჩვეულებრივი ცეცხლი, ნესტიან და სველ ნივთიერებას რომ მოედება ხოლმე, სქელ კვამლს გამოიღებს, ასევე ძლიერი და მხურვალე ვნება - მოდუნებულ და სუსტ სულს დაუფლებული - დიდ კვამლს წარმოშობს. აი, რატომაა აუცილებელი ცვარი სულისა და მისი მსუბუქი მობერვა ამ ცეცხლის ჩასაქრობად, კვამლის გასაფანტად და ჩვენი გონების ფრთოვანმყოფელად. შეუძლებელია, ყოვლად შეუძლებელი, რომ ამგვარი ბოროტებით დამძიმებული მიილტვოდეს ზეცისკენ. არა, ჩვენ კარგად უნდა ვიყოთ შემოსარტყლულები იმისთვის, რომ ეს გზა თავსვიდოთ და უფრო მეტიც, ამ შემთხვევაშიც შეუძლებელი იქნება, თუკი სულის ფრთებს არ შევისხამთ.

ამგვარად, თუკი ჩვენ გვჭირდება მსუბუქი გონებაც და სულის მადლიც, რომ ამ სიმაღლეს მივაღწიოთ, მაგრამ არაფერი ამდაგვარი არ გაგვაჩნია; თუკი, პირიქით, მხოლოდ ამის საწინააღმდეგო და სატანისეული სიმძიმე გვაქვს წამოკიდებული, მაშ, როგორღა შევძლებთ, მივილტვოდეთ, როდესაც ამგვარი სიმძიმე ქვემოთ გვიზიდავს? ვინმეს აზრად რომ მოსვლოდა ჩვენს მიერ თქმული სიტყვების ზუსტ სასწორზე აწონვა, მაშინ ათასი დინარის ცხოვრებისეულ საუბარზე ასი დინარის, ან უკეთ რომ ვთქვათ, თვით ათი დინარის სულიერ საუბარსაც კი ვერ მოაგროვებდა. განა უკიდურესაც სამარცხვინო, განა უკიდურესაც სასაცილო არ არის, რომ საკუთარ მსახურებს, როგორც წესი, საჭირო საქმეებისთვის ვიყენებთ, ხოლო ენას, ჩვენივე სხეულის ნაწილს იმგვარადაც კი არ ვეპყრობით, როგორც მსახურებს, არამედ პირიქით, მას სრულიად უსარგებლო და ამაო საქმეებისათვის ვიყენებთ?! და მხოლოდ ამაო რომ იყოს! ჩვენ მას უვარგის და მავნე მოსახმარად ვაქცევთ, არანაირი სიკეთე რომ არ მოაქვს. ჩვენთვის სასარგებლო რომ იყოს ის, რასაც ვლაპარაკობთ, მაშინ, რა თქმა უნდა, ჩვენი საუბარი ღმრთისთვისაც სათნო იქნება.

ამასთან, ჩვენ მხოლოდ იმას ვლაპარაკობთ, რასაც ეშმაკი ჩაგვაგონებს: ხან დავცინით ვინმეს, ხან ვმახვილსიტყვაობთ; ხან ვწყევლით და ვაწყენინებთ ვინმეს, ხან ვიფიცებით, ვცრუობთ და ფიცს ვარღვევთ; ხან წყენის გამო სიტყვის თქმაც კი არ გვინდა, ხან ამაოდვმეტყველებთ და ვყბედობთ მოხუც დედაკაცზე უარესად და იმას ვამბობთ, რაც საერთოდ არ გვეხება.

აბა მითხარით, რომ გთხოვოთ, რომელი თქვენთგანი, ვინც აქ ესწრებით, შეძლებთ, წამიკითხოთ ერთი ფსალმუნი ანდა რომელიმე ადგილი წმიდა წერილიდან? ვერც ერთი! და გასაკვირი მარტო ეს კი არ არის, არამედ ის, რომ თქვენ, ესოდენ ზარმაცები ყოველგვარ სულიერ საქმესთან მიმართებაში, სატანისეულ საქმეში ცეცხლზე მალები აღმოჩნდებით ხოლმე. თუკი ვინმეს აზრად მოუვა ეშმაკეული სიმღერები, გარყვნილი და მრუში მელოდიები მოგკითხოთ, გაირკვევა, რომ მრავალმა თქვენგანმა ისინი ზეპირად იცის და სრული სიამოვნებით მღერის. და რითი გაიმართლებენ თავს, თუკი მათ ამაში დასდებ ბრალს?

