უსჯულოება > უსჯულოების საიდუმლო
ფლაბიან ბრენიე დე სენ-კრისტო
ებრაელები და თალმუდი
ებრაელი ერის ზნეობრივი და საზოგადოებრივი საფუძვლები მისი წმინდა წიგნის თალმუდის მიხედვით
ასევე იმ ისტორიულ ვითარებათა მიმოხილვა, რომლის დროსაც ებრაელი ერმა გადაუხვია მოსეს სჯულს
ასევე იმ ისტორიულ ვითარებათა მიმოხილვა, რომლის დროსაც ებრაელი ერმა გადაუხვია მოსეს სჯულს
ნაწილი პირველი
თავი II
ბაბილონის ტყვეობა და ფარისევლები
ებრაელი ერის ისტორიაში ყოველი განდგომილების შემდეგ უცხო დამპყრობლის მიერ მიყენებული ზიანით გამოწვეულ ვარამს, ჩვეულებისამებრ, მოსდევდა მოქცევა ჭეშმარიტი ღმრთისკენ. ამ შემთხვევაში დაცემა იყო საკმაოდ მძიმე, ვიდრე იმ დროს, როდესაც მოაბელნი, ყამონეველნი და სირიელები თავის ნებაზე დანავარდობდნენ წმინდა მიწაზე, საკუთარივით ფლობდნენ ბანაკებს მის გორაკებზე: ამჯერად ებრაელებს მოუწიათ სამშობლოს დატოვება, გამგზავრება და შორეულ ქვეყნად დასახლება დამპყრობთა ზედამხედველობის ქვეშ. წერილი მოწმობს ებრაელების საშინელ ხვედრზე გადასახლებაში, უცხო მიწაზე. რადგანაც მოსეს რელიგია შენარჩუნებული ჰქონდა იუდეას, ქალდეველთა ტყვეობაში მყოფმა ერმა მასში ჰპოვა ენერგიის წყარო, რომელიც ასე აკლდათ ისრაელის შვილთ, რომლებიც უკვე კარგა ხანია კერპთაყვანისმცემლობას მისდევდნენ, მათი აშურეთის დაბლობებზე გადასახლების პერიოდში (9).
თავისი თემური თავისებურებების დაკარგვის ნაცვლად, როგორც ეს შეემთხვათ მათგან განცალკევებულ ძმებს, ისრაელიტებს, ებრაელები კიდევ უფრო მჭიდროდ შეიკრნენ თავიანთ წინასწარმეტყველთა გარშემო. ტანჯვამ ერი სულიერად განწმინდა, უფრო განასპეტაკა რწმენა და ერი დაუბრუნა წინაპართა რელიგიას. მართლმორწმუნეობის ამ აღორძინების კვალდაკვალ ბაბილონის ტყვეობამ, სამწუხაროდ, გამოიწვია სხვა ნაკლებად სასიამოვნო შედეგიც: მან გზიდან გადააცდინა ებრაელი ერის ყველაზე განათლებული ნაწილი, დააკავშირა რა ის თავისი დამპყრობლის რელიგიურ იდეებს. ქალდეველები, ასურელებისგან განსხვავებით, დიდად არ გამოირჩეოდნენ მეომრული და დამპყრობლური თვისებებით; მათ ზნე-ჩვეულებებს და ხასიათს, მართალია, სიმტკიცე აკლდა, მაგრამ არც ისე სასტიკი იყო როგორიც მათი მარადიული მტრების, ასურელებისა.
ძველი ჩვეულების თანახმად, როდესაც ქალდეველები გადმოასახლებდნენ დაპყრობილი ერის ნატამალს რომელიმე თავიანთ ოლქში, მათ მონურ მდგომარეობაში კი არ ამყოფებდნენ, როგორც ყოველთვის აკეთებდნენ ასურელები, არამედ გარკვეულ თავისუფლებას ანიჭებდნენ, რითაც ხელს უწყობდნენ დაპყრობილი ერების ასიმილირებას საკუთარ ხალხთან. ასე, მაგალითად, თუ ვინმე დატყვევებამდე ჯარისკაცი იყო, მას უფლებას აძლევდნენ, ეტარებინა იარაღი, როგორც იყო ეს დაპყრობამდე, მიწათმოქმედნი და ხელოსნები შედიოდნენ დამპყრობელთა სახელოსნო წოდებებში, მღვდლებს ღებულობდნენ ბრძენკაცთა, ასტროლოგთა და მოგვთა წრეებში, რომლებმაც შორს გაუთქვეს სახელი ქალდეურ მეცნიერებას, სადაც ყვაოდა, იმ დროისთვის ხელმიწსაწვდომი ყოველგვარი მეცნიერება, დაწყებული ფილოსოფიიდან ასტრონომიითა და სულებთან კონტაქტით დამთავრებული (Опперп, «История империй Халдеи и Ассирии»; Ленорман, «Первые цивилизации»; Масперо «Древняя история народов Востока»). ასეთი იყო ბაბილონში გადასახლებულ ებრაელთა ბედი; ჩვენ ვნახავთ ნაბუკდნეცეზარს იერუსალემის პირველი აღების დროიდან, გარემოცულს ახალგაზრდა პაჟებით, რომელთაც იუდეველთა კეთლიშობილი ოჯახებიდან არჩევდა. შემდეგში წინასწარმეტყველი დანიელი ქალდეველ ქურუმთა მეთაურიც კი გახდა (დანიელი 5: 11, 12).
ქალდეაში გადასახლებულ ებრაელთა და თვით ქალდეველთა ამ მჭიდრო თანაცხოვრებამ, როგორც ადრე აღვნიშნეთ, მაინც ვერ შესძლო, სრულიად აღმოეფხვრა ებრაელი ერის ძირითადი ეროვნული თავისებურებები. ვერც დაპყრობილთა სიძულვილი შეანელა დამპყრობელთა მიმართ, რომლებიც მათ სძულდათ ყოველთვის (9). მიუხედავად ამისა, ამგვარმა ურთიერთობამ გამოიწვია ქალდეველ ქურუმთა და ებრაელ ლევიტთა დაახლოება, რომლებიც მოწოდებულნი იყვნენ, გაეზიარებინათ ერთი და იგივე ცხოვრება და ეკეთებინათ ერთი და იგივე საქმე. ორმა სულიერმა სამყარომ, აქამომდე ერთმანეთისგან გაუცხოებულმა, გამოძებნა შეხების საერთო წერტილი. ამ პერიოდში განსწავლულ ქალდეველთა შორის, ცრუმორწმუნოებრივ შეხედულებათა გარდა, რომელიც ხალხთა მასების რელიგიურ მოთხოვნილებებთან და მათ დაკმაყოფილებასთან იყო ადაპტირებული, გავრცელდა ფილოსოფიური, მაგრამ არსებითად პანთეისტური შეხედულება: ვრცელი ტაძრიდან, როგორსაც წარმოადგენს სამყარო, განსწავლულმა ქალდეველმა განდევნა შემოქმედი, რომელმაც ადამიანი თავისი დიდებისთვის შექმნა. მიზეზი შეერწყა შედეგს, აქედან კი გაღმერთდა სამყარო, რომელიც შეიქმნა თავისთავად. მცნება ღმრთის შესახებ შეერწყა კოსმიურ ჰარმონიას, რომელიც განაგებს ყოველივე არსებულს, მის თითოეულ ნაწილს.
ღმერთი, გამომდინარე აქედან, ქალდეველთა წარმოდგენაში ერთსა და იმავე დროს იყო მიწა, რომლის მკერდი აპურებს ადამიანს; ნამი, რომელიც არწყულებს მას; მზე, რომელიც ანათებს და ათბობს; ქარი, რომელსაც გადააქვს ყვავილის მტვერი და ამტვერიანებს მცენარეებს. ჩვენ ვიცით, რომ ღმერთი არის სიცოცხლის საწყისი, რომელიც ამრავლებს კაცთა მოდგმას და ყოველივ ცოცხალ არსებას; აღმოაცენებს მცენარეებს, აძლევს ყოველ ქმნილებას უნარს, განვითარდეს, მოკვდეს და გაცოცხლდეს. მაგრამ რაღაც თვითჩასახული ბუნების სამარადისო სუნთქვასთან გაიგივებული ღმერთი თვითონ კი არ არის შემოქმედი ბუნებისა, არამედ, პირიქით, თვით არის ბუნებისგან. ქალდეური წარმოდგენით, ღმერთმა კი არ შექმნა ბუნება, არამედ ბუნებამ შექმნა ღმერთი (10).
