სწავლანი > საეკლესიო სამართალი
მოციქულთა კანონები
1. ზონარას, არისტინესა და ბალსამონის განმარტებები ნათარგმნია გამოცემიდან: Правила святых апостол и святых отец с толкованиями. Москва. 1876 г.
2. კანონთა ფორმულირებები და განმარტებები სლავური Кормчая-დან ("მესაჭე") ნათარგმნია იმავე გამოცემიდან.
3. კანონთა განმარტებები ბერძნული ΠΗΔΑΛΙΟΝ-იდან ("პიდალიონი" - "მესაჭე") ნათარგმნია გამოცემიდან: Пидалион. Том I. Правила Святых Апостолов. Изд. Александро-Невский Ново-Тихвинский женский монастырь. 2019 г.
46
ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც მწვალებელთა ნათლისღებას შეიწყნარებს ან მათგან მსხვერპლს მიიღებს, განკვეთილ იქნეს. რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან, ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შდრ. 2 კორ. 6,15).
(მოც. 47,68; I მსოფ. 19; II მსოფ. 7; ტრულ. 95; ლაოდ. 7, 8; ბასილი დიდი 1,47).
ზონარა. მართლმადიდებლები უნდა გაშორდნენ მწვალებლებს და მათ მსახურებას, ხოლო ეპისკოპოსები და პრესვიტერები უფრო უნდა ამხელდნენ და შეაგონებდნენ მათ, - რომ შეიგნონ თავიანთი ცდომილება და მოექცნენ. თუკი რომელიმე ეპისკოპოსი, ან მღვდელი მიიღებს მწვალებელთა მიერ მონათლულს, ან აიღებს მათგან რაიმე შემოწირულობას, რაც მსხვერპლად შეიწირება, უნდა დაემხოს, რადგან ეჭვს აღძრავს - ხომ არ აზროვნებს მათ მსგავსად, ან კიდევ აქამომდე არ ჩქარობს მათი ბოროტმზრახველობის გამოსწორებას. რადგან ვინც შეიწყნარებს მწვალებელთა მსახურებას როგორ შეძლებს მათ დაგმობას და შეგონებას დატოვონ თავიანთი ცდომილება?
არისტინე. მღვდელს, რომელიც შეიწყნარებს მწვალებელთა ნათლობას და მსხვერპლს, უნდა ჩამოერთვას მღვდლობა. ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც არ გმობს მწვალებელთა მიერ აღსრულებულ ნათლისღებას, არამედ აღიარებს მას ან შეიწყნარებს მათგან მოცემულ შეწირულობას მსხვერპლისთვის, დაემხობა, რადგან შეუძლებელია ქრისტეს თანხმობა ჰქონდეს ბელიართან, და არანაირი წილი არ შეიძლება იყოს მორწმუნისა ურწმუნოსთან.
ბალსამონი. წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს იმ ეპისკოპოსებისა და მღვდლების დამხობას, რომლებიც შეიწყნარებენ მწვალებელთა ნათლობასა და მსხვერპლს. ხოლო კონსტანტინოპოლის დიდმა კრებამ სრულიად კანონიერად პატივაყრით დასაჯა ზოგიერთი სამღვდლო პირი, რომლებმაც მხოლოდ ნახეს მწვალებელ ირინიკოსის თხზულებები, არ გამოლანძღეს ისინი და არ დააფურთხეს მათ.
დამატებითი განმარტებანი:
განწესებათა წიგნი (რუს. Книга правил). მოციქულთა ეს კანონი ეხება იმ მწვალებლებს, რომლებიც იყვნენ მოციქულთა პერიოდში და აზიანებდნენ უმთავრეს დოგმატს მამის, ძის და სულიწმიდის, და ასევე ღმრთის განკაცების შესახებ. სხვა კატეგორიის მწვალებლებზე იხილეთ შემდეგი კანონები: I მსოფლ. კრების 15-ე, ლაოდიკიის მე-7 და მე-8, VI მსოფლიო კრების 95-ე და ბასილი დიდის 47-ე კანონები.
ბერძნული "პიდალიონი" (მესაჭე): ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც მწვალებელთა ნათლისღებას შეიწყნარებს ან მათგან მსხვერპლს მიიღებს, განკვეთილ იქნეს. რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან, ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შდრ. 2 კორ. 6:15).
(მოც. 47,68; II მსოფ. 7; VI 95; კართაგ. 1 (*); ბასილი დიდი 1, 20, 47).
____________________
*კართაგენის 255 წ-ის კრების კანონი, რომელსაც იმოწმებენ აქ "პიდალიონის" ავტორები, რუმინულ და სლავურ კანონიკურ კრებულებში არ არის შეტანილი, რადგან ის შეიცავს დადგენილება მონათლონ ყოველი სქიზმატი ან მწვალებელი, რომელიც კი მოექცევა ეკლესიისკენ, ხოლო ტრულის კრება ამბობს, რომ ეს დადგენილება დაცული იყო მხოლოდ აფრიკის ეკლესიებში, იმ დროის ვითარებათა შესაბამისად.
____________________
განმარტება. მართლმადიდებელი ქრისტიანები თავს უნდა არიდებდნენ მწვალებლებს და მწვალებლურ წეს-ჩვეულებებს. უფრო ზუსტად, ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს აუცილებლად მართებთ მათი, ანუ მწვალებელთა მხილება და დარიგება, - იქნებ გადაარწმუნონ და მოაქციონ თავიანთი ცდომილებიდან. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ყოველი ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც შეიწყნარებს მწვალებელთა ნათლობას ან მათ მიერ შეწირულ მსხვერპლს, როგორც სწორსა და ჭეშმარიტს (1), - უნდა დაემხოს თავისი პატივისგან. რადგან, რა თანხმობა შეიძლება ჰქონდეს ქრისტეს ბელიართან? ან რა წილი მორწმუნეს ურწმუნოსთან? ვინც აღიარებს იმას, რაც მწვალებლებთან აღესრულება, ის ან თვითონაც მისდევს მათ მსგავს შეხედულებებს, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, არ ელტვის იმას, რომ მწვალებლები განშორდნენ თავიანთ ცრუ სწავლებას. და მართლაც, თუკი ვაღიარებთ მათ წეს-ჩვეულებებს, მაშინ როგორ უნდა ვამხილოთ ისინი, რათა მიატოვონ თავიანთი ბოროტმორწმუნეობა და მწვალებლური ცდომილება?
შენიშვნები:
1. ამიტომაც წმ. მღვდელმოწ. კვიპრიანე, კართაგენის ყოფილი ეპისკოპოსი, და მთელი მისი 84 ეპისკოპოსისგან შემდგარი კრება, რომელიც მოწვეულ იყო კართაგენში (ლაპარაკია კართაგენის 255 წლის კრებაზე), მისდევდა წინამდებარე მოციქულთა კანონს, რომელიც უბრალოდ უარყოფს მწვალებელთა ნათლისღებას; ასევე მოციქულთა 68-ე კანონს, რომელიც ამბობს, რომ არ არსებობს არავითარი შესაძლებლობა (ანუ შეუძლებელია), რათა მწვალებელთაგან მონათლულნი და ხელდასხმულნი გახდნენ ქრისტიანები ან კლირიკოსები. ამრიგად, მოცემული კანონების მიხედვით, კრების მამებმა გადმოსცეს განწესება, რომლის თანახმადაც ისინი ერთდროულად უარყოფენ მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობას, და ამის სამართლიანობას ამტკიცებენ წმიდა წერილის მრავალი ადგილით, განსაკუთრებით კი მოციქულთა შემდეგი სიტყვებით: "ერთია უფალი, ერთია რწმენა, ერთია ნათლისღება" (ეფეს. 4:5). მართლაც, თუკი ერთია ნათლისღება, - როგორც კრება ამბობს, - ერთია კათოლიკე (საყოველთაო - "აპოკ". რედ.) ეკლესია და ერთია ჭეშმარიტი ნათლისღება, როგორ არის შესაძლებელი ჭეშმარიტი იყოს მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობა, მაშინ როდესაც ისინი არ იმყოფებიან კათოლიკე (საყოველთაო) ეკლესიაში, არამედ მწვალებლობათა გამო განვარდნენ მისგან? თუკი მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა ნათლობა ჭეშმარიტია, და ასევე ჭეშმარიტია მართლმადიდებლური და საყოველთაო ეკლესიის ნათლისღება, მაშინ - ეს უკვე აღარ არის ერთი ნათლისღება, როგორც პავლე ამბობს, არამედ ორი, რაც სრულად შეუსაბამოა.
კართაგენის კრების მამები ამატებენ: აზრი იმის შესახებ, რომ არ უნდა ვაღიარებდეთ მწვალებელთა ნათლისღებას, - არახალია და არც მათი საკუთარი აზრია, არამედ ძველი და მათი წინამორბედების მიერ მოწონებულია. ამ კრების კანონი დაამტკიცა VI მსოფლიო კრებამ (კანონი მე-2), და იმ დროიდან, რაც თავიდანვე იყო ადგილობრივი და კერძო კრების დადგენილება, მსოფლიო დადგენილება გახდა, რადგან მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა.
წმ. კვიპრიანეს და მისი კრების თანახმად, იკონიის კრების თავმჯდომარემ, ფირმილიანემ (ბასილი დიდი თავის 1-ელ კანონში ფირმილიანს "ჩვენიანს" უწოდებს, რადგან ის კესარიის ეპისკოპოსი გახლდათ), მწვალებელთა ნათლობას არანამდვილად აცხადებს და უარყოფს მას. წმ. კვიპრიანესადმი მიწერილ ეპისტოლეში ის წერს: "მაგრამ ვის შეუძლია, თუნდაც სრულყოფილებისა და სიბრძნის მწვერვალებს იყოს მიწევნული, ამტკიცოს ან სწამდეს, რომ მხოლოდ წმიდა სამების სახელის მოწოდება საკმარისია შეცოდებათა მისატევებლად და მოსანათლავის განსაწმენდად, თუნდაც ის, ვინც ნათლავს, არამართლმადიდებელია" (Firmilian. Ер. g // PL 3, 1162В–1163А.). წაიკითხე სრულად მისი წერილი წიგნში "იერუსალიმის პატრიარქთა ისტორია" (წიგნი 1, თ. 16, §). ამ საკითხისთვის ის აუცილებელია.
ამ აზრს ეთანხმება ბასილი დიდიც, რომლის კანონები ასევე VI მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა (კან. მე-2). სურდა რა თავის 1-ელ კანონში გადმოეცა, თუ რომელი ნათლობების აღიარება შეიძლება და რომლისა - არა, წმიდა მამა მათ ორ სახეობად ჰყოფს და ამბობს: "ძველებმა განაწესეს მიღება იმათი ნათლისღებისა, რომლებიც სარწმუნოებაში არ ცდებოდნენ. ამიტომ ზოგს ერესი დაარქვეს, ზოგს განხეთქილება და ზოგს კიდეშესაკრებლობა (თვითნებური თავშეყრა). ... კვიპრიანესა და ჩვენი ფირმილიანეს კრებაზე სამართლიანად მიიჩნიეს უარეყოთ სქიზმატიკოსთა ნათლისღებაც. რადგან სქიზმატიკოსები, კერძოდ ე. წ. კათარები, ენკრატიტები, საკოფორები (ძაძით მოსილები. იხ. ბას. დიდი 47. – "აპოკ." რედ.), ჰიდროპარასტატები და სხვა, განუდგნენ რა ეკლესიას, აღარ ჰქონდათ თავის თავში სულიწმიდის მადლი, რადგან მოაკლდათ მადლი კანონიერი წესების მიყოლის აღკვეთასთან ერთად. შედეგად, ერისკაცები გახდნენ და არც ნათლიცემისა და არც ხელთდასხმის ნება არ ჰქონდათ. ამის გამო მათგან ნათელღებულების, როგორც ერისკაცთა მიერ მონათლულების, ხელახლა ნათლისღებით განწმენდას ბრძანებს ეკლესია, როცა ასეთი ვინმე ისევ დაუბრუნდება მართლმადიდებლობას. მაგრამ რადგან აზიელთაგან ბევრს სურს მათი ნათლისღების შეწყნარება, შეიწყნარონ".
შენიშნე ასევე, რომ სქიზმატიკოსთა ნათლისღება, რომელსაც ბასილი დიდი შეიწყნარებს 1-ელ კანონში, 47-ში უარყოფს, და ამბობს: "მმარხველებს (ენკრატიტებს), ძაძით მოსილებს (საკოფორებს) იმავე მიზეზით ერთნაირად ნათელ-ვსცემთ. მაგრამ თუ თქვენ მიერ, რომაელების მსგავსად, მათი მეორედ ნათლისცემა აკრძალულია, ჩვენს სიტყვას მათი ნათლისღების არად შერაცხვის შესახებ მაინც უნდა ჰქონდეს ძალა". შედეგად, თუკი ბასილი დიდი უარყოფს სქიზმატიკოსთა ნათლობას, რადგან აღმასრულებელმა მადლმა ისინი დატოვა, უკვე ზედმეტია კითხვა, უნდა ვნათლავდეთ თუ არა ერეტკოსებს.
თავის 20-ე კანონში ის გადაჭრით ამტკიცებს, რომ ეკლესია არ შეიწყნარებს მწვალებლებს მათზე აღსრულებული ნათლისღების გარეშე. იგივე აზრზეა ათანასე დიდიც, ვისი სიტყვები დაამტკიცა VI მსოფლიო კრებამ. არიანელთა წინააღმდეგ მიმართულ თავის მე-2 სიტყვაში ის ამბობს: "არიანელებს თვით საიდუმლოს სისრულის დაკარგვაც ემუქრებათ - მხედველობაში მაქვს ნათლისღება. რადგან თუკი ნათლისღების საიდუმლო აღსრულდება მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, ხოლო არიანელები მამას არ უწოდებენ ჭეშმარიტს, რადგან უარყოფენ, რომ მისი თანაარსი არსებითად მისი მსგავსია, უარყოფენ ჭეშმარიტ ძეს და, საკუთარ წარმოსახვაში თხზავენ სხვა ქმნილებას და მას ძეს უწოდებენ, როგორ არ იქნება მათ მიერ მოცემული ნათლობა სრულიად ცარიელი და უსარგებლო? ასეთ ნათლობას მხოლოდ გარეგნულად აქვს ნათლობის სახე, სინამდვილეში კი ის ვერანაირად შეეწევა რწმენას და ღვთისმოსაობას. ის კი არ იძლევა სწორ ნათლობას, ვინც უბრალოდ იტყვის "უფალო", არამედ ის, ვინც მოუწოდებს სახელებს, და მართალი რწმენაც გააჩნია. ამიტომ მაცხოვარმაც უბრალოდ კი არ ამცნო მოციქულებს მოენათლათ, არამედ უთხრა, თავიდან დაემოძღვრათ ნათლისღების მსურველნი და მხოლოდ ამის შემდეგ მოენათლათ ისინი მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, რათა სწავლებისგან აღმოცენებულიყო მართალი რწმენა, ხოლო მართალ რწმენას მიმატებოდა ნათლისღების საიდუმლოთი განწმენდა. სხვა მწვალებლებიც წარმოთქვამენ წმიდა სამების სახელს, მაგრამ, რადგან მასზე არასწორად მსჯელობენ და საღი რწმენა არ გააჩნიათ, მათ მიერ მოცემული ნათლობაც უსარგებლოა - როგორც მოკლებული ღვთსმოსაობას, ასე რომ მათ მიერ პკურებული უფრო უკეთურებით იბილწება, ვიდრე თავისუფლდება მისგან. ასევე არიოზივით მოაზროვნენი, თუმც კითხულობენ დაწერილს და თავიანთ ნათლობაში წარმოთქვამენ წმიდა სამების სახელს, მათგან ნათლობის მიმღებთ ატყუებენ, რადგან თვითონვე არიან დანარჩენ მწვალებლებზე უარესნი" (Athanas. Alex. Or. contr. arian. 2. 42–43 // PG 26, 236C–237ABC).
გრიგოლ ღვთისმეტყველიც ადრე ნახსხენებ წმინდანთა თანხმიერად მსჯელობს თავის სიტყვაში ნათლისღების შესახებ, მიმართავს რა კათაკმეველ არიანელებს, შესაძლოა, მაკედონიანელებსაც: "თუკი ჯერაც კოჭლობ და არ იღებ ძისა და სულიწმიდის ღვთაებრიობის სისავსეს, ეძიე სხვა, რათა მოგნათლონ ან, უმჯობესი იქნება ვთქვათ, ჩაგძირონ ამ ნათლობით. მე არ მაქვს უფლება განვყო ძისა და სულის ღმრთეება მამის ღმრთეებისგან და მოგკლა იმ დროს, როდესაც უნდა აგაღორძინო ნათლისღების მეშვეობით, რადგან შენ, რომელმაც დაკარგე შენი ცხონება რამოდენიმე მარცვლის გამო სიტყვებში "ერთარსი" და "მსგავსარსი", არ გქონდა არც ნათლობის ნიჭი, არც სასოება, რომელიც მისგან იშვება. რადგან სამი იპოსტასიდან ერთიც კი რომ ჩამოიყვანო ღვთაებრივი ღირსების სიმაღლიდან, მთელ სამებას დაამცრობ, საკუთარ თავს კი მოაკლებ სრულყოფას, რომელიც მოიცემა ნათლისღების მიერ" (Greg. Nazianz. Or. 40. 44 // PG 36, 421C).
ღვთაებრივი ოქროპირიც ამბობს (ჰომილია გამოთქმაზე: დასაბამიდან იყო სიტყვა): "დაე ნურავინ მოიტყუებს თავს, ო მსმენელო, მწვალებელთა კრებულნი, თუმც კი ნათლავენ, ვერ ვერ ინათლებიან, შთაიფლობიან სხეულით, სულით კი ვერ განათლდებიან" (Ioan. Chrysost. In illud.: In principio erat Verbum 2 // PG 63, 547.).
წმ. ლეონი ნიკიტასადმი მიწერილ წერილში ბრძანებს: "ვერც ერთი მწვალებელი ვერ იძლევა განწმენდის მადლს საიდუმლოთა მეშვეობით" (Leo Magn. Ep. 159. 7 // PL 54, 1139A.).
ამბროსიც თავის სიტყვაში "კათაკმეველთათვის" ამბობს: "უკეთურთა ნათლობა არ განწმენდს".
ყოველივე ზემოთთქმულის შემდეგ, სამართლიანია ის გაკვირვება, მოციქულთა ამ კანონის, ასევე წმ. კვიპრიანეს კრებისა და სხვა ხსენებულ დიდ და წმიდა და ღმრთითგანბრძნობილ მამათა თანხმიერად რატომ არ უარყვეს II მსოფლიო კრებამ თავის მე-7 კანონსა და VI მსოფლიო კრებამ თავის 95-ე კანონში ყველა მწვალებელთა ნათლისღება, მითუმეტეს, რომ VI მსოფლიო კრებამ მათი წერილები დაამტკიცა თავისი მე-2 კანონით?
რატომ შეიწყნარეს ამ კრებებმა ზოგიერთი მწვალებლის ნათლობა და სხვებისა კი - არა? იოლად რომ გადავწყვიტოთ ეს გაუგებრობა, უპირველესად აუცილებელია გავიგოთ, რომ ქრისტეს ეკლესიაში დაცულია მმართველობისა და გამოსწორების ორი სახე. ერთს აკრიბია ეწოდება, მეორეს კი - იკონომია და მოწყალება. მათ შესაბამისად - ზოგჯერ სულიწმიდის მსახურთ სულები ცხონებისკენ მიჰყავთ ხან ერთი, ხან კი მეორე გზით.
ამრიგად, წმიდა მოციქულებმა თავის ზემოთხსენებულ კანონებში, ასევე ხსენებულმა წმიდა მამებმა გამოიყენეს აკრიბია, რადგან ისინი სრულიად უარყოფდნენ მწვალებელთა ნათლისღებას, ხოლო ორმა მსოფლიო კრებამ მიიღო იკონომია და აღიარა არიანელთა, მაკედონიანელთა და სხვათა ნათლობა, ხოლო ევნომიანელთა და კიდევ ზოგიერთ სხვათა ნათლობა არ აღიარეს, რადგან II მსოფლიო კრების დროს არიანელები და მაკედონიანელები განსაკუთრებულად გაიფურჩქნენ. ისინი არა მარტო მრავალრიცხოვანნი იყვნენ, არამედ დიდ გავლენასაც ფლობდნენ იმპერატორებზე, ჩინოვნიკებსა და სენატზე.
იმისთვის, რათა ერთი მხრივ, მიეზიდათ მართლმადიდებლობისკენ და დიდი სიადვილით გამოესწორებინათ ისინი, მეორე მხრივ კი - კიდევ უფრო არ აემხედრებინათ ეკლესიისა და ქრისტიანთა წინააღმდეგ და უარესი ბოროტება არ გამოსულიყო ამისგან, ხსენებულმა ღვთაებრივმა მამებმა, რომლებიც "ტკბილსა კაცსა ეწყალინ და ავასხის და განაგნეს სიტყუანი მისნი სასჯელსა შინა" (ფსალმ. 111:5), ისე მოაწყვეს ეს საქმე, რომ მწვალებელთა ნათლისღება შეიწყნარეს.