ისინი ამბობენ: მე ბერი კი არ ვარ, არამედ, ცოლშვილიანი ადამიანი და ოჯახში ვხლაფორთობ. მთელი ბოროტება სწორედ აქედან მოდის, რომ გვგონია, თითქოს საღმრთო წერილის კითხვა მხოლოდ ბერების საქმე იყოს, მაშინ, როდესაც თავად უმეტესად გვესაჭიროება.

ვინც ერში ცხოვრობს და ყოველდღიურად ახალ-ახალ წყლულებს იღებს, მისთვის უმეტესად არის საჭირო მკურნალობა. ამიტომ წერილის კითხვის ზედმეტად მიჩნევა გაცილებით უარესია, ვიდრე მისი არწაკითხვა. ამგვარი აზრი სატანის მიერაა ჩაგონებული.

არ გსმენიათ პავლე რომ ამბობს, რომ "ეს ყოველივე დაიწერა სამოძღვრებელად ჩვენდა" (1 კორ. 10:11)? შენ კი, ვისაც ვერ გაგიბედავს, დაუბანელი ხელებით აიღო სახარება, განა არ ფიქრობ, რომ რაც მასში წერია უაღრესად მნიშნელოვანია?! აი რად მიდის ყოველივე უკუღმა. თუკი იმის გაგება გსურს, რამდენად დიდია წერილისგან მიღბული სარგებელი, საკუთარ თვს დააკვირდი, რა გემართება მაშინ, ფსალმუნებს რომ ისმენ და რა - მაშინ, როდესაც სატანური სიმღერები გესმის? როგორი განწყობით ატარებ დროს ეკლესიაში და როგორით ზიხარ თეატრში? მაშინ დაინახავ განსხვავებას ამ ორ სულიერ მდგომარეობას შორის, მიუხედავად იმისა, რომ სული ერთი და იგივეა.

აი, რად თქვა პავლემ: კეთილ ჩვეულებებს ბოროტი საუბრები ხრწნიანო. აი რატომაა საჭირო ჩვენთვის განუწყვეტელი სულიერი გალობა. სწორედ ამაში მდგომარეობს ჩვენი უპირატესობა პირუტყვებზე, თუმცაღა სხვა მხრივ ჩვენ მათ მნიშვნელოვნად ჩამოვრჩებით. ესაა საკვები სულისა, ესაა მისი სამკაული, ესაა მისი გალავანი; და პირიქით: არმოსმენა წერილისა სულისთვის შიმშილი და დაღუპვაა. მათთვის ამბობს უფალი "მოვავლენ ქვეყანაზე შიმშილს, არა შიმშილს პურისას და წყურვილს წყლისას, არამედ უფლის სიტყვების მოსმენისას" (ამოს. 8:11). შეიძლება იყოს რაიმე უარესი იმაზე, რომ შენ საკუთარ თავს გადასცემ იმ ბოროტებას, რომლისთვისაც ღმერთი სასჯელს გვიქადის, საკუთარ სულს საშინელი შიმშილით აწამებ და ამქვეყნად ყოველივეზე უმეტესად ასუსტებ.

ჩვეულებრივი სიტყვა სულს ანადგურებს კიდეც და კურნავს კიდეც; სიტყვა აღძრავს მასში მრისხანებასაც და სიტყვავე კვლავ დაარცხობს მას; უწესო სიტყვა აღაგზნებს ვნებას, ღირსეული სიტყვა უმანკოებისკენ მიმართავს. თუკი სიტყვა საერთოდ ფლობს ამგვარ ძალას, მაშინ მითხარ, როგორ ხდება, რომ შენ არად აგდებ წერილს? თუკი უბრალო უწყება ასე ძლიერმოქმედია, მაშინ გაცილებით მეტად მოქმედებს უწყება, რომელსაც სულის ქმედება ახლავს თან. საღმრთო წერილის მიერ წარმოთქმული სიტყვა ცეცხლზე უმეტესად არბილებს გასასტიკებულ სულს და ყოველივე მშვენიერის ქმნად განამზადებს მას.