სრულიად გასაგებია, რომ სწავლება, გამსჭვალული უცნაური, მაგრამ უდავო პოეზიით, არის ხიბლი, რომელსაც ადამიანის სულის დატყვევება ძალუძს. მან იმდენად ძლიერ მიიზიდა ადამიანი, რომ განაძლიერა მასში სიამაყე და ააყვავა კაცის გაღმერთების კულტი. მართლაც, თუკი არ არებობს ბუნებისგან განსხვავებული და მისი შემოქმედი უზენაესი არსება, თუკი თითოეული საგანი გარკვეულწილად ფლობს სულსა და გონებას და, თუკი ღმერთი არის ოდენ ამ სამყაროს გონიერ თუ არაგონიერ სულთა ჯამი, მაშინ ამ სულთა შორისაც უცილობლივ უნდა არსებობდეს იერარქიული საფეხური, რომლებიც საკუთრივადაც უნდა იყვნენ ღმრთის ნაწილნი.
მაგალითად, საღმრთო საწყისი უფრო ნაკლებად უნდა გამოვლინდეს ქვაში, ვიდრე ხეში, რომელიც ცოცხლობს, სუნთქავს, იზრდება და კვდება. ხეში უფრო ნაკლებად, ვიდრე ცოცხალ არსებაში, რომელიც ფიქრობს, განსჯის და მოქმედებს, და ცოცხალ არსებაში ნაკლებად, ვიდრე ადამიანში, რომელიც აზროვნებს და ფიქრობს წარსულსა და მომავალზე, სწავლობს ბუნებას, შეაქვს მასში კორექტივები საკუთარი შრომითა და გამომგონებლობით და უსასრულო სრულყოფილებისკენ მიისწრაფვის. არსებათა ამ იერარქიული კიბის მწვერვალზე დგას ადამიანი, შეუდარებლად უფრო სრულყოფილი და გონიერი, ვიდრე ყოველივე სხვა დანარჩენი, რომელიც, ცხადია შთანთქავს სამყაროს აღმავსებელი ამ ღვთაების უდიდეს ნაწილს. გაწმენდს რა ზეცას თავის თავზე უფრო მაღალი ნებისმიერი არსებისგან, ადამიანი განაღმრთობს საკუთარ თავს, ის თვითონ ხდება სამყაროს ღმერთი, სადაც ყველა და ყველაფერი მასზე უფრო მდაბიოდ, კნინად და მისდამი დაქვემდებარებულად ეჩვენება. ამ დროიდან ყოველგვარი ზნეობრივი საფუძველი, რომელზეც დამყარებულია ცივილიზაცია, საფუძველშივე ამოიძირკვა. ადამიანმა, ბუნების ერთადერთმა ღმერთმა, უკვე აღარ უნდა მოუყაროს მუხლი ცარიელ და ყრუ ზეცას; პირიქით, საკუთარ თავში, თავის მიდერეკილებებსა და ინსტინქტებში უნდა ეძიოს ღმერთი.
ადამიანის თავისუფალი ნება ცხადდება ღმრთის ნებად, ამიტომაც მასთან შეწინააღმდეგება, მისი შეზღუდვა და საზღვრებში მოქცევა მიიჩნევა უსჯულოებად; გამომდინარე აქედან, ჭეშმარიტი რელიგია ადამიანის ყოველგვარი ვნების დაკმაყოფილებაში მდგომარეობს (11). ადამიანური ამპარტავნობის ეს რელიგია, რომლის საფუძვლები ქალდეველმა სწავლულებმა გადმოსცეს სამი ათასი წლის წინათ ისე განსაზღვრულად და ნათლად, როგორც ეს XVIII საუკუნეში კლოდ დე სენ მარტენს მოუხერხდებოდა, ლევიტელებთან გადააწყდა სრულიად განსხვავებული წარმომავლობის სწავლებას, თუმცა მასთან უცნაური მსგავსებაც გამოავლინა - ეს იყო რასული სიამაყის თაყვანისცემა. აქ ჩვენ გვიწევს ლაპარაკი იმ უცნაურ დამახინჯებაზე, რომელიც მართლმორწმუნე ებრაელთა წიაღშიც შეიჭრა და რომელიც ისრაელის მიერ მიღებული დანიშნულებისა და ჭეშმარიტი სარწმუნოების აღთქმას ეხება.
წინასწარმეტყველები დღედაღამ უქადაგებდნენ ებრაელ ერს თავის განსაკუთრებულობაზე და ამცნობდნენ იმ ჭეშმარიტებას, რომ ღმერთს სწორედ მისგან უნდა შეექმნა “რჩეული ერი”; რომ ღმერთი წარმართავდა მას და დაიცავდა განსაკუთრებული სიყვარულით და რომ სხვა ხალხები არასოდეს ყოფილან ასეთი გამუდმებული მზრუნველობის საგანი. ეს აზრი, რომელიც ყოველთვის ვერ აჩერებდა განდგომილებისკენ დაქანებულ ებრაელებს, აიძულებდა მათ, ერწმუნათ სხვა ხალხებზე მათი ტომობრივი უპირატესობა. რადგან დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ ღმერთს მათთან დაკავშირებით განსაკუთრებული მიზნები ჰქონდა, ბევრ ებრაელს მიაჩნდა, რომ ეს ღვთიური რჩეულობა იყო მათი რასის მიერ სამართლიანად დამსახურებული ჯილდო. ისინი ისრაელის ძეთადმი მიცემულ “აღთქმას” განიხილავდნენ, როგორც ხელშეკრულებას ორ ძალას შორის, რომელიც ებრაელებს, ღმრთისადმი მათი ერთგულების სანაცვლოდ, განუმტკიცებდა სხვა ხალხებზე მატერიალური ბატონობის უფლებას; სიძულვილი და ზიზღი იყო ერთადერთი გრძნობა, რომელიც მათ ამოძრავებდათ სხვა ხალხთა მიმართ, ხოლო, რაც შეეხება თვით ებრაელებს, საკუთარი თავი მათ წარმოედგინათ, როგორც “ერი-ღმერთი” და არა როგორც “საღმრთო ერი” ან “ღმრთის ერი”.
ასეთი იყო იუდეის ბინადართა უმრავლესობის შეხედულება, როდესაც ტყვეობამ ისინი თავიანთ ბრძენკაცებითურთ ქალდეაში მოახვედრა. იმ დროს, როდესაც ასურეთი, ირანი, მიდია და სპარსეთი მხოლოდ მეომრებით იყო დასახლებული, როდესაც ფინიკიელები ჩართული იყვნენ ვაჭრობაში, ებრაელები და ქალდეველები წარმოადგენდენ ორ ყველაზე განათლებულ ხალხს მთელს აზიაში. ესოდენ განსხვავებულნი მრავალ სფეროში, ისინი საკმაოდ ახლოს იყვნენ ერთმანეთთან თავიანთი განათლებული წრეების ინტერესთა მიხედვით. ადამიანური ამპარტავნების თაყვანისცემა, რომელიც ესოდენ ეტკბილებოდათ ქალდეველებს და რასული სიამაყე - შთაგონების წყარო ებრაელთათვის, ხელს უწყობდა მათ ურთიერთგაგებას და ურთიერთზეგავლენას.
ჩვენი ამოცანა არ არის იმის მტკიცება, რომ ჯერ ქალდეური და შემდეგ კი სპარსული ფილოსოფია ნასესხებია ლევიტელებისგან. საკმარისია გავიხსენოთ, რომ გადმოცემა ზოროასტრის მასწავლებლად ასახელებს წინასწარმეტყველ დანიელს ან ეზრას და რომ, უეჭველად, სწორედ იქ უნდა ვეძებოთ აზიელი ფილოსოფოსების ზოგიერთი ამაღლებული იდეის ჩანასახები, რომელიც, თავის მხრივ, გამომდინარეობს ებრაული მონოთეიზმიდან. ამავე დროს, ქალდეურმა აზროვნებამ თავისი დაღი დაასვა მართლმორწმუნე ებრაელობას და საფუძველი დაუდო იმ სექტის ჩასახვას, რომელმაც ვალდებულებად აიღო ისრაელის გარდაქმნა და მისი სახელწოდებისთვის ეტიმოლოგიური შინაარსის დაბრუნება, რამეთუ ისრაელი “ღმერთთან მებრძოლს” ნიშნავს.