იმის მოწმე, რომ ამას ვამტკიცებთ არა ამაოდ და ფუჭად, არის ორი დიდი წმიდა მამა - ვგულისხმობ ბასილი დიდსა და გრიგოლს. კერძოდ, ბასილი დიდი, უფრთხოდა რა სულისმბრძოლთა გავლენას იმპერატორებსა და მოხელეებზე, და შიშობდა რა, რომ შეეძლოთ კესარიის ეკლესიაზე თავდასხმა, რომელიც მაშინ მართლმადიდებლობის ერთადერთი გადარჩენილი ფინიქსი (იხ. ფსალმ. 91:13) იყო, გამოიყენა იკონომია და ხელსაყრელ დრომდე სულიწმიდას ღიად ღმერთს არ უწოდებდა.
ხოლო დიდი გრიგოლი, რომელსაც სურდა გამოეაშკარავებინა არიანელთა და მაკედონიანელთა ძალა და მძვინვარება, II მსოფლიო კრების 150 ეპისკოპოსისადმი მიწერილ თავის გამოსამშვიდობებელ სიტყვაში მათზე ასე დაწერა: "ჭეშმარიტად საშინელი მხეცები დაესხნენ თავს ეკლესიას, ისინი ნათელი დღის დადგომისთანაც კი არ გვინდობენ, არამედ უსირცხვილონი და უფრო ძლიერნიც კი არიან, ვიდრე თვით დროა" (Greg. Nazianz. Or. 42. 2 // PG 36, 460В). ამ სიტყვაში ის აჩვენებს: მიუხედავად იმისა, რომ იმპერატორიც მართლმადიდებელი იყო, მართლმადიდებლობა ღიად გამოვიდა, და მწვალებელთა წინააღმდეგ მსოფლიო კრებაც შეიკრიბა - ისინი ჯერაც მძვინვარებდნენ მართლმადიდებელთა წინააღმდეგ და ქრისტიანებზე უფრო ძლიერები იყვნენ.
ზემოთ დავიმოწმეთ ბასილი დიდის სიტყვა იმის შესახებ, რომ კათარების ან ნოვაციანების ნათლობა (რომელიც შეიწყნარეს II და VI მსოფლიო კრებებმა), შეწყნარებულ იქნა იკონომიით მრავალთა გამო. რადგან იკონომიის ეს არგუმენტი რომ არა, როგორ არ შეეწინააღმდეგებოდა VI მსოფლიო კრება საკუთარ თავსაც და II მსოფლიო კრებასაც, ერთი მხრივ, თუ აღიარებდა ზოგიერთ მწვალებელთა ნათლობას, მეორე მხრივ კი - დაამტკიცებდა ბასილი დიდის კანონებს, რომელიც თავის 1-ელ და 47-ე კანონებში სრულიად უარყოფს მწვალებელთა ნათლისღებას?
იქნებ კრების მამებს წმ. ბასილის კანონები არ წაუკითხავთ? ან რატომ არ გააკეთა კრებამ გამონაკლისი, და არ თქვა, რომ ამტკიცებს ყველა სხვა მის კანონს, გარდა 1-ლი და 47-ე კანონებისა? ამრიგად, აშკარაა, რომ კრებამ მიგვანიშნა - ბასილი დიდი იყენებს აკრიბიას, ხოლო II და VI მსოფლიო კრებები იყენებდნენ იკონომიას, და ამგვარად მათ შორის არ არის არანაირი უთანხმოება ან წინააღმდეგობა. იკონომიის ეს საბუთი - უპირველესი და უმთავრესი მიზეზია, რომლის მიხედვითაც მითითებულმა კრებებმა ერთი კატეგორიის მწვალებელთა ნათლობა შეიწყნარეს, სხვებისა კი - არა.
იკონომიური მიმართების გარდა იყო მეორე მიზეზიც, რატომ მოიქცნენ ისინი ასე. კერძოდ: ის მწვალებლები, რომელთა ნათლობა აღიარებულია, უცვალებლივ ინარჩუნებდნენ მართლმადიდებლური ნათლობის სახესა და ნივთიერებას და ინათლებოდნენ იმ წეს-განგტებით, რომელიც საყოველთაო ეკლესიაშია მიღებული. ხოლო ის მწვალებლები, რომელთა ნათლობა მათ არ შეიწყნარეს, რყვნიდნენ ნათლისღების საიდუმლოს წეს-განგებას ან ამახინჯებდნენ მის სახეს, ანუ მოწოდების ფორმულირებას ან ნივთიერების გამოყენებას, ვგულისხმობ - წყალში შთაფლვას და მისგან აღმოსვლას. ის, რომ სწორედ ეს (ანუ ფორმულირება და გარეგნული სახე - "აპოკ". რედ.) გახდა საფუძველი მწვალებელთა ნათლობის შეწყნარებისა ან უარყოფისა, დასტურდება - უპირველესად თვით II მსოფლიო კრების მე-7 კანონის სიტყვებით. სხგვაგვარად, რატომ არ არის აღიარებული ევნომეველთა და საბელიანოზთა ნათლობა, ხოლო არიანელთა და მაკედონიანელთა აღიარებულია, მაშინ როდესაც, როგორც ევნომეველები და არიანელები, ასევე მაკედონიანელები - საკმაოდ საშიში მწვალებლები არიან? რადგან ევნომე, არიოზის მსგავსად, გმობდა მამის მხოლოდშობილი ძის ღვთაებრიობას და მას მამის ქმნილებასა და მსახურს უწოდებდა, როგორც ეს ჩანს ბასილი დიდის მე-2 სიტყვიდან ევნომეს წინააღმდეგ (Basil. Маgn. Adv. Eunom. II, 20 // PG 29b, 613D). გარდა ამისა, ევნომე, ისევე როგორც მაკედონიუსი, გმობდა სულიწმიდის ღვთაებრიობას და ამბობდა, რომ ის ბუნებით მესამეა მამის შემდეგ, რაც ჩანს იმავე წმ. ბასილი დიდის მე-3 სიტყვიდან ევნომეს წინააღმდეგ (Idem. Adv. Eunom. III, 1 // PG 29b, 653A.).
საბელიანოზნი და არიანელნი - ერთნაირი მწვალებლები არიან, როგორც ამას წერს გრიგოლ ღვთისმეტყველი: "ერთნაირი უკეთურებაა - საბელიანოზური შეერთება და არიანული განყოფა, შეერთება პირებთან მიმართებაში, და განყოფა ბუნებასთან მიმართებაში" (Greg. Nazianz. Or. 31. 30 // PG 36,168D–169A.). და კიდევ: "ერთნაირია ბოროტება ორივე შემთხვევაში, თუნდაც ის საწინააღმდეგო მიზეზთაგან მომდინარეობდეს" (Idem. Or. 38. 8 // PG 36, 320B.). ამგვარად, საბელიანოზის სწავლება, წმიდა ფოტიოსის თანახმად, დასაბამს აძლევს იუდეველობას, ხოლო არიოზი - წარმართობას.
მაშ, თუკი თანაბარი მწვალებლები იყვნენ, რატომ თანაბრად არ უარყო ისინი კრებამ? აშკარად იმიტომ, რომ არიანელთა და მაკედონიანელთა ნათლობა არ განსხვავდებოდა მართლმადიდებლურისგან, და ნათლავდნენ სამგზისი შთაფლვითა და აღმოსვლით, ასევე სამი მოწოდებით წმიდისა სამებისა, ისე, რომ არ ამახინჯებდნენ არც მოწოდების სახეს და არც წყლის ნივთიერებას.
არიანელმა ვალენტმა თუმც დააწესა კანონი, რათა ნათლობა ერთგზისი შთაფლვით აღესრულებინათ, როგორც დოსითეოსი ამბობს (თორმეტწიგნეული, გვ. 86), მაგრამ ამ კანონისთვის არიანელებში ყურადღებაც არ მიუქცევიათ, არ დაუმტკიცებიათ და არ მოქმედებდა, რადგან განწესება მას სულაც არ ახსენებს, როდესაც არიანელთა ნათლობას ეხება; ასევე არაფერს ამბობენ მასზე ზონარა, ბალსამონი, არისტინე და ანონიმი კომენტატორი.
მართალია, კედრენესა და იმავე დოსითეოსის თანახმად, არიანელებმა შეცვალეს ნათლისღების ფორმულა, და ნათლობისას მოუწოდებდნენ: "სახელითა უმეტესი მამისა, უმცირესი ძისა და უქვემოესი სულიწმიდისა", მათ ეს ცვლილება II მსოფლიო კრებამდე კი არ შეიტანეს, არამედ მის შემდეგ, როგორც ამას თვით დოსითეოსი ამბობს. ხოლო ევნომიანელებმა, შერყვნეს რა ნათლობის ნივთიერების გამოყენების ფორმა, მხოლოდ ერთგზისი შთაფლვით ინათლებოდნენ, როგორც სიტყვასიტყვით არის ნათქვამი განწესებაში: "ხოლო ევნომიანელებს, რომლებიც ერთგზის შთაფლვით ნათლავენ..." (იგულისხმება II მსოფლ. კრების მე-7 კანონი) - და ა. შ. საბელიანოზნი, ასევე არღვევდნენ ნათლობის სახეს, ანუ სამ მოწოდებას, და ასწავლიდნენ, რომ მამა, ძე და სულიწმიდა - ერთი პირია.
მოწმე იმისა, რომ მწვალებლები, რომელთა ნათლობა კრებამ შეიწყნარა, ეკლესიის წეს-განგების მიხედვით ნათლავდნენ, არის კანონთა კომენტატორი ზონარა. ავითარებს რა II მსოფლიო კრების მე-7 კანონის აზრს, ის ბუკვალურად შემდეგს ამბობს: "ამ მწვალებლებს არ გადანათლავენ, რადგან წმიდა ნათლობასთან მიმართებაში ისინი ჩვენგან არაფრით განსხვავდებიან, არამედ მართლმადიდებლებივით ნათლავენ". ხოლო იმისი მოწმე, რომ, პირიქით, არ შეიწყნარებოდა იმ მწვალებელთა ნათლობა, ვინც ეკლესიის წეს-განგების მიხედვით არ ნათლავდა, კვლავ იგივე ზონარაა, რომელიც ამბობს: "აი რატომ განაწესეს წმიდა მამებმა ამ და ყველა სხვა დანარჩენ მწვალებელთა ნათლობა: რადგან მათ არ მიუღიათ ღვთაებრივი ნათლისღება, რადგან არასწორად მიიღეს, რაც მართლმადიდებლური ეკლესიის წეს-განგების შეუსაბამოა".
ამრიგად, რადგან ადრე ხსენებული მწვალებლები იცავდნენ სამოციქულო ნათლობის წეს-განგებას, ამ ორი კრების კანონებმა ისინი მონათლულებად შეიწყნარეს, თუმცა, არა მარტო ამიტომ, არამედ, როგორც უკვე ვთქვით იკონომიის გათვალისწინებითაც. რადგან, იკონომია მათზე რომ არ გავრცელებულიყო, მაშინ, უეჭველად, მამები არ წავიდოდნენ სამოციქულო კანონთა წინააღმდეგ. მოციქულთა კანონები კი საპირისპიროს გვავალებენ: ჩვენ არ უნდა ვაღიაროთ მწვალებელთა ნათლობა.
მთელი ეს მსჯელობა, რომელიც აქამდე გადმოვეცით, ზედმეტი როდია. მეტიც, ის აუცილებელია ყველა დროში, განსაკუთრებით კი დღეს მრავალი დავისა და კამათის გამო, რომელიც ლათინთა ნათლობის გამო ჩნდება და წარმოებს არა მარტო ჩვენსა და ლათინთა შორის, არამედ ჩვენსა და იმათ შორისაც, ვინც ლათინურ აზროვნებას მიჰყვება. ასე რომ, მივდევთ რა ნათქვამს, და რადგან ამას ითხოვს მოციქულთა განწესება, ვაცხადებთ: ლათინთა ნათლისღება - ასეთია მხოლოდ სახელწოდებით, და ამიტომაც ის მიუღებელია როგორც აკრიბიის, ასევე იკონომიის საფუძველზე.
აკრიბიით ის მიუღებელია, რადგან ისინი მწვალებლები არიან. დღეისთვის არ არის არანაირი აუცილებლობა რამენაირად ვამტკიცოთ, რომ ლათინები - მწვალებლები არიან. თვით ის ფაქტი, რომ უკვე ამდენი დროა მათდამი დიდ სიძულვილსა და ზიზღს განვიცდით, მკაფიოდ ამტკიცებს, რომ ვუკადრისობთ მათ, როგორც სხვადასხვა ჯურის მწვალებლებს, ანუ არიანელებს, საბელიანოზთ ან სულისმბრძოლ-მაკედონიანელებს. მაგრამ თუკი ვინმე ისურვებს და მოინდომებს წიგნებიდან შეიტყოს მათი მწვალებლობების შესახებ, ყველა მათგანზე ჰპოვებს ცნობას მათი მხილებებითურთ, იერუსალიმის უწმიდესი პატრიარქისა და პაპთა გამშოლტავის დოსითეოსის წიგნებში. საკმარისი ცნობები შეიძლება ამოვკრიბოთ ბრძენი მინეატისის წიგნიდანაც, რომლის სახელწოდებაა "ლოდი საცთურისა". თუმცა, საკმარისია წმ. მარკოზ ეფესელის გაბედული სიტყვებიც, რომელიც მან ფლორენციის კრებაზე (25-ე სხდომაზე) წარმოთქვა: "ჩვენ ლათინებს გამოვეყავით სხვა არაფრის გამო, თუ არა იმიტომ, რომ ისინი არა მარტო სქიზმატიკოსები არიან, არამედ მწვალებლებიც" (См.: Амвросий (Погодин), архим. Святой Марк Эфесский и Флорентийская уния. М., 1994. С. 214). ამიტომ მათთან გაერთიანება სრულიად დაუშვებელია. დიდი ეკლესიარხი სილიბისტრო (ნაწილი მე-9, თ. მე-5) ამბობდა: "ლათინებს ჩვენგან განასხვავებს მწვალებლობა, და მათდამი ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდათ ჩვენს წინაპრებსაც".
ამრიგად, რადგან აღიარებულია, რომ ლათინები - დიდი ხნის მწვალებლები არიან, უკვე ამიტომ არ არიან ისინი მონათლულნი, ბასილი დიდის ზემოთხსენებული სიტყვების მიხედვით და მის წინამორბედ წმმ. კვიპრიანესა და ფირმილიანეს მიხედვითაც. ლათინები განუდგნენ რა მართლმადიდებლურ ეკლესიას ერისკაცები გახდნენ, ამიტომაც მათ უკვე აღარა აქვთ სულიწმიდის მადლი, რომლის მოქმედებითაც მართლმადიდებელი მღვდლები აღასრულებენ საიდუმლოთ. მარტო ეს მიზეზი იმდენად ძლიერია და უდავოა, რამდენადაც ძლიერია და უდავოა ბასილი დიდის კანონები და წმ. მღვდელმოწამე კვიპრიანესი, რომლებიც წმიდა VI მსოფლიო კრებამ დაამტკიცა, და რა თქმა უნდა, ეს დამტკიცება დღემდე ძალაშია.
ლათინები მოუნათლავები არიან იმიტომ, რომ ისინი არ იცავენ მოთხოვნას სამგზის შთაფლან წყალში მოსანათლავი, როგორც ეს თავიდანვე, წმიდა მოციქულთაგან მიიღო ეკლესიამ. ადრე ლათინებმა, პირველებმა დაამკვიდრეს რა სიახლე მოციქულთა ნათლობაში, დაიწყეს წყალდასხმა, ანუ ბავშვის თავს მცირედ წყალს დაასხამდნენ, რაც დღემდე აღსრულდება ზოგიერთ ადგილას. ხოლო ლათინთა უმეტესობა წყალს ღორის ჯაგრის კონით სამგზის, მცირედი წვეთებით აპკურებს ყრმის შუბლზე. სხვა ადგილებში (როგორც ეს მათგან ჩვენსკენ დაბრუნებულებმა გვამცნეს), ისინი წყალში ჩააწობენ ბამბის მცირე ნაჭერს, - არადა ყველამ კარგად იცის, რამდენი წყლის შესრუტვა შეუძლია ბამბას, - მოუსვამენ მას ბავშვს შუბლზე და ასე ნათლავენ.
ამრიგად, ლათინები მოუნათლავები არიან, რადგან ისინი არ აღასრულებენ სამგზის შთაფლვასა და აღმოსვლას, როგორც ეს მოციქულთაგან გადმოგვეცა. იმის შესახებ, თუ რაოდენ აუცილებელია და სავალდებულოა ეს სამი შთაფლვა ნათლისღების საიდუმლოს სისრულისთვის, არ ვილაპარაკებთ. ვისაც სურს, დაე წაიკითხოს, და სრულად აუცილებელიცაა მისთვის ამის წაკითხვა, სახელმძღვანელო მრავალგანსწავლული და უბრძენესი ევსტრატი არგენტისისა (მხეველობაშია მისი "ნათლისღების სახელმძღვანელო", რომელიც მან 1754 ან 1755 წელს დაწერა). ჩვენ კი მოციქულთა 50-ე კანონის განმარტებაში იმდენს ვიტყვით, რამდენსაც ითხოვს დღევანდელი საჭიროება.
თუკი ვინმე თვით ლათინთაგან ან ლათინურად მოაზროვნეთაგან იტყვის საკმარისია წმიდა სამების მოწოდებაო - ნუ მიიღებს სახეს, თითქოსდა დაავიწყდა, რაც ადრიდანვე ესმა წმიდა ფირმილიანესგან და ათანასე დიდისგან, - კერძოდ, რომ ამ უსაღვთოეს სახელთაგან არ არის არანაირი სარგებლობა, თუკი მას უკეთურთა ბაგენი წარმოთქვამენ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, უეჭველად უნდა დავიჯეროთ, რომ ბებერი-ჯადოქრებიც იქმან სასწაულებს, რადგან წაუჩურჩულებენ ხოლმე საღმრთო სახელებს.
ერთი სიტყვით, ლათინები, რადგან მწვალებლები არიან, ვერ შეასრულებენ ნათლისღების საიდუმლოს, რადგან მათ საიდუმლოთა აღმასრულებელი მადლი მოაკლდათ, მეტიც, მათ გააუქმეს მოციქულებრივი ნათლობა სამგზისი შთაფლვით. ხოლო რაკიღა ეს ასეა - მაშინ, ისინი, ვინც შეიწყნარებენ ლათინთაგან პკურებულთ, დაფიქრდნენ იმაზე, თუ რას იტყვიან წინამდებარე სამოციქულო კანონისა და, ასევე, მოციქულთა მომდევნო 47-ე კანონის ავტორიტეტის წინააღმდეგ.
ვიცი, რითი იმართლებენ თავს ისინი, ვინც ესოდენ "უანგაროდ" იცავენ ლათინურ ცრუნათლობას. ისინი თავს იმართლებენ მით, რომ ჩვენს ეკლესიას ჩვეულებად აქვს ლათინთაგან მოქცეულნი მიიღოს მირონცხებით და, რომ არსებობს გარკვეული წეს-განგებაც, რომელშიც ნათქვამია, თუ როგორ პირობებში ვიღებთ ჩვენ მათ. ამაზე მარტივად და სამართლიანად ვიტყვით შემდეგს.
საკმარისია ის, რომ შენ აღიარებ მათ მიღებას მირონცხებით. შედეგად, ისინი მწვალებელნი არიან: მწვალებელნი რომ არ ყოფილიყვნენ, მაშინ მირონი რაღა საჭირო იქნებოდა? ხოლო თუ გვეთანხმებიან, რომ ისინი მწვალებლები არიან, მაშინ შეუძლებელია, რათა მართლმადიდებელ და სამოციქულო ეკლესიას განზრახულად სურდეს ამ სამოციქულო კანონებისა და ადრე ნაჩვენებ კრებათა კანონების უარყოფა. მაგრამ, როგორც ჩანს და როგორც უნდა გვწამდეს, ეკლესიამ ისურვა ლათინთა მიმართ გამოეყენებინა დიდი იკონომია, თავისი განზრახვისთვის კი ჰქონდა ნიმუში, - II დიდი და მსოფლიო კრება. კერძოდ, II მსოფლიო კრებამ, როგორც უკვე ვთქვით, იკონომია გამოიყენა არიანელთა და მაკედონიანელთა ნათლობის მიმართ იმ მიზნით, რომ ისინი შეინანებდნენ და მოექცეოდნენ, ასევე იმისთვის, რათა ისინი ველური მხეცებივით თავს არ დასხმოდნენ ეკლესიას; მათი რაოდენობა ხომ წარმოუდგენლად დიდია, და ისინი ძალზედ გავლენიანნი იყვნენ საგარეო საქმეებში. კრების მამებმა მიაღწიეს თავიანთ მიზანს, მათი სასოება წარმატებით დაგვირგვინდა: ამ იკონომიის წყალობით თვით მწვალებლები უფრო მშვიდად ეპყრობოდნენ მართლმადიდებელთ და ღვთისმოსაობას, მათგან იმდენი მოექცა, რომ მოკლე დროში სრულიად გაქრნენ და მათი რაოდენობა უკიდურესობამდე შემცირდა.