პავლემაც, როდესაც შეიტყო, რომ კორინთელები ამპარტავნები და ქედმაღლები გახდნენ, სწორდ ამ საშუალებით დაამდაბლა ისინი და უმეტესად მშვიდებათ აქცია. ისინი თავს იმაღლებდნენ იმით, რაც სირცხვილად და შეურაცხყოფად უნდა ჩაეთვალათ. მაგრამ, ნახეთ, რაგვარი გარდაქმნა მოხდა მათში მას შემდეგ, რაც წერილი მიიღეს. ამის შესახებ თავად მასწავლებელი მოწმობს, როდესაც ეუბნება მათ: "იმავე მწუხარებამ ღვთის გულისათვის რამდენი რამ გამოიწვია თქვენში: როგორი გულმოდგინება და თავის მართლება, როგორი გულისწყრომა და შიში, როგორი სურვილი, მოშურნეობა თუ შურისგება; ყოველმხრივ წმიდად წარმოაჩინეთ თავი ამ საქმეში" (2 კორ. 7:11).

ამ სიტყვებით შეგვიძლია ვმართოთ მოსამსახურეებიც, ბავშვებიც, ქალებიც და მეგობრებიც. სწორედ ამ გზით უდიდესი მამები, მეგობრები ღმრთისა, მისწვდნენ სრულქმნილებას. ამგვარადვე დავითმა ცოდვის აღსრულების შემდეგ, როგორც კი მოიგო სიტყვა, მაშინათვე საკუთარ თვში სინანულის უმშვენიერესი სახე ჰპოვა (2 მეფ. 12:13). მოციქულებიც სიტყვის საშუალებით იქცნენ იმად, რადაც შემდეგ იქცნენ და სიტყვით მოაქციეს მთელი ქვეყნიერება.

შენ იკითხავ, კი მაგრამ, რას არგია ვინმეს, თუკი ის ისმენს სიტყვას და არ აღასრულებს, რასაც მას ეუბნებიან? მხოლოდ მოსმენაც კი არცთუ მცირე სარგებლობას მოიტანს. უკიდურეს შემთხვევაში ადამიანი საკუთრ თვს მაინც შეიცნობს, დამწუხრდება, ხოლო ოდესმე იქამდე მივა, რომ მოსმენილი აღასრულოს. ის კი, ვინც ისიც კი არ იცის, რომ სცოდავს, განა ოდესმე ცოდვის ქმნას მიატოვებს? შეძლებს საკუთარი თავის შეცნობამდე მისვლას?

ამგვარად, ნუ უგულებელვყოფთ წმიდა წერილის მოსმენას. ეს - ეშმაკის განზრახვაა: ნება არ მოგვცეს, ვიხილოთ საუნჯე, რათა არ გავმდიდრდეთ. მას ეშინია, რომ მოსმენილი საქმეშიც არ გადაიზარდოს; იმიტომაც ჩაგვაგონებს, რომ მარტოდენ მოსმენას არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს.

ამდენად, რაკიღა იცით მისი ეს მზაკვრული განზრახვა, ყოველმხრივ მოიზღუდეთ თავი, რათა ღვთის სიტყვის იარაღით დაცულნი არა მხოლოდ თვად თქვენ არ აღმოჩნდეთ ტყვეობაში, არამედ, ეშმაკის თავიც შემუსროთ და ამგვარად გამარჯვების ნიშნებით შემკულებმა მიაღწიოთ მომავალ სიკეთეებს. მადლითა და კაცთმოყვარებით უფლისა ჩვენისა იესუ ქრსიტესი, რომლისა არს დიდება და ხელმწიფება, თანა მამით და სულით წმიდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ (წმ. იოანე ოქროპირი. ჰომილიები. ტ. V. წმ. მათე მახარებლის სახარების განმარტება. მეორე ჰომილია მათეს სახარებაზე. 1:1. თბილისი 2016 წ. გვ. 16-26) (Беседы на святого Матфея евангелиста. PG 57, 13-33).

