სწავლანი > საეკლესიო სამართალი
მოციქულთა კანონები
1. ზონარას, არისტინესა და ბალსამონის განმარტებები ნათარგმნია გამოცემიდან: Правила святых апостол и святых отец с толкованиями. Москва. 1876 г.
2. კანონთა ფორმულირებები და განმარტებები სლავური Кормчая-დან ("მესაჭე") ნათარგმნია იმავე გამოცემიდან.
3. კანონთა განმარტებები ბერძნული ΠΗΔΑΛΙΟΝ-იდან ("პიდალიონი" - "მესაჭე") ნათარგმნია გამოცემიდან: Пидалион. Том I. Правила Святых Апостолов. Изд. Александро-Невский Ново-Тихвинский женский монастырь. 2019 г.
46
ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც მწვალებელთა ნათლისღებას შეიწყნარებს ან მათგან მსხვერპლს მიიღებს, განკვეთილ იქნეს. რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან, ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შდრ. 2 კორ. 6,15).
(მოც. 47,68; I მსოფ. 19; II მსოფ. 7; ტრულ. 95; ლაოდ. 7, 8; ბასილი დიდი 1,47).
ზონარა. მართლმადიდებლები უნდა გაშორდნენ მწვალებლებს და მათ მსახურებას, ხოლო ეპისკოპოსები და პრესვიტერები უფრო უნდა ამხელდნენ და შეაგონებდნენ მათ, - რომ შეიგნონ თავიანთი ცდომილება და მოექცნენ. თუკი რომელიმე ეპისკოპოსი, ან მღვდელი მიიღებს მწვალებელთა მიერ მონათლულს, ან აიღებს მათგან რაიმე შემოწირულობას, რაც მსხვერპლად შეიწირება, უნდა დაემხოს, რადგან ეჭვს აღძრავს - ხომ არ აზროვნებს მათ მსგავსად, ან კიდევ აქამომდე არ ჩქარობს მათი ბოროტმზრახველობის გამოსწორებას. რადგან ვინც შეიწყნარებს მწვალებელთა მსახურებას როგორ შეძლებს მათ დაგმობას და შეგონებას დატოვონ თავიანთი ცდომილება?
არისტინე. მღვდელს, რომელიც შეიწყნარებს მწვალებელთა ნათლობას და მსხვერპლს, უნდა ჩამოერთვას მღვდლობა. ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც არ გმობს მწვალებელთა მიერ აღსრულებულ ნათლისღებას, არამედ აღიარებს მას ან შეიწყნარებს მათგან მოცემულ შეწირულობას მსხვერპლისთვის, დაემხობა, რადგან შეუძლებელია ქრისტეს თანხმობა ჰქონდეს ბელიართან, და არანაირი წილი არ შეიძლება იყოს მორწმუნისა ურწმუნოსთან.
ბალსამონი. წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს იმ ეპისკოპოსებისა და მღვდლების დამხობას, რომლებიც შეიწყნარებენ მწვალებელთა ნათლობასა და მსხვერპლს. ხოლო კონსტანტინოპოლის დიდმა კრებამ სრულიად კანონიერად პატივაყრით დასაჯა ზოგიერთი სამღვდლო პირი, რომლებმაც მხოლოდ ნახეს მწვალებელ ირინიკოსის თხზულებები, არ გამოლანძღეს ისინი და არ დააფურთხეს მათ.
დამატებითი განმარტებანი:
განწესებათა წიგნი (რუს. Книга правил). მოციქულთა ეს კანონი ეხება იმ მწვალებლებს, რომლებიც იყვნენ მოციქულთა პერიოდში და აზიანებდნენ უმთავრეს დოგმატს მამის, ძის და სულიწმიდის, და ასევე ღმრთის განკაცების შესახებ. სხვა კატეგორიის მწვალებლებზე იხილეთ შემდეგი კანონები: I მსოფლ. კრების 15-ე, ლაოდიკიის მე-7 და მე-8, VI მსოფლიო კრების 95-ე და ბასილი დიდის 47-ე კანონები.
ბერძნული "პიდალიონი" (მესაჭე): ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც მწვალებელთა ნათლისღებას შეიწყნარებს ან მათგან მსხვერპლს მიიღებს, განკვეთილ იქნეს. რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან, ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შდრ. 2 კორ. 6:15).
(მოც. 47,68; II მსოფ. 7; VI 95; კართაგ. 1 (*); ბასილი დიდი 1, 20, 47).
____________________
*კართაგენის 255 წ-ის კრების კანონი, რომელსაც იმოწმებენ აქ "პიდალიონის" ავტორები, რუმინულ და სლავურ კანონიკურ კრებულებში არ არის შეტანილი, რადგან ის შეიცავს დადგენილება მონათლონ ყოველი სქიზმატი ან მწვალებელი, რომელიც კი მოექცევა ეკლესიისკენ, ხოლო ტრულის კრება ამბობს, რომ ეს დადგენილება დაცული იყო მხოლოდ აფრიკის ეკლესიებში, იმ დროის ვითარებათა შესაბამისად.
____________________
განმარტება. მართლმადიდებელი ქრისტიანები თავს უნდა არიდებდნენ მწვალებლებს და მწვალებლურ წეს-ჩვეულებებს. უფრო ზუსტად, ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს აუცილებლად მართებთ მათი, ანუ მწვალებელთა მხილება და დარიგება, - იქნებ გადაარწმუნონ და მოაქციონ თავიანთი ცდომილებიდან. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ყოველი ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც შეიწყნარებს მწვალებელთა ნათლობას ან მათ მიერ შეწირულ მსხვერპლს, როგორც სწორსა და ჭეშმარიტს (1), - უნდა დაემხოს თავისი პატივისგან. რადგან, რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან? ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? ვინც აღიარებს იმას, რაც მწვალებლებთან აღესრულება, ის ან თვითონაც მისდევს მათ მსგავს შეხედულებებს, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, არ ელტვის იმას, რომ მწვალებლები განშორდნენ თავიანთ ცრუ სწავლებას. და მართლაც, თუკი ვაღიარებთ მათ წეს-ჩვეულებებს, მაშინ როგორ უნდა ვამხილოთ ისინი, რათა მიატოვონ თავიანთი ბოროტმორწმუნეობა და მწვალებლური ცდომილება?
შენიშვნები:
1. ამიტომაც წმ. მღვდელმოწ. კვიპრიანე, კართაგენის ყოფილი ეპისკოპოსი, და მთელი მისი 84 ეპისკოპოსისგან შემდგარი კრება, რომელიც მოწვეულ იყო კართაგენში (ლაპარაკია კართაგენის 255 წლის კრებაზე), მისდევდა წინამდებარე მოციქულთა კანონს, რომელიც უბრალოდ უარყოფს მწვალებელთა ნათლისღებას; ასევე მოციქულთა 68-ე კანონს, რომელიც ამბობს, რომ არ არსებობს არავითარი შესაძლებლობა (ანუ შეუძლებელია), რათა მწვალებელთაგან მონათლულნი და ხელდასხმულნი გახდნენ ქრისტიანები ან კლირიკოსები. ამრიგად, მოცემული კანონების მიხედვით, კრების მამებმა გადმოსცეს განწესება, რომლის თანახმადაც ისინი ერთდროულად უარყოფენ მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობას, და ამის სამართლიანობას ამტკიცებენ წმიდა წერილის მრავალი ადგილით, განსაკუთრებით კი მოციქულთა შემდეგი სიტყვებით: "ერთია უფალი, ერთია რწმენა, ერთია ნათლისღება" (ეფეს. 4:5). მართლაც, თუკი ერთია ნათლისღება, - როგორც კრება ამბობს, - ერთია კათოლიკე (საყოველთაო - "აპოკ". რედ.) ეკლესია და ერთია ჭეშმარიტი ნათლისღება, როგორ არის შესაძლებელი ჭეშმარიტი იყოს მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობა, მაშინ როდესაც ისინი არ იმყოფებიან კათოლიკე (საყოველთაო) ეკლესიაში, არამედ მწვალებლობათა გამო განვარდნენ მისგან? თუკი მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობა ჭეშმარიტია, და ასევე ჭეშმარიტია მართლმადიდებლური და საყოველთაო ეკლესიის ნათლისღება, მაშინ - ეს უკვე აღარ არის ერთი ნათლისღება, როგორც პავლე ამბობს, არამედ ორი, რაც სრულად შეუსაბამოა.
კართაგენის კრების მამები ამატებენ: აზრი იმის შესახებ, რომ არ უნდა ვაღიარებდეთ მწვალებელთა ნათლისღებას, - არახალია და არც მათი საკუთარი აზრია, არამედ ძველი და მათი წინამორბედების მიერ მოწონებულია. ამ კრების კანონი დაამტკიცა VI მსოფლიო კრებამ (კანონი მე-2), და იმ დროიდან, რაც თავიდანვე იყო ადგილობრივი და კერძო კრების დადგენილება, მსოფლიო დადგენილება გახდა, რადგან მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა.
წმ. კვიპრიანეს და მისი კრების თანახმად, იკონიის კრების თავმჯდომარემ, ფირმილიანემ (ბასილი დიდი თავის 1-ელ კანონში ფირმილიანს "ჩვენიანს" უწოდებს, რადგან ის კესარიის ეპისკოპოსი გახლდათ), მწვალებელთა ნათლობას არანამდვილად აცხადებს და უარყოფს მას. წმ. კვიპრიანესადმი მიწერილ ეპისტოლეში ის წერს: "მაგრამ ვის შეუძლია, თუნდაც სრულყოფილებისა და სიბრძნის მწვერვალებს იყოს მიწევნული, ამტკიცოს ან სწამდეს, რომ მხოლოდ წმიდა სამების სახელის მოწოდება საკმარისია შეცოდებათა მისატევებლად და მოსანათლავის განსაწმენდად, თუნდაც ის, ვინც ნათლავს, არამართლმადიდებელია" (Firmilian. Ер. g // PL 3, 1162В–1163А.). წაიკითხე სრულად მისი წერილი წიგნში "იერუსალიმის პატრიარქთა ისტორია" (წიგნი 1, თ. 16, §). ამ საკითხისთვის ის აუცილებელია.
ამ აზრს ეთანხმება ბასილი დიდიც, რომლის კანონები ასევე VI მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა (კან. მე-2). სურდა რა თავის 1-ელ კანონში გადმოეცა, თუ რომელი ნათლობების აღიარება შეიძლება და რომლისა - არა, წმიდა მამა მათ ორ სახეობად ჰყოფს და ამბობს: "ძველებმა განაწესეს მიღება იმათი ნათლისღებისა, რომლებიც სარწმუნოებაში არ ცდებოდნენ. ამიტომ ზოგს ერესი დაარქვეს, ზოგს განხეთქილება და ზოგს კიდეშესაკრებლობა (თვითნებური თავშეყრა). ... კვიპრიანესა და ჩვენი ფირმილიანეს კრებაზე სამართლიანად მიიჩნიეს უარეყოთ სქიზმატიკოსთა ნათლისღებაც. რადგან სქიზმატიკოსები, კერძოდ ე. წ. კათარები, ენკრატიტები, საკოფორები (ძაძით მოსილები. იხ. ბას. დიდი 47. – "აპოკ." რედ.), ჰიდროპარასტატები და სხვა, განუდგნენ რა ეკლესიას, აღარ ჰქონდათ თავის თავში სულიწმიდის მადლი, რადგან მოაკლდათ მადლი კანონიერი წესების მიყოლის აღკვეთასთან ერთად. შედეგად, ერისკაცები გახდნენ და არც ნათლიცემისა და არც ხელთდასხმის ნება არ ჰქონდათ. ამის გამო მათგან ნათელღებულების, როგორც ერისკაცთა მიერ მონათლულების, ხელახლა ნათლისღებით განწმენდას ბრძანებს ეკლესია, როცა ასეთი ვინმე ისევ დაუბრუნდება მართლმადიდებლობას. მაგრამ რადგან აზიელთაგან ბევრს სურს მათი ნათლისღების შეწყნარება, შეიწყნარონ".
შენიშნე ასევე, რომ სქიზმატიკოსთა ნათლისღება, რომელსაც ბასილი დიდი შეიწყნარებს 1-ელ კანონში, 47-ში უარყოფს, და ამბობს: "მმარხველებს (ენკრატიტებს), ძაძით მოსილებს (საკოფორებს) იმავე მიზეზით ერთნაირად ნათელ-ვსცემთ. მაგრამ თუ თქვენ მიერ, რომაელების მსგავსად, მათი მეორედ ნათლისცემა აკრძალულია, ჩვენს სიტყვას მათი ნათლისღების არად შერაცხვის შესახებ მაინც უნდა ჰქონდეს ძალა". შედეგად, თუკი ბასილი დიდი უარყოფს სქიზმატიკოსთა ნათლობას, რადგან აღმასრულებელმა მადლმა ისინი დატოვა, უკვე ზედმეტია კითხვა, უნდა ვნათლავდეთ თუ არა ერეტკოსებს.