მსგავსი იკონომია გამოიყენეს ჩვენმა წინაპრებმაც, როდესაც აღიარეს ლათინთა ნათლობა - თანაც მიიღეს ისინი მეორე წეს-განგებით (ანუ მართლმადიდებლური მირონცხებით, რომელის გარეშე, კომენტატორის აზრით, ლათინთა ნათლობას ძალა არ ექნებოდა - გამომც. შენიშვნა). საქმე იმაშია, რომ მაშინ პაპიზმი ჰყვაოდა და თავის ხელში ჰყავდა მოქცეული ევროპელი მონარქები, ჩვენი სახელმწიფო კი სულს ღაფავდა.
ამიტომაც, ეს იკონომია რომ არ გამოეყენებინათ, პაპი გარდაუვალად განაწყობდა ლათინობის აღმსარებელ ხალხებს აღმოსავლელ ქრისტიანთა წინააღმდეგ, რათა დაეტყვევებინათ ისინი, მოეკლათ და მრავალი სხვა საშინელი ბოროტება შეემთხვიათ. მაგრამ ახლა, როდესაც მათ არ შეუძლიათ ჩვენთვის ასეთი ბოროტების მოყენება, რადგან საღმრთო განგებულებამ ჩვენ გვიბოძა ისეთი დარაჯი ("პიდალიონის" ავტორებს ამით იმისი თქმა სურთ, რომ თურქ-მუსლიმთა ძალაუფლება ბერძნული მართლმადიდებლური ეკლესიისთვის უფრო უსაფრთხო იყო, ვიდრე XVII ს-ში დაწყებული კათოლიკური ექსპანსია აღმოსავლეთისკენ - გამომც. შენიშვნა), რომელმაც საბოლოოდ დაამხო ამ ქედმაღალთა ამპარტავნება, რომელსაც, ახლა, გავიმეორებ, ჩვენს წინააღმდეგ არანაირი ძალა არ გააჩნია, - რა საჭიროა იკონომია? იკონომია ხომ მუდმივი და უსაზღვრო არ არის და მას თავისი ზომა და ზღვარი გააჩნია. ამიტომაც ამბობს თეოფილაქტე ბულგარელი: "ის, ვინც რამეს იკონომიით აკეთებს, ამას იქმს არა იმიტომ, რომ თავისთავად კარგია, არამედ იმიტომ, რომ ამ დროისთვის აუცილებელია" (განმარტება გალატ. მიმართ ეპისტოლეზე (გალატ. 5:11) (Theoph. Bulg. In Gal. 5,11 // PG 12 4,1013B). "უკვე გვეყოფა უცხოს აღშენება (οἰκονομήσωμεν), და საკუთარის დანგრევა, - ბრძანებს გრიგოლ ღვთისმეტყველი ათანასესადმი მიწერილ საქებარ სიტყვაში, - რაც ახასიათებთ ცუდ მშენებლებს (οἰκονόμων)» (Greg. Nazianz. Or. 21. 34 // PG 35, 1124В). იგივეს ვამბობ მეც. უეჭველად, ცუდია ის იკონომია (οἰκονομία), რომლის დახმარებითაც ჩვენ კი არ მოვაქცევთ ლათინთ, არამედ დავარღვევთ წმიდა კანონთა სიმკაცრეს და ვაღიარებთ მწვალებელთა ცრუ ნათლობას. "იკონომია იქ უნდა იქნას გამოყენებული, სადაც საჭიროა დანაშაულის თავიდან აცილება", - ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი.
ის, რომ ლათინთა მიღების წეს-განგება იკონომიით გაჩნდა, ცხადი ხდება იქიდანაც, რომ დღემდე დასავლელთაგან მოქცეულთ აღმოსავლეთში თავიდან ნათლავდნენ, როგორც ამას ადასტურებს 1215 წელს (ქრ. შ.-დან) რომის ლატერანის სასახლეში მოწვეული კრება. ამ კრების მე-4 კანონში ნათქვამია, რომ აღმოსავლელნი ლიტურგიას არ ჩაატარებენ იქ, სადაც ადრე დასავლელთ ჩაუტარებიათ, თუკი თავიდან არ განწმენდენ ადგილს. შემდეგ კი ნათქვამია, რომ აღმოსავლელნი თავიდან ნათლავენ მათ ვინც აღმოსავლელთა ეკლესიაში გადადის, როგორც არმქონეთ წმიდა და სამოციქულო ნათლობისა (იხ. დოსითეოსი. "თორმეტწიგნეული", გვ. 8, 24).
ამრიგად, თუკი დღემდე აღმოსავლელნი, საკუთარი მტრების მოწმობითვე, ნათლავდნენ მათ - ცხადია, რომ წმიდა მირონით მათი მიღების წეს-განგება გვიან შემოვიდა, დიდი იკონომიის ძალით. უპირველესად იმიტომ, რომ ჩვენი ხალხის უკიდურესი უძლურების გამო არ იყო მომგებიანი კიდევ უფრო გამოგვეწვია დაუოკებელი პაპიზმის გაღიზიანება; ასევე იმიტომ, რომ აღმოსავლელებმა მაშინ გააუქმეს და არანამდვილად გამოაცხადეს ყველაფერი, რაც ბილწად იყო დამტკიცებული ფლორენციაში, - რის გამოც ლათინებში დიდი ხმაური ატყდა.
შედეგად, როგორც კი იკონომიის დროებამ ჩაიარა, თავისი ადგილი უნდა დაიკავოს აკრიბიამ და სამოციქულო განწესებამ.
47
თუ ეპისკოპოსი ან მღვდელი ხელახლა მონათლავს ჭეშმარიტად ნათეღებულს, ან არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, განკვეთილ იქნეს, როგორც ჯვრისა და უფლის სიკვდილის შეურაცხმყოფელი, და არ გამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისაგან.
(მოც. 46, 49, 50; I მსოფლ. კრება .8, 19; II მსოფლ. კრება. 7; ტრულ. 84, 95; ლაოდ. 32; კართ. 48, 72; ბას. დიდი. 1, 47, 91).
ზონარა. ქრისტიანებს მიეცა ერთი ნათლისღება. ამრიგად, უკეთურებაა იმისი კვლავ, ანუ თავიდან და სრულიად ნათლისღება, - როგორც ნათლავენ ჯერაც მოუნათლავთ, - ვისაც, უფლის, ღვთაებრივ მოციქულთა და მამათა მცნებისამებრ აქვს მიღებული ნათლობა (რადგან ამას ნიშნავს გამოთქმა: "ჭეშმარიტად ნათელღებული"). ზუსტად ასევე, დიდ პასუხისმგებლობას იწვევს მოუნათლავად დატოვება იმისი, რომელიც კანონის თქმით "უკეთურთაგან შებილწულია", რადგან უკეთურია მწვალებელთა ნათლობა. სწორედ ამიტომ კანონი ითხოვს პატივაყრილ იქნან ამდაგვარნი - ერთნი იმისთვის, რომ საეკლესიო გადმოცემის საწინააღმდეგოდ აღასრულეს ორი ნათლობა, სხვები კი იმიტომ, რომ საღმრთო საბანელით არ განბანეს ადამიანი, რომელიც უკეთური ნათლობით იყო შებილწული, და ამით უფლის სიკვდილი შეურაცხყვეს, რომელიც მან ჯვარზე განიცადა. რადგან, დიდი მოციქულის თქმით, "რომელთა-ესე ნათელ-ვიღეთ ქრისტე იესუჲს მიერ, სიკუდილისა მისისა მიმართ ნათელ-ვიღეთ" (რომ. 6:3). ჯვარიც, წმიდა იოანე ოქროპირის თქმით, ნათლობად იწოდება, რადგან "ნათლის-ღებაჲ, რომელი მე ნათელ-ვიღო, ნათელ-იღოთ", ბრძანებს უფალი (მათე 20:23); და კიდევ: "ნათლის-ღებაჲ მაქუს ნათლის-ღებად... რომელი არა იცით" (ლუკა 12:50; მარკოზი 10:38). ისინი პატივის აყრის ღირსნი არიან კიდევ იმიტომ, რომ არ გაარჩიეს ჭეშმარიტი მღვდლები მწვალებლობებით დასნებოვნებულ ცრუ მღვდელთაგან. ამრიგად, უკვე ნათელღებულთა სრული ნათლობა საერთოდ აკრძალულია; ხოლო მათი მირონცხება, თუკი ისინი შეიბილწნენ, ნებადართულია, თუმცა ესეც ღვთაებრივი ნათლისღების ნაწილია.
არისტინე. ვინც კვლავ მონათლავს ნამდვილად მონათლულს, და ვინც თავიდან არ მონათლავს უკეთურთა მიერ შებილწულს, მღვდლობისგან დაემხობა. დაუშვებელია ვინმეს ორჯერ ნათლობა, და ის, ვინც უკვე მონათლულს კვლავ, ანუ თავიდან და სრულად მონათლავს, - დაემხობა. მაგრამ ზოგიერთები მირონით იცხებიან ჭეშმარიტ ნათელღებულთა მსგავსად. დაემხობა ისიც, ვინც არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, არამედ მიიღებს მას, ვითარც მართლმადიდებელს.
ბალსამონი. ჭეშმარიტად მონათლულია ის, ვინც უფლის მცნებისამებრ ერთხელ მოინათლება მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამრიგად, თუკი რომელიმე ეპისკოპოსი, ან პრესვიტერი ამდაგვარად მონათლულს დაუფიქრებლად კვლავ თავიდან მონათლავს - დაემხობა სასულიერო პატივისგან; ზუსტად ასევე უნდა დაემხოს ისიც, ვინც კვლავ არ მონათლავს მწვალებელთაგან ნათელღებულს. აი რაშია საქმე: დავუშვათ, ვიღაც შეიპყრეს სპარსელებმა და იძულებული გახადეს მოესმინა მათი ბილწი სწავლება და შებილწულიყო მათი საჭმლით. პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ, მან ყველას მოუთხრო თავს გადამხდარი ამბავი, მაგრამ ადგილობრივმა ეპისკოპოსმა ან პრესვიტერმა ის ერთობაში ნათლისღების გარეშე არ შეიწყნარა. ვინც ასე მოიქცევა და კვლავ მონათლავს ამგვარ ადამიანს, კანონი დაამხობს თავისი პატივისგან. ხოლო კანონის შემდგომ განწესებაზე ასე იმსჯელე: ვინც მოინათლება უკეთურისგან (რამეთუ ამას ნიშნავს: შებილწულობა) და, მოისურვებს ჭეშმარიტ ნათლობას, რათა თანაზიარობა ჰქონდეს მართლმადიდებელ ქრისტიანებთან, მაგრამ ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი არ მიიღებენ, რადგან ამტკიცებენ, რომ არ არის საჭირო კვლავ ნათლობა იმისა, ვინც ერთხელ უკვე მოინათლა, ამგვარი შემთხვევისთვის კანონი ამბობს, - ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ვინც ამდაგვარს არ მონათლავს და შეიწყნარებს მის უკეთურ ნათლისღებას, პატივისგან უნდა დაემხონ.
სხვა განმარტებანი:
სლავური კორმჩაია. ვინც ხელმეორედ მონათლავს ჭეშმარიტად მონათლულს, და არ გადანათლავს ბოროტმორწმუნეთაგან შებილწულს, ამგვარი უნდა დაემხოს პატივისგან.
განმარტება. არ არის ნებადართული ადამიანის ორჯერ ნათლობა. თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი ვინმეს მონათლავს სრული ნათლობით, უნდა დაემხოს პატივისგან. არიან ზოგიერთნი, რომლებიც მონათლულნი არიან სწორად, ასეთნი მხოლოდ მირონს იცხებენ; მაგრამ ვინც სრულიად და თავიდან არ მონათლავს იმას, ვისაც პირველი ნათლობა მწვალებლისგან მიუღია, არამედ შეიწყნარებს მას ვითარც მართლმადიდებელს, დაემხოს პატივისგან.
***
პიდალიონი. თუ ეპისკოპოსი ან მღვდელი ხელახლა მონათლავს ჭეშმარიტად ნათეღებულს, ან არ მონათლავს უკეთურთაგან შებილწულს, განკვეთილ იქნეს, როგორც ჯვრისა და უფლის სიკვდილის შეურაცხმყოფელი, და არ გამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისაგან.
(მოც. 46, 68; II მსოფლ. 7; VI მსოფლ. 95, 84; კართ. 255 г. 1; კართ. 35, 57, 80; ბასილი დიდი. 1, 20, 47)
განმარტება. ჩვენ, მართლმადიდებელ ქრისტიანებს, როგორც ჩვენი უფლისგან, ასევე ღვთაებრივი მოციქულებისგან და წმიდა მამებისგან გადმოგვეცა "ერთი ნათლისღება" (ეფ. 4:5), რადგან ერთი იყო ჯვარი, და უფლის სიკვდილიც ერთხელ იყო, რომლის ხატადაც ხდება ნათლობა. ამიტომაც მოციქულთა წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: თუ ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ვინმეს მონათლავს ხელმეორედ, კვლავ და თავიდან, როგორც სრულიად მოუნათლავს, იმას, ვინც ადრე უფლის, მოციქულთა და ღვთაებრივ მამათა განკარგულებისამებრ ჭეშმარიტად ნათელღებული იყო, ანუ მისი ნათლობა არაფრით განსხვავდება მართლმადიდებელ ქრისტიანთა ნათლობისგან, - ასეთი დაემხოს თავისი პატივისგან, რადგან ამ მეორე ნათლობით ის კვლავ ჯვარს აცმევს ღმრთის ძეს და შეურაცხყოფს მას, და რასაც პავლე შეუძლებელს უწოდებს (იხ. ებრ. 6:4-6), და იმეორებს უფლის სიკვდილს, თუმცა უკვე "სიკვდილი ვეღარ უფლობს მასზე" (რომ. 6:9) (1).
ზუსტად ასევე ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც კათოლიკე (საყოველთაო) ეკლესიის ნათლობით არ ნათელსცემს იმას, ვინც უკეთურთაგან იყო შებილწული, ანუ ნათლობა მიღებული ჰქონდა უკეთურთაგან (ე. ი. მწვალებელთაგან), პატივისგან დაემხოს, რადგან ის დასცინის ჯვარსაც და უფლის სიკვდილსაც, აქვს ცუდი და მცდარი აზრი, თითქოსდა მწვალებელთა ბილწი და საძაგელი ნათლობა არის ჯვრისა და სიკვდილის სახე (ეს კი ასე არ არის), და ამიტომაც აღიარებს მას და მიიჩნევს, რომ ის მართლმადიდებლური ნათლისღების თანასწორია.
გარდა ამისა, კიდევ იმიტომ, რომ არ განარჩევს ჭეშმარიტ მართლმადიდებელ მღვდელმსახურთ მწვალებელ ცრუმსახურთაგან, არამედ ერთნაირად შეიწყნარებს ერთსაც და მეორესაც, როგორც ჭეშმარიტთ. რადგან მწვალებელთა ბილწი ნათლობა ჭეშმარიტ ქრისტიანებად ვერ შეიქს მათ, ვინც მწვალებელთაგან იყო მონათლული, ვერც მათი ხელდასხმა შეიქს მათ ჭეშმარიტად ხელდასხმულ მღვდლებად, მოც. 68-ე კანონის თანახმად. მაშ, დაიმახსოვრე, რომ წმიდა ნათლისღება, როგორც ჩვენ ვთქვით, აღესრულება უფლის ჯვარცმისა და სიკვდილის ხატად. მართლაც, პავლე ამბობს: "ვინც მოვინათლეთ იესო ქრისტეს მიერ, მის სიკვდილში მოვინათლენით. და მასთან ერთადვე დავიმარხეთ სიკვდილში ნათლისღებით" (რომ. 6:3-4), და "სიკვდილის მსგავსებით მასთან თანაშეზრდილნი ვართ" (რომ. 6:5). ხოლო უფალმა ჯვარს ნათლისღება უწოდა, ოქროპირის თქმისამებრ, როდესაც ბრძანა: "ნათლის-ღებაჲ, რომელი მე ნათელ-ვიღო, ნათელ-იღოთ" (მთ. 20:23), და კიდევ: "ნათლისღებით მმართებს ნათლისღება, და როგორ ვეწამები, ვიდრე აღსრულდება" (ლკ. 12:50) (Ioan. Chrysost. Hom. in Matth. 65. 2 // PG 58, 619).
შენიშვნები:
1. მაშასადამე, ბალსამონი I მსოფლიო კრების 19-ე კანონის განმარტებაში, ასევე სხვებიც, ვინც ბალსამონის თანამოაზრენი აღმოჩნდნენ, არასწორად ამბობენ, თითქოსდა მეორედ უნდა მოინათლონ ისინი, ვინც ჯერ მართლმადიდებლობაში იყვნენ მონათლულები, შემდეგ კი მწვალებლები გახდნენ, ამის შემდეგ კი კვლავ მართლმადიდებლობას მოუბრუნდნენ. ბალსამონს და მის თანამოაზრეებს ამის დასტურად მოჰყავთ მოციქულთა წინამდებარე კანონი და ასევე I მსოფლ. კრების 19-ე განწესება, რომელიც ამბობს, რომ პავლიანელები, რომლებიც უერთდებიან კათოლიკე ეკლესიას, თავიდანვე უნდა მოინათლონ. მე ვამტკიცებ, რომ ისინი არასწორად განსჯიან სამი მიზეზის გამო.
ჯერ-ერთი იმიტომ, რომ ამ გადანათვლით, რომელსაც ისინი ითხოვენ, ორ ნათლობას ამკვიდრებენ კათოლიკე ეკლესიაში, რომელიც სარწმუნოების სიმბოლოში აღიარებს "ერთ ნათლისღებას", და ასეთ აღმსარებლობას პავლე მოციქულის სიტყვებს აფუძნებს: "ერთია ნათლისღება" (ეფეს. 4:5). მეტიც, გადანათვლით ისინი "კვლავინდებურად ჯვარს აცვამენ ძეს ღვთისას" (ებრ. 6:6) და იმეორებენ მის ჯვარსა და სიკვდილს, რაც არის უკიდურესი სიბილწე. ნათქვამია: "თუ მას შემდეგ, რაც შევიცნეთ ჭეშმარიტება, კვლავ ჩვენი ნებით ვცოდავთ, უკვე აღარა რჩება მსხვერპლი ცოდვათათვის" (ებრ. 10:26), ანუ ჯვარი და ჯვრის შემცვლელი ნათლისღება, ღვთაებრივი ოქროპირის მიხედვით (იხ. ჰომ. ებრ. მიმართ ეპისტოლეზე) (Ioan. Chrysost. Hom. in Hebr. 20. 1 // PG 63, 143). "რადგანაც, - ბრძანებს წერილი, - ერთი შეწირვით სამარადისოდ სრულყო განწმედილნი" (ებრ. 10:14) და "შეუძლებელია - ერთხელ ნათელღებულნი, შემდეგ კი განდგომილნი (იუიდაიზმსა და საერთოდ მწვალებლობებში შთავარდნილნი, ოქროპირის მიხედვით) კვლავ განახლდნენ სინანულისთვის, ვინაიდან კვლავინდებურად ჯვარს აცვამენ ძეს ღვთისას და ჰგმობენ" (ებრ. 6:4-6).
მეორეც, იმიტომ, რომ მოციქულთა ეს განწესება, რომელსაც ისინი საკუთარი შეხედულების დასტურად იმოწმებენ, ლაპარაკობს არა მათზე, ვინც ადრე მართლმადიდებლობაში მოინათლა, არამედ მათზე, ვინც დაბადებიდან მწვალებლები და მათგანვე შებილწულნი იყვნენ, მაგრამ შემდეგ მართლმადიდებლობისკენ მოექცნენ. ამიტომ კანონი არც ამბობს ისინი, ანუ ადრე მონათლულნი უნდა გადავნათლოთო, არამედ უნდა მოვნათლოთო (მასში ნათქვამია: "თუ არ მონათლავს"), რადგან ისინი მართლმადიდებლურად არასოდეს ყოფილან ნათელღებულნი. ხოლო I მსოფლ. კრების 19-ე კანონი, ლაპარაკობს რა ყოფილ პავლიანელთა გადანათვლის საჭიროებაზე, პავლიანელებად იმათ უწოდებს, ვინც დაბადებიდან მისდევდა პავლე სამოსატელის ერსს, და არა იმათ, ვინც მოგვიანებით გახდნენ ამდაგვარნი (თუნდაც აღმოჩნდეს, რომ გამოთქმას "პავლიანელად ყოფნა" ასეთი მნიშვნელობა გააჩნდეს). VI მსოფლიო კრებამ თავის 95-ე კანონში, გაიხსენა რა I მსოფლიო კრების ეს განწესება, გამოთქმა "ყოფილ პავლიანელთა შესახებ" შეცვალა გამოთქმით "პავლიანელებზე", და მათი სახელწოდება მიამსგავსა "დონატისტებისა" და "მონტანისტების" სახელწოდებებს, რაც უფრო ამ მწვალებლობებზე მიანიშნებს, რომლებშიც ისინი დაბადებიდანვე იმყოფებიან, და არა იმათზე, ვინც ამ მწვალებლობებში მოგვიანებით შთავარდნენ.