ეს იყო “ფარისეველთა” სექტა, რომლის სახელწოდება გამომდინარეობს სიტყვიდან “განსაკუთრებული” და რომელიც თავისთავად გაფიქრებინებს მწვალებლობასა და სქიზმაზე (12). არც წერილში, არც ებრაელ ისტორიკოსებთან ბაბილონის ტყვეობამდე ფარისევლები არსად მოიხსენიებიან. ხოლო მიუნკის ნაშრომების გამოქვეყნების შემდეგ არავინ დავობს იმაზე, რომ ეს სექტა სწორედ ამ ტყვეობის დროს ჩაისახა, როგორც შედეგი იმ ზეგავლენისა, რასაც ქალდეური ფილოსოფია ზოგიერთ ებრაელ სწავლულზე, განსაკუთრებით კი ლევიტელებზე, ახდენდა. მაგრამ, თუ საკმარისად დამაჯერებელია მიუნკის დასკვნები ამ საკითხზე, მაშინ ის, როგორც ჩვენ ვფიქრობთ, ჯეროვნად ვერ აფასებს იმ ზეგავლენას, რომელიც ამ განსწავლულ ებრაელ მეცნიერებზე მოუხდენია მათ მასწავლებელთა დოქტრინებს.
ებრაელებმა მართლაც აიღეს ქალდეველთაგან არა მარტო ის ცრურწმენები, რომელიც საგანთა არსს, მათ გარდასახვასა და პირველსაწყისებს ეხება, არამედ თვით პანთეისტური სწავლების საფუძვლებიც, რომელიც ებრაულ ყაიდაზე გადააკეთეს და შეეცადნენ შეეთანხმებინათ იგი “რჩეული ერის” მათეულ ამაყ იდეასთან. ებრაულ აზროვნებაზე ქალდეური აზროვნების ამ ზეგავლენით ჩამოყალიბდა ფარისეველთა კაბალა (ანუ გადმოცემა), რომელიც საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ზეპირად, მასწავლებელისგან მოწაფეს გადაეცემოდა და რომელიც რვაასი წლის შემდეგ თალმუდის გადმოცემის შთაგონების წყარო გახდა; თავისი სრული გამოხატულება კი წიგნ ზეფერ-ჰა-ზოჰარში პოვა (13). ფარისეველთა “გადმოცემა”, სანამ საკუთარ თავს ამაყად გამოაცხადებდა ებრაელი ხალხის სასოების გამოხატულებად, სერიოზული ბარიერები უნდა გადაელახა.
უმთავრესი ბარიერი იყო მართლმორწმუნეობისკენ მობრუნება, რაც ებრაელი ერის ტყვეობამ გამოიწვია. დევნილ ებრაელებში, რომლებიც მისტიროდნენ იერუსალემის დანგრეულ ტაძარს და იაჰვეს ევედრებოდნენ, ეკმარებინა განსაცდელი მათი სამშობლოსთვის. იმის ქადაგება, რომ თვით იაჰვე არის ოდენ ცარიელი ოცნება, არათუ განწირული იყო სრული წარუმატებლობისთვის, არამედ გარკვეულ საფრთხეშიც კი აგდებდა თავად მქადაგებელს. ეს საფრთხე, ყველაზე მცირე, შეიძლებოდა ყოფილიყო ისრაელში ავტორიტეტისა და ზეგავლენის სამუდამო დაკარგვა. ფარისევლებმა უფრო გონივრულად მიიჩნიეს, ჯერ თავიანთ თანამემამულეებში მოეპოვებინათ ნდობა. ჩაუდგნენ რა რელიგიურ მოძრაობას სათავეში, ისინი მოჩვენებითად ხაზს უსვამდნენ და განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სჯულის მოთხოვნათა უმცირესი დეტალების დაცვას. ამ მიზნით დააწესეს უწვრილმანესად გათვლილი და რთული წეს-ჩვეულებები. ამავე დროს მათ განავითარეს ახალი სწავლება თავიანთ დახურულ შეკრებებზე, ნამდვილ საიდუმლო საზოგადოებებში, რომლებიც დევნულების პერიოდში სულ რამდენიმე მიმდევარს თუ დაითვლიდა და რომელთა წევრების რაოდენობაც იოსებ ფლავიოსის დროს, ანუ მათი განვითარების მწვერვალზე 6000 კაცს არ აღემატებოდა.
განსწავლულ პანთეისტთა ამ საკრებულოს საკმაოდ სწრაფად უნდა მოეპოვებინა ხელმძღვანელი როლი და ზეგავლენა ებრაელ ხალხზე. როდესაც სპარსებმა ქრისტეს შობამდე 538 წელს ბაბილონი დაიპყრეს, ებრელები იმედოვნებდნენ, რომ მათ ტყვეობასაც ბოლო მოეღებოდა. ის მართლაც დასრულდა ორი წლის შემდეგ კიროსის განკარგულებით, რომელიც სამშობლოში დაბრუნების მოსურნე ებრაელებს შინ დაბრუნების უფლებას აძლევდა. ძალიან მალე ამ განკარგულების გამოცემიდან 5000 ებრაელისგან შემდგარი პირველი ჯგუფი ზორობაბელის მეთაურობით შინ გაეშურა, რომელიც შემდეგ ეზრასა და ნეემიას წინამძღოლობით დაბრუნებული ახალი ნაკადით შეივსო.
განსწავლულ პანთეისტთა ამ საკრებულოს საკმაოდ სწრაფად უნდა მოეპოვებინა ხელმძღვანელი როლი და ზეგავლენა ებრაელ ხალხზე. როდესაც სპარსებმა ქრისტეს შობამდე 538 წელს ბაბილონი დაიპყრეს, ებრელები იმედოვნებდნენ, რომ მათ ტყვეობასაც ბოლო მოეღებოდა. ის მართლაც დასრულდა ორი წლის შემდეგ კიროსის განკარგულებით, რომელიც სამშობლოში დაბრუნების მოსურნე ებრაელებს შინ დაბრუნების უფლებას აძლევდა. ძალიან მალე ამ განკარგულების გამოცემიდან 5000 ებრაელისგან შემდგარი პირველი ჯგუფი ზორობაბელის მეთაურობით შინ გაეშურა, რომელიც შემდეგ ეზრასა და ნეემიას წინამძღოლობით დაბრუნებული ახალი ნაკადით შეზეფერ-ხა-ზოჰარი, ანუ “წიგნი ბრწყინვალებისა” არის კაბალისტური ნაწარმოები, რომელსაც ებრაელები ძალიან დიდ პატივს სცემენ და, რომელიც, სამწუხაროდ, ძალზე პატივდებულია კაბალისტური წარმოშობის ქრისტიანებშიც. ამ წიგნის სავარაუდო ავტორად სახელდება ვინმე რაბინი შიმონ-ბენ-უოხაი, რომელიც დაბადებულა გალილეაში ქრისტეანული წელთაღრიცხვით 50 წელს. მაგრამ გვაქვს საფუძველი, ვიფიქროთ, რომ ეს რაბინი არც არასოდეს არსებობდა და რომ ზოჰარიც დაახლოებით ჩვენი წელთაღრიცხვის X საუკუნეში დაიწერა. საფუძველს მოკლებული ვარაუდები, რომელიც ავტორობას ამა თუ იმ პიროვნებას მიაწერს და ასევე, ყოველგვარი ფალსიფიკაცია ჩვეულებრივი რამ არის, როდესაც საკითხი კაბალისტიკურ ლიტერატურას ეხება.