წარმომავლობა (γενέσεως): წინაპრები ჩამოთვლილია ან დაღმავალი თანმიმდევრობით, როგორც არის ეს მათე მახარებელთან, ან აღმავალი თანმიმდევრობით, როგორც ლუკასთან (ლკ. 3:23 და შემდგ.). საზოგადოდ აღმოსავლელ და კონკრეტულად ებრაელ მწერლებს ჩვეულებად ჰქონდათ, რომელიმე ცნობილი პირის ცხოვრების აღწერისას, მიეთითებინათ მისი გვარტომობის ცხრილი, როგორც ეს ჩანს მოსეს, რუთის, მეფეთა და პარალიპომენონის წიგნებიდან. მაგრამ მათე მახარობელს, ათავსებდა რა თავის წიგნში უფლის გვარტომობას, უეჭველად, მხედველობაში უმნიშვნელოვანესი მიზანი ჰქონდა, კერძოდ, ეჩვენებინა, რომ იესუ ქრისტე სწორედ იმ პირთაგან წარმოიშვა, რომელთაც ძველთაგანვე მიეცათ აღთქმა, რომ მათგან დაიბადებოდა მესია, როგორც ეს შემდეგ მახარობლის მომდევნო სიტყვებიდან გამოჩნდება. გარდა ამისა, პირველი სახარებისა და ამავდროულად მთელი ახალაღთქმისეული წიგნების დასაწყისში განთავსებული უფლის გენეალოგია ბრწყინვალე გადასვლას წარმოადგენს ძველი აღთქმიდან ახლისკენ.

იესუ ქრისტესი: იესუ (ეს ებრაულის ბერძნული თარგმანია, ებრაულად ის წარმოითქმის როგორც იეშუა, შემოკლებით იეჰოშუადან) ნიშნავს ღმერთ მაცხოვარს ან უბრალოდ მაცხოვარს (შეად. ათანასე დიდი 4, 513). ეს სახელი ჩვეულებრივი იყო იუდეველთათვის. მაგრამ აქ, ქრისტესთან მიმართებაში, მას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა და მის მიერ კაცთა მოდგმისთვის აღსრულებული საქმის გამომხატველი გახლდათ (შეად. განმ. მთ. 1:21).

ქრისტე (χριστός – ხრისტოს):  ქრისტე ბერძნული სიტყვაა და ნიშნავს ცხებულს - იმავეს, რასაც ებრაული მაშიახ - მესია, რის გამოც იწოდება კიდეც მაცხოვარი ქრისტედ, ანუ მესიად, რაც ერთი და იგივეა (შეად. ინ. 1:41; 4:25). ებრაელებში მეფეებს და მღვდელმთავრებს, ზოგჯერ წინასწარმეტყველებსაც, ზეთს ცხებდნენ, რის გამოც ისინი ცხებულებად იწოდებოდნენ (מָּשִׁ֛יחַ - მაშიახ (ლევ. 4:3, 5, 16: 5:15; ფსალმ. 104:15; 1 მეფ. 24:7, 11; ფსალმ. 2:2; ეს. 45:1 (შეად. დან. 9:25-26, 3 მეფ. 19:16). ცხებულობა ნიშნავდა იმასვე, რასაც რჩეულთა მიძღვნა ღმრთისადმი განსაკუთრებული მსახურებისთვის ან დედამიწაზე ღმრთის ეკლესიისთვის. მისი გარეგანი ნიშანი იყო საცხები პირის თავზე ზეთის დასხმა, რაც ღმრთის განსაკუთრებულ ნიჭთა გადმოღვრის სახეს წარმოადგენდა. ამ მნიშვნელობით სახელი ქრისტე - მესია - ცხებული უპირატესად ეკუთვნის უფალ იესუს, როგორც მეფეს, მღვდელმთავარსა და წინასწარმეტყველს, რომელსაც ზომით როდი მიეცა სული (შეად. ინ. 3:34), არამედ მის თანამოზიარეებზე უმეტესად (შეად. ფსალმ. 44:8).