თვითონ ბალსამონი, ასევე ზონარა კანონს სწორედ ამ აზრით განმარტავენ, როგორც ამას მის განმარტებებში ვნახავთ. ამ კანონში სიტყვა "გადანათვლაც" რომ გამოიყენებოდეს, რაც "ხელმეორედ ნათლობას" ნიშნავს, უნდა გავიგოთ ის არა ძირითადი მნიშვნელობით, არამედ არასაკუთრივი აზრით, ანუ ჩვენს ნათლობას მწვალებელ პავლეს ნათლობას ადარებს. ასე, მაგალითად, ბასილი დიდმა თავის 47-ე კანონში იგივე სიტყვა "გადანათვლა" გამოიყენა არა იმიტომ, რომ ჭეშმარიტი გახლდათ ხსენებული მწვალებლური ნათლობა, არამედ იმიტომ, რომ ამ სიტყვით უწოდებდნენ მას მწვალებლები. ასევე მოციქულმა პავლემ ელინურ ღმერთებს ღმერთები და უფალნი იმიტომ კი არ უწოდა, რომ ისინი მართლაც ღმერთები იყვნენ, არამედ იმიტომ, რომ ელინები უწოდებდნენ მათ ამ სახელს (1 კორ. 8:5).
მესამეც, იმიტომ, რომ თუკი შესაძლებელი იყო მწვალებლობაში შთავარდნილ ქრისტიანთა ან მათი განმეორებითი ნათლობა, ვინც უარი თქვა სარწმუნოებაზე, რატომ განსაზღვრა იმავე I-მა მსოფლიო კრებამ თავის 11-ე და 12-ე კანონებში, ვინც დევნულების დროს უარყო რწმენა ამდენი წელი მსმენელად იდგესო, ამდენი წელი შევრდომაში იყოსო, მაშინ, როდესაც შესაძლებელი იქნებოდა მათი ხელმეორედ ნათლობა, რითაც ისინი ამ უარყოფისგანაც განიწმინდებოდნენ, კრების მამები კი მოქცეულთა სულიერი გამოსწორებისთვის საჭირო ესოდენ დიდი ღვაწლისა და მზრუნველობისგან გათავისუფლდებოდნენ?
ამრიგად, მოციქულთა 47-ე და კართაგენის 57-ე კანონების თანახმად, მითითებული მიზეზების გამო დაუშვებელია ჭეშმარიტად ერთხელ უკვე ნათელღებულის განმეორებითი ნათლობა, თუნდაც ადამიანი მწვალებელთა მიერ იყოს შემწიკვლული, რადგან მაშინაც კი აღუხოცველი რჩება პირველი ნათლობა: "რადგანაც უცვალებელია ნიჭი და მოწოდება ღვთისა" (რომ. 11:29). ამიტომაც არ იძლევა უფლებას კართაგენის კრების 35-ე კანონი, რათა დანაშაულის გამო დამხობილი კლირიკოსები კვლავ მოინათლონ და, ამგვარად, ისევ მიიღონ მღვდლობის მაღალი ხარისხები. ისინი მწვალებლური სიბილწისგან იწმიდებიან თავიანთი ერესის ანათემაზე გადაცემით, ღირსეული სინანულით, პატრიარქ მეთოდეს შემწყალებელი ლოცვების წეს-განგებით, რომელსაც ეკლესია უკითხავს განდგომილთ, და, ბოლოს, წმიდა მირონის წასმით. შესაბამისი გამოცდისა და ეპითიმიების შესრულების შემდეგ, რასაც მონანულს უნიშნავს სულიერი მოძრვარი, ისინი განიწმინდებიან უფლის ხორცით და სისხლით, რადგან წერილი ამბობს: "იესუ ქრისტეს სისხლი ყოველგვარი ცოდვისგან გაგვწმენდს" (1 ინ. 1:7).
პატრიარქ ლუკას დროს კრებითად გადაწყდა, რომ აგარიანელთა შვილები, რომლებსაც ჩვენეული ნათლობით ნათლავდნენ, ოღონდ არა ღვთისმოშიშებითი მიზნით, არამედ იმისთვის, რათა ჯანმრთელად ყოფილიყვნენ ან კიდევ განექარვებინათ მყრალი სუნი, ხელმეორედ უნდა მონათლულიყვნენ, თუკი ისინი ჩვენს სარწმუნოებაზე გადმოსვლას მოინდომებდნენ, რადგან მათი უკეთური მშობლების რწმენა არ შეესაბამებოდა მათ ნათლობას. ზუსტად ასევე საჭიროა, რათა მოინათლონ ისინი, ვინც ნათლობა მიიღო უკურთხებელი მღვდლისგან, რომელიც ცრუდ იღებს მღვდლის სახეს. ასევე, უნდა მოინათლონ ისინიც, ვინც სასიკვდილო საფრთხის დროს ერისკაცის მიერ იყვნენ მონათლულნი, თუკი ისინი ცოცხლები დარჩებიან, რადგან მოც. 47-ე კანონის მიხედვით ნათლობის უფლება აქვთ მხოლოდ ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს, და არა ერისკაცთ, როგორც ეს ნათქვამია ბასილი დიდის 1-ელ კანონში, რომ ჩვენ თავიდან ვნათლავთ ერისკაცთა მიერ მონათლულთ. რადგან ორგზისი კრების 17-ე კანონის თანახმად, საშიშროებისა და ვითარების გამო მომხდარი შემთხვევები კანონი ვერ გახდება ეკლესიისთვის; იგივეს ამბობენ ბალსამონიც და ბლასტარისიც.
ამ შენიშვნას უნდა დავამატოთ ისიც, რომ კართაგ. 80 და VI მსოფლ. კრების 84-ე კანონების მიხედვით უნდა მოინათლონ ისეთი ყრმები, რომლებმაც თავიანთი ასაკის გამო არ იციან, მონათლულნი იყვნენ თუ არა, და არც სხვა მოწმეები ჰყავთ, ვინც დაადასტურებდა მათ ნათლობას. იხ. ასევე შენიშვნა იოანე მმარხველის 24-ე კანონზე, სადაც ლაპარაკია ყრმაზე, რომელიც საშიშროების დროს მონათლა ხარისხის არმქონე ადამიანმა: თუკი ყრმა ცოცხალი დარჩება, ის თავიდანვე უნდა მონათლოს მღვდელმა. ამიტომაც, ერთი იუდეველი, რომელიც ერისკაცის მიერ იყო მონათლული სასიკვდილო სნეულების გამო, როგორც კი გამოჯანმრთელდა, დიონისე ალექსანდრიელმა თავიდან მონათლა, რის შესახებაც მოთხრობილია "ბიზანტიდას" 11-ე ტომში, გვ. 188.
აქ დავამატებთ კიდევ იმას, რომ თუკი ერისკაცს უკიდურეს შემთხვევაში შეუძლია ბავშვების ნათლობა, შესაბამისად, მას მათი მირონცხება და ზიარებაც უნდა შეეძლოს (იხ. ასევე შენიშვნა VI მსოფლ. კრების 58-ე კანონზე). არსებობს აზრი, რომ გარდაცვლილ ჩვილებს, რომლებიც აუცილებლობის გამო ერისკაცთა მიერ იყვნენ მონათლულნი, მართლმადიდებლებთან ერთად უნდა ვიხსენიებდეთ, როგორც ღმრთის წყალობის მიღების სასოების მქონეთ. ხოლო თუკი ვინმე ერისკაცი ან ხელდაუსხმელი, რომელსაც მღვდლის მხოლოდ გარეგნობა აქვს მიღებული, ერისკაცს რთული გარემოებით გამოწვეული აუცილებლობის გარეშე მონათლავენ, და ასეთი ერისკაცი გარდაიცვლება, არ უნდა მოიხსენიონ, რადგან ისინი მოუნათლავები არიან. ასევე შენიშნე, რომ ლათინთა შესახებ არ ვამბობთ, გადავნათლავთო, არამედ ვნათლავთ, რადგან მათი ნათლობა ამ სახელწოდებას არ ამართლებს და ამ სახით სულაც არ არის ნათლობა, არამედ მხოლოდ პკურება.
48
ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს განიშორებს და სხვას, ან სხვისაგან განტევებულს შეირთავს, ზიარებიდან განყენებულ იქნეს.
(ტრულ. 87,93; ანკვ. 20; კართ. 102; ბასილი დიდი 9,21,35,48,77).
ზონარა. ის, ვისაც არ განუტევებია თავისი ცოლი, არამედ თავისთან ჰყავს და სხვასთანაც კავშირშია, მკაცრი გაგებით მრუშობს; ზუსტად ასევე ცოლიც, თუკი ქმართან ერთად ცხოვრობს, მაგრამ სხვასთანაც კავშირშია. სამოქალაქო კანონით კი ამგვარი რამ სიძვის კანონით ისჯება. სამოქალაქო სჯულდების საფუძველზე, ბასილი დიდი ამბობს:
"თუ ცოლთან მცხოვრები მამაკაცი არ იკმარებს თავის ქორწინებას და სიძვით დაეცემა, იგი ისჯება როგორც სიძვის მოქმედი და დიდი ხნით გავავრცობთ მისი განკანონების ვადას, რადგანაც არა გვაქვს კანონი, რომელიც მრუშობის სასჯელით დასჯიდა მას, თუ ცოდვა ჩადენილია ქორწინებისგან თავისუფალ პირთან და არა სხვა ქმრის ცოლთან ერთად. ... დედაკაცმა უნდა შეიწყნაროს სიძვისგან მოქცეული ქმარი. მამაკაცი კი შეგინებულ დედაკაცს აგდებს თავისი სახლიდან. ეს ადვილი ასახსნელი არ არის, მაგრამ ჩვეულება ამას გვიჩვენებს" (ბასილი დიდი 21). მაგრამ ის, ვინც საკუთარ სახლში მოიყვანს ქმრის მიერ უდანაშაულოდ გაშვებულს, აშკარად მრუშია უფლის სიტყვებისამებრ, რომელშიც ნათქვამია: "ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 19:9).
არისტინე. ერისკაცი, რომელმაც გაუშვა თავისი ცოლი და სხვა ან სხვისგან გაშვებული შეირთო, უნდა განიკვეთოს. თუკი ვინმე საკუთარ ცოლს გაუშვებს რაიმე კანონიერი მიზეზის გამო, და სხვას შერითავს, განკვეთას დაექვემდებარება.
ბალსამონი. ვინც საკუთარი ცოლი უმიზეზოდ განიშორა სხვას ვერ შერითავს, სხვაგვარად განკვეთას დაექვემდებარება. ზუსტად ასევე განიკვეთება ის, ვინც ცოლად შეირთო არა თავისუფალი (ქორწინებისგან), არამედ გაშვებული (ხოლო გაშვებულია ის, ვინც ქმარს კანონიერად არ არის გაყრილი), და განიკითხება, როგორც მრუში, უფლის სიტყვისამებრ, რომელიც ამბობს: "ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 19:9).
ამრიგად, კანონების მიხედვით, როგორც ზოგიერთი ამბობს, მრუშობისთვისაც და სიძვისთვისაც საეკლესიო სასჯელი განკვეთაა; მაგრამ მე ეს სამართლიანად არ მეჩვენება. წაიკითხე წმიდა ბასილის განწესება, რომელშიც ერთმანეთისგან განსხვავებულია სიძვა და მრუშობა. იცოდე, რომ კაცი, რომელიც ჯერ კიდევ ქორწინებაში მყოფი, სხვა, თავისუფალ ქალს შეეყოფა, სიძვით სცოდავს, და არა მრუშობით; მაგრამ, თუ გათხოვილ ქალთან დაამყარებს კავშირს, მაშინ ისჯება, როგორც მრუშობის ჩამდენი.
გათხოვილი ქალი, ჯერაც ქორწინებაში მყოფი, თუ ვინმესთან იცხოვრებს, დაისჯება როგორც მემრუშე. და ეს ასეა. ხოლო იუსტინიანეს ნოველა, რომელიც მოთავსებულია ბასილიკონის 28-ე წიგნში (მე-7 ტიტლოსი), ამბობს, რომ ადრე მეუღლეთაგან ერთსაც და მეორესაც როგორც ენებათ ისე შეეძლოთ მიეცათ ერთმანეთისთვის გაყრა, და ქმარი ეტყოდა: ცოლო, აკეთე რაც გინდა, ხოლო ცოლი - ქმარო, აკეთე რაც გსურს, მაგრამ შემდგომში გაყრა უკვე განპირობებული გახდა. ნოველაში მითითებულია გაყრის სხვადასხვა მიზეზი. თუმცა, ძველადაც გაყრა თვითნებურად არ ხდებოდა, არამედ სასამართლო განხილვის შემდეგ, და ის, ვინც არაკანონიერად გაშვებულზე იყო დაქორწინებული მრუშად ცხადდებოდა.
დამატებითი განმარტებანი:
პიდალიონი: ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს განიშორებს და სხვას, ან სხვისაგან განტევებულს შეირთავს, ზიარებიდან განყენებულ იქნეს (1).
(VI მსოფლ. 87; ანკირ. 20; კართაგ. 113; ბასილი დიდი. 9, 21, 35, 77).
განმარტება: რადგან თვით უფალმა სახარებაში ბრძანა: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 5:32; 19:9), - ღვთაებრივი მოციქულებიც, მისდევდნენ რა უფლის მცნებებს, წინამდებარე კანონში განაწესეს: ის ერისკაცი, რომელიც თავის ცოლს გაეყრება არა სიძვის, ანუ მრუშობის მიზეზის გამო (რადგან მახარობელი სიძვაში მრუშობას გულისხმობდა, იხ. ამის შესახებ წმ. გრიგოლ ნოსელის მე-4 კანონი), და შეირთავს სხვას, რომელიც ქორწინებისგან თავისუფალია, განიკვეთოს.
ზუსტად ასევე, ის განიკვეთება იმ შემთხვევაშიც, თუკი იმის შემდეგ, რაც გაშორდება თავის ცოლს, არა მრუშობის მიზეზით და სხვას შეირთავს, რომელიც ასევე გაყრილი იყო თავის ქმარს არა მრუშობის გამო. ის, რაც ჩვენ ვთქვით მამაკაცზე, ეხება ქალსაც, რომელსაც თავისი ქმარი მიატოვებს არა მრუშობის გამო და სხვას მისთხოვდება.
მამაკაცი ან ქალი, რომლებიც თავიანთ მეუღლეებს გაეყრებიან არასაპატიო მიზეზების გამო და მეორედ დაქორწინდებიან, VI მსოფლ. კრების 87-ე, ანკირიის 20-ე და ბასილი დიდის 77 და 37 კანონების მიხედვით, როგორც მეძავნი, შვიდი წლით უნდა განიკვეთონ საეკლესიო თანაზიარობისგან.
წაიკითხე ასევე კართაგენის კრების 113-ე კანონი, რომელიც განსაზღვრავს, რომ თუკი მეუღლეები ერთმანეთს ეყრებიან არა სიძვის მიზეზის გამო, ისინი უქორწინებლად უნდა დარჩნენ, ან შერიგდნენ და კვლავ შეერთდნენ, როგორც ამის შესახებ ბრძანებს მოც. პავლე კორინთელთა მიმართ პირველი ეპისტოლეს მე-7 თავში.
შენიშვნები:
1. აკრიბიაც და უფლის მცნებაც ერთნაირად ითხოვენ, რათა არც ქმარი გაეყაროს თავის ცოლს, და არც ცოლი თავის ქმარს. რადგან უფალმა ერთნაირად თქვა ქმარზეც და ცოლზეც: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს და სხვას შეირთავს, მის მიმართ მრუშობს. ხოლო თუ ცოლი გაეყრება თავის ქმარს და სხვას გაჰყვება, მრუშობს" (მკ. 10:11-12), და დაამატა: "სიძვის მიზეზის გარეშე" (მთ. 5:32), რაც ეხება არა მარტო ქმარს და არა მარტო ცოლს, არამედ ორივეს თანაბრად. ხოლო საეკლესიო ჩვეულება ქმარს უფლებას აძლევს გაშორდეს ცოლს, თუ შეამჩნევს, რომ ცოლი ღალატობს, ან მრუშობს, ცოლი კი არ უნდა გაშორდეს ქმარს, თუნდაც შეამჩნიოს, რომ ქმარი ღალატობს მას ან მრუშობს. და თუკი მაინც გაეყრება ქმარს სიძვის ან მრუშობის მიზეზით, ხოლო ის, მოუთმენლობის გამო სხვა ქალზე დაქორწინდება, სწორედ პირველ ცოლზე იქნება გაყრის ცოდვა, რომელიც ქმარს გაშორდა, ხოლო ქმარს მიეტევება მეორე ქორწინება, და მისი მეორე ცოლი არ იქნება განკითხული, როგორც მემრუშე.
ამ ჩვეულებას, რომელიც ეკლესიაში რომის სამოქალაქო კანონიდან შემოვიდა, არ იღებს გრიგოლ ღვთისმეტყველი. თავის ჰომილიაში სახარებისეულ საკითხავზე ვითარცა დაასრულნა იესუ ის ამბობს: "მე ვხედავ, რომ მრავალ მოქალაქეს არასწორი წარმოდგენა აქვს უმანკოებაზე, და თვით კანონიც უმანკოებაზე, რომელიც მათ აქვთ, ჩემი აზრით, უსამართლოა და უთანასწორობას ამკვიდრებს. რადგან რა მიზეზით სჯის ეს კანონი სიძვაში შთავარდნილ ქალს, ხოლო ქმარს უფლებას აძლევს ისიძვოს? და თუკი ქალი ხელყოფს თავისი ქმრის სარეცელს, ის განისჯება, როგორც მეძავი, ხოლო თუ ქმარი, რომელსაც ცოლი ჰყავს, სხვა ქალებთან სიძვას მოიმოქმედებს, უდანაშაულოა? მე არ მივიღებ ასეთ კანონმდებლობას, არ ვიწონებ ასეთ ჩვეულებას. ისინი, ვინც ეს კანონი გამოსცეს, მამაკაცები იყვნენ, ამიტომაც მათ კანონი მხოლოდ ქალთა წინააღმდეგ მიიღეს. ამ სამოქალაქო კანონის იგივე სჯულმდებლები, ერთი მხრივ, გამოსცემენ კანონს იმის შესახებ, რათა შვილები ემორჩილებოდნენ თავიანთ მამებს, მეორე მხრივ კი - არაფრად მიიჩნევენ სუსტ სქესს (ანუ, დედას, რადგან ქალი, თავისი ბუნებით უძლურია), და არ დააწესეს კანონი იმის შესახებ, რათა შვილები მასაც ემორჩილებოდნენ. ღმერთმა კი ასეთი კანონი როდი დააწესა, არამედ სხვაგვარი: "პატივი ეცი მამას შენსას და დედას", ესაა პირველი მცნება აღთქმით, - რათა სიკეთე არ მოგეშალოს და დღეგრძელი იყო ამ ქვეყნად" (ეფეს. 6:2-3; მთ. 15:4; მკ. 7:10; მეორე რჯლ. 5:16; გამ. 20:12; ზირ. 3:8). და კიდევ ამბობს: "ვინც მამისა თუ დედის ძვირს იტყვის, სიკვდილით მოკვდეს" (მთ. 15:4; მკ. 15:10). ამრიგად, ღმერთმა ერთნაირად მიაგო პატივი მამისადმი მორჩილებასა და დედისადმი მორჩილებას, და ერთნაირ სასჯელს დაუქვემდებარა ორივე მშობლის შეურაცხმყოფელი ადამიანი. კიდევ ნათქვამია: "კურთხევა მამისა შვილთა სახლებს განამტკიცებს, წყევლა დედისა კი საძირკველითურთ აღმოფხვრის" (ზირ. 3:9). ხედავთ მიუკერძოებელ მართლმსაჯულებას?
ერთია შემოქმედი კაცისა და ქალისა, ერთი მტვრიდან არიან ორივე, ორივესთვის ერთია სჯული, ერთია აღდგომა. ჩვენ თანასწორად ვართ გაჩენილები მამაკაცისგან და დედაკაცისგან, და ერთია ვალდებულება შვილებისა მშობლებისადმი. მაშ, შენ, კაცო-სჯულმდებელო, როგორ ითხოვ პატიოსნებას ქალისგან, თვითონ კი ამ პატიოსნებას არღვევ? როგორ ითხოვ იმას, რასაც თვითონ არ იძლევი? თუკი გაქვს სხეული, რომელიც მსგავსია ქალისა, სჯულს არათანასწორად აწესებ? თუ მხედველობაში გაქვს ბოროტება, რომელიც დაკავშირებულია ურჩობასთან: შესცოდა ცოლმა, - მაგრამ ადამმაც ხომ შესცოდა. გველმა ორივე შეაცდინა, და ისე როდი გამოვიდა, თითქოსდა ქალი მოტყუვდა, და არა კაცი, რადგან ქალი უფრო სუსტი იყო, ქმარი კი ძლიერი. შენ თუ მხედველობაში გაქვს აღდგინების სიკეთე, იცოდე, ქრისტემ ორივე აცხოვნა თავისი ვნებებით. ის მხოლოდ კაცისთვის განკაცდა? არა, ქალისთვისაც. მხოლოდ კაცისთვის მოკვდა? - არა მხოლოდ, რადგან ცოლიც ცხონდება მისი სიკვდილის წყალობით. შესაძლოა შენ ფიქრობ, რომ მან პატივი მიაგო მამაკაცს მით, რომ დავითის თესლისგან იშვა? მაგრამ, იშვა რა ქალწულისგან, მან ქალსაც მიაგო პატივი. "მიატოვებს კაცი დედ-მამას და მიეწებება თავის დედაკაცს, რათა ერთხორცად იქცნენ" (დაბ. 2:24), და, შედეგად, ერთხორცნი ერთი და იგივე პატივით უნდა სარგებლობდნენ. ხოლო მოციქულმა პავლემ კაცისთვის უბიწოების სჯული დააწესა. როგორ? "ეს საიდუმლო დიდია; მე ვამბობ ქრისტესთვის და ეკლესიისა" (ეფეს. 5:32). კარგი იქნება ქალმა პატივი მიაგოს ქრისტეს იმ პატივისცემით, რასაც ქმარს მიაგებს; მაგრამ, კარგია ქმარმაც არ შეარცხვინოს ქრისტეს ეკლესია იმ უსირცხვობით, რომელსაც ის თავის ცოლს საკუთარი სიძვით აყენებს" (Greg. Nazianz. Or. 37. 6–7 // PG 36, 289A–292A).