თავის 20-ე კანონში ის გადაჭრით ამტკიცებს, რომ ეკლესია არ შეიწყნარებს მწვალებლებს მათზე აღსრულებული ნათლისღების გარეშე. იგივე აზრზეა ათანასე დიდიც, ვისი სიტყვები დაამტკიცა VI მსოფლიო კრებამ. არიანელთა წინააღმდეგ მიმართულ თავის მე-2 სიტყვაში ის ამბობს: "არიანელებს თვით საიდუმლოს სისრულის დაკარგვაც ემუქრებათ - მხედველობაში მაქვს ნათლისღება. რადგან თუკი ნათლისღების საიდუმლო აღსრულდება მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, ხოლო არიანელები მამას არ უწოდებენ ჭეშმარიტს, რადგან უარყოფენ, რომ მისი თანაარსი არსებითად მისი მსგავსია, უარყოფენ ჭეშმარიტ ძეს და, საკუთარ წარმოსახვაში თხზავენ სხვა ქმნილებას და მას ძეს უწოდებენ, როგორ არ იქნება მათ მიერ მოცემული ნათლობა სრულიად ცარიელი და უსარგებლო? ასეთ ნათლობას მხოლოდ გარეგნულად აქვს ნათლობის სახე, სინამდვილეში კი ის ვერანაირად შეეწევა რწმენას და ღვთისმოსაობას. ის კი არ იძლევა სწორ ნათლობას, ვინც უბრალოდ იტყვის "უფალო", არამედ ის, ვინც მოუწოდებს სახელებს, და მართალი რწმენაც გააჩნია. ამიტომ მაცხოვარმაც უბრალოდ კი არ ამცნო მოციქულებს მოენათლათ, არამედ უთხრა, თავიდან დაემოძღვრათ ნათლისღების მსურველნი და მხოლოდ ამის შემდეგ მოენათლათ ისინი მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, რათა სწავლებისგან აღმოცენებულიყო მართალი რწმენა, ხოლო მართალ რწმენას მიმატებოდა ნათლისღების საიდუმლოთი განწმენდა. სხვა მწვალებლებიც წარმოთქვამენ წმიდა სამების სახელს, მაგრამ, რადგან მასზე არასწორად მსჯელობენ და საღი რწმენა არ გააჩნიათ, მათ მიერ მოცემული ნათლობაც უსარგებლოა - როგორც მოკლებული ღვთსმოსაობას, ასე რომ მათ მიერ პკურებული უფრო უკეთურებით იბილწება, ვიდრე თავისუფლდება მისგან. ასევე არიოზივით მოაზროვნენი, თუმც კითხულობენ დაწერილს და თავიანთ ნათლობაში წარმოთქვამენ წმიდა სამების სახელს, მათგან ნათლობის მიმღებთ ატყუებენ, რადგან თვითონვე არიან დანარჩენ მწვალებლებზე უარესნი" (Athanas. Alex. Or. contr. arian. 2. 42–43 // PG 26, 236C–237ABC).
გრიგოლ ღვთისმეტყველიც ადრე ნახსხენებ წმინდანთა თანხმიერად მსჯელობს თავის სიტყვაში ნათლისღების შესახებ, მიმართავს რა კათაკმეველ არიანელებს, შესაძლოა, მაკედონიანელებსაც: "თუკი ჯერაც კოჭლობ და არ იღებ ძისა და სულიწმიდის ღვთაებრიობის სისავსეს, ეძიე სხვა, რათა მოგნათლონ ან, უმჯობესი იქნება ვთქვათ, ჩაგძირონ ამ ნათლობით. მე არ მაქვს უფლება განვყო ძისა და სულის ღმრთეება მამის ღმრთეებისგან და მოგკლა იმ დროს, როდესაც უნდა აგაღორძინო ნათლისღების მეშვეობით, რადგან შენ, რომელმაც დაკარგე შენი ცხონება რამოდენიმე მარცვლის გამო სიტყვებში "ერთარსი" და "მსგავსარსი", არ გქონდა არც ნათლობის ნიჭი, არც სასოება, რომელიც მისგან იშვება. რადგან სამი იპოსტასიდან ერთიც კი რომ ჩამოიყვანო ღვთაებრივი ღირსების სიმაღლიდან, მთელ სამებას დაამცრობ, საკუთარ თავს კი მოაკლებ სრულყოფას, რომელიც მოიცემა ნათლისღების მიერ" (Greg. Nazianz. Or. 40. 44 // PG 36, 421C).
ღვთაებრივი ოქროპირიც ამბობს (ჰომილია გამოთქმაზე: დასაბამიდან იყო სიტყვა): "დაე ნურავინ მოიტყუებს თავს, ო მსმენელო, მწვალებელთა კრებულნი, თუმც კი ნათლავენ, ვერ ვერ ინათლებიან, შთაიფლობიან სხეულით, სულით კი ვერ განათლდებიან" (Ioan. Chrysost. In illud.: In principio erat Verbum 2 // PG 63, 547.).
წმ. ლეონი ნიკიტასადმი მიწერილ წერილში ბრძანებს: "ვერც ერთი მწვალებელი ვერ იძლევა განწმენდის მადლს საიდუმლოთა მეშვეობით" (Leo Magn. Ep. 159. 7 // PL 54, 1139A.).
ამბროსიც თავის სიტყვაში "კათაკმეველთათვის" ამბობს: "უკეთურთა ნათლობა არ განწმენდს".
ყოველივე ზემოთთქმულის შემდეგ, სამართლიანია ის გაკვირვება, მოციქულთა ამ კანონის, ასევე წმ. კვიპრიანეს კრებისა და სხვა ხსენებულ დიდ და წმიდა და ღმრთითგანბრძნობილ მამათა თანხმიერად რატომ არ უარყვეს II მსოფლიო კრებამ თავის მე-7 კანონსა და VI მსოფლიო კრებამ თავის 95-ე კანონში ყველა მწვალებელთა ნათლისღება, მითუმეტეს, რომ VI მსოფლიო კრებამ მათი წერილები დაამტკიცა თავისი მე-2 კანონით?
რატომ შეიწყნარეს ამ კრებებმა ზოგიერთი მწვალებლის ნათლობა და სხვებისა კი - არა? იოლად რომ გადავწყვიტოთ ეს გაუგებრობა, უპირველესად აუცილებელია გავიგოთ, რომ ქრისტეს ეკლესიაში დაცულია მმართველობისა და გამოსწორების ორი სახე. ერთს აკრიბია ეწოდება, მეორეს კი - იკონომია და მოწყალება. მათ შესაბამისად - ზოგჯერ სულიწმიდის მსახურთ სულები ცხონებისკენ მიჰყავთ ხან ერთი, ხან კი მეორე გზით.
ამრიგად, წმიდა მოციქულებმა თავის ზემოთხსენებულ კანონებში, ასევე ხსენებულმა წმიდა მამებმა გამოიყენეს აკრიბია, რადგან ისინი სრულიად უარყოფდნენ მწვალებელთა ნათლისღებას, ხოლო ორმა მსოფლიო კრებამ მიიღო იკონომია და აღიარა არიანელთა, მაკედონიანელთა და სხვათა ნათლობა, ხოლო ევნომიანელთა და კიდევ ზოგიერთ სხვათა ნათლობა არ აღიარეს, რადგან II მსოფლიო კრების დროს არიანელები და მაკედონიანელები განსაკუთრებულად გაიფურჩქნენ. ისინი არა მარტო მრავალრიცხოვანნი იყვნენ, არამედ დიდ გავლენასაც ფლობდნენ იმპერატორებზე, ჩინოვნიკებსა და სენატზე.
იმისთვის, რათა ერთი მხრივ, მიეზიდათ მართლმადიდებლობისკენ და დიდი სიადვილით გამოესწორებინათ ისინი, მეორე მხრივ კი - კიდევ უფრო არ აემხედრებინათ ეკლესიისა და ქრისტიანთა წინააღმდეგ და უარესი ბოროტება არ გამოსულიყო ამისგან, ხსენებულმა ღვთაებრივმა მამებმა, რომლებიც "ტკბილსა კაცსა ეწყალინ და ავასხის და განაგნეს სიტყუანი მისნი სასჯელსა შინა" (ფსალმ. 111:5), ისე მოაწყვეს ეს საქმე, რომ მწვალებელთა ნათლისღება შეიწყნარეს.
იმის მოწმე, რომ ამას ვამტკიცებთ არა ამაოდ და ფუჭად, არის ორი დიდი წმიდა მამა - ვგულისხმობ ბასილი დიდსა და გრიგოლს. კერძოდ, ბასილი დიდი, უფრთხოდა რა სულისმბრძოლთა გავლენას იმპერატორებსა და მოხელეებზე, და შიშობდა რა, რომ შეეძლოთ კესარიის ეკლესიაზე თავდასხმა, რომელიც მაშინ მართლმადიდებლობის ერთადერთი გადარჩენილი ფინიქსი (იხ. ფსალმ. 91:13) იყო, გამოიყენა იკონომია და ხელსაყრელ დრომდე სულიწმიდას ღიად ღმერთს არ უწოდებდა.
ხოლო დიდი გრიგოლი, რომელსაც სურდა გამოეაშკარავებინა არიანელთა და მაკედონიანელთა ძალა და მძვინვარება, II მსოფლიო კრების 150 ეპისკოპოსისადმი მიწერილ თავის გამოსამშვიდობებელ სიტყვაში მათზე ასე დაწერა: "ჭეშმარიტად საშინელი მხეცები დაესხნენ თავს ეკლესიას, ისინი ნათელი დღის დადგომისთანაც კი არ გვინდობენ, არამედ უსირცხვილონი და უფრო ძლიერნიც კი არიან, ვიდრე თვით დროა" (Greg. Nazianz. Or. 42. 2 // PG 36, 460В). ამ სიტყვაში ის აჩვენებს: მიუხედავად იმისა, რომ იმპერატორიც მართლმადიდებელი იყო, მართლმადიდებლობა ღიად გამოვიდა, და მწვალებელთა წინააღმდეგ მსოფლიო კრებაც შეიკრიბა - ისინი ჯერაც მძვინვარებდნენ მართლმადიდებელთა წინააღმდეგ და ქრისტიანებზე უფრო ძლიერები იყვნენ.
ზემოთ დავიმოწმეთ ბასილი დიდის სიტყვა იმის შესახებ, რომ კათარების ან ნოვაციანების ნათლობა (რომელიც შეიწყნარეს II და VI მსოფლიო კრებებმა), შეწყნარებულ იქნა იკონომიით მრავალთა გამო. რადგან იკონომიის ეს არგუმენტი რომ არა, როგორ არ შეეწინააღმდეგებოდა VI მსოფლიო კრება საკუთარ თავსაც და II მსოფლიო კრებასაც, ერთი მხრივ, თუ აღიარებდა ზოგიერთ მწვალებელთა ნათლობას, მეორე მხრივ კი - დაამტკიცებდა ბასილი დიდის კანონებს, რომელიც თავის 1-ელ და 47-ე კანონებში სრულიად უარყოფს მწვალებელთა ნათლისღებას?
იქნებ კრების მამებს წმ. ბასილის კანონები არ წაუკითხავთ? ან რატომ არ გააკეთა კრებამ გამონაკლისი, და არ თქვა, რომ ამტკიცებს ყველა სხვა მის კანონს, გარდა 1-ლი და 47-ე კანონებისა? ამრიგად, აშკარაა, რომ კრებამ მიგვანიშნა - ბასილი დიდი იყენებს აკრიბიას, ხოლო II და VI მსოფლიო კრებები იყენებდნენ იკონომიას, და ამგვარად მათ შორის არ არის არანაირი უთანხმოება ან წინააღმდეგობა. იკონომიის ეს საბუთი - უპირველესი და უმთავრესი მიზეზია, რომლის მიხედვითაც მითითებულმა კრებებმა ერთი კატეგორიის მწვალებელთა ნათლობა შეიწყნარეს, სხვებისა კი - არა.
იკონომიური მიმართების გარდა იყო მეორე მიზეზიც, რატომ მოიქცნენ ისინი ასე. კერძოდ: ის მწვალებლები, რომელთა ნათლობა აღიარებულია, უცვალებლივ ინარჩუნებდნენ მართლმადიდებლური ნათლობის სახესა და ნივთიერებას და ინათლებოდნენ იმ წეს-განგტებით, რომელიც საყოველთაო ეკლესიაშია მიღებული. ხოლო ის მწვალებლები, რომელთა ნათლობა მათ არ შეიწყნარეს, რყვნიდნენ ნათლისღების საიდუმლოს წეს-განგებას ან ამახინჯებდნენ მის სახეს, ანუ მოწოდების ფორმულირებას ან ნივთიერების გამოყენებას, ვგულისხმობ - წყალში შთაფლვას და მისგან აღმოსვლას. ის, რომ სწორედ ეს (ანუ ფორმულირება და გარეგნული სახე - "აპოკ". რედ.) გახდა საფუძველი მწვალებელთა ნათლობის შეწყნარებისა ან უარყოფისა, დასტურდება - უპირველესად თვით II მსოფლიო კრების მე-7 კანონის სიტყვებით. სხგვაგვარად, რატომ არ არის აღიარებული ევნომეველთა და საბელიანოზთა ნათლობა, ხოლო არიანელთა და მაკედონიანელთა აღიარებულია, მაშინ როდესაც, როგორც ევნომეველები და არიანელები, ასევე მაკედონიანელები - საკმაოდ საშიში მწვალებლები არიან? რადგან ევნომე, არიოზის მსგავსად, გმობდა მამის მხოლოდშობილი ძის ღვთაებრიობას და მას მამის ქმნილებასა და მსახურს უწოდებდა, როგორც ეს ჩანს ბასილი დიდის მე-2 სიტყვიდან ევნომეს წინააღმდეგ (Basil. Маgn. Adv. Eunom. II, 20 // PG 29b, 613D). გარდა ამისა, ევნომე, ისევე როგორც მაკედონიუსი, გმობდა სულიწმიდის ღვთაებრიობას და ამბობდა, რომ ის ბუნებით მესამეა მამის შემდეგ, რაც ჩანს იმავე წმ. ბასილი დიდის მე-3 სიტყვიდან ევნომეს წინააღმდეგ (Idem. Adv. Eunom. III, 1 // PG 29b, 653A.).