ფარისეველთა “გადმოცემა”, სანამ საკუთარ თავს ამაყად გამოაცხადებდა ებრაელი ხალხის სასოების გამოხატულებად, სერიოზული ბარიერები უნდა გადაელახა. უმთავრესი ბარიერი იყო მართლმორწმუნეობისკენ მობრუნება, რაც ებრაელი ერის ტყვეობამ გამოიწვია. დევნილ ებრაელებში, რომლებიც მისტიროდნენ იერუსალემის დანგრეულ ტაძარს და იაჰვეს ევედრებოდნენ, ეკმარებინა განსაცდელი მათი სამშობლოსთვის, იმის ქადაგება, რომ თვით იაჰვე არის ოდენ ცარიელი ოცნება, არათუ განწირული იყო სრული წარუმატებლობისთვის, არამედ გარკვეულ საფრთხეშიც კი აგდებდა თავად მქადაგებელს, ეს საფრთხე, ყველაზე მცირე, შეიძლებოდა ყოფილიყო ისრაელში ავტორიტეტისა და ზეგავლენის სამუდამო დაკარგვა. ფარისევლებმა უფრო გონივრულად მიიჩნიეს, ჯერ თავიანთ თანამემამულეებში მოეპოვებინათ ნდობა. ჩაუდგნენ რა რელიგიურ მოძრაობას სათავეში, ისინი მოჩვენებითად ხაზს უსვამდნენ და განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სჯულის მოთხოვნათა უმცირესი დეტალების დაცვას. ამ მიზნით დააწესეს უწვრილმანესად გათვლილი და რთული წეს-ჩვეულებები. ამავე დროს მათ განავითარეს ახალი სწავლება თავიანთ დახურულ შეკრებებზე, ნამდვილ საიდუმლო საზოგადოებებში, რომლებიც დევნულების პერიოდში სულ რამდენიმე მიმდევარს თუ დაითვლიდა და რომელთა წევრების რაოდენობაც იოსებ ფლაბიოსის დროს, ანუ მათი განვითარების მწვერვალზე 6000 კაცს არ აღემატებოდა. განსწავლულ პანთეისტთა ამ საკრებულოს საკმაოდ სწრაფად უნდა მოეპოვებინა ხელმძღვანელი როლი და ზეგავლენა ებრაელ ხალხზე. როდესაც სპარსებმა ქრისტეს შობამდე 538 წელს ბაბილონი დაიპყრეს, ებრელები იმედოვნებდნენ, რომ მათ ტყვეობასაც ბოლო მოეღებოდა. ის მართლაც დასრულდა ორი წლის შემდეგ კიროსის განკარგულებით, რომელიც სამშობლოში დაბრუნების მოსურნე ებრაელებს შინ დაბრუნების უფლებას აძლევდა.
ძალიან მალე ამ განკარგულების გამოცემიდან 5000 ებრაელისგან შემდგარი პირველი ჯგუფი ზორობაბელის მეთაურობით შინ გაეშურა, რომელიც შემდეგ ეზრასა და ნეემიას წინამძღოლობით დაბრუნებული ახალი ნაკადით შეივს(ვარაუდობენ, რომ წარტყვევნილ იქნა იუდეის მთელი მოსახლეობა, რომელიც შემდეგ უკან დაბრუნდა. არც ერთია მართალი და არც მეორე: ნაბუკადნეცეზარმა ბაბილონში წაასხა ერის მხოლოდ ნაწილი, დანარჩენმა თავი ეგვიპტეს შეაფარა და იქ ცალკე შტო დააფუძნა. მეორე მხრივ, ქალდეველთა მეფემ იუდეაში დატოვა “მოსახლეობის უღარიბესი ნაწილი, რომელსაც არაფერი ებადა” (იერემია 39:10). დაბოლოს, როდესაც კიროსმა ებრაელებს სამშობლოში დაბრუნების ნება დართო, დაბრუნდნენ მხოლოდ ისინი, რომლებშიც “ღმერთმა აღძრა მისი სული” (ეზრა 1:5), უმრავლესობა კი ქალდეაში დარჩა, თუმცა საკუთარი ეროვნულობის შეგნება არ დაუკარგავს. ეს ის ებრაელებია, რომლებმაც, მთელ სამეფოში გაბნეულებმა (ესთერი 3:8), სპარსთა მეფეს მისცეს მინისტრი მარდოხაი. დიდი იყო სოლომონის დმაგრამ წინასწარმეტყველებთან ერთად, რომლებიც ტაძრის აღსადგენად დაბრუნდნენ, დაბრუნდნენ ფარისევლებიც, რომლებიც საკუთარი მწვალებლობით რყვნიდნენ ტაძარს (14 ).
თუმცა არაფერი ისეთი, რასაც შეეძლო შეურაცხეყო ეროვნული გრძნობა, არ გამოდიოდა გარეთ ყოველივე იქიდან, რასაც ისინი საჭიროდ არ მიიჩნევდნენ, გაეხმაურებინათ თავიანთი საიდუმლო მეცნიერებიდან; როგორ ღრმადაც უნდა ყოფილიყვნენ გამსჭვალულნი ფარისევლები ქალდეური პანთეიზმით, ისინი მაინც ინარჩუნებდნენ თავიანთ ტომობრივ სიამაყეს.
“გაღმერთებული კაცის” ამ რელიგიას, რომლითაც გაიჟღინთნენ ბაბილონში, ისინი განიხილავდნენ, როგორც ებრაელთათვის - რჩეულ და უმაღლეს არსებათათვის სასარგებლო დოქტრინას. მსოფლიო ბატონობის აღთქმა, რომელიც მართლმორწმუნე ებრაელებმა სჯულისგან მიიღეს, ფარისევლებს ესმოდათ არა როგორც მოსეს ღმერთის მეუფება ყველა ხალხზე, არამედ, როგორც ებრაელთა მატერიალური ბატონობა მთელს სამყაროზე.
მესია, რომელსაც ისინი ელოდებიან, არის არა პირველდაწყებითი ცოდვის გამომსყიდველი და მაცხოვარი, სულიერი მძლეველი, რომელმაც თავის სულიერ მწყემსმთავრობას უნდა დაუქვემდებაროს მსოფლიო, არამედ დროებითი მეფე, სისხლით მოთხვრილი მეომარი და დამპყრობი, რომელიც მთელი სამყაროს ბატონ-პატრონად გახდის ისრაელს და თავისი ეტლის ბორბლებქვეშ გაქელავს ყველა ხალხს (15). ყოველივე დანარჩენი საკუთარ თავზე აიღო ფარისეველთა, გაწაფულმა და საიდუმლო ორგანიზაციამ და ძალიან მალე განამტკიცა კიდეც თავისი ძლიერება იუდეაზე. შეუძლებელია იმაზე უკეთ გადმოსცე ფარისეველთა ზემოქმედება იუდეაზე ქრისტეს შობამდე, როგორც ეს გამოიხატა ფრანკ-მასონთა საქმიანობაში და მათს ზემოქმედებაში თანამედროვე საზოგადოებაზე.
მცირერიცხოვანი, მაგრამ მჭიდროდ შედუღაბებული ფარისევლები ავალდებულებდნენ თავიანთი საზოგადოების წევრებს, უმკაცრესად შეენახათ მათი საიდუმლო. ისინი დაუღალავად ემსახურებოდნენ მიზანს: უმაღლესი რელიგიური თანამდებობების დაპყრობით, რომელთა ზეგავლენა აღორძინებულ ებრაელ ერზე უდიდესი იყო, უნდა დაუფლებოდნენ პოლიტიკურ ძალაუფლებას და თავიანთი ნება-სურვილისთვის დაექვემდებარებინათ სინედრიონი (16).
მეორე - თანთათანობით გადახაროს ერის ცნობიერება მათი საიდუმლო სწავლების სასარგებლოდ. მათ წარმატებით განახორციელეს ორივე ეს მიზანი. იოსებ ფლავიუსის მიხედვით, ფარისევლები, თავიანთი მჭიდრო ერთობის წყალობით, ისეთ უდავო ძალაუფლებას ფლობდნენ, რომ თავს ნებას აძლევდნენ, ყველა იმ ებრაელთან, რომელიც არ იყო განდობილი მათ საიდუმლო მეცნიერებას, ჰქონოდათ იმგვარი დამოკიდებულება, როგორიც მცოდნეს აქვს უმეცართან, ხოლო განდობილნი დანარჩენ კაცობრიობაზე მაღლა მდგომ არსებებად განეხილათ. მათ დაიპყრეს და ხელში ჩაიგდეს სასამართლო დაწესებულებები, ბატონობდნენ სინედრიონზე და ჰქონდათ ისეთი ზეგავლენა, რომ მსაჯულნი და თვით მღვდლებიც, რომლებიც შეადგენდნენ ერის უმაღლეს კლასს, საზოგადოებაში რაიმე ავტორიტეტი რომ შეენარჩუნებინათ, იძულებული ხდებოდნენ, დამდგარიყვნენ მათ მხარეზე.