ზუსტად ასევე ოქროპირიც თავის მე-5 ჰომილიაში თესალონიკელთა მიმართ პირველ ეპისტოლეზე ბრძანებს: "გევედრებით, დავიცვათ თავი ამ ცოდვისგან! რადგან იმის მსგავსად, როგორც ჩვენ, მამაკაცები, ვსჯით ჩვენს ცოლებს, როდესაც ისინი თავიანთ პატივს სხვას უთმობენ და სხვებთან მრუშობენ, ასევე ჩვენც, თუ რომაული კანონები არ გვსჯიან, დაგვსჯის ღმერთი, როდესაც ჩვენი ცოლების პატივს ვუღალატებთ და სხვებთან ვიმრუშებთ, რადგან ესეც, ანუ ქმრის შეცოდება სხვასთან, მრუშობაა.
მრუშობა მარტო იმაში კი არ მდგომარეობს, რომ გათხოვილმა ქალმა შესცოდოს სხვა მამაკაცთან, არამედ იმაშიც, რომ დაქორწინებულმა კაცმაც შესცოდოს სხვა ქალთან. ყურადღებით ისმინე, რასაც გეტყვი. მრუშობად იწოდება დაქორწინებული კაცის დაცემა არა მარტო უცხო მამაკაცის ცოლთან, არამედ გაუთხოვარ ქალთანაც, - და ეს ზუსტად მსგავსი სახის მრუშობაა. რადგან, თუკი შენ სცოდავ ქალთან, რომელიც მამაკაცთან საქორწილო კავშირში არ იმყოფება, თვითონ ხომ ხარ კავშირში შენს ცოლთან და, შედეგად, არღვევ სჯულს და საკუთარ ხორცს შეურაცხყოფ.
შენ რა მიზეზით სჯი შენს ცოლს, თუკი ის თუნდაც უცოლო კაცთან მრუშობს? რა თქმა უნდა, იმ მიზეზით, რომ ეს მრუშობაა, თუნდაც მასთან შემცოდე მამაკაცს ცოლი არ ჰყავდეს, რადგან შენი ცოლია კავშირში შენთან. მაშასადამე, როდესაც გაუთხოვარ ქალთან ცხოვრობ, რადგან შენს ცოლთან ხარ კავშირში, შენი სიძვა მრუშობად შეფასდება. უფალი ამბობს: "ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს" (მთ. 5:32; 19:9), და, თუკი ეს ასეა, განა მით უფრო არ მრუშობს ის, ვისაც, ჰყავს რა საკუთარი ცოლი, გარყვნილებას ეძლევა გაუთხოვარ ქალთან? რა თქმა უნდა! ეს ნათელია ყველასთვის" (Ioan. Chrysost. Ноm. in Ер. I ad Thessal. 5.1 // PG 62, 425).
არა მარტო გრიგოლ ღვთისმეტყველი და იოანე ოქროპირი, არამედ თვით ბასილი დიდიც, თავისი თხზულებების სხვა ადგილებში, ასევე თავის "ზნეობრივ განწესებათა" მე-12 პუნქტში, აღიარებს, რომ მოუთმენელია იმ ჩვეულების მიყოლა, რომლის მიხედვითაც უარიყოფა ღმრთითბოძებული მცნება (Basil. Magn. Moralia 12. 2 // PG 31, 724B). 35-ე კანონში (აქ იგულისხმება წმ. ბასილი დიდის კანონიკური განწესებები) ის, სხვათა შორის, ამბობს: "როდესაც ცოლი მიატოვებს თავის ქმარს, უნდა გამოვიკვლიოთ რა მიზეზით გააკეთა მან ეს, და თუ აღმოჩნდება, რომ ცოლმა ქმარი უმიზეზოდ და უგუნურად მიატოვა, მამაკაცი პატიების ღირსად უნდა მივიჩნიოთ, ხოლო ცოლი, როგორც ბოროტების მიზეზი, - ეპითიმიით დაისაჯოს". სიძვის, ანუ ცოლისა და ქმრის მრუშობის გარდა არ არსებობს სხვა საპატიო მიზეზი მეუღლეთა გაყრისთვის.
შემდეგ, იუსტინიანეს 117-ე ნოველა, რომელიც მოცემულია "ბასილიკონის" 28-ე წიგნში, მე-7 ტიტლოსში, განსაზღვრავს: თუ მამაკაცი ხვდება სხვა ქალს ან იმ ქალაქში, სადაც ის ცხოვრობს, ან საკუთარ სახლში და ეძლევა გარყვნილებას, ხოლო მისი ნამდვილი ცოლი მოსთხოვს მას გაშორდეს უცხო დედაკაცს, ქმარი კი ამას არ ისურვებს, მაშინ ცოლს ეძლევა განქორწინების უფლება მისი მოშურნეობის გამო. ამ მოშურნეობიდან გამომდინარე ზოგიერთი ქალი თავს იწამლავს და კვდება, სხვები ჭკუას კარგავენ ან ქარაფიდან თავს იგდებენ და კიდევ სხვადასხვა უგუნურ საქციელებს ჩადიან. ასეთი შემთხვევები ყოველდღიურად ხდება თითქმის ყველა ქალაქში, სოფელსა და კუნძულებზე. რადგან, როგორც სოლომონი ბრძანებს, "ეჭვიანობა ქმრის რისხვაა და არ შეიბრალებს შურისგების დღეს. არ პატიობს, არ აიღებს არავითარ გამოსასყიდს, არ ინდომებს, კიდეც რომ შესთავაზო უზომო ქრთამი" (იგავნი 6:34-35), ზუსტად ასევე (რომ არ ვთქვათ - უმეტესადაც კი) ეჭვიანობითაა სავსე მრისხანებაც, ანუ გული ქალისა ქმრის მრუშობის გამო (ღირ. ნიკოდიმე მთაწმინდელი აქ განმარტავს ძველბერძნული სიტყვის θυμός-ის გამოყენებას, რომელიც შეიძლება ნიშნავდეს: 1) მძვინვარებას; გააფთრებას, გაშმაგებას; 2) ადამიანის სულის გამაღიზიანებელ ძალას; 3) ადამიანის სულს და 4) გულს. იხ.: См.: Lampe G. W. Н. A Patristic Greek Lexicon. Oxf., 2001. P. 657. - რედ.).
კიდევ დააკვირდი, რომ თუმც უფალმა ნება დართო ქმრებს გაშორებოდნენ მრუშობის ჩამდენ ცოლებს, მღვდელმთავარს ჯერ კიდევ არა აქვს უფლება მათ მეორე ქორწინების უფლება მისცეს, არამედ განქორწინებულად უნდა დატოვოს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, მანამ, სანამ მრუშობის ჩამდენი მხარე არ შეინანებს, პატიებას არ ითხოვს და პირობას არ დადებს, რომ მომავალში დაიცავს თავისი მეორე ნახევრის პატივს. ამის შემდეგ კი ისინი კვლავ უნდა შეერთდნენ. უფალმა გაყრის ნება დართო არა მარტო მრუშობის გამო, არამედ უმთავრესად და, უპირველესად, იმიტომ, რომ სიძვა-მრუშობა იწვევს მოშურნეობასა და ეჭვს, რის გამო ხდება მკვლელობები. და მეორეც იმიტომ, რომ მრუშობის გამო ზიანდება მოდგმა, როგორც ამას გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს (Greg. Nazianz. Or. 37. 8 11 PG 36, 292C).
ამრიგად, - როგორც ბრძანებს ზონარა ბასილი დიდის მე-9 და 21-ე კანონების განმარტებაში, - ქმარს, თუკი მას არ სურს, არავინ აიძულებს იცხოვროს თავის მემრუშე ცოლთან, მაგრამ თუ ისურვებს, შეიწყნარებს მას და გააგრძელებს ერთობლივ ცხოვრებას, არ შესცოდავს. მაგრამ, რას ვამბობ "არ შესცოდავსო"? ქების ღირსია და ფრიად გონიერია ის ქმარი, ვინც კვლავ შეიწყნარებს თავის ცოლს, თუნდაც სიძვაში შთავარდნილს (ოღონდ, შეიწყნარებს მას იმ პირობით, რომ მომავალში ამგვარ ცოდვას არ ჩაიდენს). და ეს ასეა ორი მიზეზის გამო. ჯერ-ერთი, ის საკუთარი ხორცის (ანუ თავისი ცოლის) მიმართ ავლენს სიყვარულსა და თანალმობას, რითაც ბაძავს ყოველთა ღმერთსა და მეუფეს, რომელმაც განკაცების აღმშენებლობით ინება თავის პატარძლად ექმნა კაცობრიობა, თუმც ის ადრე მემრუშე იყო და უფალს კერპებთან ღალატობდა, და გადაერჩინა იგი სინანულისა და მასთან შეერთების ძალით. და, როგორც კეთილგონიერი კაცი სხეულის რომელიმე ასოს დაზიანებისას კი არ იჭრის მას და აგდებს, არამედ მის განკურნებას ცდილობს, ასევე კეთილგონიერი ქმარიც, როდესაც შესცოდავს მისი სხეულის ასო, რომელიც ცოლია, არ ეყრება მას, არამედ უმეტეს ზრუნვას იჩენს მასზე და მკურნალობს მას სინანულითა და შეგონებით.
და მეორეც, სიბილწე მეუღლეებს შორის გაჩნდა ღმრთის დაშვებით მათი ადრინდელი ცოდვების გამო (მოდი, ყოველმა თავისი სინდისი განსაჯოს - და ჰპოვებს, რომ ჩვენი სიტყვა ჭეშმარიტია). ამიტომაც, როგორც ერთ, ასევე მეორე მხარეს ურთიერთდათმენა მართებს და ერთურთს არ უნდა გაშორდნენ. თუკი მოციქული ამბობს, მორწმუნე ქმარი უნდა ცხოვრობდეს ურწმუნო ცოლთან და, პირიქით, მორწმუნე ცოლი - ურწმუნო ქმართან ორივეს ცხოვნების იმედითო ("რა იცი, ქალო, იქნებ იხსნა ქმარი? ან შენ, კაცო, იქნებ იხსნა ცოლი?" (იხ. 1 კორინთ. 7:16)), მითუმეტეს მაშინ, როდესაც მეუღლეებს ერთმანეთისგან არ აშორებს ყველა ცოდვაზე უარესი - ურწმუნოება, მათ მართებთ ერთად ცხოვრება და არა გაყრა, თუნდაც მრუშობა მომხდარიყო.
ის, რაც ვთქვით ქმარზე, ზუსტად ეხება ცოლსაც. თუკი მეიგავე ამბობს: "ვინც მემრუშეს ინახავს - უგუნურია და უკეთური" (იგავნი 18:23), ეს გამონათქვამი ძველი აღთქმის სიმკაცრეს ახასიათებს, და არა სახარების თავმდაბალ და უტკბილეს სჯულს. მიუხედავად ამისა, ძველი აღთქმაც წინასწარმეტყველ მალაქიას პირით ამბობს: "ნურავინ მიტაოვებს სიყრმის ცოლს. რადგან მძულს გაყრა, ამბობს უფალი, ისრაელის ღმერთი, და თავისი სამოსელის ძალადობით დამფარველი, ამბობს ცაბაოთ უფალი, გაუფრთხილდით თქვენს სულს და ნუ იქნებით ღალატიანი" (მალაქ. 2:15-16). "და თუ მოიძულებ და განავლენ (განუტევებ) ... დაფარავს უკეთურება შენს გულისზრახვებს, ამბობს უფალი ყოვლის მპყრობელი" (მალაქ. 2:15-16).
და ბოლოს, თუკი არ არსებობს სხვა გზა ან საშუალება იმისთვის, რომ ცოლ-ქმრული წყვილი კვლავ შეერთდეს, მაშინ უდანაშულო მხარეს, უკიდურეს შემთხვევაში, შეუძლია მეორედ დაქორწინდეს. მაგრამ ამას ვერასოდეს იზამს ის მხარე, რომელმაც სიძვა-მრუშობა ჩაიდინა და გაყრის მიზეზი გახდა: ნაცვლად იმისა, ხელმეორედ იზეიმოს საქორწილო სიმღერებითა და ლამპრებით, მას ტირილი და გლოვა მოუწევს თავისი შეცოდების გამო, და მწუხარების ბნელსა და ქვრივობის ჭირვებაში ყოფნა იმ დროს, როდესაც მისი მეუღლე ცოცხალია, რადგან ისინი, ვინც ღმერთმა შეაერთა, მან განჰყო. და ამას რას ვამბობ? იმ მხარემ, რომელიც გაყრის მიზეზი გახდა, იოანე ოქროპირის თანახმად ფულადი ჯარიმაც უნდა გადაიხადოს, როგორც ამას, იმპერატორის კანონები განაწესებენ (Беседа на слова Жена привязана есть законом) (Ioan. Chrysost. In illud.: Mulier alligata est 1 // PG 51, 219).
ხოლო მეუღლეთაგან ის მხარე, რომელიც შთავარდა მრუშობაში კვლავ არ უნდა დაქორწინდეს, ჩანს იმპერატორ ლეონის 38-ე ნოველადან: ის მემრუშე ცოლის ქმარს უწესებს წაიღოს მზითევი, ხოლო თვით ცოლი ჩაამწყვდიონ მონასტერში, და თუნდაც მისი ნების საწინააღმდეგოდ, აიძულონ მონაზონი გახდეს. ხოლო ქონება, რომელიც მას გააჩნდა მზითევის გარდა, ერთმანეთში უნდა გაიყონ მისმა შვილებმა და მონასტერმა, ან, თუკი მას შვილები არ ჰყავს, მისი ქონება მისმა მშობლებმა და ნათესავებმა წაიღონ.
იუსტინიანეს 117-ე ნოველაც განაწესებს, რომ იმ შემთხვევაში, თუკი მონასტერში მრუშობისთვის ჩამწყვდეული ცოლის ქმარი ორ წელიწადში ისე გარდაიცვლება, რომ თავის არ შეირიგებს, ცოლი მონაზონი უნდა გახდეს (მაშასადამე, ის მეორედ არ უნდა დაქორწინდეს).
ხოლო იმაზედ, რომ ქმარს უფლება აქვს კვლავ უკან დაიბრუნოს სიძვა-მრუშობით შემცოდე ცოლი, მოწმობენ, არმენოპულოსი (წიგნი მე-6, ტიტლ. 2), და კიდევ - წმიდა ფოტიოსი (ტიტლ. 1, თ. 32), რომელიც ამბობს: "იუსტინიანეს 134-ე ნოველა (რომელიც მოცემულია "ბასილიკონის" 28-ე წიგნში, ბალსამონის მიხედვით) განსაზღვრავს, ქმარს შეუძლია კვლავ უკან დაიბრუნოს მრუშობით შემცოდე თავისი ცოლი, შეცოდებიდან და მონასტერში ჩამწყვდევიდან ორი წლის განმავლობაში. მას სრული უფლება აქვს ცოლთან ერთად იცხოვროს ისე, რომ არ ეშინოდეს ამის გამო რაიმე საფრთხეს დაექვემდებაროს, თანაც ქორწინებაც არ ზარალდება ადრინდელი ცოდვისა და გაყრის გამო".
ბასილი დიდი თავის ჰომილიაში "ქალწულობის შესახებ" ამბობს, რომ თუკი ქმრის მიერ მიტოვებული ცოლი შეინანებს, გამოასწორებს თავის დანაშაულს, რომლის გამოც მიტოვებული იყო, მაშინ ქმარმა მისდამი მოწყალება უნდა გამოიჩინოს მისი გამოსწორებისა გამო და კვლავ შეიწყნაროს იგი, როგორც საკუთარი სხეულის ასო (Basil. Маgn. De virgin. 42 // PG 30, 752В).
ხოლო VI მსოფლ. კრების 93-ე კანონი ნებას აძლევს მეომარს მისი სურვილისამებრ კვლავ შეიწყნაროს თავისი ცოლი მაშინაც კი, თუკი ის თავისი ქმრის ხანგრძლივი არყოფნის გამო ცოლად სხვას გაჰყვება.
მსგავსად ამისა ნეოკესარიის მე-8 კანონი, როგორც ეს ჩანს, დასაშვებად მიიჩნევს, რათა მღვდელმა, თუ მას სურს თავის მემრუშე ცოლთან ცხოვრება დაიბრუნოს იგი, ოღონდ ასეთ შემთხვევაში ის სასულიერო ხარისხიდან უნდა დაემხოს.
იცოდე, რომ საქმის აღძვრა ქალის მრუშობის გამო ყველას როდი შეუძლია, არამედ მხოლოდ ხუთ განსაზღვრულ პირს, რომლებიც მასთან უახლოეს ნათესაურ კავშირში უნდა იყონ, კერძოდ: მამას, ძმას, ბიძას მამის მხრიდან, ბიძას დედის მხრიდან, და განსაკუთრებით და ყველაზე უპირატესად - მის ქმარს. როდესაც ქორწინება განმტკიცებულია, ქმრის გარდა ამგვარი სარჩელის აღძვრის უფლება არავის ეძლევა, ისიც ხუთი მოწმის თანხლებით, რომლებიც ღმრთის შიშით დაადასტურებენ, რომ ქალს მრუშობაში დანაშაულის ადგილას წაასწრეს.
არმენოპოლის მიხედვით (წიგნი 1, ტიტლ. 3), მემრუშე ქალის შესახებ საქმე შეიძლება აღიძრას ხუთი წლის განმავლობაში, მაგრამ არა უმეტეს. გარდა ამისა, ყველამ კარგად უნდა იცოდეს, რომ სამოქალაქო და საიმპერატორო კანონები ქმრებს უფლებას არ აძლევენ მოკლან თავიანთი ცოლები მრუშობაში მხილების გამო. შედეგად, უკიდურესი დანაშაულია საკუთარი ცოლების ან დების, ან ქალიშვილების, ან ნათესავი ქალების მოკვლა იმის გამო, რომ მათ სიძვა ან მრუშობა ჩაიდინეს.
ამრიგად, რადგან ყოველივე ზემოთთქმულიდან გამოდის, რომ მეუღლეები არ უნდა გაიყარონ, ერთ მხარეს მართებს მეორის დათმენა, როგორც გრიგოლ ღვთისმეტყველი გვარიგებს (Greg. Nazianz. Or. 37. 8 // PG 36, 292C). და როგორც ცოლი უნდა ითმენდეს ქმარს, თუნდაც ქმარი მას შეურაცხყოფდეს, ცემდეს, თუნდაც ფლანგავდეს მის მზითევს ან რამე სხვაგვარ ზიანს აყენებდეს, ასევე ქმარიც უნდა ითმენდეს ცოლს, თუნდაც ის, წმ. ტიმოთეს 15-ე კანონის მიხედვით, იყოს ეშმაკეული ან რამენაირად საზიანო, ან ავადმყოფი, როგორც ოქროპირი ბრძანებს (Беседа на слова Жена привязана есть законом) (Ioan. Chrysost. Laus Maximi 2 // PG 51, 227). მიუხედავად იმისა, რომ საიმპერატორო და საერო კანონები მეუღლეებს მრავალი მიზეზთა გამო გაყრის უფლებას ანიჭებენ, ოქროპირი (იმავე ჰომილიაში), ეწინააღმდეგება მათ, და ამბობს: "ღმერთი ჩვენ ამ კანონების მიხედვით კი არ განგვსჯის, არამედ ქორწინების იმ კანონთა მიხედვით, რომელიც თვითონ დააწესა" (Ioan. Chrysost. In illud.: Mulier alligata est 1 // PG 51, 219).
არსებობს გაყრის მხოლოდ ერთადერთი საპატიო მიზეზი, რომელსაც კანონებიც აღნიშნავენ, და ის, იმპერატორ ლეონისა და კონსტანტინეს "ეკლოგიონის" თანახმად, შემდეგში მდგომარეობს: როდესაც ერთი მხარე შეეცდება მეორე მხარის მოკვლას (კანონთა ეკლოგიონი. ტიტლ. 13). გარდა ამისა, მეუღლეთა შორის გაყრა, VI მსოფლ. კრების 72-ე კანონის თანახმად, გამართლებულია იმ შემთხვევაში, თუკი მეუღლეთაგან ერთი მართლმადიდებელია, მეორე კი - მწვალებელი; თუკი ისინი, იმავე კრების 54-ე კანონის თანახმად, სისხლით ნათესავები არიან ან მოყვრები, ან კიდევ, ამავე კრების 53-ე კანონის შესაბამისად, არიან ერთმანეთის ნათელ-მირონები, და კიდევ მაშინ, თუკი შეუღლებულთა ბატონი არ ამართლებს მათ ქორწინებას, როგორც ეს არის ნათქვამი ბასილი დიდის 40-42 კანონებში.