საბელიანოზნი და არიანელნი - ერთნაირი მწვალებლები არიან, როგორც ამას წერს გრიგოლ ღვთისმეტყველი: "ერთნაირი უკეთურებაა - საბელიანოზური შეერთება და არიანული განყოფა, შეერთება პირებთან მიმართებაში, და განყოფა ბუნებასთან მიმართებაში" (Greg. Nazianz. Or. 31. 30 // PG 36,168D–169A.). და კიდევ: "ერთნაირია ბოროტება ორივე შემთხვევაში, თუნდაც ის საწინააღმდეგო მიზეზთაგან მომდინარეობდეს" (Idem. Or. 38. 8 // PG 36, 320B.). ამგვარად, საბელიანოზის სწავლება, წმიდა ფოტიოსის თანახმად, დასაბამს აძლევს იუდეველობას, ხოლო არიოზი - წარმართობას.
მაშ, თუკი თანაბარი მწვალებლები იყვნენ, რატომ თანაბრად არ უარყო ისინი კრებამ? აშკარად იმიტომ, რომ არიანელთა და მაკედონიანელთა ნათლობა არ განსხვავდებოდა მართლმადიდებლურისგან, და ნათლავდნენ სამგზისი შთაფლვითა და აღმოსვლით, ასევე სამი მოწოდებით წმიდისა სამებისა, ისე, რომ არ ამახინჯებდნენ არც მოწოდების სახეს და არც წყლის ნივთიერებას.
არიანელმა ვალენტმა თუმც დააწესა კანონი, რათა ნათლობა ერთგზისი შთაფლვით აღესრულებინათ, როგორც დოსითეოსი ამბობს (თორმეტწიგნეული, გვ. 86), მაგრამ ამ კანონისთვის არიანელებში ყურადღებაც არ მიუქცევიათ, არ დაუმტკიცებიათ და არ მოქმედებდა, რადგან განწესება მას სულაც არ ახსენებს, როდესაც არიანელთა ნათლობას ეხება; ასევე არაფერს ამბობენ მასზე ზონარა, ბალსამონი, არისტინე და ანონიმი კომენტატორი.
მართალია, კედრენესა და იმავე დოსითეოსის თანახმად, არიანელებმა შეცვალეს ნათლისღების ფორმულა, და ნათლობისას მოუწოდებდნენ: "სახელითა უმეტესი მამისა, უმცირესი ძისა და უქვემოესი სულიწმიდისა", მათ ეს ცვლილება II მსოფლიო კრებამდე კი არ შეიტანეს, არამედ მის შემდეგ, როგორც ამას თვით დოსითეოსი ამბობს. ხოლო ევნომიანელებმა, შერყვნეს რა ნათლობის ნივთიერების გამოყენების ფორმა, მხოლოდ ერთგზისი შთაფლვით ინათლებოდნენ, როგორც სიტყვასიტყვით არის ნათქვამი განწესებაში: "ხოლო ევნომიანელებს, რომლებიც ერთგზის შთაფლვით ნათლავენ..." (იგულისხმება II მსოფლ. კრების მე-7 კანონი) - და ა. შ. საბელიანოზნი, ასევე არღვევდნენ ნათლობის სახეს, ანუ სამ მოწოდებას, და ასწავლიდნენ, რომ მამა, ძე და სულიწმიდა - ერთი პირია.
მოწმე იმისა, რომ მწვალებლები, რომელთა ნათლობა კრებამ შეიწყნარა, ეკლესიის წეს-განგების მიხედვით ნათლავდნენ, არის კანონთა კომენტატორი ზონარა. ავითარებს რა II მსოფლიო კრების მე-7 კანონის აზრს, ის ბუკვალურად შემდეგს ამბობს: "ამ მწვალებლებს არ გადანათლავენ, რადგან წმიდა ნათლობასთან მიმართებაში ისინი ჩვენგან არაფრით განსხვავდებიან, არამედ მართლმადიდებლებივით ნათლავენ". ხოლო იმისი მოწმე, რომ, პირიქით, არ შეიწყნარებოდა იმ მწვალებელთა ნათლობა, ვინც ეკლესიის წეს-განგების მიხედვით არ ნათლავდა, კვლავ იგივე ზონარაა, რომელიც ამბობს: "აი რატომ განაწესეს წმიდა მამებმა ამ და ყველა სხვა დანარჩენ მწვალებელთა ნათლობა: რადგან მათ არ მიუღიათ ღვთაებრივი ნათლისღება, რადგან არასწორად მიიღეს, რაც მართლმადიდებლური ეკლესიის წეს-განგების შეუსაბამოა".
ამრიგად, რადგან ადრე ხსენებული მწვალებლები იცავდნენ სამოციქულო ნათლობის წეს-განგებას, ამ ორი კრების კანონებმა ისინი მონათლულებად შეიწყნარეს, თუმცა, არა მარტო ამიტომ, არამედ, როგორც უკვე ვთქვით იკონომიის გათვალისწინებითაც. რადგან, იკონომია მათზე რომ არ გავრცელებულიყო, მაშინ, უეჭველად, მამები არ წავიდოდნენ სამოციქულო კანონთა წინააღმდეგ. მოციქულთა კანონები კი საპირისპიროს გვავალებენ: ჩვენ არ უნდა ვაღიაროთ მწვალებელთა ნათლობა.
მთელი ეს მსჯელობა, რომელიც აქამდე გადმოვეცით, ზედმეტი როდია. მეტიც, ის აუცილებელია ყველა დროში, განსაკუთრებით კი დღეს მრავალი დავისა და კამათის გამო, რომელიც ლათინთა ნათლობის გამო ჩნდება და წარმოებს არა მარტო ჩვენსა და ლათინთა შორის, არამედ ჩვენსა და იმათ შორისაც, ვინც ლათინურ აზროვნებას მიჰყვება. ასე რომ, მივდევთ რა ნათქვამს, და რადგან ამას ითხოვს მოციქულთა განწესება, ვაცხადებთ: ლათინთა ნათლისღება - ასეთია მხოლოდ სახელწოდებით, და ამიტომაც ის მიუღებელია როგორც აკრიბიის, ასევე იკონომიის საფუძველზე.
აკრიბიით ის მიუღებელია, რადგან ისინი მწვალებლები არიან. დღეისთვის არ არის არანაირი აუცილებლობა რამენაირად ვამტკიცოთ, რომ ლათინები - მწვალებლები არიან. თვით ის ფაქტი, რომ უკვე ამდენი დროა მათდამი დიდ სიძულვილსა და ზიზღს განვიცდით, მკაფიოდ ამტკიცებს, რომ ვუკადრისობთ მათ, როგორც სხვადასხვა ჯურის მწვალებლებს, ანუ არიანელებს, საბელიანოზთ ან სულისმბრძოლ-მაკედონიანელებს. მაგრამ თუკი ვინმე ისურვებს და მოინდომებს წიგნებიდან შეიტყოს მათი მწვალებლობების შესახებ, ყველა მათგანზე ჰპოვებს ცნობას მათი მხილებებითურთ, იერუსალიმის უწმიდესი პატრიარქისა და პაპთა გამშოლტავის დოსითეოსის წიგნებში. საკმარისი ცნობები შეიძლება ამოვკრიბოთ ბრძენი მინეატისის წიგნიდანაც, რომლის სახელწოდებაა "ლოდი საცთურისა". თუმცა, საკმარისია წმ. მარკოზ ეფესელის გაბედული სიტყვებიც, რომელიც მან ფლორენციის კრებაზე (25-ე სხდომაზე) წარმოთქვა: "ჩვენ ლათინებს გამოვეყავით სხვა არაფრის გამო, თუ არა იმიტომ, რომ ისინი არა მარტო სქიზმატიკოსები არიან, არამედ მწვალებლებიც" (См.: Амвросий (Погодин), архим. Святой Марк Эфесский и Флорентийская уния. М., 1994. С. 214). ამიტომ მათთან გაერთიანება სრულიად დაუშვებელია. დიდი ეკლესიარხი სილიბისტრო (ნაწილი მე-9, თ. მე-5) ამბობდა: "ლათინებს ჩვენგან განასხვავებს მწვალებლობა, და მათდამი ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდათ ჩვენს წინაპრებსაც".
ამრიგად, რადგან აღიარებულია, რომ ლათინები - დიდი ხნის მწვალებლები არიან, უკვე ამიტომ არ არიან ისინი მონათლულნი, ბასილი დიდის ზემოთხსენებული სიტყვების მიხედვით და მის წინამორბედ წმმ. კვიპრიანესა და ფირმილიანეს მიხედვითაც. ლათინები განუდგნენ რა მართლმადიდებლურ ეკლესიას ერისკაცები გახდნენ, ამიტომაც მათ უკვე აღარა აქვთ სულიწმიდის მადლი, რომლის მოქმედებითაც მართლმადიდებელი მღვდლები აღასრულებენ საიდუმლოთ. მარტო ეს მიზეზი იმდენად ძლიერია და უდავოა, რამდენადაც ძლიერია და უდავოა ბასილი დიდის კანონები და წმ. მღვდელმოწამე კვიპრიანესი, რომლებიც წმიდა VI მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა, და რა თქმა უნდა, ეს დამტკიცება დღემდე ძალაშია.
ლათინები მოუნათლავები არიან იმიტომ, რომ ისინი არ იცავენ მოთხოვნას სამგზის შთაფლან წყალში მოსანათლავი, როგორც ეს თავიდანვე, წმიდა მოციქულთაგან მიიღო ეკლესიამ. ადრე ლათინებმა, პირველებმა დაამკვიდრეს რა სიახლე მოციქულთა ნათლობაში, დაიწყეს წყალდასხმა, ანუ ბავშვის თავს მცირედ წყალს დაასხამდნენ, რაც დღემდე აღსრულდება ზოგიერთ ადგილას. ხოლო ლათინთა უმეტესობა წყალს ღორის ჯაგრის კონით სამგზის, მცირედი წვეთებით აპკურებს ყრმის შუბლზე. სხვა ადგილებში (როგორც ეს მათგან ჩვენსკენ დაბრუნებულებმა გვამცნეს), ისინი წყალში ჩააწობენ ბამბის მცირე ნაჭერს, - არადა ყველამ კარგად იცის, რამდენი წყლის შესრუტვა შეუძლია ბამბას, - მოუსვამენ მას ბავშვს შუბლზე და ასე ნათლავენ.
ამრიგად, ლათინები მოუნათლავები არიან, რადგან ისინი არ აღასრულებენ სამგზის შთაფლვასა და აღმოსვლას, როგორც ეს მოციქულთაგან გადმოგვეცა. იმის შესახებ, თუ რაოდენ აუცილებელია და სავალდებულოა ეს სამი შთაფლვა ნათლისღების საიდუმლოს სისრულისთვის, არ ვილაპარაკებთ. ვისაც სურს, დაე წაიკითხოს, და სრულად აუცილებელიცაა მისთვის ამის წაკითხვა, სახელმძღვანელო მრავალგანსწავლული და უბრძენესი ევსტრატი არგენტისისა (მხეველობაშია მისი "ნათლისღების სახელმძღვანელო", რომელიც მან 1754 ან 1755 წელს დაწერა). ჩვენ კი მოციქულთა 50-ე კანონის განმარტებაში იმდენს ვიტყვით, რამდენსაც ითხოვს დღევანდელი საჭიროება.
თუკი ვინმე თვით ლათინთაგან ან ლათინურად მოაზროვნეთაგან იტყვის საკმარისია წმიდა სამების მოწოდებაო - ნუ მიიღებს სახეს, თითქოსდა დაავიწყდა, რაც ადრიდანვე ესმა წმიდა ფირმილიანესგან და ათანასე დიდისგან, - კერძოდ, რომ ამ უსაღვთოეს სახელთაგან არ არის არანაირი სარგებლობა, თუკი მას უკეთურთა ბაგენი წარმოთქვამენ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, უეჭველად უნდა დავიჯეროთ, რომ ბებერი-ჯადოქრებიც იქმან სასწაულებს, რადგან წაუჩურჩულებენ ხოლმე საღმრთო სახელებს.
ერთი სიტყვით, ლათინები, რადგან მწვალებლები არიან, ვერ შეასრულებენ ნათლისღების საიდუმლოს, რადგან მათ საიდუმლოთა აღმასრულებელი მადლი მოაკლდათ, მეტიც, მათ გააუქმეს მოციქულებრივი ნათლობა სამგზისი შთაფლვით. ხოლო რაკიღა ეს ასეა - მაშინ, ისინი, ვინც შეიწყნარებენ ლათინთაგან პკურებულთ, დაფიქრდნენ იმაზე, თუ რას იტყვიან წინამდებარე სამოციქულო კანონისა და, ასევე, მოციქულთა მომდევნო 47-ე კანონის ავტორიტეტის წინააღმდეგ.