სადუკეველები (17), რომლებიც ყველა საკითხში არ ეთანხმებოდნენ ფარისევლებს, იოსებ ფლავიუსის მოწმობით, რაიმე თანამდებობა რომ დაეკავებინათ, იძულებულნი იყვნენ, “მხარი აებათ ფარისეველთა ქმედებებისთვის, რამეთუ ერი ვერ მოითმენდა, რომ ისინი არ ყოფილიყვნენ ამ სწავლების მიმდევარნი”. მეორე მხრივ, მათ განსაკუთრებული ძალისხმევის გარეშე აიძულეს მრავალი ებრაელი, შეეცვალა შეხედულება სარწმუნოების უმთავრეს საკითხებზე.ფარისევლები სინედრიონში ფლობდნენ უმაღლეს სასულიერო თანამდებობებს და ხმათა უმრავლესობას, რაც შესაძლებლობას აძლევდათ, თამამად განემარტათ სჯული. ისინი განმარტავდნენ მას თავისუფლად, დაწერილის შინაარსის დამახინჯებით. ამ მიზნისთვის კი მიმართავდნენ “ალეგორიულ მეთოდს”, რომელიც ჩადებულია კაბალის საფუძველში და რომელიც შემდგომში გახდა სამაგალითო ყოველი დროისა და ჯურის ერესიარხისთვის წმიდა წერილის ტექსტებთან ბრძოლაში და რომელიც დღემდე რჩება მოდერნიზმის უმთავრეს იარაღად.
ამ მეთოდის წყალობით, წმიდა წერილს ჩამოერთვა ყოველგვარი პირდაპირი აზრი და მნიშვნელობა, რომელიც ჩადებულია მასში. ნაცვლად იმისა, ყოფილიყო ობიექტური სინამდვილის გამოხატულება, ის (ანუ წმიდა წერილის განმარტების “ალეგორიული მეთოდი” - მთარგმნ.) გახდა მხოლოდ იმ ფაქტებისა და თეორიების ნიღაბი, რომელსაც უმალავდნენ გაუნდობელთ. მონათხრობისა და მცნებების გარეგნულ სიმარტივეს ისინი განიხილავენ, როგორც წმიდა წერილის სიბრძნეს, რომელიც იმისკენ მიისწრაფვის, რომ მწიგნობრების მიერ განუსწავლელმა მკითხველმა ბუკვალურად გაიგოს ეს მცნებები და მონათხრობნი, მაშინ როდესაც ისინი, ფარისევლური კაბალის თანახმად, მხოლოდ სატყუარებია თეორიის ზეპირი განვითარებისთვის, რომელსაც უმეტესწილად არავითარი კავშირი არა აქვს წმიდა წერილის ტექსტთან და, მეტიც, მასთან წინააღმდეგობაშიც კი მოდის.
საკუთარ ნება-სურვილზე დაფუძნებული ეს თეორიები და საიდუმლო სწავლებათა უმთავრესი საკითხები ფარისევლებმა ჩამოაყალიბეს საუკუნეებით ადრე ქრისტეს მოსვლამდე და დროთა განმავლობაში მიაღებინეს ებრაელებს. ასე რომ, მოსეს სჯულის საპირისპიროდ, რომელიც განაწესებს სიყვარულსა და პატივისცემას უცხოტომელთადმი, ფარისევლებმა ხალხს შთააგონეს ინსტინქტური სიძულვილი ყოველივე არაებრაულისადმი, რომელიც, სხვათა შორის, გამოიხატება მათთან (ანუ არაებრაელებთან - მთარგნმ.), როგორც უწმინდურთან, შეხების ავადმყოფურ შიშში. ამგვარად, მათმა წარმოდგენამ მესიის ადამიანურ ბუნებაზე, როგორც ამქვეყნიურ მეფესა და ყოველივე არაებრაულის გამანადგურებელზე, შეცვალა ჭეშმარიტი მაცხოვრის ზებუნებრივი წარმომავლობა და ის უბიწო დიდება, რომელსაც უგალობდა დავითი, ასევე ის უკიდურესი დამცირება, რომელსაც იუწყებოდნენ წინასწარმეტყველნი. დაბოლოს, ფარისევლებმა უარყვეს მართლმორწმუნეობრივი სწავლება სამოთხესა და ცეცხლის გეჰენაზე და შეცვალეს იგი ქალდეველთგან ნასესხები სულთა გადასახლების თეორიით (18).
მაცხოვრის შობის წინ ეს ევოლუცია თითქმის საყოველთაო გახდა ისე, რომ თვით მისი მსხვერპლნი ვერ აცნობიერებდნენ, რომ განუდგნენ წინაპართა მემკვიდრეობით გადმოცემულ რწმენას. მიუხედავად ამისა, ყველა როდი დაიპყრო იუდეაში ფარისეველთა ამ მოხერხებულმა ტაქტიკამ...
ებრაელთა საკმაოდ დიდმა ნაწილმა, - ან უფრო განათლებულმა, ან კიდევ საღმრთო სიბრძნით დამოძღვრილმა ნაწილმა - გაიგო, რომ ფარისევლებს მწვალებლობისკენ მიჰყავდათ ისრაელი და ცდილობდნენ, წინააღმდეგობა გაეწიათ მათთვის. პოლიტიკური ძლიერებით პარალიზებულნი, რომელიც მხარს უჭერდა მათ მოწინააღმდეგეებს, ეს მართლმორწმუნე ებრაელები იძულებულნი იყვნენ უარი ეთქვათ ღია ბრძოლაზე და თითქმის ყველამ დატოვა მშობლიური მიწა.
მკვდარი ზღვის ნაპირებზე, მკაცრ უდაბნოებში მათ დააფუძნეს მონასტრები, რომლებშიც ქრისტეს მოსვლამდე შეინარჩუნეს ჭეშმარიტი სარწმუნოების აღთქმები. ამ ადგილებში მონაზვნური წესით, რომლის აღწერაც იოსებ ფლავიოსმა და პლინიუსმა დაგვიტოვეს, ცხოვრობდა დაახლოებით 4000-მდე ებრაელი, რომლებიც ემსახურებოდნენ და ევედრებოდნენ მოსეს ღმერთს. ეს ხალხი ცხოვრობდა წინასწარმეტყველებათა აღსრულების მოლოდინით; ცხოვრების მაღალმა ზნეობრივმა პრინციპებმა და სათნოებებმა საყოველთაო პატივისცემა მოუტანა მათ.
ესეელები, როგორც მათ უწოდებდნენ, უმცირეს სისუსტესაც კი არ ავლენდნენ იმათ მიმართ, ვინც შეეცდებოდა, იძულებული გაეხადა ისრაელი, გადაეხვია თავისი მოწოდებისთვის, ასრულებდნენ რა სჯულის ყველა მოთხოვნას, ისინი, ამავე დროს, თავს არიდებდნენ იერუსალემში მსხვერპლშესაწირად ჩასვლას, თუმცა არა იმიტომ, რომ არ იწონებდნენ მსხვერპლის შეწირვას იერუსალემის ტაძარში, რომელსაც ისინი დიდ პატივს მიაგებდნენ, არამედ იმიტომ, რომ ეს მსხვერპლშეწირვები აღესრულებოდა ერეტიკოს ებრაელთა მიერ (19).