გაყრის წერილის ნიმუში იხილეთ წიგნის ბოლოში (იგულისხმება "პიდალიონის" მე-4 ტომი - "აპოკ.". რედ.).
49
თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი, ნათლისღების საიდუმლოს აღასრულებს არა უფლის განწესებისამებრ: სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა, არამედ სამი დაუსაბამოს, ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ, განკვეთილ იქნეს.
(მოც. 46,47,50,68; II სოფ. 7; ტრულ. 78,84,95,96; ნეოკეს. 12; ლაოდ. 47,48; კართ. 45,48,72,110; ბასილი დიდი 1,91).
ზონარა. უფალმა, როდესაც მოწაფეებს საქადაგებლად აგზავნიდა, თქვა: "მაშ, წადით, დაიმოწაფეთ ყველა ხალხი და ნათელი ეცით მათ მამის და ძის და სული წმიდის სახელით" (მთ. 28:19). ამრიგად, ყოველი მართლმადიდებელი ქრისტიანი უნდა მოინათლოს ამ მცნების თანახმად, და არა სამი დაუსაბამოს ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ, რადგან ეს ეწინააღმდეგება საეკლესიო გადმოცემასა და ჩვეულებას. ეკლესიამ ისწავლა აღიარება ერთი დაუსაბამო მამისა, რომელიც უმიზეზოა, ერთი ძისა - რომელიც მიუწვდომლად იშვება, და ერთი ნუგეშინისმცემელისა, სულიწმიდისა - რომელიც გამომავალია.
არისტინე. ვინც არ მონათლავს მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, არამედ სხვაგვარად, დაემხობა სამღვდლო პატივისგან.
ბალსამონი. ეს კანონი ამბობს, რომ პატივისგან დაემხობა ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც მონათლავს არა უფლის მცნებისამებრ: "სახელითა მამისათა, და ძისათა და წმიდისა სულისათა", არამედ სამი დაუსაბამოს, სამი ძის ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ. რადგან იყვნენ მწვალებლები, რომლებიც ასე გმობდნენ ღმერთს და ამგვარად ნათლავდნენ. ჩვენ კი, გვწამს რა ერთი სამიპოსტასოვანი ღმრთისა, ვნათლავთ ერთხელ მოწოდებით სახელისა მამისა, ძისა და წმიდისა სულისა.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი, ნათლისღების საიდუმლოს აღასრულებს არა უფლის განწესებისამებრ: სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა (მთ. 28:19), არამედ სამი დაუსაბამოს, ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ, განკვეთილ იქნეს.
განმარტება: უფალმა, როდესაც მოწაფეებს საქადაგებლად აგზავნიდა, ბრძანა: "მაშ, წადით, დაიმოწაფეთ ყველა ხალხი და ნათელი ეცით მათ მამის და ძის და სული წმიდის სახელით" (მთ. 28:19). ამრიგად, მოციქულთა წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, ვინც ასე, ამ მცნების შესაბამისად, უფლის ამ დადგენილების თანხმიერად კი არ მონათლავს, არამედ სამი დაუსაბამოს ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ, უნდა დაემხოს პატივისგან. მართლაც, ზოგიერთი მწვალებელი, გმობდა რა წმიდა სამებას, ამგვარადვე ნათლავდა.
ხოლო მართლმადიდებლურ ეკლესიაში დაუსაბამოდ სახელდებულია მხოლოდ მამა, რადგან მას არ გააჩნია გაჩენის მიზეზი. თუმცა, ძეც, ისევე როგორც სულიწმიდა, დაუსაბამოდ იწოდება დროში დასაბამიერობასთან მიმართებით, როგორც ბრძანებს ამას გრიგოლ ღვთისმეტყველი, მაგრამ არა ბუნებით მიზეზთან და საწყისთან დაკავშირებით, რადგან ეს მხოლოდ მამისთვის არის თვისობრივი (Greg. Nazianz. Or. 29. 3–5 // PG 36, 76–77). და მხოლოდ ერთ (იპოსტასს) უწოდებს ეკლესია ძეს მისი გამოუთქმელი შობის გამო და მხოლოდ ერთს - ნუგეშისმცემელს, სულიწმიდას, ერთი მამისგან მისი მიუწვდომელი გამომავლობის გამო.
შენიშნე ასევე, რომ მოციქულთა ყველა კანონი, რომელიც ნათლისღებას ეხება, ახსენებს მხოლოდ ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს, რადგან მხოლოდ მათ აქვთ ნათლობის უფლება, და არა დიაკვნებსა და რომელიმე სხვა კლირიკოსებს.
50
თუ რომელიმე ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა შეასრულოს არა სამგზის შთაფლვა ერთი საიდუმლო ქმედებისა, არამედ ერთგზის და ეს უფლის სიკვდილთან მიმართებაში აღასრულოს, განკვეთილ იქნეს, რამეთუ არ უთქვამს უფალს: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ-სცემდით", არამედ: "წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელ-სცემდით მათ სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა" (მათ. 28,19).
(მოც. 46,47,49; II მსოფ. 7; ტრულ. 95; ნეოკეს. 12; ლაოდ. 47; კართ. 47; ბასილი დიდი 1,91).
ზონარა: აქ კანონი ითხოვს სამგზის შთაფლვას ერთ საიდუმლო ქმედებაში, ანუ ერთ ნათლისღებაში. ამრიგად, მოსანათლავი ყოველი შთაფლვის დროს წარმოთქვამს წმიდა სამების ერთ სახელს. ხოლო მოსანათლავის ემბაზში შთაფლვა ერთგზის და მისი ნათლობა უფლის სიკვდილის მიმართ არის უკეთურება; ვინც ამგვარად მონათლავს უნდა დაემხოს თავისი პატივისგან.
არისტინე. ვინც საიდუმლოს არ აღასრულებს სამგზისი შთაფლვით, არამედ ერთგზის უფლის სახელის მიმართ (რაც უფალს არ უთქვამს ჩვენთვის), უნდა წაერთვას მღვდლობა. უფალმა გვამცნო ნათლობა მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამიტომაც, თუ ვინმე ეპისკოპოსი, ან პრესვიტერი შეეწინააღმდეგება უფლის მცნებას, და მონათლავს ერთგზისი შთაფლვით, იმის საფუძველზე, რომ ნათლობა იუწყება უფლის სიკვდილს, დაემხოს პატივისგან.
ბალსამონი. ეს კანონიც იმავე ძალისაა. რადგან განსაზღვრავს წმიდა ნათლისღების საიდუმლოს აღსრულებას სამგზისი შთაფლვით, ანუ მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით, ხოლო ნათლავს ერთგზის ღვთაებრივი ერთობისა და იპოსტასთა სამებობის მიზეზით ან ჯვარზე ქრისტეს სიკვდილისა და მესამე დღეს მისი აღდგომის გამო. რადგან მოციქულიც ამბობს: "სიკუდილისა მისისა მიმართ ნათელ-ვიღეთ" (რომ. 6:3). ხოლო სიტყვა "ნათლისღება" აქ, ჩემი აზრით, უნდა გავიგოთ შთაფლვად. ამრიგად, კანონი ამბობს, რომ დაემხობა თავისი პატივისგან ის, ვინც მონათლავს ერთგზისი შთაფლვით უფლის სიკვდილის მიმართ, რადგან ამას უფლის სწავლების საწინააღმდეგოდ აკეთებს და აშკარად უკეთურობს.
სხვა განმარტებანი:
სლავური "კორმჩაია": წმიდა ნათლისღებაში მოსანათლავი უნდა მოინათლოს შთაფლვით, და არა სხურებით. თუ ვინმე ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი არ მონათლავს სამგზისი შთაფლვით და ერთიანი მოწოდებით, არამედ ერთგზისი შთაფლვით უფლის სიკვდილის მიმართ, დაემხოს პატივისგან, რადგან უფალს არ უთქვამს: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ-სცემდით"-ო, არამედ: "წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელ-სცემდით მათ სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა" (მთ. 28:19). განმარტება: კანონი ბრძანებს მოსანათლავის მონათვლას სამგზისი შთაფლვით და ერთიანი მოწოდებით, ანუ ერთი ნათლისღებით. მოსანათლავის ყოველ შთაფლვაზე მოწოდებულ უნდა იქნას წმიდა სამების ერთი იპოსტასის სახელი. ხოლო ერთი შთაფლვით ნათლობა, უფლის სიკვდილის მიმართ, უკეთურებაა და ვინც ამგვარად ნათლავს ის პატივისგან უნდა დაემხოს.
პიდალიონი: თუ რომელიმე ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა შეასრულოს არა სამგზის შთაფლვა ერთი საიდუმლო ქმედებისა, არამედ ერთგზის და ეს უფლის სიკვდილთან მიმართებაში აღასრულოს, განკვეთილ იქნეს, რამეთუ არ უთქვამს უფალს: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ-სცემდით", არამედ: "წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელ-სცემდით მათ სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა" (მათ. 28,19).
(II მსოფ. 7).
განმარტება. წმიდა ნათლისღების საიდუმლოში უკიდურესად აუცილებელია და ყოველთვის სრულიად სავალდებულოა სამი რამ: ნაკურთხი წყალი, წყალში სამგზისი შთაფლვა და მისგან აღმოსვლა და სამი ღვთაებრივი იპოსტასის მოწოდება. წინა 49-ე კანონში ღვთაებრივმა მოციქულებმა დააწესეს სამგზისი მოწოდება და გვასწავლეს ის, თუ როგორ უნდა წარმოითქვას სახელები და რა თანმიმდევრობით. ხოლო წინამდებარე 50-ე კანონში ისინი, თავის მხრივ, აწესებენ სამ შთაფლვას და აღმოსვლას, რომლებიც, როგორც უკვე ვთქვით, აუცილებელია (1) ამ სიტყვის ყველაზე ზუსტი აზრით და წარმოადგენენ ჭეშმარიტი მართლმადიდებლური ნათლისღების შემადგენელ ნაწილს. მართლაც, მათ გარეშე ნათლობა არა თუ არ შედგება, არამედ არც კი შეიძლება იწოდოს ნათლისღებად. რადგან სიტყვა "ბაპტიძო" (βαπτίζω) ნიშნავს იგივეს, რასაც უფრო ყოფითი სიტყვა "შთაფლვა" (βουτῶ), შედეგად, წყალში ჩაყვინთვით, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სამი ჩაძირვის (βουτήματα), ან "ნათლობის" (βαπτίσματα) გამო იწოდება ის შთაფლვად (βούτημα) და ნათლისღებად (βάπτισμα), და არა სხვა რაიმეს გამო.
მაგრამ, მოდი, უფრო ზუსტად ვნახოთ, რას განგვისაზღვრავენ მოციქულები.
ის ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც ნათლისღების ერთ საიდუმლოში არ აღასრულებს სამ "ნათლისღებას", ანუ სამ შთაფლვას, არამედ მხოლოდ ერთს, რომელიც თითქოსდა აღსრულება უფლის სიკვდილის მიმართ, უნდა დაემხოს (ყურადღება მიაქციე იმას, რომ მოციქულთა ეს კანონი წინასწარმეტყველურად უკუაგდებს ევნომეს გამონაგონს, რომელმაც პირველმა დაამკვიდრა ერთგზისი შთაფლვა ნათლისღების საიდუმლოში, როგორც უკვე ვთქვით, თუმცა, შესაძლოა, სხვა მწვალებლებიც აკეთებდნენ ამას მოციქულთა დროში). უფალს არ უთქვამს, ჩვენთვის, თავისი მოციქულებისთვის, როდესაც საქადაგებლად გვაგზავნიდა: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ ეცითო", არა, არამედ თქვა: "წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელ-სცემდით მათ სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა", ანუ მონათლეთ სამგზისი შთაფლვით და აღმოსვლით და ყოველ შთაფლვაზე თანმიმდევრულად მოუწოდეთ წმიდა სამების ერთ-ერთ სახელს. ერთი შთაფლვა-აღმოსვლით არც მაცხოვრის სიკვდილი არ გამოისახება, არც საიდუმლო და წმიდა და ღვთაებრივი სამების შემეცნებაც სრულად არ ვლინდება. მაშასადამე, ასეთი ნათლობა, რადგანაც ის მოკლებულია განკაცების ღვთისმეტყველებასა და განგებულებას, ყველაზე უკეთური და უმაღლესი დონის ბოროტმეტყველებაა. ხოლო სამი შთაფლვა-აღმოსვლით ნათლად იქადაგება რწმენა წმიდა სამებისადმი, და ამავდროულად გამოისახება მაცხოვრის სამდღიანი სიკვდილი, დაფლვა და მკვდრეთით აღდგომა. შედეგად, მისი წყალობით ჩვენი ნათლობა გამოხატავს ორ უპირველეს დოგმატს ჩვენ მიერ აღსარებული სარწმუნოებისას, მე ვგულისხმობ დოგმატებს, რომლებიც ღვთისმეტყველებენ ცხოველმყოფელ სამებაზე და ღმრთის ძის განკაცების საღმრთო აღმშენებლობაზე.
შენიშვნები:
1. ის, რომ იესუ ქრისტეს სიკვდილი აუცილებელი იყო კაცთა მთელი მოდგმის საცხონებლად და ღმერთთან ადამიანის შესარიგებლად, ჩვენი მართლმადიდებლური რწმენის უდავო დოგმატია. მის გარეშე ადამიანისთვის შეუძლებელი იყო ოდესმე ღმერთთან შერიგება, არამედ გარდაუვალად და საუკუნოდ დარჩებოდა იგი შეურიგებელ მტრად ღმრთისა.
აჩვენებს რა ამას, მოციქული პავლე, ამბობს: "მტრები ვიყავით და მისი ძის სიკვდილით შევურიგდით ღმერთს" (რომ. 5:10). ამიტომ, იმისთვის, რათა ყოველთვის აღესრულებოდეს ხსოვნა ადამიანისადმი ღმრთის ესოდენი მოწყალებისა და იმისთვის, რათა მუდამ ქმედითი დარჩეს ამ სიკვდილიდან მომდინარე კაცთა ცხონება, - თვით უფალმა, რომელმაც ხორციელად განიცადა ეს სიკვდილი და თავი გახდა ჩვენი ცხონებისა, ასევე მისმა ღვთაებრივმა მოწაფეებმა და ყველა ღმერთშემოსილმა მამამ დაადგინეს, რათა ამ სიკვდილის ხატი და ბეჭედი აუცილებლად და გარდაუვალად მყოფობდეს ყოველ საიდუმლოში, ყოველ მღვდელმოქმედებაში და ყოველ წეს-ჩვეულებაში ჩვენი ეკლესიისა. მაგრამ წყალში სამგზისი შთაფლვის წყალობით, უფლის სიკვდილის ხატი უპირატესად მოქმედებს საიდუმლოში ნათლისღებისა.
მე ვთქვი "უპირატესადო", რადგან ყველა სხვა საიდუმლოში უფლის სიკვდილი სახე მოქმედებს - გარე კაცისა, ხოლო წმიდა ნათლისღებაში ადამიანი თვითონ, საკუთარ თავზე გამოსახავს უფლის სიკვდილს, ანუ თვით მოსანათლავი მიმსგავსებითად კვდება და თანადაემარხება ქრისტეს წყლებში ნათლისღებისა. ამისი მოწმეა - მოციქული პავლე, რომელიც ამბობს: "ვინც მოვინათლეთ იესუ ქრისტეს მიერ, მის სიკვდილში მოვინათლენით. მასთან ერთადვე დავიმარხეთ სიკვდილში ნათლისღებით..." (იხ. რომ. 6:3-4). შედეგად, იმისთვის, რათა ჩვენზეც აისახოს მსგავსება ქრისტეს სიკვდილისა და მისი სამდღიანი დამარხვისა, აუცილებლად უნდა იყოს სამგზისი შთაფლვა, სხვაგვარად ეს შეუძლებელია.
კიდევ ისმინე, როგორც ეთანხმება წმიდა ერილს და მოციქულთა კანონებს შთაფლვის აუცილებლობასთან დაკავშირებით წმიდა მამათა გადმოცემა. მაგალითად, მოციქულთა თანამედროვე, ღმრთის საიდუმლოებებში განდობილი დიონისე, მისთვის დამახასიათებელი და ამაღლებული სიტყვით ღვთისმეტყველებს: "ამრიგად, სიმბოლური სწავლება საიდუმლოთა შესახებ გვამცნებს, რათა წყალში სამგზისი შთაფლვით ნათელღებადი ბაძავდეს სიცოცხლის მომნიჭებელი ქრისტეს საღვთო სიკვდილს, რომელიც სამი დღე და სამი ღამე იყო საფლავში". და კიდევ: "... მსგავსადვე, სრული დაფარვა წყლით სიკვდილისა და უხილავი დამარხვის გამოხატულებად გაიგება" (Dion. Areop. De eccl. hierarch. II, 3. 7 // PG 3, 404В). კიდევ სხვა ადგილას ის ამბობს: "ამრიგად, იერარქი სამგზის შთაფლავს მას (მხედველობაში ჰყავს კათაკმეველი - ნიკ.), და ყოველი შთაფვლისა და აღმოსვლისას საღმრთო ნეტარების სამ იპოსტასთაგან ერთ სახელს მოუწოდებს" (Ibid., 3. 7 /PG 3, 396D).
კირილე იერუსალიმელი მოსანათლავად გამზადებულთადმი წარმოთქმულ თავის სიტყვაში ამბობს: "და აქაც, სიმბოლოს მეშვეობით საიდუმლოდ გამოსახავთ ქრისტეს სამდღიან დამარხვას. როგორც ჩვენმა მაცხოვარმა მიწის წიაღში დაჰყო სამი დღე და სამი ღამე, ასევე თქვენც პირველი აღმოსვლით ბაძავთ ქრისტეს პირველ დღეს, მიწაში გატარებულს, შთაფლვით კი - ღამეს" (Cyr. Hieros. Mystag. 2.4 // PG 33, 1080C). და კიდევ: "როგორც ქრისტე, რომელმაც მიიღო ქვეყნიერების ცოდვები, მოკვდა, რათა მოეკვდინებინა ცოდვა, და აღედგინე შენ სიმართლეში, ასევე შენც, ჩადიხარ რა წყალში, ერთგვარად დაიმარხები ისე, როგორც ის გამოქვაბულში, შემდეგ კი აღდგები, რათა იარო "ახალ სიცოცხლეში" (რომ. 6:4)
და შემდეგ: "თქვენ ხელიხელჩაკიდებული მიგიყვანეს ღვთაებრივი ნათლობის წმიდა ემბაზთან, როგორც ქრისტე მიჰყავდათ ჯვრიდან მისთვის გამზადებულ სავანეში" (Idem. Mystag. 2. 4 // PG 33, 1080B). და კიდევ: "როგორც ქრისტე, რომელმაც განიბანა მდინარე იორდანეში და ღვთაებრივი ნათელი გადასცა წყლებს, გამოვიდა მათგან და აღესრულა არსებითი გადმოსვლა მასზე სულიწმიდისა, რადგან მსგავსზე მსგავსმა დაივანა, ასევე ჩვენც, როდესაც ამოვედით წმიდა წყლების ემბაზიდან, გვებოძა ცხება, რომელიც წარმოადგენდა იმ ცხების სიმბოლოს, ქრისტემ რომ მიიღო იორდანეში" (Ibid. 3.1 // PG 33,1088A–1089A).
მრავლისმთმენი ათანასე დიდი, განმარტავს რა მოციქულის გამოთქმას "სიკვდილის მსგავსებით მასთან თანაშეზრდილნი ვართ" (რომ. 6:5), ამბობს: "თანაშეზრდილნი ვართ ანუ თანამონაწილეები ვართ; როგორც მიწაში დამარხულმა უფლის სხეულმა ქვეყნიერებას აღმოუცენა სიცოცხლე, ასევე ჩვენმა სხეულმაც, ნათლობაში დამარხულმა, აღმოგვიცენა სიმართლე ჩვენთვის. მსგავსება კი აი რაშია: როგორც ქრისტე მოკვდა და მესამე დღეს აღდგა, ასევე ჩვენც, ვკვდებით რა ნათლისღებაში, კვლავ აღვდგებით. მართლაც, ბავშვის სამგზის შთაფლვა ემბაზში და მისგან აღმოყვანა - ნიშნავს ქრისტეს სიკვდილს და მესამე დღეს მის აღდგომას" (Athanas. Alex. Quaest. in Script. 92 // PG 28, 753B.).