ვიცი, რითი იმართლებენ თავს ისინი, ვინც ესოდენ "უანგაროდ" იცავენ ლათინურ ცრუნათლობას. ისინი თავს იმართლებენ მით, რომ ჩვენს ეკლესიას ჩვეულებად აქვს ლათინთაგან მოქცეულნი მიიღოს მირონცხებით და, რომ არსებობს გარკვეული წეს-განგებაც, რომელშიც ნათქვამია, თუ როგორ პირობებში ვიღებთ ჩვენ მათ. ამაზე მარტივად და სამართლიანად ვიტყვით შემდეგს.
საკმარისია ის, რომ შენ აღიარებ მათ მიღებას მირონცხებით. შედეგად, ისინი მწვალებელნი არიან: მწვალებელნი რომ არ ყოფილიყვნენ, მაშინ მირონი რაღა საჭირო იქნებოდა? ხოლო თუ გვეთანხმებიან, რომ ისინი მწვალებლები არიან, მაშინ შეუძლებელია, რათა მართლმადიდებელ და სამოციქულო ეკლესიას განზრახულად სურდეს ამ სამოციქულო კანონებისა და ადრე ნაჩვენებ კრებათა კანონების უარყოფა. მაგრამ, როგორც ჩანს და როგორც უნდა გვწამდეს, ეკლესიამ ისურვა ლათინთა მიმართ გამოეყენებინა დიდი იკონომია, თავისი განზრახვისთვის კი ჰქონდა ნიმუში, - II დიდი და მსოფლიო კრება. კერძოდ, II მსოფლიო კრებამ, როგორც უკვე ვთქვით, იკონომია გამოიყენა არიანელთა და მაკედონიანელთა ნათლობის მიმართ იმ მიზნით, რომ ისინი შეინანებდნენ და მოექცეოდნენ, ასევე იმისთვის, რათა ისინი ველური მხეცებივით თავს არ დასხმოდნენ ეკლესიას; მათი რაოდენობა ხომ წარმოუდგენლად დიდია, და ისინი ძალზედ გავლენიანნი იყვნენ საგარეო საქმეებში. კრების მამებმა მიაღწიეს თავიანთ მიზანს, მათი სასოება წარმატებით დაგვირგვინდა: ამ იკონომიის წყალობით თვით მწვალებლები უფრო მშვიდად ეპყრობოდნენ მართლმადიდებელთ და ღვთისმოსაობას, მათგან იმდენი მოექცა, რომ მოკლე დროში სრულიად გაქრნენ და მათი რაოდენობა უკიდურესობამდე შემცირდა.
მსგავსი იკონომია გამოიყენეს ჩვენმა წინაპრებმაც, როდესაც აღიარეს ლათინთა ნათლობა - თანაც მიიღეს ისინი მეორე წეს-განგებით (ანუ მართლმადიდებლური მირონცხებით, რომელის გარეშე, კომენტატორის აზრით, ლათინთა ნათლობას ძალა არ ექნებოდა - გამომც. შენიშვნა). საქმე იმაშია, რომ მაშინ პაპიზმი ჰყვაოდა და თავის ხელში ჰყავდა მოქცეული ევროპელი მონარქები, ჩვენი სახელმწიფო კი სულს ღაფავდა.
ამიტომაც, ეს იკონომია რომ არ გამოეყენებინათ, პაპი გარდაუვალად განაწყობდა ლათინობის აღმსარებელ ხალხებს აღმოსავლელ ქრისტიანთა წინააღმდეგ, რათა დაეტყვევებინათ ისინი, მოეკლათ და მრავალი სხვა საშინელი ბოროტება შეემთხვიათ. მაგრამ ახლა, როდესაც მათ არ შეუძლიათ ჩვენთვის ასეთი ბოროტების მოყენება, რადგან საღმრთო განგებულებამ ჩვენ გვიბოძა ისეთი დარაჯი ("პიდალიონის" ავტორებს ამით იმისი თქმა სურთ, რომ თურქ-მუსლიმთა ძალაუფლება ბერძნული მართლმადიდებლური ეკლესიისთვის უფრო უსაფრთხო იყო, ვიდრე XVII ს-ში დაწყებული კათოლიკური ექსპანსია აღმოსავლეთისკენ - გამომც. შენიშვნა), რომელმაც საბოლოოდ დაამხო ამ ქედმაღალთა ამპარტავნება, რომელსაც, ახლა, გავიმეორებ, ჩვენს წინააღმდეგ არანაირი ძალა არ გააჩნია, - რა საჭიროა იკონომია? იკონომია ხომ მუდმივი და უსაზღვრო არ არის და მას თავისი ზომა და ზღვარი გააჩნია. ამიტომაც ამბობს თეოფილაქტე ბულგარელი: "ის, ვინც რამეს იკონომიით აკეთებს, ამას იქმს არა იმიტომ, რომ თავისთავად კარგია, არამედ იმიტომ, რომ ამ დროისთვის აუცილებელია" (განმარტება გალატ. მიმართ ეპისტოლეზე (გალატ. 5:11) (Theoph. Bulg. In Gal. 5,11 // PG 12 4,1013B). "უკვე გვეყოფა უცხოს აღშენება (οἰκονομήσωμεν), და საკუთარის დანგრევა, - ბრძანებს გრიგოლ ღვთისმეტყველი ათანასესადმი მიწერილ საქებარ სიტყვაში, - რაც ახასიათებთ ცუდ მშენებლებს (οἰκονόμων)» (Greg. Nazianz. Or. 21. 34 // PG 35, 1124В). იგივეს ვამბობ მეც. უეჭველად, ცუდია ის იკონომია (οἰκονομία), რომლის დახმარებითაც ჩვენ კი არ მოვაქცევთ ლათინთ, არამედ დავარღვევთ წმიდა კანონთა სიმკაცრეს და ვაღიარებთ მწვალებელთა ცრუ ნათლობას. "იკონომია იქ უნდა იქნას გამოყენებული, სადაც საჭიროა დანაშაულის თავიდან აცილება", - ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი.
ის, რომ ლათინთა მიღების წეს-განგება იკონომიით გაჩნდა, ცხადი ხდება იქიდანაც, რომ დღემდე დასავლელთაგან მოქცეულთ აღმოსავლეთში თავიდან ნათლავდნენ, როგორც ამას ადასტურებს 1215 წელს (ქრ. შ.-დან) რომის ლატერანის სასახლეში მოწვეული კრება. ამ კრების მე-4 კანონში ნათქვამია, რომ აღმოსავლელნი ლიტურგიას არ ჩაატარებენ იქ, სადაც ადრე დასავლელთ ჩაუტარებიათ, თუკი თავიდან არ განწმენდენ ადგილს. შემდეგ კი ნათქვამია, რომ აღმოსავლელნი თავიდან ნათლავენ მათ ვინც აღმოსავლელთა ეკლესიაში გადადის, როგორც არმქონეთ წმიდა და სამოციქულო ნათლობისა (იხ. დოსითეოსი. "თორმეტწიგნეული", გვ. 8, 24).
ამრიგად, თუკი დღემდე აღმოსავლელნი, საკუთარი მტრების მოწმობითვე, ნათლავდნენ მათ - ცხადია, რომ წმიდა მირონით მათი მიღების წეს-განგება გვიან შემოვიდა, დიდი იკონომიის ძალით. უპირველესად იმიტომ, რომ ჩვენი ხალხის უკიდურესი უძლურების გამო არ იყო მომგებიანი კიდევ უფრო გამოგვეწვია დაუოკებელი პაპიზმის გაღიზიანება; ასევე იმიტომ, რომ აღმოსავლელებმა მაშინ გააუქმეს და არანამდვილად გამოაცხადეს ყველაფერი, რაც ბილწად იყო დამტკიცებული ფლორენციაში, - რის გამოც ლათინებში დიდი ხმაური ატყდა.
შედეგად, როგორც კი იკონომიის დროებამ ჩაიარა, თავისი ადგილი უნდა დაიკავოს აკრიბიამ და სამოციქულო განწესებამ.
47
თუ ეპისკოპოსი ან მღვდელი ხელახლა მონათლავს ჭეშმარიტად ნათეღებულს, ან არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, განკვეთილ იქნეს, როგორც ჯვრისა და უფლის სიკვდილის შეურაცხმყოფელი, და არ გამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისაგან.
(მოც. 46, 49, 50; I მსოფლ. კრება .8, 19; II მსოფლ. კრება. 7; ტრულ. 84, 95; ლაოდ. 32; კართ. 48, 72; ბას. დიდი. 1, 47, 91).
ზონარა. ქრისტიანებს მიეცა ერთი ნათლისღება. ამრიგად, უკეთურებაა იმისი კვლავ, ანუ თავიდან და სრულიად ნათლისღება, - როგორც ნათლავენ ჯერაც მოუნათლავთ, - ვისაც, უფლის, ღვთაებრივ მოციქულთა და მამათა მცნებისამებრ აქვს მიღებული ნათლობა (რადგან ამას ნიშნავს გამოთქმა: "ჭეშმარიტად ნათელღებული"). ზუსტად ასევე, დიდ პასუხისმგებლობას იწვევს მოუნათლავად დატოვება იმისი, რომელიც კანონის თქმით "უკეთურთაგან შებილწულია", რადგან უკეთურია მწვალებელთა ნათლობა. სწორედ ამიტომ კანონი ითხოვს პატივაყრილ იქნან ამდაგვარნი - ერთნი იმისთვის, რომ საეკლესიო გადმოცემის საწინააღმდეგოდ აღასრულეს ორი ნათლობა, სხვები კი იმიტომ, რომ საღმრთო საბანელით არ განბანეს ადამიანი, რომელიც უკეთური ნათლობით იყო შებილწული, და ამით უფლის სიკვდილი შეურაცხყვეს, რომელიც მან ჯვარზე განიცადა. რადგან, დიდი მოციქულის თქმით, "რომელთა-ესე ნათელ-ვიღეთ ქრისტე იესუჲს მიერ, სიკუდილისა მისისა მიმართ ნათელ-ვიღეთ" (რომ. 6:3). ჯვარიც, წმიდა იოანე ოქროპირის თქმით, ნათლობად იწოდება, რადგან "ნათლის-ღებაჲ, რომელი მე ნათელ-ვიღო, ნათელ-იღოთ", ბრძანებს უფალი (მათე 20:23); და კიდევ: "ნათლის-ღებაჲ მაქუს ნათლის-ღებად... რომელი არა იცით" (ლუკა 12:50; მარკოზი 10:38). ისინი პატივის აყრის ღირსნი არიან კიდევ იმიტომ, რომ არ გაარჩიეს ჭეშმარიტი მღვდლები მწვალებლობებით დასნებოვნებულ ცრუ მღვდელთაგან. ამრიგად, უკვე ნათელღებულთა სრული ნათლობა საერთოდ აკრძალულია; ხოლო მათი მირონცხება, თუკი ისინი შეიბილწნენ, ნებადართულია, თუმცა ესეც ღვთაებრივი ნათლისღების ნაწილია.
არისტინე. ვინც კვლავ მონათლავს ნამდვილად მონათლულს, და ვინც თავიდან არ მონათლავს უკეთურთა მიერ შებილწულს, მღვდლობისგან დაემხობა. დაუშვებელია ვინმეს ორჯერ ნათლობა, და ის, ვინც უკვე მონათლულს კვლავ, ანუ თავიდან და სრულად მონათლავს, - დაემხობა. მაგრამ ზოგიერთები მირონით იცხებიან ჭეშმარიტ ნათელღებულთა მსგავსად. დაემხობა ისიც, ვინც არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, არამედ მიიღებს მას, ვითარც მართლმადიდებელს.
ბალსამონი. ჭეშმარიტად მონათლულია ის, ვინც უფლის მცნებისამებრ ერთხელ მოინათლება მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამრიგად, თუკი რომელიმე ეპისკოპოსი, ან პრესვიტერი ამდაგვარად მონათლულს დაუფიქრებლად კვლავ თავიდან მონათლავს - დაემხობა სასულიერო პატივისგან; ზუსტად ასევე უნდა დაემხოს ისიც, ვინც კვლავ არ მონათლავს მწვალებელთაგან ნათელღებულს. აი რაშია საქმე: დავუშვათ, ვიღაც შეიპყრეს სპარსელებმა და იძულებული გახადეს მოესმინა მათი ბილწი სწავლება და შებილწულიყო მათი საჭმლით. პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ, მან ყველას მოუთხრო თავს გადამხდარი ამბავი, მაგრამ ადგილობრივმა ეპისკოპოსმა ან პრესვიტერმა ის ერთობაში ნათლისღების გარეშე არ შეიწყნარა. ვინც ასე მოიქცევა და კვლავ მონათლავს ამგვარ ადამიანს, კანონი დაამხობს თავისი პატივისგან. ხოლო კანონის შემდგომ განწესებაზე ასე იმსჯელე: ვინც მოინათლება უკეთურისგან (რამეთუ ამას ნიშნავს: შებილწულობა) და, მოისურვებს ჭეშმარიტ ნათლობას, რათა თანაზიარობა ჰქონდეს მართლმადიდებელ ქრისტიანებთან, მაგრამ ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი არ მიიღებენ, რადგან ამტკიცებენ, რომ არ არის საჭირო კვლავ ნათლობა იმისა, ვინც ერთხელ უკვე მოინათლა, ამგვარი შემთხვევისთვის კანონი ამბობს, - ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ვინც ამდაგვარს არ მონათლავს და შეიწყნარებს მის უკეთურ ნათლისღებას, პატივისგან უნდა დაემხონ.