ესეების რელიგიური იერარქია, მართალია, საკმაოდ ჩაკეტილი იყო, მაგრამ მისი ზეგავლენა მაინც არ იფარგლებოდა მონასტრის კედლებით. მათ საკმაოდ ბევრი თანამოაზრე ჰყავდათ იერუსალემსა და იუდეის სხვა ქალაქების საერო პირებს შორის, რომლებიც მკვდარი ზღვის ბერ-მონაზონთა ერთგული მიმდევრები იყვნენ და აღიარებდნენ მათ სულიერ წინამძღვრობას. თითოეულ მნიშვნელოვან ცენტრში განდობილთაგან ყოველს ევალებოდა ჭეშმარიტი ღმრთის მორწმუნის გაერთიანება ჭეშმარიტი სარწმუნოების ირგვლივ. ძველი აღთქმისეული წინასწარმეტყველებებით შთაგონებულნი, ისინი წინასწარვე სრულ თანხმობაში იყვნენ მომავალი ახალი აღთქმის საფუძვლებთან (20). ასეთი იყო ებრაელი ხალხის რელიგიური განწყობა, როდესაც დაიბადა უფალი ჩვენი იესუ ქრისტე".
_________________
9. ამ მხრივ საოცარია 136-ე ფსალმუნი, სავსე პოეზიითა და კაეშნით: “მდინარეთა ზედა ბაბილოვნისათა მუნ დავსხედით და ვტიროდეთ, რაჟამს მოვიხსენეთ ჩუენ სიონი”, რომელიც მთავრდება არანაკლებ ცნობილი სიტყვებით:: “ასულო ბაბილოვნისაო,...ნეტარ არს, რომელმან შეიპყრნეს ჩჩვილნი შენნი და შეახეთქეს კლდესა”.
10. ჩვენი მკითხველი, ვინც იცნობს "თავისუფალ ქვისმთლელთა" (ანუ მასონთა) ჰერმენევტიკულ შრომებს, იმწამსვე დაინახავს ორდენის მეთაურთა უსაყვარლეს იდეებს, რომლებიც მათ შუასაუკუნელი ალქიმიკოსებისგან შეითვისეს და რომლებმაც, თავის მხრივ, გადმოიტანეს იგი ებრაელ კაბალისტთაგან. იგივე უნდა ითქვას გაღმერთებული ადამიანის კულტზეც, რომელიც იქცა ქალდეული პანთეიზმის საფუძვლად და ძველი და თანამედროვე ოკულტიზმის საფუძველადაც.
11. როგორც ჩანს, მარტო ქალდეველი ბრძენკაცები არ მისდევდნენ ამ სწავლებას; ის ძველი სამყაროს ყველა საიდუმლოს საფუძველს წარმოადგენდა და ხალხებს ალეგორიული თეოგონიის სახით წარმოუდგებოდა. თუ ამ თეოგონიის ანალიზსა და სინთეზს გავაკეთებთ, ადვილად დავრწმუნდებით იმაში, რომ ღმერთები, რომლებსაც თაყვანს სცემდა ბრბო, იყვნენ ადამიანის სხვადასხვა ვნებათა გარყვნილი განსახიერებანი და რომ წარმართულ რელიგიათა საფუძველში დედა-ბუნების თაყვანისცემა იყო ჩადებული. ამ თაყვანისცემას შემდეგში ჩვენ აღმოვაჩენთ სხვადასხვა სახის პირველქრისტეანული სწავლების (იგულისხმება მწვალებლური სწავლებანი - მთარგმნ.) უმეტესობის საფუძვლებში, ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველი საუკუნეების მანიქეველობიდან და მიტრაიზმიდან დაწყებული თანამედროვე თეოსოფიით დამთავრებული, ცხადია შუასაუკუნეობრივი კაბალისტიკისა და ალქიმიის ჩათვლით. ჩვეულებრივი მატერიალიზმი, რომელსაც ხსენებული სწავლების მსგავსად იმავე პრაქტიკულ დასკვნებამდე მივყავართ, სხვა არაფერია თუ არა სწავლება გადამუშავებული პრიმიტიული, პირველყოფილი გონებებისთვის.
12. ეს ის მნიშვნელობაა, რომელიც, სავარაუდოდ, ფარისევლებმა მიანიჭეს თავიანთ სექტას, მაგრამ ებრაელ ერს ეს სახელი სხვაგვარად განუმარტეს, კერძოდ, ფარისევლები ებრაელებს უმტკიცებდნენ, რომ ისინი “გამორჩეულნი" არიან სხვა ხალხთაგან და ერთგვარად განცალკევებულად დგანან მათი განსაკუთრებული ღვთისმოსაობის გამო. ამავე დროს, როდესაც ქალდეურმა ფილოსოფიამ შვა ფარისევლობა, მანვე გადასცა პითაგორას თავისი სწავლება, რომელიც, იამბლიკის მოწმობით, დიდი ტყვეობის დასაწყისში თორმეტი წლის განმავლობაში სწავლობდა ბაბილონში.ეს ის მნიშვნელობაა, რომელიც, სავარაუდოდ, ფარისევლებმა მიანიჭეს თავიანთ სექტას, მაგრამ ებრაელ ერს ეს სახელი სხვაგვარად განუმარტეს, კერძოდ, ფარისევლები ებრაელებს უმტკიცებდნენ, რომ ისინი "გამორჩეულნი" არიან სხვა ხალხთაგან და ერთგვარად განცალკევებულად დგანან მათი განსაკუთრებული ღვთისმოსაობის გამო. ამავე დროს, როდესაც ქალდეურმა ფილოსოფიამ შვა ფარისევლობა, მანვე გადასცა პითაგორას თავისი სწავლება, რომელიც, იამბლიკის მოწმობით, დიდი ტყვეობის დასაწყისში თორმეტი წლის განმავლობაში სწავლობდა ბაბილონში.
13. ზეფერ-ჰა-ზოჰარი, ანუ "წიგნი ბრწყინვალებისა" არის კაბალისტური ნაწარმოები, რომელსაც ებრაელები ძალიან დიდ პატივს სცემენ და, რომელიც, სამწუხაროდ, ძალზე პატივდებულია კაბალისტური წარმოშობის ქრისტიანებშიც. ამ წიგნის სავარაუდო ავტორად სახელდება ვინმე რაბინი შიმონ-ბენ-უოხაი, რომელიც დაბადებულა გალილეაში ქრისტეანული წელთაღრიცხვით 50 წელს. მაგრამ გვაქვს საფუძველი, ვიფიქროთ, რომ ეს რაბინი არც არასოდეს არსებობდა და რომ ზოჰარიც დაახლოებით ჩვენი წელთაღრიცხვის X საუკუნეში დაიწერა. საფუძველს მოკლებული ვარაუდები, რომელიც ავტორობას ამა თუ იმ პიროვნებას მიაწერს და ასევე, ყოველგვარი ფალსიფიკაცია ჩვეულებრივი რამ არის, როდესაც საკითხი კაბალისტიკურ ლიტერატურას ეხება.
14. ვარაუდობენ, რომ წარტყვევნილ იქნა იუდეის მთელი მოსახლეობა, რომელიც შემდეგ უკან დაბრუნდა. არც ერთია მართალი და არც მეორე: ნაბუკადნეცეზარმა ბაბილონში წაასხა ერის მხოლოდ ნაწილი, დანარჩენმა თავი ეგვიპტეს შეაფარა და იქ ცალკე შტო დააფუძნა. მეორე მხრივ, ქალდეველთა მეფემ იუდეაში დატოვა "მოსახლეობის უღარიბესი ნაწილი, რომელსაც არაფერი ებადა" (იერემია 39::10). დაბოლოს, როდესაც კიროსმა ებრაელებს სამშობლოში დაბრუნების ნება დართო, დაბრუნდნენ მხოლოდ ისინი, ვისაც"უფლის ტაძრის ასაშენებლად აღუძრა სული ღმერთმა" (1 ეზრა 1::5), უმრავლესობა კი ქალდეაში დარჩა, თუმცა საკუთარი ეროვნულობის შეგნება არ დაუკარგავს. ეს ის ებრაელებია, რომლებმაც, მთელ სამეფოში გაბნეულებმა (ესთერი 3::8), სპარსთა მეფეს მისცეს მინისტრი მარდოქაი. დიდი იყო სოლომონის დროს დაწყებული განთესვა მეფე-მესიის მიერ... ო, რა მშვენიერია, მეფე მესია, რომელიც უნდა მოვიდეს იუდას სახლიდან. ის გამართავს ომს მტრებთან და მოკლავს მეფეებს!“ Dictionaire de la Bible, Paris, 1908, IV. col. 1034.