ძისა დავითისა: სიტყვა ძე იუდეველებში გამოიყენებოდა სხვადასხვა მნიშვნელობით: ის აღნიშნავდა ძეს საკუთრივი აზრით (შეად. მთ. 1:21 და სხვა), შემდეგ - მიშვილებულ პირს (საქმე 7:21; ებრ. 11:24), შემდეგ - საერთოდ შთამომავალს (ლკ. 19:9; საქმე 2:17 და სხვა); გარდა ამისა მას მრავალი არასაკუთრივი მნიშვნელობაც გააჩნდა. აქ ეს სიტყვა ნიშნავს დავითის შთამომავალს, დავითის სახლის გვიანდელ წევრს. მახარებლისთვის, რომელიც თავის სახარებას თავდაპირველად მორწმუნე იუდეველთათვის წერდა, საკმაოდ მნიშვნელოვანი იყო მიეთითებინა იესუზე, როგორც დავითის შთამომავალზე, რადგან, აღთქმების თანახმად, რომელიც ამ მეფე-წინასწარმეტყველს მიეცა (2 მეფ. 7:4 და შემდგ. 1 პარ. 17:11 და შემდგ. ფსალმ. 88:4 და შემდგ. ეს. 11:1 და შემდგ.), სწორედ მისი მოდგმისგან უნდა წარმოშობილიყო მესია; და ეს რწმენა იმდენად ძლიერი იყო იუდეველებში, რომ შეუძლებელი იქნებოდა იესუს მესიობაში მათი დარწმუნება, თუკი არ დამტკიცდებოდა, რომ მაცხოვარი ჭეშმარიტად წარმოდგება დავითის მოდგმისგან (შეად. იერ. 23:5; ფსალმ. 131:10, 11; საქმე. 13:23; ინ. 7:42 და სხვა.).

ძისა აბრაამისა: ჯერ კიდევ დავითამდე აბრაამს, ებრაელი ერის მამამთავარს, ღმრთისგან მიეცა აღთქმა, რომ მისი შთამომავლობისგან წარმოიშვებოდა მესია (ქრისტე) მაცხოვარი (დაბ. 12:3; 21:12; შეად.: ებრ. 11:11-12; გალატ. 3:16), და იმავე მიზეზთა გამო მახარებლისთვის საკმაოდ მნიშვნელოვანი იყო ეჩვენებინა, რომ ქრისტე წარმოდგება სწორედ მორწმუნეთა მამის - აბრაამისგან. ამრიგად, სიმდაბლეში დაბადებული იესუ, ძე მარიამისა და თავისი მოჩვენებითი მამისა იოსებისი, აღთქმის მიხედვით, იყო შთამომავალი მორწმუნეთა მამის აბრაამისა და ებრაელ მეფეთაგან უდიადესისა - დავითისა.

მაგრამ რატომ არ უწოდა მახარებელმა იესუს ჯერ აბრაამის ძე, და შემდეგ ძე დავითისა? - რადგან დავითი განსაკუთრებულად იყო სახელგანთქმული იუდეველებში, როგორც მისი საქმეების, ასევე დროის სიახლოვის გამო, რადგან აბრაამთან შედარებით ბევრად გვიან გარდაიცვალა. თუმცა ღმერთმა აღთქმები მისცა ერთსაც და მეორესაც, ოღონდ აბრაამისთვის მიცემულ აღთქმაზე, როგორც დიდი ხნის წინანდელზე, ნაკლებად ლაპარაკობდნენ, ხოლო დავითისთვის მიცემული აღთქმა, როგორც უახლესი, მუდმივად პირზე ეკერათ (შეად. ინ. 7:42). და არავინ უწოდებდა იესუს აბრაამის ძეს, არამედ ყველა დავითის ძედ ხმობდა. ამის გამო ახსენა მახარებელმა ჯერ დავითი, როგორც უფრო ცნობილი, და შემდეგ მიმართა აბრაამს, როგორც მამამთავარს, და რადგან ესაუბრებოდა იუდეველთ, ზედმეტად ჩათვალა გვარტომობის უფრო გვიანდელი მოდგმებიდან დაწყება" (ოქროპირი; შეად. თეოფილაქტე).