დამატებითი განმარტებანი:
სლავური კორმჩაია. ვინც ხელმეორედ მონათლავს ჭეშმარიტად მონათლულს, და არ გადანათლავს ბოროტმორწმუნეთაგან შებილწულს, ამგვარი უნდა დაემხოს პატივისგან.
განმარტება. არ არის ნებადართული ადამიანის ორჯერ ნათლობა. თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი ვინმეს მონათლავს სრული ნათლობით, უნდა დაემხოს პატივისგან. არიან ზოგიერთნი, რომლებიც მონათლულნი არიან სწორად, ასეთნი მხოლოდ მირონს იცხებენ; მაგრამ ვინც სრულიად და თავიდან არ მონათლავს იმას, ვისაც პირველი ნათლობა მწვალებლისგან მიუღია, არამედ შეიწყნარებს მას ვითარც მართლმადიდებელს, დაემხოს პატივისგან.
***
პიდალიონი. თუ ეპისკოპოსი ან მღვდელი ხელახლა მონათლავს ჭეშმარიტად ნათეღებულს, ან არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, განკვეთილ იქნეს, როგორც ჯვრისა და უფლის სიკვდილის შეურაცხმყოფელი, და არ გამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისაგან.
(მოც. 46, 68; II მსოფლ. 7; VI მსოფლ. 95, 84; კართ. 255 г. 1; კართ. 35, 57, 80; ბასილი დიდი. 1, 20, 47)
განმარტება. ჩვენ, მართლმადიდებელ ქრისტიანებს, როგორც ჩვენი უფლისგან, ასევე ღვთაებრივი მოციქულებისგან და წმიდა მამებისგან გადმოგვეცა "ერთი ნათლისღება" (ეფ. 4:5), რადგან ერთი იყო ჯვარი, და უფლის სიკვდილიც ერთხელ იყო, რომლის ხატადაც ხდება ნათლობა. ამიტომაც მოციქულთა წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: თუ ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ვინმეს მონათლავს ხელმეორედ, კვლავ და თავიდან, როგორც სრულიად მოუნათლავს, იმას, ვინც ადრე უფლის, მოციქულთა და ღვთაებრივ მამათა განკარგულებისამებრ ჭეშმარიტად ნათელღებული იყო, ანუ მისი ნათლობა არაფრით განსხვავდება მართლმადიდებელ ქრისტიანთა ნათლობისგან, - ასეთი დაემხოს თავისი პატივისგან, რადგან ამ მეორე ნათლობით ის კვლავ ჯვარს აცმევს ღმრთის ძეს და შეურაცხყოფს მას, და რასაც პავლე შეუძლებელს უწოდებს (იხ. ებრ. 6:4-6), და იმეორებს უფლის სიკვდილს, თუმცა უკვე "სიკვდილი ვეღარ უფლობს მასზე" (რომ. 6:9) (1).
ზუსტად ასევე ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც კათოლიკე (საყოველთაო) ეკლესიის ნათლობით არ ნათელსცემს იმას, ვინც უკეთურთაგან იყო შებილწული, ანუ ნათლობა მიღებული ჰქონდა უკეთურთაგან (ე. ი. მწვალებელთაგან), პატივისგან დაემხოს, რადგან ის დასცინის ჯვარსაც და უფლის სიკვდილსაც, აქვს ცუდი და მცდარი აზრი, თითქოსდა მწვალებელთა ბილწი და საძაგელი ნათლობა არის ჯვრისა და სიკვდილის სახე (ეს კი ასე არ არის), და ამიტომაც აღიარებს მას და მიიჩნევს, რომ ის მართლმადიდებლური ნათლისღების თანასწორია.
გარდა ამისა, კიდევ იმიტომ, რომ არ განარჩევს ჭეშმარიტ მართლმადიდებელ მღვდელმსახურთ მწვალებელ ცრუმსახურთაგან, არამედ ერთნაირად შეიწყნარებს ერთსაც და მეორესაც, როგორც ჭეშმარიტთ. რადგან მწვალებელთა ბილწი ნათლობა ჭეშმარიტ ქრისტიანებად ვერ შეიქს მათ, ვინც მწვალებელთაგან იყო მონათლული, ვერც მათი ხელდასხმა შეიქს მათ ჭეშმარიტად ხელდასხმულ მღვდლებად, მოც. 68-ე კანონის თანახმად. მაშ, დაიმახსოვრე, რომ წმიდა ნათლისღება, როგორც ჩვენ ვთქვით, აღესრულება უფლის ჯვარცმისა და სიკვდილის ხატად. მართლაც, პავლე ამბობს: "ვინც მოვინათლეთ იესო ქრისტეს მიერ, მის სიკვდილში მოვინათლენით. და მასთან ერთადვე დავიმარხეთ სიკვდილში ნათლისღებით" (რომ. 6:3-4), და "სიკვდილის მსგავსებით მასთან თანაშეზრდილნი ვართ" (რომ. 6:5). ხოლო უფალმა ჯვარს ნათლისღება უწოდა, ოქროპირის თქმისამებრ, როდესაც ბრძანა: "ნათლის-ღებაჲ, რომელი მე ნათელ-ვიღო, ნათელ-იღოთ" (მთ. 20:23), და კიდევ: "ნათლისღებით მმართებს ნათლისღება, და როგორ ვეწამები, ვიდრე აღსრულდება" (ლკ. 12:50) (Ioan. Chrysost. Hom. in Matth. 65. 2 // PG 58, 619).
შენიშვნები:
1. მაშასადამე, ბალსამონი I მსოფლიო კრების 19-ე კანონის განმარტებაში, ასევე სხვებიც, ვინც ბალსამონის თანამოაზრენი აღმოჩნდნენ, არასწორად ამბობენ, თითქოსდა მეორედ უნდა მოინათლონ ისინი, ვინც ჯერ მართლმადიდებლობაში იყვნენ მონათლულები, შემდეგ კი მწვალებლები გახდნენ, ამის შემდეგ კი კვლავ მართლმადიდებლობას მოუბრუნდნენ. ბალსამონს და მის თანამოაზრეებს ამის დასტურად მოჰყავთ მოციქულთა წინამდებარე კანონი და ასევე I მსოფლ. კრების 19-ე განწესება, რომელიც ამბობს, რომ პავლიანელები, რომლებიც უერთდებიან კათოლიკე ეკლესიას, თავიდანვე უნდა მოინათლონ. მე ვამტკიცებ, რომ ისინი არასწორად განსჯიან სამი მიზეზის გამო.
ჯერ-ერთი იმიტომ, რომ ამ გადანათვლით, რომელსაც ისინი ითხოვენ, ორ ნათლობას ამკვიდრებენ კათოლიკე ეკლესიაში, რომელიც სარწმუნოების სიმბოლოში აღიარებს "ერთ ნათლისღებას", და ასეთ აღმსარებლობას პავლე მოციქულის სიტყვებს აფუძნებს: "ერთია ნათლისღება" (ეფეს. 4:5). მეტიც, გადანათვლით ისინი "კვლავინდებურად ჯვარს აცვამენ ძეს ღვთისას" (ებრ. 6:6) და იმეორებენ მის ჯვარსა და სიკვდილს, რაც არის უკიდურესი სიბილწე. ნათქვამია: "თუ მას შემდეგ, რაც შევიცნეთ ჭეშმარიტება, კვლავ ჩვენი ნებით ვცოდავთ, უკვე აღარა რჩება მსხვერპლი ცოდვათათვის" (ებრ. 10:26), ანუ ჯვარი და ჯვრის შემცვლელი ნათლისღება, ღვთაებრივი ოქროპირის მიხედვით (იხ. ჰომ. ებრ. მიმართ ეპისტოლეზე) (Ioan. Chrysost. Hom. in Hebr. 20. 1 // PG 63, 143). "რადგანაც, - ბრძანებს წერილი, - ერთი შეწირვით სამარადისოდ სრულყო განწმედილნი" (ებრ. 10:14) და "შეუძლებელია - ერთხელ ნათელღებულნი, შემდეგ კი განდგომილნი (იუიდაიზმსა და საერთოდ მწვალებლობებში შთავარდნილნი, ოქროპირის მიხედვით) კვლავ განახლდნენ სინანულისთვის, ვინაიდან კვლავინდებურად ჯვარს აცვამენ ძეს ღვთისას და ჰგმობენ" (ებრ. 6:4-6).
მეორეც, იმიტომ, რომ მოციქულთა ეს განწესება, რომელსაც ისინი საკუთარი შეხედულების დასტურად იმოწმებენ, ლაპარაკობს არა მათზე, ვინც ადრე მართლმადიდებლობაში მოინათლა, არამედ მათზე, ვინც დაბადებიდან მწვალებლები და მათგანვე შებილწულნი იყვნენ, მაგრამ შემდეგ მართლმადიდებლობისკენ მოექცნენ. ამიტომ კანონი არც ამბობს ისინი, ანუ ადრე მონათლულნი უნდა გადავნათლოთო, არამედ უნდა მოვნათლოთო (მასში ნათქვამია: "თუ არ მონათლავს"), რადგან ისინი მართლმადიდებლურად არასოდეს ყოფილან ნათელღებულნი. ხოლო I მსოფლ. კრების 19-ე კანონი, ლაპარაკობს რა ყოფილ პავლიანელთა გადანათვლის საჭიროებაზე, პავლიანელებად იმათ უწოდებს, ვინც დაბადებიდან მისდევდა პავლე სამოსატელის ერსს, და არა იმათ, ვინც მოგვიანებით გახდნენ ამდაგვარნი (თუნდაც აღმოჩნდეს, რომ გამოთქმას "პავლიანელად ყოფნა" ასეთი მნიშვნელობა გააჩნდეს). VI მსოფლიო კრებამ თავის 95-ე კანონში, გაიხსენა რა I მსოფლიო კრების ეს განწესება, გამოთქმა "ყოფილ პავლიანელთა შესახებ" შეცვალა გამოთქმით "პავლიანელებზე", და მათი სახელწოდება მიამსგავსა "დონატისტებისა" და "მონტანისტების" სახელწოდებებს, რაც უფრო ამ მწვალებლობებზე მიანიშნებს, რომლებშიც ისინი დაბადებიდანვე იმყოფებიან, და არა იმათზე, ვინც ამ მწვალებლობებში მოგვიანებით შთავარდნენ.
თვითონ ბალსამონი, ასევე ზონარა კანონს სწორედ ამ აზრით განმარტავენ, როგორც ამას მის განმარტებებში ვნახავთ. ამ კანონში სიტყვა "გადანათვლაც" რომ გამოიყენებოდეს, რაც "ხელმეორედ ნათლობას" ნიშნავს, უნდა გავიგოთ ის არა ძირითადი მნიშვნელობით, არამედ არასაკუთრივი აზრით, ანუ ჩვენს ნათლობას მწვალებელ პავლეს ნათლობას ადარებს. ასე, მაგალითად, ბასილი დიდმა თავის 47-ე კანონში იგივე სიტყვა "გადანათვლა" გამოიყენა არა იმიტომ, რომ ჭეშმარიტი გახლდათ ხსენებული მწვალებლური ნათლობა, არამედ იმიტომ, რომ ამ სიტყვით უწოდებდნენ მას მწვალებლები. ასევე მოციქულმა პავლემ ელინურ ღმერთებს ღმერთები და უფალნი იმიტომ კი არ უწოდა, რომ ისინი მართლაც ღმერთები იყვნენ, არამედ იმიტომ, რომ ელინები უწოდებდნენ მათ ამ სახელს (1 კორ. 8:5).
მესამეც, იმიტომ, რომ თუკი შესაძლებელი იყო მწვალებლობაში შთავარდნილ ქრისტიანთა ან მათი განმეორებითი ნათლობა, ვინც უარი თქვა სარწმუნოებაზე, რატომ განსაზღვრა იმავე I-მა მსოფლიო კრებამ თავის 11-ე და 12-ე კანონებში, ვინც დევნულების დროს უარყო რწმენა ამდენი წელი მსმენელად იდგესო, ამდენი წელი შევრდომაში იყოსო, მაშინ, როდესაც შესაძლებელი იქნებოდა მათი ხელმეორედ ნათლობა, რითაც ისინი ამ უარყოფისგანაც განიწმინდებოდნენ, კრების მამები კი მოქცეულთა სულიერი გამოსწორებისთვის საჭირო ესოდენ დიდი ღვაწლისა და მზრუნველობისგან გათავისუფლდებოდნენ?
ამრიგად, მოციქულთა 47-ე და კართაგენის 57-ე კანონების თანახმად, მითითებული მიზეზების გამო დაუშვებელია ჭეშმარიტად ერთხელ უკვე ნათელღებულის განმეორებითი ნათლობა, თუნდაც ადამიანი მწვალებელთა მიერ იყოს შემწიკვლული, რადგან მაშინაც კი აღუხოცველი რჩება პირველი ნათლობა: "რადგანაც უცვალებელია ნიჭი და მოწოდება ღვთისა" (რომ. 11:29). ამიტომაც არ იძლევა უფლებას კართაგენის კრების 35-ე კანონი, რათა დანაშაულის გამო დამხობილი კლირიკოსები კვლავ მოინათლონ და, ამგვარად, ისევ მიიღონ მღვდლობის მაღალი ხარისხები. ისინი მწვალებლური სიბილწისგან იწმიდებიან თავიანთი ერესის ანათემაზე გადაცემით, ღირსეული სინანულით, პატრიარქ მეთოდეს შემწყალებელი ლოცვების წეს-განგებით, რომელსაც ეკლესია უკითხავს განდგომილთ, და, ბოლოს, წმიდა მირონის წასმით. შესაბამისი გამოცდისა და ეპითიმიების შესრულების შემდეგ, რასაც მონანულს უნიშნავს სულიერი მოძრვარი, ისინი განიწმინდებიან უფლის ხორცით და სისხლით, რადგან წერილი ამბობს: "იესუ ქრისტეს სისხლი ყოველგვარი ცოდვისგან გაგვწმენდს" (1 ინ. 1:7).