ბასილი დიდი ამბობს: "ამრიგად, ნათლისღების საიდუმლო სრულდება სამგზისი შთაფლვით და ამავე რაოდენობის მოწოდებით, რათა სიკვდილის ხატიც თვალსაჩინოდ იყოს წარმოდგენილი, და ჩვენ, მოსანათლავები, გავნათლდეთ სულით და ვისწავლოთ ღმრთისშემეცნება" (Basil. Magn. De Spirit. Sanct. 15. 35 // PG 32,132A). და კიდევ სხვა ადგილას: "ერთი ვიცით მაცხოვნებელი ნათლისღება, რადგან ერთია სიკვდილის ქვეყნიერებისთვის და ერთია აღდგომა მკვდრეთით, რომლის ხატსაც წარმოადგენს ნათლისღება" (Ibid. // PG 32, 129C). და კიდევ: "მაშ, როგორ ჩავდივართ ჩვენ ჯოჯოხეთში? ვბაძავთ ქრისტეს დამარხვით. რადგან მოსანათლავის სხეული წყალში ერთგვარად იმარხება" (Ibid. // PG 32, 129B). და შემდეგ: "მაშასადამე, წყალი გამოხატავს სიკვდილს, სული კი გვანიჭებს მაცოცხლებელ ძალას" (Ibid. // PG 32, 129C).
გრიგოლ ნოსელი თავის "კატეხეტურ სიტყვაში" ამბობს: "წყალში შთასვლა და მასში ადამიანის სამგზისი ყოფნა სხვა საიდუმლოსაც შეიცავს..." (Greg. Nyss. Or. catech. 35 // PG 45, 85D). და კიდევ: "ამრიგად, ღმერთმა და ჩვენმა მაცხოვარმა, აღასრულა რა ჩვენი ცხონების განგებულება, ჩავიდა მეოთხე სტიქიაში - მიწაში, ჩვენ კი, ვიღებთ რა ნათლისღებას ვბაძავთ უფალს, მოძღვარს და ჩვენს ხელმძღვანელს, მიწაში კი არ ვიმარხებით, არამედ, წყალში, რომელიც მიწასთან მონათესავე სტიქიაა; მასში ვიფლობით, როგორც მაცხოვარი ჩაიფლო მიწაში, და, აღვასრულებთ რა ამას სამგზის საკუთარ თავზე მესამე დღის აღდგომის მადლს გამოვსახავთ" (Idem. In bapt. Christ. // PG 46, 585AB).
წმ. იოანე ოქროპირი (25-ე ჰომილია იოანეს სახარებაზე) ამბობს: "მაშ, როგორია ნათლისღების აზრი? მასში აღესრულება ღვთაებრივი სიმბოლოები: კუბო, სიკვდილი, აღდგომა და სიცოცხლე, - და ეს ყველაფერი ერთდროულად ხდება. როდესაც, როგორც ერთგვარ კუბოში, ჩვენი თავები წყალში ჩაიფლობა, ძველი კაცი იმარხება და, ჩაიყვინთება რა წყალქვეშ, სრულიად იფარება, შემდეგ კი, როდესაც ამოვიმართებით, ახალი ადამიანი აღდგება" (Ioan. Chrysost. Ноm. in Ioan. 25. 2 // PG 59, 151). 40-ე ჰომილიაში კორინთელთა მიმართ პირველ ეპისტოლეზე ის ამბობს: "ჩაყვინთვა და შთაფლვა, შემდეგ კი აღმოსვლა - ეს არის ჯოჯოხეთში შთასვლისა და იქიდან ამოსვლის სიმბოლოები. ამიტომაც პავლე ნათლისღებას უწოდებს კუბოს, როდესაც ამბობს: "მასთან ერთადვე დავიმარხეთ სიკვდილში ნათლისღებით" (რომ. 6:4) (Ioan. Chrysost. Hom. in Ер. I ad Cor. 4 0.1 // PG 61, 348). და კიდევ: "რაც დედის წიაღია ჩანასახისთვის, იგივეა მართლისთვის წყალი. რადგან წყალში ჩაისახება და ყალიბდება" (Idem. Hom. in Ioan. 26.1 // PG 59, 153).
ღირ. იოანე დამასკელი ამბობს: "სამი შთაფლვით ნათლისღება უფლის სამდღიან დამარხვაზე მიუთითებს" (Ioan. Damasc. De fide orth. IV, 9 // PG 94, 1120A.).
მაგრამ ნათლისღებაში შთაფლვის აუცილებლობის დასამტკიცებლად რატომ მომყავს მხოლოდ ძველი და ჩვენი მამების მტკიცებულება? დაე მსურველმა ლათინ ღვთისმეტყველთა ნაწერებიც ნახოს, მაგალითად, განსწავლული კაცისა, კორდერიუსისა, და ნახავს, რომ თავის სიტყვაში ნათლისღების შესახებ ის, უარყოფს რა მზაკვრულ აზრს თომა აკვინელისა (რომელიც მიიჩნევდა, თითქოსდა არ ჰქონდეს მნიშვნელობა: ნათლობა სამი შთაფლვით შესრულდება თუ არა), ის მიდის იმ აზრამდე, რომ სამი შთაფლვა და აღმოსვლა აუცილებლად დაცულ უნდა იქნას, ჩვენი აღმოსავლეთის ეკლესიის დაწესების შესაბამისად. და თვით ემბაზების სახელწოდებებიც კი, რომლებშიც შთაიფლებოდნენ, ანუ "ბანაობდნენ" მოსანათლავები, სხვა მრავალ მტკიცებულებათა გარეშეც თავისთავად ადასტურებენ შთაფლვის აუცილებლობას. ამიტომაც "მოციქულთა დადგენილებებში" (წიგნი 7, თ. 43) დაწერილია, რომ მოსანათლავი წყალში უნდა ჩავიდეს (PG 1, 1045B).
და კიდევ: "ამრიგად, ნათლობა გვეძლევა უფლის სიკვდილის მიმართ: წყალი - კუბოს ნაცვლად, ზეთი - სულიწმიდის ნაცვლად, ბეჭედი - ჯვრის ნაცვლად. მირონი - აღმსარებლობის განსამტკიცებლად... შთაფლვა - ქრისტესთან ერთად, ხოლო აღმოსვლა - აღდგომა მასთან ერთად" (кн. 3, гл. 17) (PG 1, 800A). აი რატომ იყო და დღემდე დაცულია ჩვეულება კათაკმეველთა ნათლისღების აღსრულება დიდი შაბათის ღამეს, როგორც ამის შესახებ იგივე "მოციქულთა დადგენილებები" (кн. 5, гл. 19) (PG 1, 893A) და ლაოდიკიის 45-ე კანონები იუწყებიან.
მართლაც, ბალსამონისა და ზონარას თანახმად, დიდი შაბათის ღამეს უპყრია შუალედი უფლის დამარხვასა და აღდგომას შორის, რომლის ხატებასაც წარმოადგენენ ნათლისღებითი შთაფლვა და აღმოსვლა. მაშასადამე, ამ ღამეს მოსანათლავი ქრისტეს თანადაეფლობა და თანააღდგება მასთან ერთად არ მარტო შთაფლვითა და აღმოსვლით, არამედ თვით საიდუმლოს მიღების დროითაც.
ფრანცისკ პივატის ლექსიკონში წერია, რომ წმ. ოტონი სამგზისი შთაფლვით ნათლავდა. შიშობდა რა, ლათინებს არ გაექუმებინათ ნათლისღებასთან დაკავშირებული მოციქულთა დადგენილებები და არ ეძაგებინათ იგი, მან ბრძანა და ტაძრების შიგნით მოეწყოთ და დაედგათ მუხლებამდე სიმაღლის მარმარილოს ემბაზები, რათა მათში შესაძლებელი ყოფილიყო მოსანათლავი ყრმების სრული შთაფლვა. ვენეციაში, წმ. მარკოზის ეკლესიაში, - პაპისტთა შესარცხვენად, - ასეთი ემბაზეი დღემდე დგას. გარდა ამისა, პაპი პელაგიუსი ასევე გამოთქვამს აზრს, რომ სამგზისი შთაფლვა წმიდა ნათლისღებაში სრულიად აუცილებელია.
ამრიგად, რა დასკვნა უნდა გაკეთდეს ყოველივე ზემოთთქმულიდან? რადგან ნათლისღების საიდუმლოში აუცილებელია სამი შთაფლვა და აღმოსვლა, რადგან ის გამოსახავს მაცხოვრის სამდღიან სიკვდილს, დამარხვასა და აღდგომას, რომლის მიერაც ადამიანებს ღმრთისგან ენიჭებათ ცოდვათა მიტევება, შერიგება და ცხონება, ლათინური წყალპკურება, რომელიც მოკლებულია შთაფლვას და აღმოსვლას, შედეგად, მოკლებულია უფლის სამდღიანი სიკვდილის, დამარხვისა და მკვდრეთით აღდგომის გამოხატულებას. ხოლო თუკი მას ეს არ გააჩნია, მაშინ ნათელია და უდავო, რომ ის არ იძლევა ცოდვათა მიტევებას და ყოველგვარ მადლსა და განწმენდას მოკლებულია.
თუკი ლათინები იტყვიან, რომ მათი პკურება განწმენდასაც და მადლსაც წმიდა სამების სახელთა მოწოდებით იძლევა, მაშინ უწყოდენ, რომ ნათლისღება მხოლოდ წმიდა სამების სახელის მოწოდებით არ სრულდება, არამედ აუცილებლად ითხოვს უფლის სიკვდილის, დამარხვისა და აღდგომის ხატებასაც. რადგან მოსანათლავს აცხოვნებს არა მხოლოდ რწმენა სამების მიმართ, არამედ მასთან ერთად აუცილებელია რწმენა მესიის სიკვდილისადმი, და მაშინ და მხოლოდ მაშინ მოიპოვებს მონათლული ცხონებასა და ნეტარებას.
ჯეროვანია გავიმეოროთ ბასილი დიდის სიტყვები: "ამრიგად, ნათლისღების საიდუმლო სრულდება სამგზისი შთაფლვით და ამავე რაოდენობის მოწოდებით, რათა სიკვდილის ხატიც თვალსაჩინოდ იყოს წარმოდგენილი, და ჩვენ, მოსანათლავები, გავნათლდეთ სულით და ვისწავლოთ ღმრთისშემეცნება"
მაგრამ მიაქციე ყურადღება: რადგან ჩვენ ვამბობთ, რომ ლათინთა ნათლისღება მწვალებლურია და მიუღებელია მითითებული მიზეზების გამო, ჩვენც, მართლმადიდებლებს, გვამართებს ყურადღებით ყოფნა, რათა ჩვენშიც ნათლობა არ შესრულდეს ისეთი მოცულობის ჭურჭლებში, რომლებშიც მხოლოდ ნაწილობრივ არის შესაძლებელი მოსანათლავი ბავშვების ფეხების ჩაყოფა. აღარაფერს ვამბობ უკვე იმაზე, რომ ეს ჭურჭლები ხშირად ყირავდებიან და წმიდა წყალი მიწაზე იღვრება!
ასე რომ, თუკი ლათინებს ვამხელთ იმისთვის, რომ მათ უარყვეს მოციქულებრივი ნათლისღება, მაშინ ცვენ, პირიქით, მას უსაფრთხოდ და ზედმიწევნით უნდა ვასრულებდეთ. ამაზე ზრუნვა, ისევე როგორც ყოველივე დანარჩენზე, მოძღვართა მოვალეობაა. ჩვენ, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, ვილტვით ჩვენი მიზნისკენ და ვაუწყებთ მოძღვრებს ამის შესახებ, ხოლო მათ დააკვირდნენ იმას, რაც მათ მოვალეობებს ეხება, რადგან თავის დროზე მოუწევთ ამაზე პასუხისგება.
დავამატებთ კიდევ იმას, რომ დიდი გრიგოლ თესალონიკელის თქმით, უფალმა, თავისი ნათლობით, ჯოჯოხეთში შთასვლით და მისგან აღმოსვლით, ადრიდანვე მიგვითითა, შემდეგ კი დაგვავალა ნათლობის საცხოვნებლად აღსრულება (Беседа 2 о крещении) (Greg. Pal. Ноm. 60. 5 // ЕРЕ. Т. 11. Σ. 514–515).
მართლაც, მართლმადიდებლური ნათლობა ხატებაა არ მარტო უფლის სხეულის დამარხვისა, როგორც მოციქულმა თქვა და სხვა მამებიც გვასწავლიან, არამედ მისი სულის ჯოჯოხეთში ჩასვლისაც, ბასილი დიდისა და იოანე ოქროპირის ზემოთმოტანილი სიტყვების შესაბამისად. და ეს იმისთვის, რათა ქრისტეს დამარხვის ხატის მიერ, როგორც იგივე გრიგოლი ამბობს, განიღმრთობოდეს სხეული მოსანათლავისა, ხოლო ჯოჯოხეთში შთასვლის სახით განიღმრთობოდეს მისი სულიც (Greg. Pal. Ноm. 60. 7 // ЕРЕ. Т. 11. Σ. 516).
დასასრულ, როგორც თესლები და ყლორტები, თუკი მიწაში ღრმად არ ჩაეფლობიან და ზედაპირზე დარჩებიან, ვერ გამოიღებენ ნაყოფს, არამედ გახმებიან და გაიქელებიან, ან მათ აკენკავენ ჩიტები, ასე დაემართებათ საცოდავ ლათინებსაც, რადგან ისინი მოციქულის თქმისებრ, არ არიან შეერთებულნი (σύμφυτοι) ან დარგულნი (პიდალიონის ავტორები ამ მსჯელობას აგებენ სიტყვათა თამაშზე: φυτεύω ("დარგვა", "ჩარგვა") და σύμφυτοι, რაც ბუკვალური თარგმანით ნიშნავს "დამყნობას, ერთად გაზრდას, ერთნაირობას". საეკლესიო სლავურ თარგმანებში მას შეესაბამება სიტყვა "сообразни", რუსულში კი - "соединены" - მთარგმნ.) ქრისტესთან ერთად ნათლისღების მიერ. სწორედ ასეთი აზრი აქვს სიტყვას შეერთება, ბასილი დიდის თანხმად, რომელიც ამბობს: "თანადავემარხებით რა ქრისტეს, ჩვენ ვიღებთ არა ხრწნილების მოკვდავობას, არამედ დამარხვით ჩარგულ თესლებს ვბაძავთ" (Basil. Magn. De baptismo 1.13 // PG 3 1, 1548BC).
და კიდევ: "რადგან ჩვენ სიკვდილში თანანერგ ვექმენით ქრისტეს, უეჭველად აღვდგებით მასთან ერთად, რადგან სწორედ აღდგომა მოსდევს დარგვას" (Слово 1 о крещении. Т. 2. С. 656) (Ibid. 1.15 // PG 31, 1552BC). და განსაკუთრებით იმიტომაც ვხდებით შეერთებულნი ქრისტესთან ნათლისღებით, რომ უფალმაც საკუთარი თავი ხორბლის გაღვივებულ თავთავს შეადარა, საკუთარი დამარხვა კი - ხორბლის თესვას, როდესაც თქვა: "თუკი მიწაზე დავარდნილი პურის მარცვალი არ მოკვდა (ე. ი. არ დაირგვება და დაიმარხება - ნიკ.), ცალად დარჩება, ხოლო თუ მოკვდა (ანუ დაირგვება და დაიმარხება - ნიკ.), უამრავ ნაყოფს გამოიღებს" (ინ. 12:24).
ხოლო რადგან, კვლავ გავიმეორებ, ლათინები დარგულნი არ არიან ნათლისღების წყლებში ქრისტესთან ერთად - არ არიან ის თესლი, რომელსაც ორი ბუნება აქვს, რადგან არც მათი სხეული განიწმინდება და არც სული, მაშასადამე, მარტივად რომ ვთქვათ, - ცხონების აღმოცენება მათ არ შეუძლიათ, არამედ ხმებიან და კვდებიან.
51
თუ ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი ან საერთოდ ვინმე სამღვდელოთაგანი განუდგება ქორწინებას, ხორცსა და ღვინოს არა დათმინების ღვაწლის გამო, არამედ იმ მიზეზით, რომ სისაძაგლედ მიიჩნევს, - გამოსწორდეს, თუ არადა, სამღვდელო წოდებიდან განიკვეთოს და ეკლესიიდან გაძევებულ იქნეს, რადგან მას ავიწყდება, რომ ყოველივე კეთილია ფრიად და რომ ღმერთმა შექმნა რა ადამიანი, მამაკაცად და დედაკაცად ჰყო ის, და თავისი ქმედებით შეურაცხყოფს და ცილს სწამებს შემოქმედს; ასევე - ერისკაციც.
(მოც. 53,66; IV მსოფ. 16; ტრულ. 13; ანკვ. 14; ღანგ. 1,2,4,14,21).” (მათ. 28,19).
ზონარა. დათმინების ღვაწლის გამო აკრძალული არ არის უქორწინებლობა, ხორცის ჭამისგან და ღვინის დალევისგან თავშეკავება. მაგრამ მათით უკადრისობა და მათგან განშორება, როგორც სულისთვის მავნესგან, არცთუ უზადოა. რადგან არაფერ იმაში, რაც ღმერთმა შექმნა არ არის ბოროტება; საზიანოა მათი ბოროტად გამოყენება. თუკი ცოლი, ღვინო და სხვა ბოროტების მიზეზი იქნებოდნენ, მაშინ მათ ღმერთი არც შექმნიდა. ამგვარად, ვინც ღმრთის ქმნილებებს ცილს სწამებს და გმობს ღმრთის აღმშენებლობით ძალას. ამიტომაც ამგვარი უნდა გამოსწორდეს; თუკი არ გამოსწორდება, სამღვდლო წოდებიდან განიკვეთოს და ეკლესიიდან გაძევებულ იქნას. რადგან ის არა მარტო პატივისგან დამხობის ღირსია, არამედ ეკლესიაშიც არ არის მისაღები, როგორც მწვალებელი.
არისტინე. ყოველი კლირიკოსი, რომელიც უკადრისობს ღვინოს, ხორცს და ქორწინებას არა ღვაწლის გამო, თუ არ გამოსწორდება, გაძევებულ უნდა იქნას ეკლესიიდან; ანუ, ამდაგვარი პატივისგან დაემხობა და ეკლესიიდან განიდევნება.
ბალსამონი. სჯულიერ ქორწინებას ეკლესია არ უარყოფს; რადგან ამისთვის შექმნა ღმერთმა მამაკაცი და დედაკაცი. ეკლესია არ უარყოფს არც იმათ, ვინც ჭამს ხორცს და სვამს ღვინოს, თუკი ყველაფერ ამას კეთილგონივრულად იქმს და ისე, როგორც გადმოგვცემს საღმრთო სწავლება. რადგან, ამბობს, ღმრთითშექმნილთაგან არაფერია ბოროტი, არამედ ყველაფერი კეთილია თუ ის თავის ადგილას გამოიყენება. მაგრამ ეკლესია არ სჯის მათ ვინც ღვაწლის გამო ყოველივე ამისგან თავს იკავებს. ამიტომაც ყურადღება უნდა მივაპყროთ: ვინ როგორი მოსაზრებით იკავებს თავს მათგან; და თუკი ეს თავშეკავება, უღმრთო ბოგომილთა მსგავსად, გამოწვეულია მით, რომ უწმიდურად მიიჩნევს ღმრთის ქმნილებათ, და იმის გამო, რომ ქორწინება, ხორცი და ღვინო ბოროტება ხდება მათთვის, ვინც ცუდად იყენებენ მათ, - უნდა დაემხოს პატივისგან, თუკი დარიგების შემდეგაც არ გასწორდება; და მეტიც - საჯაროდ უნდა მოიკვეთონ იგი ეკლესიიდან, როგორც მგმობარი ღმრთის ქმნილებათა. ხოლო თუკი ღვაწლისა და ღვთისმოსაობის გამო იკავებს თავს, არ უნდა დაისაჯოს. ამიტომაც, ბერ-მონაზვნები, რომლებიც დიდი ხნის განმავლობაში თავს იკავებდნენ ყველის, კვერცხისა და ღვინისგან, გარკვეულ დროს ჭამდნენ მათ და, ამგვარად სპობდნენ ყოველგვარ ეჭვსა და საცდურს, როგორც ქნა, მაგალითად, ნეტარმა მეუდაბნოვემ, რკინისებურად წოდებულმა, და ეპისკოპოსად ყოფილმა თეოდულემ. კრებაზე, რათა მოესპო ზოგიერთ კაცთაგან მომდინარე ცდუნება და ფუჭი ჭორები, ყველი და კვერცხი საჯაროდ იხმია.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: თუ ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი ან საერთოდ ვინმე სამღვდელოთაგანი განუდგება ქორწინებას, ხორცსა და ღვინოს არა დათმინების ღვაწლის გამო, არამედ იმ მიზეზით, რომ სისაძაგლედ მიიჩნევს, - გამოსწორდეს, თუ არადა, სამღვდელო წოდებიდან განიკვეთოს და ეკლესიიდან გაძევებულ იქნეს, რადგან მას ავიწყდება, რომ ყოველივე კეთილია ფრიად (დაბ. 1:31) და რომ ღმერთმა შექმნა რა ადამიანი, მამაკაცად და დედაკაცად ჰყო ის (დაბ. 1:27), და თავისი ქმედებით შეურაცხყოფს და ცილს სწამებს შემოქმედს; ასევე - ერისკაციც.
(მოც. 53; VI მსოფლ. 13; ანკირ. 14; ღანგრ. 1, 9,14, 21; ბას. დიდი 86).