რატომ არ გამოიყენა აქ წმიდა მათემ, წინასწარმეტყველთა მსგავსად, "ხილვა" ან "სიტყვა", ნაცვლად "შობისა"? ისინი ხომ ასე წერდნენ: "ხილვა ესაიასი, ამოცის ძისა, იუდაზე და იერუსალიმზე, რომ იხილა" (ეს. 1:1); ან: "სიტყვა, რომელი იყო ესაიასადმი" (ეს. 2:1). წინასწარმეტყველები ურჩ და უგულისხმო ადამიანებს მიმართავდნენ და ამიტომაც ამბობდნენ, - ეს არის საღვთო ხილვა და ღვთის სიტყვაო, რათა ისინი შიშით მოჰკიდებოდნენ მათ ნათქვამს და აბუჩად არ აეგდოთ. ხოლო წმიდა მათე მიმართავდა მორწმუნე, კეთილგონიერ და მორჩილ ადამიანებს... სხვა სათქმელიც მაქვს: ის, რაც წინასწარმეტყველებმა იხილეს, გონებით იხილეს, სულიწმიდის მიერ წარმოესახათ, ამიტომაც უწოდებდნენ მას "ხილვას", ხოლო წმიდა მათემ ქრისტე გონებით კი არ იხილა და განჭვრიტა, არამედ გრძნობისმიერად იყო მასთან, უსმენდა და ხორციელად ხედავდა. ამიტომაც არ თქვა: "ხილვა, რომელიც ვიხილე", ან "ჭვრეტა", არამედ თქვა: "წიგნი შობისა". სახელი "იესუ" ბერძნული კი არ არის, არამედ ებრაულია, და თარგმანში მაცხოვარს ნიშნავს, რადგან სიტყვით "იაო" ებრაელებში ნაგულისხმევია ცხონება.

ქრისტეებად (χριστός ("ხრისტოს") ბერძნულად "ცხებულს" ნიშნავს) იწოდებოდნენ მეფეები და მღვდელმთავრები, რადგან ისინი წმიდა ზეთით იცხებოდნენ, რომელიც მათ თავზე რქიდან გადმოიღვრებოდა. უფალი ქრისტედ იწოდება, როგორც მეფე, რადგან ის ამაღლდა ცოდვაზე, და მღვდელმთავრადაც, რადგან ჩვენს გამოსახსნელად თვითონ შეწირა საკუთარი თავი მსხვერპლად. ხოლო ცხებულია იგი ჭეშმარიტი საცხებლით, სულიწმიდით, და სხვათა უპირატესადაც, რადგან სხვას ვის გააჩნდა სული ისე, როგორც უფალს? წმინდანებში სულიწმიდის მადლი მოქმედებდა, ხოლო ქრისტეში არა მადლი სულიწმიდისა, არამედ თვით ქრისტე თავის ერთარს სულთან ერთად იქმოდა სასწაულებს.

იმის შემდეგ, რაც მათემ თქვა "იესუსი", მან მიამატა "ძისა დავითისა". ეს იმიტომ, რომ არ იფიქრო, თითქოსდა ის სხვა ვინმე იესუზე ლაპარაკობდეს, რადგან იყო სხვა ცნობილი იესუც, ებრაელთა ბელადი მოსეს შემდეგ. მაგრამ ის ნავეს ძედ იწოდებოდა, და არა დავითის ძედ. ის დავითამდე მრავალი თაობით ადრე ცხოვრობდა და იყო არა იიუდას ტომიდან, საიდანაც დავითი იყო, არამედ სხვა ტომიდან.