პატრიარქ ლუკას დროს კრებითად გადაწყდა, რომ აგარიანელთა შვილები, რომლებსაც ჩვენეული ნათლობით ნათლავდნენ, ოღონდ არა ღვთისმოშიშებითი მიზნით, არამედ იმისთვის, რათა ჯანმრთელად ყოფილიყვნენ ან კიდევ განექარვებინათ მყრალი სუნი, ხელმეორედ უნდა მონათლულიყვნენ, თუკი ისინი ჩვენს სარწმუნოებაზე გადმოსვლას მოინდომებდნენ, რადგან მათი უკეთური მშობლების რწმენა არ შეესაბამებოდა მათ ნათლობას. ზუსტად ასევე საჭიროა, რათა მოინათლონ ისინი, ვინც ნათლობა მიიღო უკურთხებელი მღვდლისგან, რომელიც ცრუდ იღებს მღვდლის სახეს. ასევე, უნდა მოინათლონ ისინიც, ვინც სასიკვდილო საფრთხის დროს ერისკაცის მიერ იყვნენ მონათლულნი, თუკი ისინი ცოცხლები დარჩებიან, რადგან მოც. 47-ე კანონის მიხედვით ნათლობის უფლება აქვთ მხოლოდ ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს, და არა ერისკაცთ, როგორც ეს ნათქვამია ბასილი დიდის 1-ელ კანონში, რომ ჩვენ თავიდან ვნათლავთ ერისკაცთა მიერ მონათლულთ. რადგან ორგზისი კრების 17-ე კანონის თანახმად, საშიშროებისა და ვითარების გამო მომხდარი შემთხვევები კანონი ვერ გახდება ეკლესიისთვის; იგივეს ამბობენ ბალსამონიც და ბლასტარისიც.
ამ შენიშვნას უნდა დავამატოთ ისიც, რომ კართაგ. 80 და VI მსოფლ. კრების 84-ე კანონების მიხედვით უნდა მოინათლონ ისეთი ყრმები, რომლებმაც თავიანთი ასაკის გამო არ იციან, მონათლულნი იყვნენ თუ არა, და არც სხვა მოწმეები ჰყავთ, ვინც დაადასტურებდა მათ ნათლობას. იხ. ასევე შენიშვნა იოანე მმარხველის 24-ე კანონზე, სადაც ლაპარაკია ყრმაზე, რომელიც საშიშროების დროს მონათლა ხარისხის არმქონე ადამიანმა: თუკი ყრმა ცოცხალი დარჩება, ის თავიდანვე უნდა მონათლოს მღვდელმა. ამიტომაც, ერთი იუდეველი, რომელიც ერისკაცის მიერ იყო მონათლული სასიკვდილო სნეულების გამო, როგორც კი გამოჯანმრთელდა, დიონისე ალექსანდრიელმა თავიდან მონათლა, რის შესახებაც მოთხრობილია "ბიზანტიდას" 11-ე ტომში, გვ. 188.
აქ დავამატებთ კიდევ იმას, რომ თუკი ერისკაცს უკიდურეს შემთხვევაში შეუძლია ბავშვების ნათლობა, შესაბამისად, მას მათი მირონცხება და ზიარებაც უნდა შეეძლოს (იხ. ასევე შენიშვნა VI მსოფლ. კრების 58-ე კანონზე). არსებობს აზრი, რომ გარდაცვლილ ჩვილებს, რომლებიც აუცილებლობის გამო ერისკაცთა მიერ იყვნენ მონათლულნი, მართლმადიდებლებთან ერთად უნდა ვიხსენიებდეთ, როგორც ღმრთის წყალობის მიღების სასოების მქონეთ. ხოლო თუკი ვინმე ერისკაცი ან ხელდაუსხმელი, რომელსაც მღვდლის მხოლოდ გარეგნობა აქვს მიღებული, ერისკაცს რთული გარემოებით გამოწვეული აუცილებლობის გარეშე მონათლავენ, და ასეთი ერისკაცი გარდაიცვლება, არ უნდა მოიხსენიონ, რადგან ისინი მოუნათლავები არიან. ასევე შენიშნე, რომ ლათინთა შესახებ არ ვამბობთ, გადავნათლავთო, არამედ ვნათლავთ, რადგან მათი ნათლობა ამ სახელწოდებას არ ამართლებს და ამ სახით სულაც არ არის ნათლობა, არამედ მხოლოდ პკურება.
48
ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს განიშორებს და სხვას, ან სხვისაგან განტევებულს შეირთავს, ზიარებიდან განყენებულ იქნეს.
(ტრულ. 87,93; ანკვ. 20; კართ. 102; ბასილი დიდი 9,21,35,48,77).
ზონარა. ის, ვისაც არ განუტევებია თავისი ცოლი, არამედ თავისთან ჰყავს და სხვასთანაც კავშირშია, მკაცრი გაგებით მრუშობს; ზუსტად ასევე ცოლიც, თუკი ქმართან ერთად ცხოვრობს, მაგრამ სხვასთანაც კავშირშია. სამოქალაქო კანონით კი ამგვარი რამ სიძვის კანონით ისჯება. სამოქალაქო სჯულდების საფუძველზე, ბასილი დიდი ამბობს:
"თუ ცოლთან მცხოვრები მამაკაცი არ იკმარებს თავის ქორწინებას და სიძვით დაეცემა, იგი ისჯება როგორც სიძვის მოქმედი და დიდი ხნით გავავრცობთ მისი განკანონების ვადას, რადგანაც არა გვაქვს კანონი, რომელიც მრუშობის სასჯელით დასჯიდა მას, თუ ცოდვა ჩადენილია ქორწინებისგან თავისუფალ პირთან და არა სხვა ქმრის ცოლთან ერთად. ... დედაკაცმა უნდა შეიწყნაროს სიძვისგან მოქცეული ქმარი. მამაკაცი კი შეგინებულ დედაკაცს აგდებს თავისი სახლიდან. ეს ადვილი ასახსნელი არ არის, მაგრამ ჩვეულება ამას გვიჩვენებს" (ბასილი დიდი 21). მაგრამ ის, ვინც საკუთარ სახლში მოიყვანს ქმრის მიერ უდანაშაულოდ გაშვებულს, აშკარად მრუშია უფლის სიტყვებისამებრ, რომელშიც ნათქვამია: "ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 19:9).
არისტინე. ერისკაცი, რომელმაც გაუშვა თავისი ცოლი და სხვა ან სხვისგან გაშვებული შეირთო, უნდა განიკვეთოს. თუკი ვინმე საკუთარ ცოლს გაუშვებს რაიმე კანონიერი მიზეზის გამო, და სხვას შერითავს, განკვეთას დაექვემდებარება.
ბალსამონი. ვინც საკუთარი ცოლი უმიზეზოდ განიშორა სხვას ვერ შერითავს, სხვაგვარად განკვეთას დაექვემდებარება. ზუსტად ასევე განიკვეთება ის, ვინც ცოლად შეირთო არა თავისუფალი (ქორწინებისგან), არამედ გაშვებული (ხოლო გაშვებულია ის, ვინც ქმარს კანონიერად არ არის გაყრილი), და განიკითხება, როგორც მრუში, უფლის სიტყვისამებრ, რომელიც ამბობს: "ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 19:9).
ამრიგად, კანონების მიხედვით, როგორც ზოგიერთი ამბობს, მრუშობისთვისაც და სიძვისთვისაც საეკლესიო სასჯელი განკვეთაა; მაგრამ მე ეს სამართლიანად არ მეჩვენება. წაიკითხე წმიდა ბასილის განწესება, რომელშიც ერთმანეთისგან განსხვავებულია სიძვა და მრუშობა. იცოდე, რომ კაცი, რომელიც ჯერ კიდევ ქორწინებაში მყოფი, სხვა, თავისუფალ ქალს შეეყოფა, სიძვით სცოდავს, და არა მრუშობით; მაგრამ, თუ გათხოვილ ქალთან დაამყარებს კავშირს, მაშინ ისჯება, როგორც მრუშობის ჩამდენი.
გათხოვილი ქალი, ჯერაც ქორწინებაში მყოფი, თუ ვინმესთან იცხოვრებს, დაისჯება როგორც მემრუშე. და ეს ასეა. ხოლო იუსტინიანეს ნოველა, რომელიც მოთავსებულია ბასილიკონის 28-ე წიგნში (მე-7 ტიტლოსი), ამბობს, რომ ადრე მეუღლეთაგან ერთსაც და მეორესაც როგორც ენებათ ისე შეეძლოთ მიეცათ ერთმანეთისთვის გაყრა, და ქმარი ეტყოდა: ცოლო, აკეთე რაც გინდა, ხოლო ცოლი - ქმარო, აკეთე რაც გსურს, მაგრამ შემდგომში გაყრა უკვე განპირობებული გახდა. ნოველაში მითითებულია გაყრის სხვადასხვა მიზეზი. თუმცა, ძველადაც გაყრა თვითნებურად არ ხდებოდა, არამედ სასამართლო განხილვის შემდეგ, და ის, ვინც არაკანონიერად გაშვებულზე იყო დაქორწინებული მრუშად ცხადდებოდა.
დამატებითი განმარტებანი:
პიდალიონი: ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს განიშორებს და სხვას, ან სხვისაგან განტევებულს შეირთავს, ზიარებიდან განყენებულ იქნეს (1).
(VI მსოფლ. 87; ანკირ. 20; კართაგ. 113; ბასილი დიდი. 9, 21, 35, 77).
განმარტება
რადგან თვით უფალმა სახარებაში ბრძანა: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 5:32; 19:9), - ღვთაებრივი მოციქულებიც, მისდევდნენ რა უფლის მცნებებს, წინამდებარე კანონში განაწესეს: ის ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს გაეყრება არა სიძვის, ანუ მრუშობის მიზეზის გამო (რადგან მახარობელი სიძვაში მრუშობას გულისხმობდა, იხ. ამის შესახებ წმ. გრიგოლ ნოსელის მე-4 კანონი), და შეირთავს სხვას, რომელიც ქორწინებისგან თავისუფალია, განიკვეთოს.
ზუსტად ასევე, ის განიკვეთება იმ შემთხვევაშიც, თუკი იმის შემდეგ, რაც გაშორდება თავის ცოლს, არა მრუშობის მიზეზით და სხვას შეირთავს, რომელიც ასევე გაყრილი იყო თავის ქმარს არა მრუშობის გამო. ის, რაც ჩვენ ვთქვით მამაკაცზე, ეხება ქალსაც, რომელსაც თავისი ქმარი მიატოვებს არა მრუშობის გამო და სხვას მისთხოვდება.
მამაკაცი ან ქალი, რომლებიც თავიანთ მეუღლეებს გაეყრებიან არასაპატიო მიზეზების გამო და მეორედ დაქორწინდებიან, VI მსოფლ. კრების 87-ე, ანკირიის 20-ე და ბასილი დიდის 77 და 37 კანონების მიხედვით, როგორც მეძავნი, შვიდი წლით უნდა განიკვეთონ საეკლესიო თანაზიარობისგან.
წაიკითხე ასევე კართაგენის კრების 113-ე კანონი, რომელიც განსაზღვრავს, რომ თუკი მეუღლეები ერთმანეთს ეყრებიან არა სიძვის მიზეზის გამო, ისინი უქორწინებლად უნდა დარჩნენ, ან შერიგდნენ და კვლავ შეერთდნენ, როგორც ამის შესახებ ბრძანებს მოც. პავლე კორინთელთა მიმართ პირველი ეპისტოლეს მე-7 თავში.
***
შენიშვნები:
1. აკრიბიაც და უფლის მცნებაც ერთნაირად ითხოვენ, რათა არც ქმარი გაეყაროს თავის ცოლს, და არც ცოლი თავის ქმარს. რადგან უფალმა ერთნაირად თქვა ქმარზეც და ცოლზეც: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს და სხვას შეირთავს, მის მიმართ მრუშობს. ხოლო თუ ცოლი გაეყრება თავის ქმარს და სხვას გაჰყვება, მრუშობს" (მკ. 10:11-12), და დაამატა: "სიძვის მიზეზის გარეშე" (მთ. 5:32), რაც ეხება არა მარტო ქმარს და არა მარტო ცოლს, არამედ ორივეს თანაბრად. ხოლო საეკლესიო ჩვეულება ქმარს უფლებას აძლევს გაშორდეს ცოლს, თუ შეამჩნევს, რომ ცოლი ღალატობს, ან მრუშობს, ცოლი კი არ უნდა გაშორდეს ქმარს, თუნდაც შეამჩნიოს, რომ ქმარი ღალატობს მას ან მრუშობს. და თუკი მაინც გაეყრება ქმარს სიძვის ან მრუშობის მიზეზით, ხოლო ის, მოუთმენლობის გამო სხვა ქალზე დაქორწინდება, სწორედ პირველ ცოლზე იქნება გაყრის ცოდვა, რომელიც ქმარს გაშორდა, ხოლო ქმარს მიეტევება მეორე ქორწინება, და მისი მეორე ცოლი არ იქნება განკითხული, როგორც მემრუშე.