15. ესაიას წინასწარმეტყველების იონათანისეულ ქალდეურ განმარტებაში (Òàრდიტ დე ჟონატჰან სურ ჟასაიე) ვკითხულობთ: "აოხრებულია ერები მეფე-მესიის მიერ... ო, რა მშვენიერია, მეფე მესია, რომელიც უნდა მოვიდეს იუდას სახლიდან. ის გამართავს ომს მტრებთან და მოკლავს მეფეებს!" (Dictionaire de la Bible, Paris, 1908, IV. col. 1034).
16. ისრაელში ერის დაბრუნების შემდეგ ძალაუფლება ერთხანს ებრაელ მმართველთა ხელში იყო, რომელთაც სპარსი მეფეები ნიშნავდნენ. მათგან ყველაზე ცნობილნი იყვნენ ეზრა და ნეემია. შემდგომში ძალაუფლება გადავიდა სინედრიონის ხელში, რომელიც ერთგვარი უზენაესი საკრებულო იყო და რომელიც განაგებდა საგანმანათლებლო, სასამართლო და ადმინისტრაციულ სფეროებს. ის განმარტავდა სჯულს, უმნიშვნელოვანეს შემთხვევებში აწარმოებდა სასამართლოს, კრეფდა გადასახადს და წარადგენდა ხალხს. უზენაესი საბჭო შედგებოდა 71 წევრისგან, რომელიც თვითონ ავსებდა საბჭოში გათავისუფლებულ ადგილს; თავმჯდომარე, ანუ ნაზი, რომელსაც სამეფო პატივს მიაგებდნენ, ჩვეულებისამებრ, იყო იერუსალემის ტაძრის მღვდელმთავარი. სინედრიონის 70 წევრი იყოფოდა სამ კატეგორიად: მღვდლები, რომლებიც მსხვერპლს სწირავდნენ, მწიგნობრები, ანუ სჯულის კომენტატორები და უხუცესნი, ანუ დიდგვაროვანთა მეთაურები. ქრისტეს შობიდან 130-ე წლიდან მოყოლებული სიმონ მაკაბელის ძის, იოანე ჰირკანის მღვდელმთავრობის დროიდან დაიწყეს ებრაული მონეტის მოჭრა მღვდელმთავრისა და სინედრიონის სახელით. შემდგომში ჩვენ ვიხილავთ, როგორ შეხვდა სინედრიონი ადრიანეს მიერ იერუსალემის საბოლოო დანგრევას (135 წ. ქრ. შობიდან) და ებრაელთა სრულ განთესვას.
17. სადუკეველთა სახელი მომდინარეობს ებრაელი ფილოსოფოსის სადოკის სახელიდან. ისინი არ წარმოადგენდნენ ორგანიზებულ სექტას, რომელიც შეედრებოდა ფარისეველთა ორგანიზაციას; მათი მმართველობა დაიწყო მხოლოდ ძვ. წ. III საუკუნეში. მათ ხშირად ურევენ "ბერძენთა მიმდევრებთან" (პარტიგრეც), ანუ იმ ებრაელებთან, რომლებმაც სელევკიდთა ბერძნულ-აშურული ზეგავლენით გადმოიტანეს მათი ზნე-ჩვეულებები, ენა და ბერძნული ფილოსოფიის ზოგიერთი საწყისი. სადუკეველებს სწამდათ ერთი ღმერთი, რომელიც გულგრილია იმ სიკეთისა და ბოროტებისადმი, დედამიწაზე რომ ხდება; ისინი უარყოფდნენ სულის უკვდავებას და მიაჩნდათ, რომ სათნოება ისევე სასარგებლოა სულისთვის, როგორც ჯანმრთელობა სხეულისთვის, და ის საჭიროა მხოლოდ იმ პირადი მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისთვის, რომლის მონიჭებაც მას შეუძლია. სადუკეველები ძირითადად იკრიბებოდნენ უმაღლეს არისტოკრატიულ წრეებში და არასოდეს ერთიანდებოდნენ იმ მიზნით, რომ თავიანთი იდეალები თავს მოეხვიათ თანამემამულეთათვის. იოსებ ფლავიუსიც მოწმობს: "რამდენადაც ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირში ცხოვრობენ ფარისევლები, იმდენად გაუცხოებულად - სადუკეველნი; ისინი ისე განცალკევებულნი არიან ერთმანეთში, თითქოსდა უცხოტომელთა შორის ცხოვრობენო".
18. იოსებ ფლავიუსი თავის "ებრაულ სიძველეებში" (XVIII, 2) წერს: ფარისევლებმა, რომლებსაც სჯეროდათ სულთა გადასახლებისა, ისეთი დიდი ზეგავლენა მოიპოვეს ხალხში, რომ ეს უკანასკნელი ყოველივეში, რაც კი ღმრთის რწმენასა და სადღესასწაულო ღმრთისმსახურებას ეხება, ბრმად მისდევდა მათ".
19. ესეელები "პატივს მიაგებდნენ მსახურებას, რომელიც აღესრულებოდა იერუსალემის ტაძარში, მაგრამ თვითონ არ მონაწილეობდნენ, რადგან, მათი რწმენის თანახმად, მსხვერპლის შემწირველთა უმეტესობას გადაგვარებული ისრაელიტები შეადგენდნენ" (Неандр, «Церковная история», 1, 20).
20. იოსებ ფლავიუსი "ებრაელთა ომებში" (II, 1, 2) აღიარებს, რომ ესეელების ყველაზე სრულყოფილი სექტა იყო ყველა ებრაულ სექტას შორის. აი, რას წერს ის მკვდარი ზღვის ბერ-მონაზვნებზე:
"ისინი მჭიდრო თანამეგობრობით ცხოვრობენ და ყოველ სიამტკბილობას ცოდვად მიიჩნევენ, თავშეკავებასა და ვნებებთან ბრძოლას კი სათნოებად. უარყოფენ ქორწინებას, მაგრამ იმიტომ კი არა, რომ უნდა განადგურდეს კაცთა მოდგმა, არამედ იმიტომ, რომ დედაკაცთა თავშეუკავებლობას აარიდონ თავი. მიუხედავად ამისა, უარს არ ამბობენ, მიიღონ ბავშვები, რომელთაც მათ აბარებენ სათნოებებსა და სარწმუნოებაში დასამოძღვრად და გასაზრდელად. და ყოველივე ამას აკეთებენ ისეთი მზრუნველობითა და სიკეთით, თითქოსდა თვითონ ყოფილიყვნენ მათი მშობლები; ყველა მათგანს მოსავენ ერთნაირად.
მათ სძულთ სიმდიდრე, ყველაფერი საერთო აქვთ და ცხოვრობენ ისეთი გასაოცარი თანასწორობით, რომ ყველას, ვისაც კი თავიანთ ერთობაში ღებულობენ, ატოვებინებენ თავის ქონებას, რათა გაექცეს სიმდიდრით სიამაყეს და სხვებსაც აარიდოს სიღარიბის წუხილი, და აი, ასეთ ბედნიერ ერთობაში ცხოვრობენ ისინი, ვითარცა ძმები. ისინი მიიჩნევენ, რომ სუფთად აცვიათ, თუკი მათი სამოსი არის საკმაოდ თეთრი. ასევე ძალიან რელიგიურები არიან, მზის ამოსვლამდე არაფერს ამბობენ, საუბრობენ მხოლოდ სარწმუნოებაზე და წინაპართაგან მოცემული ლოცვებით ლოცულობენ, რათა ევედრონ ღმერთს, თავისი ნათლით განანათლოს მიწის მკვიდრნი. ამის შემდეგ ყოველი აკეთებს თავის სამუშაოს. 11 საათზე ისევ იკრიბებიან და თეთრ სამოსში გამოწყობილნი ცივ წყალს ივლებენ. ამის შემდეგ მიდიან თავიანთ სენაკებში, რომელში შესვლა ეკრძალება ყველას, ვინც კი ამ სექტის წევრი არ არის; ამგვარი განწმენდის შემდეგ მიდიან სატრაპეზოდ, როგორც წმინდა ტაძარში, სადაც სხედან სრულ მდუმარებაში. თითოეულ მათგანს წინ უდგას პატარა თეფში, რომელზეც დევს პური და რაიმე საჭმელი. მღვდელი აკურთხებს ხორცს და არავინ არ მიეკარება მას მანამ, სანამ მღვდელი არ დაამთავრებს ლოცვას. ტრაპეზობის დამთავრების შემდეგ ის ამბობს სხვა ლოცვას, რათა დაამთავროს ტრაპეზი როგორც დაიწყეს - ღმრთის დიდებით, რათა ყველამ იგრძნოს, რომ მხოლოდ მისი წყალობით ღებულობენ საზრდოს. ამის შემდეგ ისინი იხდიან სამოსს, რომელიც სამღვდლო ტანისამოსად მიაჩნიათ, და უბრუნდებიან სამუშაოს. საღამოს ისინი აკეთებენ იმავეს და უმასპინძლდებიან სტუმრებს, თუკი ეწვივნენ.