რატომ დააყენა მათემ დავითი უწინარეს აბრაამისა? იმიტომ, რომ დავითი უფრო სახელგანთქმული იყო; ის აბრაამზე გვიან ცხოვრობდა და ქებული მეფე გახლდათ. მეფეთაგან ის პირველი ესათნოვა ღმერთს და მიიღო აღთქმა ღმრთისგან, რომ მისი თესლიდან აღდგებოდა მხსნელი, რის გამოც ქრისტეს ყველა დავითის ძეს უწოდებდა. თვით დავითმაც შეინარჩუნა საკუთარ თავში ხატი ქრისტესი: როგორც ის გამეფდა ღმრთითუარყოფილი და მოძულებული საულის ნაცვლად, ასევე ქრისტე მოვიდა ხორცით და გამეფდა ჩვენზე იმის შემდეგ, რაც ადამი მოაკლდა მეფობას და ხელმწიფებას, რომელიც მას ყველა ცოცხალ არსებაზე და დემონებზე ჰქონდა".

ამრიგად, წმიდა მათემ სახარების წერა დაიწყო ასეთი შესავლით: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა, აბრაამმა შვა ისააკი; ისააკმა შვა იაკობი..." და ა. შ. თანმიმდევრობით. მათე, როგორც უკვე ვთქვით, მოგვითხრობს უფლის ხორციელად შობას და ამიტომაც თაობათა ჩამოთვლას იწყებს აბრაამიდან, სადაც გამოჰყოფს იუდას მოდგმას, და მოდის იოსებამდე და მარიამამდე.

მაგრამ დეტალურად უნდა გამოვიკვლიოთ, მახარობელმა, რომელიც გენეოლოგია დაიწყო აბრაამიდან და თანმიმდევრობით ჩამოთვალა ყველა სახელი, ქრისტეს, ჩვენს უფალს, უწოდა მხოლოდ ძე დავითისა და ძე აბრაამისა: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაამისა". ჩვენ, უკიდურეს შემთხვევაში ის ვიცით, რომ მახარობლებმა ამგვარი თანმიმდევრობა უმიზეზოდ როდი აირჩიეს.

თითოეული მათგანი - აბრაამიც და დავითიც - უფლის აღთქმით და მოდგმის წარჩინებულობით ხორციელად ღირსეული მამამთავრები ხდებიან. მართლაც, აბრაამს, რომელიც წინადაცვეთით იუდეველი ხალხის ბელადი გახდა, უფალმა აღუთქვა, რომ მის თესლში, ანუ ქრისტეში, იკურთხებოდა ყველა ხალხი, რომელმაც სხეული მიიღო აბრაამის მოდგმიდან, როგორც მოციქულმა აუხსნა ეს გალატელებს:  "ეს აღთქმანი აბრაამს და მის თესლს მიეცა.  არ თქმულა: "მის თესლთაც", როგორც ითქმის მრავალზე, არამედ ერთზე ითქვა ("შენს თესლსაც"), რომელიც არის ქრისტე" (გალატ. 3:16). შედეგად, ხორციელი წინადაცვეთით აბრაამი - პირველია იუდეველთა მოდგმაში, ასევე დავითიც - პირველია იუდეველთა მოდგმაში სამეფო ღირსებით, რადგან ღმერთმა მას აღუთქვა, რომ მისი წიაღიდან იშვებოდა მარადიული მეფე, უფალი იესუ. რადგან დავითი პირველი მეფე იყო იუდას ტომიდან, რომლისგანაც ღმრთის ძემ მიიღო კაცობრივი ხორცი, ამიტომ უსაფუძვლოდ როდი მიიჩნია მათემ უფალი იესუ ქრისტე დავითის და აბრაამის ძედ, რადგან იოსები და მარიამი წარმოშობით იყვნენ დავითის, ანუ სამეფო მოდგმიდან; ხოლო დავითი აბრაამისგან, რომელიც გახდა მორწმუნე ხალხთა მამა და ხორციელად პირველი იყო იუდეველთა მოდგმაში" (Трактат на Евангелие от Матфея).