ამ ჩვეულებას, რომელიც ეკლესიაში რომის სამოქალაქო კანონიდან შემოვიდა, არ იღებს გრიგოლ ღვთისმეტყველი. თავის ჰომილიაში სახარებისეულ საკითხავზე ვითარცა დაასრულნა იესუ ის ამბობს: "მე ვხედავ, რომ მრავალ მოქალაქეს არასწორი წარმოდგენა აქვს უმანკოებაზე, და თვით კანონიც უმანკოებაზე, რომელიც მათ აქვთ, ჩემი აზრით, უსამართლოა და უთანასწორობას ამკვიდრებს. რადგან რა მიზეზით სჯის ეს კანონი სიძვაში შთავარდნილ ქალს, ხოლო ქმარს უფლებას აძლევს ისიძვოს? და თუკი ქალი ხელყოფს თავისი ქმრის სარეცელს, ის განისჯება, როგორც მეძავი, ხოლო თუ ქმარი, რომელსაც ცოლი ჰყავს, სხვა ქალებთან სიძვას მოიმოქმედებს, უდანაშაულოა? მე არ მივიღებ ასეთ კანონმდებლობას, არ ვიწონებ ასეთ ჩვეულებას. ისინი, ვინც ეს კანონი გამოსცეს, მამაკაცები იყვნენ, ამიტომაც მათ კანონი მხოლოდ ქალთა წინააღმდეგ მიიღეს. ამ სამოქალაქო კანონის იგივე სჯულმდებლები, ერთი მხრივ, გამოსცემენ კანონს იმის შესახებ, რათა შვილები ემორჩილებოდნენ თავიანთ მამებს, მეორე მხრივ კი - არაფრად მიიჩნევენ სუსტ სქესს (ანუ, დედას, რადგან ქალი, თავისი ბუნებით უძლურია), და არ დააწესეს კანონი იმის შესახებ, რათა შვილები მასაც ემორჩილებოდნენ. ღმერთმა კი ასეთი კანონი როდი დააწესა, არამედ სხვაგვარი: "პატივი ეცი მამას შენსას და დედას", ესაა პირველი მცნება აღთქმით, - რათა სიკეთე არ მოგეშალოს და დღეგრძელი იყო ამ ქვეყნად" (ეფეს. 6:2-3; მთ. 15:4; მკ. 7:10; მეორე რჯლ. 5:16; გამ. 20:12; ზირ. 3:8). და კიდევ ამბობს: "ვინც მამისა თუ დედის ძვირს იტყვის, სიკვდილით მოკვდეს" (მთ. 15:4; მკ. 15:10). ამრიგად, ღმერთმა ერთნაირად მიაგო პატივი მამისადმი მორჩილებასა და დედისადმი მორჩილებას, და ერთნაირ სასჯელს დაუქვემდებარა ორივე მშობლის შეურაცხმყოფელი ადამიანი. კიდევ ნათქვამია: "კურთხევა მამისა შვილთა სახლებს განამტკიცებს, წყევლა დედისა კი საძირკველითურთ აღმოფხვრის" (ზირ. 3:9). ხედავთ მიუკერძოებელ მართლმსაჯულებას?
ერთია შემოქმედი კაცისა და ქალისა, ერთი მტვრიდან არიან ორივე, ორივესთვის ერთია სჯული, ერთია აღდგომა. ჩვენ თანასწორად ვართ გაჩენილები მამაკაცისგან და დედაკაცისგან, და ერთია ვალდებულება შვილებისა მშობლებისადმი. მაშ, შენ, კაცო-სჯულმდებელო, როგორ ითხოვ პატიოსნებას ქალისგან, თვითონ კი ამ პატიოსნებას არღვევ? როგორ ითხოვ იმას, რასაც თვითონ არ იძლევი? თუკი გაქვს სხეული, რომელიც მსგავსია ქალისა, სჯულს არათანასწორად აწესებ? თუ მხედველობაში გაქვს ბოროტება, რომელიც დაკავშირებულია ურჩობასთან: შესცოდა ცოლმა, - მაგრამ ადამმაც ხომ შესცოდა. გველმა ორივე შეაცდინა, და ისე როდი გამოვიდა, თითქოსდა ქალი მოტყუვდა, და არა კაცი, რადგან ქალი უფრო სუსტი იყო, ქმარი კი ძლიერი. შენ თუ მხედველობაში გაქვს აღდგინების სიკეთე, იცოდე, ქრისტემ ორივე აცხოვნა თავისი ვნებებით. ის მხოლოდ კაცისთვის განკაცდა? არა, ქალისთვისაც. მხოლოდ კაცისთვის მოკვდა? - არა მხოლოდ, რადგან ცოლიც ცხონდება მისი სიკვდილის წყალობით. შესაძლოა შენ ფიქრობ, რომ მან პატივი მიაგო მამაკაცს მით, რომ დავითის თესლისგან იშვა? მაგრამ, იშვა რა ქალწულისგან, მან ქალსაც მიაგო პატივი. "მიატოვებს კაცი დედ-მამას და მიეწებება თავის დედაკაცს, რათა ერთხორცად იქცნენ" (დაბ. 2:24), და, შედეგად, ერთხორცნი ერთი და იგივე პატივით უნდა სარგებლობდნენ. ხოლო მოციქულმა პავლემ კაცისთვის უბიწოების სჯული დააწესა. როგორ? "ეს საიდუმლო დიდია; მე ვამბობ ქრისტესთვის და ეკლესიისა" (ეფეს. 5:32). კარგი იქნება ქალმა პატივი მიაგოს ქრისტეს იმ პატივისცემით, რასაც ქმარს მიაგებს; მაგრამ, კარგია ქმარმაც არ შეარცხვინოს ქრისტეს ეკლესია იმ უსირცხვობით, რომელსაც ის თავის ცოლს საკუთარი სიძვით აყენებს" (Greg. Nazianz. Or. 37. 6–7 // PG 36, 289A–292A).
ზუსტად ასევე ოქროპირიც თავის მე-5 ჰომილიაში თესალონიკელთა მიმართ პირველ ეპისტოლეზე ბრძანებს: "გევედრებით, დავიცვათ თავი ამ ცოდვისგან! რადგან იმის მსგავსად, როგორც ჩვენ, მამაკაცები, ვსჯით ჩვენს ცოლებს, როდესაც ისინი თავიანთ პატივს სხვას უთმობენ და სხვებთან მრუშობენ, ასევე ჩვენც, თუ რომაული კანონები არ გვსჯიან, დაგვსჯის ღმერთი, როდესაც ჩვენი ცოლების პატივს ვუღალატებთ და სხვებთან ვიმრუშებთ, რადგან ესეც, ანუ ქმრის შეცოდება სხვასთან, მრუშობაა.
მრუშობა მარტო იმაში კი არ მდგომარეობს, რომ გათხოვილმა ქალმა შესცოდოს სხვა მამაკაცთან, არამედ იმაშიც, რომ დაქორწინებულმა კაცმაც შესცოდოს სხვა ქალთან. ყურადღებით ისმინე, რასაც გეტყვი. მრუშობად იწოდება დაქორწინებული კაცის დაცემა არა მარტო უცხო მამაკაცის ცოლთან, არამედ გაუთხოვარ ქალთანაც, - და ეს ზუსტად მსგავსი სახის მრუშობაა. რადგან, თუკი შენ სცოდავ ქალთან, რომელიც მამაკაცთან საქორწილო კავშირში არ იმყოფება, თვითონ ხომ ხარ კავშირში შენს ცოლთან და, შედეგად, არღვევ სჯულს და საკუთარ ხორცს შეურაცხყოფ.
შენ რა მიზეზით სჯი შენს ცოლს, თუკი ის თუნდაც უცოლო კაცთან მრუშობს? რა თქმა უნდა, იმ მიზეზით, რომ ეს მრუშობაა, თუნდაც მასთან შემცოდე მამაკაცს ცოლი არ ჰყავდეს, რადგან შენი ცოლია კავშირში შენთან. მაშასადამე, როდესაც გაუთხოვარ ქალთან ცხოვრობ, რადგან შენს ცოლთან ხარ კავშირში, შენი სიძვა მრუშობად შეფასდება. უფალი ამბობს: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 5:32; 19:9), და, თუკი ეს ასეა, განა მით უფრო არ მრუშობს ის, ვისაც, ჰყავს რა საკუთარი ცოლი, გარყვნილებას ეძლევა გაუთხოვარ ქალთან? რა თქმა უნდა! ეს ნათელია ყველასთვის" (Ioan. Chrysost. Ноm. in Ер. I ad Thessal. 5.1 // PG 62, 425).
არა მარტო გრიგოლ ღვთისმეტყველი და იოანე ოქროპირი, არამედ თვით ბასილი დიდიც, თავისი თხზულებების სხვა ადგილებში, ასევე თავის "ზნეობრივ განწესებათა" მე-12 პუნქტში, აღიარებს, რომ მოუთმენელია იმ ჩვეულების მიყოლა, რომლის მიხედვითაც უარიყოფა ღმრთითბოძებული მცნება (Basil. Magn. Moralia 12. 2 // PG 31, 724B). 35-ე კანონში (აქ იგულისხმება წმ. ბასილი დიდის კანონიკური განწესებები) ის, სხვათა შორის, ამბობს: "როდესაც ცოლი მიატოვებს თავის ქმარს, უნდა გამოვიკვლიოთ რა მიზეზით გააკეთა მან ეს, და თუ აღმოჩნდება, რომ ცოლმა ქმარი უმიზეზოდ და უგუნურად მიატოვა, მამაკაცი პატიების ღირსად უნდა მივიჩნიოთ, ხოლო ცოლი, როგორც ბოროტების მიზეზი, - ეპითიმიით დაისაჯოს". სიძვის, ანუ ცოლისა და ქმრის მრუშობის გარდა არ არსებობს სხვა საპატიო მიზეზი მეუღლეთა გაყრისთვის.
შემდეგ, იუსტინიანეს 117-ე ნოველა, რომელიც მოცემულია "ბასილიკონის" 28-ე წიგნში, მე-7 ტიტლოსში, განსაზღვრავს: თუ მამაკაცი ხვდება სხვა ქალს ან იმ ქალაქში, სადაც ის ცხოვრობს, ან საკუთარ სახლში და ეძლევა გარყვნილებას, ხოლო მისი ნამდვილი ცოლი მოსთხოვს მას გაშორდეს უცხო დედაკაცს, ქმარი კი ამას არ ისურვებს, მაშინ ცოლს ეძლევა განქორწინების უფლება მისი მოშურნეობის გამო. ამ მოშურნეობიდან გამომდინარე ზოგიერთი ქალი თავს იწამლავს და კვდება, სხვები ჭკუას კარგავენ ან ქარაფიდან თავს იგდებენ და კიდევ სხვადასხვა უგუნურ საქციელებს ჩადიან. ასეთი შემთხვევები ყოველდღიურად ხდება თითქმის ყველა ქალაქში, სოფელსა და კუნძულებზე. რადგან, როგორც სოლომონი ბრძანებს, "ეჭვიანობა ქმრის რისხვაა და არ შეიბრალებს შურისგების დღეს. არ პატიობს, არ აიღებს არავითარ გამოსასყიდს, არ ინდომებს, კიდეც რომ შესთავაზო უზომო ქრთამი" (იგავნი 6:34-35), ზუსტად ასევე (რომ არ ვთქვათ - უმეტესადაც კი) ეჭვიანობითაა სავსე მრისხანებაც, ანუ გული ქალისა ქმრის მრუშობის გამო (ღირ. ნიკოდიმე მთაწმინდელი აქ განმარტავს ძველბერძნული სიტყვის θυμός-ის გამოყენებას, რომელიც შეიძლება ნიშნავდეს: 1) მძვინვარებას; გააფთრებას, გაშმაგებას; 2) ადამიანის სულის გამაღიზიანებელ ძალას; 3) ადამიანის სულს და 4) გულს. იხ.: См.: Lampe G. W. Н. A Patristic Greek Lexicon. Oxf., 2001. P. 657. - რედ.).
კიდევ დააკვირდი, რომ თუმც უფალმა ნება დართო ქმრებს გაშორებოდნენ მრუშობის ჩამდენ ცოლებს, მღვდელმთავარს ჯერ კიდევ არა აქვს უფლება მათ მეორე ქორწინების უფლება მისცეს, არამედ განქორწინებულად უნდა დატოვოს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, მანამ, სანამ მრუშობის ჩამდენი მხარე არ შეინანებს, პატიებას არ ითხოვს და პირობას არ დადებს, რომ მომავალში დაიცავს თავისი მეორე ნახევრის პატივს. ამის შემდეგ კი ისინი კვლავ უნდა შეერთდნენ. უფალმა გაყრის ნება დართო არა მარტო მრუშობის გამო, არამედ უმთავრესად და, უპირველესად, იმიტომ, რომ სიძვა-მრუშობა იწვევს მოშურნეობასა და ეჭვს, რის გამო ხდება მკვლელობები. და მეორეც იმიტომ, რომ მრუშობის გამო ზიანდება მოდგმა, როგორც ამას გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს (Greg. Nazianz. Or. 37. 8 11 PG 36, 292C).