არავის ესმის ხმაური მათ სახლებში, არასოდეს მათში არ ჩანს უმცირესი ამაოება; თითოეული ლაპარაკობს მაშინ, როცა მისი დრო მოვა, მათი მდუმარება უცხოს პატივისცემითა და მოკრძალებით მსჭვალავს. ასეთი ზომიერება არის გამუდმებული თავშეკავების შედეგი; ისინი ჭამენ და სვამენ იმდენს, რამდენიც საჭიროა, რათა გამოიკვებონ. მათ არა აქვთ უფლება, რაიმე გააკეთნონ უფროსთა გარეშე, გამონაკლისია ღარიბთა შეწევნა, თუკი მათ ამოძრავებს თანაგრძნობა და ამას არ აკეთებენ რაიმე სხვა მოსაზრებით. რაც შეეხება ნათესავებს, მათ უფლება არა აქვთ, რაიმე გასცენ უნებართვოდ. განსაკუთრებით ცდილობენ, არ აყვნენ მრისხანებას. მათ უყვართ სამყარო და ისე მტკიცედ ასრულებენ დაპირებულს, რომ მათი უბრალო სიტყვა უფრო მტკიცეა, ვიდრე სხვისი ფიცი. მეტიც, ისინი ფიცს მკრეხელობად მიიჩნევენ, რამეთუ არ სჯერათ, - როგორ შეიძლება კაცი მატყუარა არ იყოს, თუკი იძულებულია, მოწმედ მოუწოდოს ღმერთს, რათა დაუჯერონ. ისინი თავიანთ ერთობაში უცებ არ ღებულობენ ახალმოსულს, რომელსაც სურვილი აქვს, ცხოვრების მათეული წესი გაიზიაროს, - მას ერთი წლის განმავლობაში გამოსცდიან, აცხოვრებენ მონასტრის კედლებს მიღმა, სადაც ის ვალდებულია, დაემორჩილოს ცხოვრების იმავე წესს; აძლევენ ნიჩაბს, თეთრეულს, რომელზეც უკვე გვქონდა ლაპარაკი და თეთრ სამოსს.
ახალმოსულნი იკვებებიან იმავე საჭმელი, რასაც მონასტერში მცხოვრებნი ჭამენ. უფლება ეძლევათ, განიბანონ ცივი წყლით, არა აქვთ უფლება ჭამონ სატრაპეზოში, სანამ ორი წელი არ გავა, რომლის განმავლობაშიც მიმდინარეობს მათი გამოცდა სიმტკიცესა და შემართებაში. ამის შემდეგ მათ საბოოლოოდ ღებულობენ, რადგან უკვე ღირსეულებად მიიჩნევენ. თუმცა, სანამ საერთო ტრაპეზს მიუჯდებოდეს, უნდა დაიფიცოს, რომ პატივს მიაგებს ღმერთს და ემსახურება მას მთელი გულით, დაიცავს სამართლიანობას ადამიანებს შორის; არასოდეს შეგნებულად არ ჩაიდენს ბოროტებას, არ დაჩაგრავს არავის, თუნდაც უბრძანონ. განეშორება ბოროტეულებს და მთელი ძალით მხარს დაუჭერს კეთილთ, ერთგული იქნება ხელისუფლისა და მეფისა, რამეთუ მათ ეს ხელისუფლება ღმრთისგან მიიღეს. ყოველივე ამას ისინი უმატებენ კიდევ იმას, რომ, თუ როდესმე რომელიმე მათგანი ხელისუფლებაში მოხვდება, არ გამოიყენებს მას ბოროტად, ქვეშევრდომთა შესავიწროებლად; რომ მათ არაფერი ექნებათ იმაზე მეტი, რაც ამჯერად აქვთ - არც სამოსი, არც რაიმე ისეთი, რასაც საჭიროებენ.
ასეთია ის აღთქმები, რომელსაც იღებენ მათი ცხოვრების წესის გაზიარების მსურველნი, რათა ამ გზით დაიცვან თავი ვნებათა მოძალებისგან. თუ ისინი დაუშვებენ რაიმე სერიოზულ შეცდომას ან ჩაიდენენ დანაშაულს, მათ მონასტრიდან აძევებენ. ისინი ცოცხლობენ ძალიან დიდხანს, ბევრი მათგანი ას წელსაც აღწევს, რასაც მე მივაწერ მათი ცხოვრების წესის უბრალოებას და კიდევ იმას, რომ ისინი ასეთი ზომიერნი არიან ყველაფერში. მათ სძულთ მიწიერი უბედურებანი, თავიანთი მოთმინებით ზეიმობენ უბედურებებზე და სიკვდილი ურჩევნიათ სიცოცხლეს, თუ ამისთვის არსებობს საპატიო მიზეზი.
ესეებს სწამთ, რომ ადამიანის სული შექმნილია უკვდავად, რათა ჰქონდეს მისწრაფება კეთილისკენ და განეშოროს ბოროტს; რომ კეთილნი კიდევ უფრო გაკეთილშობილდებიან ამ ცხოვრებაში, თუკი ირწმუნებენ, რომ უფრო ბედნიერნი იქნებიან სიკვდილის შემდეგ; და რომ ბოროტნი, რომელთაც ჰგონიათ, დამალავენ ამქვეყნიურ ცხოვრებაში ჩადენილ ცუდ საქმეებს, ამ საქმეების გამო დაისჯებიან სამარადისო სატანჯველში.
ეს ბოლო ნიუანსი ესეების სწავლებას ერთდროულად აკავშირებს როგორც მოსეს სჯულთან, ასევე ქრისტეანობასთან. ჩვენ უკვე ვიცით, რომ სადუკეველებს არ სწამდათ სულის უკვდავების. ფარისევლებს კი, ჩვენი დროის სპირიტებისა და თეოსოფების მსგავსად, სწამთ სულთა გარდასახვის".
ამ ყოველივესთან ერთად იოსებ ფლავიუსი აღნიშნავს, რომ ამ ბერებს ჰყავთ მიმდევრები, რომლებიც ცხოვრობენ იუდეის ქალაქებში, აღიარებენ მათ სწავლებას და ემორჩილებიან მათ ძალაუფლებას. ისინი იყვნენ მათი მორჩილნი და ბერებივით ცხოვრობდნენ, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ქორწინებას, რომელშიც ისინი ხედავდნენ მხოლოდ კაცთა მოდგმის გაგრძელების და არა სიამტკბილობის საშუალებას. იოსებ ფლავიუსი აღნიშნავს: "როდესაც მოგზაურობენ, თან არაფერი მიაქვთ იარაღის გარდა, რათა თავი დაიცვან ქურდებისა და მძარცველებისგან. თითოეულ ქალაქში მათ ჰყავთ ვინმე თავისიანი, რათა მიიღოს და თავის სახლში გააჩეროს მათი სექტის წევრი, მისცეს მათ ტანისამოსი, საზრდელი და ყოველივე, რაც კი შეიძლება დასჭირდეს. ისინი არაფერს ყიდიან და ყიდულობენ ერთმანეთში, არამედ ერთმანეთს უცვლიან საჭირო საგანს".