ამრიგად, - როგორც ბრძანებს ზონარა ბასილი დიდის მე-9 და 21-ე კანონების განმარტებაში, - ქმარს, თუკი მას არ სურს, არავინ აიძულებს იცხოვროს თავის მემრუშე ცოლთან, მაგრამ თუ ისურვებს, შეიწყნარებს მას და გააგრძელებს ერთობლივ ცხოვრებას, არ შესცოდავს. მაგრამ, რას ვამბობ "არ შესცოდავსო"? ქების ღირსია და ფრიად გონიერია ის ქმარი, ვინც კვლავ შეიწყნარებს თავის ცოლს, თუნდაც სიძვაში შთავარდნილს (ოღონდ, შეიწყნარებს მას იმ პირობით, რომ მომავალში ამგვარ ცოდვას არ ჩაიდენს). და ეს ასეა ორი მიზეზის გამო. ჯერ-ერთი, ის საკუთარი ხორცის (ანუ თავისი ცოლის) მიმართ ავლენს სიყვარულსა და თანალმობას, რითაც ბაძავს ყოველთა ღმერთსა და მეუფეს, რომელმაც განკაცების აღმშენებლობით ინება თავის პატარძლად ექმნა კაცობრიობა, თუმც ის ადრე მემრუშე იყო და უფალს კერპებთან ღალატობდა, და გადაერჩინა იგი სინანულისა და მასთან შეერთების ძალით. და, როგორც კეთილგონიერი კაცი სხეულის რომელიმე ასოს დაზიანებისას კი არ იჭრის მას და აგდებს, არამედ მის განკურნებას ცდილობს, ასევე კეთილგონიერი ქმარიც, როდესაც შესცოდავს მისი სხეულის ასო, რომელიც ცოლია, არ ეყრება მას, არამედ უმეტეს ზრუნვას იჩენს მასზე და მკურნალობს მას სინანულითა და შეგონებით.
და მეორეც, სიბილწე მეუღლეებს შორის გაჩნდა ღმრთის დაშვებით მათი ადრინდელი ცოდვების გამო (მოდი, ყოველმა თავისი სინდისი განსაჯოს - და ჰპოვებს, რომ ჩვენი სიტყვა ჭეშმარიტია). ამიტომაც, როგორც ერთ, ასევე მეორე მხარეს ურთიერთდათმენა მართებს და ერთურთს არ უნდა გაშორდნენ. თუკი მოციქული ამბობს, მორწმუნე ქმარი უნდა ცხოვრობდეს ურწმუნო ცოლთან და, პირიქით, მორწმუნე ცოლი - ურწმუნო ქმართან ორივეს ცხოვნების იმედითო ("რა იცი, ქალო, იქნებ იხსნა ქმარი? ან შენ, კაცო, იქნებ იხსნა ცოლი?" (იხ. 1 კორინთ. 7:16)), მითუმეტეს მაშინ, როდესაც მეუღლეებს ერთმანეთისგან არ აშორებს ყველა ცოდვაზე უარესი - ურწმუნოება, მათ მართებთ ერთად ცხოვრება და არა გაყრა, თუნდაც მრუშობა მომხდარიყო.
ის, რაც ვთქვით ქმარზე, ზუსტად ეხება ცოლსაც. თუკი მეიგავე ამბობს: "ვინც მემრუშეს ინახავს - უგუნურია და უკეთური" (იგავნი 18:23), ეს გამონათქვამი ძველი აღთქმის სიმკაცრეს ახასიათებს, და არა სახარების თავმდაბალ და უტკბილეს სჯულს. მიუხედავად ამისა, ძველი აღთქმაც წინასწარმეტყველ მალაქიას პირით ამბობს: "ნურავინ მიტაოვებს სიყრმის ცოლს. რადგან მძულს გაყრა, ამბობს უფალი, ისრაელის ღმერთი, და თავისი სამოსელის ძალადობით დამფარველი, ამბობს ცაბაოთ უფალი, გაუფრთხილდით თქვენს სულს და ნუ იქნებით ღალატიანი" (მალაქ. 2:15-16). "და თუ მოიძულებ და განავლენ (განუტევებ) ... დაფარავს უკეთურება შენს გულისზრახვებს, ამბობს უფალი ყოვლის მპყრობელი" (მალაქ. 2:15-16).
და ბოლოს, თუკი არ არსებობს სხვა გზა ან საშუალება იმისთვის, რომ ცოლ-ქმრული წყვილი კვლავ შეერთდეს, მაშინ უდანაშულო მხარეს, უკიდურეს შემთხვევაში, შეუძლია მეორედ დაქორწინდეს. მაგრამ ამას ვერასოდეს იზამს ის მხარე, რომელმაც სიძვა-მრუშობა ჩაიდინა და გაყრის მიზეზი გახდა: ნაცვლად იმისა, ხელმეორედ იზეიმოს საქორწილო სიმღერებითა და ლამპრებით, მას ტირილი და გლოვა მოუწევს თავისი შეცოდების გამო, და მწუხარების ბნელსა და ქვრივობის ჭირვებაში ყოფნა იმ დროს, როდესაც მისი მეუღლე ცოცხალია, რადგან ისინი, ვინც ღმერთმა შეაერთა, მან განჰყო. და ამას რას ვამბობ? იმ მხარემ, რომელიც გაყრის მიზეზი გახდა, იოანე ოქროპირის თანახმად ფულადი ჯარიმაც უნდა გადაიხადოს, როგორც ამას, იმპერატორის კანონები განაწესებენ (Беседа на слова Жена привязана есть законом) (Ioan. Chrysost. In illud.: Mulier alligata est 1 // PG 51, 219).
ხოლო მეუღლეთაგან ის მხარე, რომელიც შთავარდა მრუშობაში კვლავ არ უნდა დაქორწინდეს, ჩანს იმპერატორ ლეონის 38-ე ნოველადან: ის მემრუშე ცოლის ქმარს უწესებს წაიღოს მზითევი, ხოლო თვით ცოლი ჩაამწყვდიონ მონასტერში, და თუნდაც მისი ნების საწინააღმდეგოდ, აიძულონ მონაზონი გახდეს. ხოლო ქონება, რომელიც მას გააჩნდა მზითევის გარდა, ერთმანეთში უნდა გაიყონ მისმა შვილებმა და მონასტერმა, ან, თუკი მას შვილები არ ჰყავს, მისი ქონება მისმა მშობლებმა და ნათესავებმა წაიღონ.
იუსტინიანეს 117-ე ნოველაც განაწესებს, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი მონასტერში მრუშობისთვის ჩამწყვდეული ცოლის ქმარი ორ წელიწადში ისე გარდაიცვლება, რომ თავის არ შეირიგებს, ცოლი მონაზონი უნდა გახდეს (მაშასადამე, ის მეორედ არ უნდა დაქორწინდეს).
ხოლო იმაზედ, რომ ქმარს უფლება აქვს კვლავ უკან დაიბრუნოს სიძვა-მრუშობით შემცოდე ცოლი, მოწმობენ, არმენოპულოსი (წიგნი მე-6, ტიტლ. 2), და კიდევ - წმიდა ფოტიოსი (ტიტლ. 1, თ. 32), რომელიც ამბობს: "იუსტინიანეს 134-ე ნოველა (რომელიც მოცემულია "ბასილიკონის" 28-ე წიგნში, ბალსამონის მიხედვით) განსაზღვრავს, ქმარს შეუძლია კვლავ უკან დაიბრუნოს მრუშობით შემცოდე თავისი ცოლი, შეცოდებიდან და მონასტერში ჩამწყვდევიდან ორი წლის განმავლობაში. მას სრული უფლება აქვს ცოლთან ერთად იცხოვროს ისე, რომ არ ეშინოდეს ამის გამო რაიმე საფრთხეს დაექვემდებაროს, თანაც ქორწინებაც არ ზარალდება ადრინდელი ცოდვისა და გაყრის გამო".
ბასილი დიდი თავის ჰომილიაში "ქალწულობის შესახებ" ამბობს, რომ თუკი ქმრის მიერ მიტოვებული ცოლი შეინანებს, გამოასწორებს თავის დანაშაულს, რომლის გამოც მიტოვებული იყო, მაშინ ქმარმა მისდამი მოწყალება უნდა გამოიჩინოს მისი გამოსწორებისა გამო და კვლავ შეიწყნაროს იგი, როგორც საკუთარი სხეულის ასო (Basil. Маgn. De virgin. 42 // PG 30, 752В).
ხოლო VI მსოფლ. კრების 93-ე კანონი ნებას აძლევს მეომარს მისი სურვილისამებრ კვლავ შეიწყნაროს თავისი ცოლი მაშინაც კი, თუკი ის თავისი ქმრის ხანგრძლივი არყოფნის გამო ცოლად სხვას გაჰყვება.
მსგავსად ამისა ნეოკესარიის მე-8 კანონი, როგორც ეს ჩანს, დასაშვებად მიიჩნევს, რათა მღვდელმა, თუ მას სურს თავის მემრუშე ცოლთან ცხოვრება დაიბრუნოს იგი, ოღონდ ასეთ შემთხვევაში ის სასულიერო ხარისხიდან უნდა დაემხოს.
იცოდე, რომ საქმის აღძვრა ქალის მრუშობის გამო ყველას როდი შეუძლია, არამედ მხოლოდ ხუთ განსაზღვრულ პირს, რომლებიც მასთან უახლოეს ნათესაურ კავშირში უნდა იყონ, კერძოდ: მამას, ძმას, ბიძას მამის მხრიდან, ბიძას დედის მხრიდან, და განსაკუთრებით და ყველაზე უპირატესად - მის ქმარს. როდესაც ქორწინება განმტკიცებულია, ქმრის გარდა ამგვარი სარჩელის აღძვრის უფლება არავის ეძლევა, ისიც ხუთი მოწმის თანხლებით, რომლებიც ღმრთის შიშით დაადასტურებენ, რომ ქალს მრუშობაში დანაშაულის ადგილას წაასწრეს.
არმენოპოლის მიხედვით (წიგნი 1, ტიტლ. 3), მემრუშე ქალის შესახებ საქმე შეიძლება აღიძრას ხუთი წლის განმავლობაში, მაგრამ არა უმეტეს. გარდა ამისა, ყველამ კარგად უნდა იცოდეს, რომ სამოქალაქო და საიმპერატორო კანონები ქმრებს უფლებას არ აძლევენ მოკლან თავიანთი ცოლები მრუშობაში მხილების გამო. შედეგად, უკიდურესი დანაშაულია საკუთარი ცოლების ან დების, ან ქალიშვილების, ან ნათესავი ქალების მოკვლა იმის გამო, რომ მათ სიძვა ან მრუშობა ჩაიდინეს.
ამრიგად, რადგან ყოველივე ზემოთთქმულიდან გამოდის, რომ მეუღლეები არ უნდა გაიყარონ, ერთ მხარეს მართებს მეორის დათმენა, როგორც გრიგოლ ღვთისმეტყველი გვარიგებს (Greg. Nazianz. Or. 37. 8 // PG 36, 292C). და როგორც ცოლი უნდა ითმენდეს ქმარს, თუნდაც ქმარი მას შეურაცხყოფდეს, ცემდეს, თუნდაც ფლანგავდეს მის მზითევს ან რამე სხვაგვარ ზიანს აყენებდეს, ასევე ქმარიც უნდა ითმენდეს ცოლს, თუნდაც ის, წმ. ტიმოთეს 15-ე კანონის მიხედვით, იყოს ეშმაკეული ან რამენაირად საზიანო, ან ავადმყოფი, როგორც ოქროპირი ბრძანებს (Беседа на слова Жена привязана есть законом) (Ioan. Chrysost. Laus Maximi 2 // PG 51, 227). მიუხედავად იმისა, რომ საიმპერატორო და საერო კანონები მეუღლეებს მრავალი მიზეზთა გამო გაყრის უფლებას ანიჭებენ, ოქროპირი (იმავე ჰომილიაში), ეწინააღმდეგება მათ, და ამბობს: "ღმერთი ჩვენ ამ კანონების მიხედვით კი არ განგვსჯის, არამედ ქორწინების იმ კანონთა მიხედვით, რომელიც თვითონ დააწესა" (Ioan. Chrysost. In illud.: Mulier alligata est 1 // PG 51, 219).
არსებობს გაყრის მხოლოდ ერთადერთი საპატიო მიზეზი, რომელსაც კანონებიც აღნიშნავენ, და ის, იმპერატორ ლეონისა და კონსტანტინეს "ეკლოგიონის" თანახმად, შემდეგში მდგომარეობს: როდესაც ერთი მხარე შეეცდება მეორე მხარის მოკვლას (კანონთა ეკლოგიონი. ტიტლ. 13). გარდა ამისა, მეუღლეთა შორის გაყრა, VI მსოფლ. კრების 72-ე კანონის თანახმად, გამართლებულია იმ შემთხვევაში, თუკი მეუღლეთაგან ერთი მართლმადიდებელია, მეორე კი - მწვალებელი; თუკი ისინი, იმავე კრების 54-ე კანონის თანახმად, სისხლით ნათესავები არიან ან მოყვრები, ან კიდევ, ამავე კრების 53-ე კანონის შესაბამისად, არიან ერთმანეთის ნათელ-მირონები, და კიდევ მაშინ, თუკი შეუღლებულთა ბატონი არ ამართლებს მათ ქორწინებას, როგორც ეს არის ნათქვამი ბასილი დიდის 40-42 კანონებში.
გაყრის წერილის ნიმუში იხილეთ წიგნის ბოლოში (იგულისხმება "პიდალიონის" მე-4 ტომი - "აპოკ.". რედ.)