განმარტება: "წმიდათათვის ყველაფერი წმიდაა" (ტიტ. 1:15) და "კეთილია ღმერთის ყოველი ქმნილება და არ არის უარსაყოფი, თუკი მიიღება მადლიერებით" (1 ტიმ. 4:4), როგორც ბრძანებს თვით მოც. პავლე, და არაფერია ბილწი ან უწმინდური თავისი ბუნებითა და არსით (იხ. რომ. 14:14). ამიტომაც, საღმრთო მოციქულები წინამდებარე კანონში ერთობლივად განსაზღვრავენ, რომ ის ეპისკოპოსი, პრესვიტერი ან დიაკვანი, ან საერთოდ ვინმე, ვინც მღვდელმსახურთა და კლირიკოსთა დასშია, დაივიწყებს, რომ ყველაფერი, რაც ღმერთმა შექმნა "ფრიად კეთილია" და, რომ ღმერთმა შექმნა რა ადამიანი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა იგი და უარყოფს ქორწინებას, ხორცის ჭამას და ღვინის დალევას არა ასკეტური ღვაწლისა და ხორცისგან თავშეკავების (1) გამო, არამედ იმიტომ რომ სისაძაგლედ მიიჩნევს ამას და ამგვარი სახით გმობს ღმრთის ქმნილებას, თითქოსდა ის უწმინდური იყოს და ბოროტი, - ვინც ამგვარად იქცევაო, ამბობს კანონი, - დაე გამოსწორდეს და შეიგნოს, რომ არ შეიძლება ამ ყოველივეს უგულებელყოფა და უარყოფა, რადგან საზიანოა არა ქორწინება და ცოლთა კანონიერი თანაცხოვრება, არა ხორცი ან ღვინო, არამედ მათი არასწორი გამოყენება. რადგან ეს საგნები ცუდი და მავნე რომ ყოფილიყო, მათ ბუნებით კეთილი ღმერთი არც შექმნიდა. თუკი ასეთი ადამიანი არ გამოსწორდება, უნდა დაემხოს პატივისგან და განიკვეთოს ეკლესიიდან. მსგავსადვე ერისკაციც, რომელიც მოიძაგებს მათ, განკვეთილ უნდა იქნას.
შეთანხმება:
ამ განწესების თანხმიერია მოციქულთა 53-ე კანონი, რომელიც დაამხობს მღვდელმსახურთ, რომლებიც დღესასწაულებზე არ ჭამენ ხორცს და არ სვამენ ღვინოს არა თავშეკავების ღვაწლის გამო, არამედ იმიტომ, რომ ეზიზღებათ. ხოლო ღანგრის კრება ანათემასაც კი გადასცემს იმათ, ვინც გმობენ ქორწინებას და არად აგდებენ ქრისტიან ცოლს, რომელიც სარეცელს იყოფს კანონიერ ქმართან (კან. 1-ლი); ასევე ანათემას გადასცემს მათ, ვინც ქალწულებას იცავს არა თვით ქალწულების სათნოების გამო, არამედ იმიტომ, რომ სძულს რჯულიერი ქორწინება (კან. 9). გარდა ამისა, იგივე სასჯელი განუწესდება ცოლსაც, რომელიც ქორწინებისადმი ზიზღის გამო დატოვებს ქმარს (კან. 14). ამიტომაც VI მსოფლ. კრებამ თავის 13-ე კანონში, მისდევდა რა წინამდებარე და კიდევ მოციქულთა მე-5 კანონს, განსაზღვრა, რომ მყარად და დაურღვეველად უნდა დარჩეს მღვდელმსახურთა საქორწილო კავშირები და არავინ უნდა დააბრკოლონ ხელდასხმაში იმის გამო, რომ კანონიერი ცოლი ჰყავს, რადგან, მოციქულის თქმით, "ყველას ცოლ-ქმრობა ღირსეული, სარეცელი კი უმწიკვლო იყოს" (ებრ. 13:4).
ანკირიის 14-ე კანონი კი განსაზღვრავს, რომ იმ პრესვიტერებს და დიაკვნებს, რომლებიც ხორცს არ ჭამენ თავშეკავების გამო, ზოგჯერ მაინც უნდა იხმიონ, რათა არ გააჩინონ ეჭვი, თითქოსდა სძულდეთ, შემდეგ კი კვლავ თავი შეიკავონ მათი ჭამისგან.
შენიშვნები:
1. როგორც მოციქულთა წინამდებარე, ასევე ანკირიის 14-ე კანონიდან გამომდინარეობს პირდაპირი და სწორი დასკვნა იმის შესახებ, რომ იმ დროს, და დღესაც, ზოგიერთი ეპისკოპოსი, პრესვიტერი და დიაკვანი, არ იყვნენ რა მონაზვნები, საკუთარი მოსურვებით არ ჭამდნენ და არ ჭამენ ხორცს. მაგრამ, არა იმიტომ, რომ სძულდათ იგი ან რაიმე მწვალებლური შეხედულება ჰქონდათ, - შორს ამგვარი აზრი! - არამედ, ანკირიის კრების 14-ე კანონის თანხმიერად, ღვაწლისა და ხორციელი თავშეკავების გამო, როგორც ამას წინამდებარე კანონიც იუწყება.
ხორცის შეძულება ახასიათებდათ ელინებს, რომლებიც მას არ ჭამდნენ იმიტომ, რომ პირუტყვებს სულის მქონედ მიიჩნევდნენ, რის გამოც, როგორც პლუტარქე ამბობს, მათ დაკვლას ვერ ბედავდნენ (Plut. De esu camium 2 // TLG 007/132. 997. D11–E5). გარდა ამისა, ეპიფანეს მოწმობით ხორცის ჭამა ეზიზღებოდათ მარკიონიტებს და საერთოდ მანიქეველთ (Epiph. Adv. haer. 42. Scholia 24 // PG 41, 740D; Adv. haer. 66. 9 // PG 42, 41CD), წმ. ბასილი დიდის მოწმობით კი ენკრატიტებსაც, ხოლო ბალსამონის მოწმობით ბოგომილებსაც.
ამრიგად, მე ვთქვი, რომ მონაზვნური აღკვეცის არმქონე ეპისკოპოსებს, პრესვიტერებს და დიაკვნებს თავიანთი სურვილით შეეძლოთ უარი ეთქვათ ხორცის ჭამაზე ან შეეძლოთ ის ეჭამათ. მოგვიანებით ქრისტეს ეკლესიაში დაწესდა ყველაზე სასარგებლო ჩვეულება, რომლის თანახმადაც ვერავინ გახდებოდა ეპისკოპოსი, სანამ ბერად არ აღიკვეცებოდა (რაც დასტურდება კესარიისა და ქალკიდონის მიტროპოლიტის გამონათქვამებით, რომელიც მიმართული იყო პაპ იოანეს ადგილნაცვალის მიმართ, კრებაზე, რომელიც ფოტიოს დროს შედგა (მხედველობაშია 879 წელს, კონსტანტინოპოლში, წმიდა სოფიის ტაძარში ჩატარებული კრება): "აღმოსავლეთში, თუკი ვინმე ჯერ ბერი არ გახდება, ეპისკოპოსი ან პატრიარქი ვერ შეიქნება". და კიდევ: "მისი (ანუ ფოტიოსის - ღირ. ნ.) არჩევის დროს სამღვდელმთავრო კათედრაზე მასთან ერთად წარდგენილი იყო მრავალი კანდიდატი მონაზონ კლირიკოსთაგან"). სიმეონ თესალონიკელი ამბობს (თ. 266), რომ ეპისკოპოსად ხელდასხმულთა უმეტესობას ეკლესია ჯერ ბერად აღკვეცს და ამის შემდეგ აძლევს საეპისკოპოსო ხელდასხმას (Sym. Thessal. De poenit. 266 // PG 155, 489D).
იხ. ასევე მოც. 80-ე კანონის შენიშვნა.
ამრიგად, იმ დროიდან, რაც ასეთი ჩვეულება გავრცელდა, ეპისკოპოსებმა არ უნდა იგემონ ხორცი (ამის შესახებ წერს ნეტარსახსენებელი დოსითეოსი თავის "თორმეტწიგნეულში", გვ. 779, მაშასადამე, ეს ჩემი სიტყვები როდია, არამედ ასე მიმართავს პატრიარქი პატრიარქებს და მღვდელმთავარი მღვდელმთავრებს), და ამიტომაც ვინც ამ მარხვას არღვევს არაჯეროვნად იქცევა, რადგან უბრალო ქრისტიანებში, და საერთოდ ყველაში უდიდეს საცდურს იწვევს. ამიტომაც კედრინიც გმობს კოპრონიმეს დროინდელ პატრიარქ კონსტანტინეს იმისთვის, რომ ის თუმც ბერობიდან გახდა გვირგვინმოსილი, ანუ კლირიკოსი, მაგრამ ხორცს ჭამდა (Cedrenus. Сотр. hist. // PG 121, 893АВ). მაშ, თუკი მღვდელმთავრებს, დოსითეოსის აზრით, - რომელიც თვითონაც მღვდელმთავარი იყო, - არ მართებდათ ხორცის ჭამა, განა მითუმეტეს არ მართებს ეს ბერებს? ისინი განსაკუთრებულად სამი მიზეზის გამო უნდა იკავებდნენ თავს ხორცის ჭამისგან.
ჯერ-ერთი იმიტომ, რომ ბერ-მონაზვნური აღთქმის საბოლოო მიზანი არის უბიწოება, ქალწულება, ხორცის მოთოკვა და დაუძლურება. ხორციელი საკვები კი ყველაზე მეტად აპოხიერებს სხეულს, და შედეგად, ხელს უშლის უბიწოებასა და ქალწულებას, ანუ მონაზვნობის საბოლოო მიზნის მიღწევას, რადგან ახურვებს ხორცს და სულზე უადგილო ვნებათა და მოსურვებათა ბრძოლის მიზეზი ხდება. ხოლო თუ ბასილი დიდის თანახმად, ბერებმა უნდა იხმიონ არა ცხიმოვანი, არამედ ნაკლებადკალორიული საკვები და მათ არ მართებთ ჭამონ დამატკბობელი საჭმელები, რადგან, იმავე წმინდანის თქმით ამით გამოიხატება გემოთმოყვარება (იხ. მოკლედ გადმოცემულ განწესებებში 71-ე კანონი) (PG 31, 1132С–1133А.), რანაირად შეუძლიათ მათ ჭამონ ხორცი - საკვები, რომელიც ყველა სხვა საჭმელთაგან განსხვავებით ყველაზე ცხიმიანია, ყველაზე კალორიულია და დამატკბობელია?
მეორეც, ბერებს არ მართებს ხორცის ჭამა, რათა არ დაარღვიონ მონაზონთა უძველესი ჩვეულება. მე მხედველობაში მაქვს ხორცისგან თავშეკავება. ხოლო ეს მადლმოსილი ჩვეულება რომ უძველესია, და ის ჯერ კიდევ იმპერატრიცა თეოფანომდე (ბერძნ.: Θεοφανώ – X ს.) გაჩნდა, ნათელი ხდება იმ მოწმობიდანაც, რომელიც ზემოთ მოვიტანეთ, რადგან კოპრონიმე თეოფანომდე 150 წლით ადრე მართავდა. ღვთაებრივი ოქროპირიც მოგვითხრობს (თავის პირველ ჰომილიაში თეოდორ განდგომილისადმი), როგორ სთხოვა ერთმა მეუდაბნოვე ბერმა თავის მეზობელს წასულიყო და მისთვის ხორცი მოეტანა, თან დაემუქრა, რომ თუ არ წავიდოდა (რადგან მისი მოთხოვნა უადგილო და უკანონო იყო), ბაზარში თვითონ გაემართებოდა (Ioan. Chrysost. Ad Theodor. 1.17 // PG 47, 304). სხვა ადგილას, აღწერს რა იმ დროის მონასტერთა ჩვეულებას, ოქროპირი ამბობს: "იქ ყველაფერი სუფთაა ქონისა და სისხლისგან" (14-ე ჰომილია ტიმოთეს მიმართ პირველ ეპისტოლეზე // Беседа 14 на Первое послание к Тимофею. Т. 4. C. 307) (Idem. Hom, in Ер. I ad Tim. 14. 3 // PG 62, 575).
ნიკიფორე გრიგორა "ბიზანტიის ისტორიაში" მოგვითხრობს, რომ ლოგოფეტ იოანე გლიკას მეუღლე, აღიკვეცა რა მონაზვნად, იღვწოდა, რათა მის ქმარსაც მიეღო მონაზვნობა. მაგრამ, იმპერატორმა, რომელსაც ის ძალიან უყვარდა, შეეწინააღმდეგა ამ განზრახვას, რადგან იოანეს სხეულს წყლულები გაუჩნდა, რის გამოც ის წლის განსაზღვრულ დროს ძლიერ იტანჯებოდა, და, ექიმების აზრით, მას ხორცი უნდა ეჭამა, ხოლო ბერი თუ გახდებოდა, ხორცის ჭამა მისთვის უკანონო და გაკიცხვის ღირსი საქმე გახდებოდა (Niceph. Greg. Hist. VII, 11.1 // PG 148, 444B).
ღვთაებრივი გრიგოლ თესალონიკელი ნათლად ამბობს, რომ ბერებს ხორცის ჭამა ეკრძალებათ (მე-2 ტრიადა საღმრთოდ მდუმარეთა დასაცავად. სიტყვა 1) (Greg. Pal. Triad. II, l. 35 // Συγγράμματα. T. 1. Σ. 496). იმპერატორი ნიკიფორე ბოტანიატი, რომელიც ბერი გახდა იმის შემდეგ, რაც მეფობა დაკარგა, კითხვაზე, დიდსულოვნებით იღებს მონაზვნურ ცხოვრებას თუ არა, პასუხობდა: "მხოლოდ ხორცისგან თავშეკავება მამძიმებს, სხვა დანარჩენზე კი ნაკლებად ვზრუნავ" (Мелетий Афинский. Церковная история. Т. 2. С. 414). ამ ჩვეულებას ადასტურებს იოანე კიბისაღმწერელის ცხოვრებაც. მასში ნათქვამია, რომ ეს წმინდანი ჭამდა ყველაფერს, რაც კი აღთქმით იყო ნებადართული და არ იწვევდა ყვედრებას (იხ. ასევე: ევერგეტინოსი, გვ. 425).
მაგრამ რატომ მომყავს კაცთა მოწმობები? თვით დედოფალი ღვთისმშობელი ადასტურებს, რაოდენ ძველი და სულისთვის სასარგებლოა ეს ჩვეულება - ხორცის ჭამისგან თავშეკავება. სასწაულებრივ გამოცხადებაში მან ქებულ და უწმიდეს დოსითეოსს, რომელიც მაშინ ჯერაც ყმაწვილი იყო, სხვა დანარჩენთან ერთად ისიც უბრძანა, რომ არ ეჭამა ხორცი, როგორც ამას ბრძენი აბბა დოროთე ჰყვება. ყველა ამ ნათქვამის ბეჭდად კი იყოს წმ. ნიკიფორე აღმსარებლის 34-ე კანონი (ნიკოდიმოს მილაშის მიერ კომენტირებულ კანონებში ეს არის 35-ე კანონი - "აპოკ." რედ.), რომელიც ნათლად ბრძანებს: "მონოზონი, რომელიც წმიდა ხარისხს დაუტევებს, ხორცის ჭამას დაიწყებს, ცოლს მოიყვანს და უკან დაბრუნებაზე საბოლოოდ უარს იტყვის, ანათემას უნდა გადასცენ, ძალით ჩააცვან მონოზვნის შესამოსელი და მონასტერში დაამწყვდიონ" (მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონები დალმატია-ისტრიის ეპისკოპოს ნიკოდიმოსის (მილაში) განმარტებებით. II ტომი. თბილისი 2021 წ. გვ. 529 - "აპოკ." რედ.).
თეოფილაქტე ბულგარელი როდესაც ლათინ მონაზვნებს ედავება ადანაშაულებს მათ იმაში, რომ ისინი ჭამენ ხორციან ბულიონს, აქედან კი გამოდის, რომ ხორცის ჭამას ის მონაზონთათვის შეუფერებელ საქმედ მიიჩნევდა (Theoph. Bulg. De iis quorum Latini incusantur 2 // PG 126, 224C).
წმ. მელეტი აღმსარებელიც თავის თხზულებაში "ალფავიტთა ალფავიტი" წერს, რომ ყველანი - ერისკაცებიც, და ბერებიც, - ვალდებულნი არიან დაიცვან ღმრთის მცნებები, მაგრამ ბერებს ამის გარდა კიდევ ქალწულობის დაცვაც მართებთ, უნდა გაექცნენ წუთისოფელს და თავი შეიკავონ ხორცის ჭამისგან. ის ასე ამბობს: "შემოქმედის განკარგულებები ყველამ უნდა დავიცვათ. მხოლოდ ერთი რამ ევალება უპირატესად მონაზვნებს, მხოლოდ მათ უნდა შეწირონ მეუფეს შემდეგი: ქალწულობა, საერო საქმიანობათაგან განშორება, ხორცისგან თავშეკავება, საკუთარი თავის შევიწროვება და გლოვა".
მესამე და ბოლოს, ბერ-მონაზვნებს არ მართებთ ხორცის ჭამა, შესაძლოა, არა იმდენად იმის გამო, რომ ეს ხელს უშლის მონაზვნური ცხოვრების საბოლოო მიზანს და ეწინააღმდეგება ეკლესიისა და მამების უძველეს გადმოცემას, რამდენადაც უმთავრესად იმის გამო, რომ ეს ხდება საყოველთაო საცდურის მიზეზი, რომელიც მრავალი ადამიანის გულში ჩნდება. ბერები ხორცს ჭამენო - მარტო ამგვარი ხმის გავარდნა საცდური შეიძლება გახდეს მრავალთათვის. ამიტომაც ამბობს მოციქული: "თუ საჭმელი აცთუნებს ჩემს ძმას, აღარასოდეს შევჭამ ხორცს, რათა არ ვაცთუნო იგი" (1 კორ. 8:13); და კიდევ: "გიჯობს არც ხორცი ჭამო, არც ღვინო სვა და არც რამ ისეთი აკეთო, რაზედაც შეიძლება წაიბორძიკოს შენმა ძმამ" (ჯრომ. 14:21). ასევე აბბა პიმენმა, რომელიც ერთხელ ტრაპეზზე იმყოფებოდა, სადაც შემოიტანეს ხორცი, მისი ჭამა არ ისურვა, და თქვა, რომ ასე იქცევა იმიტომ, რომ არ სურდა იქ დამსწრე ქრისტიანთა დაბრკოლება.
თუკი ვინმე ჩვენს მონაზონთაგან, ვინც თავს უფლებას აძლევს ჭამოს ხორცი და ამასთან სურს გათავისუფლდეს სინდისის მხილებისგან, იმოწმებს იმას, რომ თვით ბასილი დიდი (25-ე დადგენილება) ლაპარაკობდა მამებისეულ ნებართვაზე ბოსტნეულში ან პარკოსნებში გამოეყენებინათ დამარილებული საკაზმი, ანუ დამარილებული ღორის ქონი (Basil. Magn. Const, monast. 25 // PG 31, 1413C), და რომ პახომისაც თავის მონასტერში ღორები ჰყავდა, ხოლო სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი - მტრედებს ამრავლებდა; ამდაგვარებმა უწყოდნენ, რომ მსგავს თავის მართლებას მიმართავენ ლათინი ბერებიც.
უპირველესად, ბასილი დიდის სიტყვებთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ მათ, ვინც პონტოში მოღვაწეობდა, მართლაც ნებას აძლევდნენ პარკოსნებში დაემატებინათ ასეთი ქონი რამოდენიმე მიზეზის გამო. ჯერ-ერთი, ამას ითხოვდა ვითარება, რადგან იმ მხარეებში არ არსებობდა ზეთი, როგორც დოროთე განმარტავს; მეორეც, ძმები, ზოგიერთთა თქმით, სრულიად შეუკმაზავი საჭმლის გამო ავად ხდებოდნენ; მესამე, ქონს უმატებდნენ იმდენად მცირე რაოდენობით, რომ ის არანაირ ტკბობას არ იწვევდა და ბოლომდეც არ იხარშებოდა. აი თვით წმინდანის სიტყვები: " რადგან ეს უმცირესი ნაჭერი, რომელიც წყლის ან ფაფის უდიდეს რაოდენობაში იდება, მოწმობს არა ნუგბარი საკვების ჭამაზე, არამედ მოსაგრეთა უმკაცრეს თავშეკავებაზე" (Ibid. // PG 31, 1413D, 1416A). და მეოთხე, თუმც წმ. ბასილი ასე ამბობს, მიუხედავად ამისა, ის ხორცის ჭამის ნებას არ რთავს. უფრო პირიქით, ის უარყოფს, როგორც უკვე ვთქვით, ცხიმიან საკვებს და საკმაზს, გემოთმოყვარეობად მიიჩნევს საკვების დატკბობას და ამართლებს ნაკლებად კალორიულ საჭმელს, ყველაზე იაფს და მისაწვდომს: ზეთს, ღვინოს, პარკოსნებს და სხვა.
წმ. პახომიზე და წმ. სიმეონზე კი უნდა ვთქვათ, რომ ისინი ანაშენიანებდნენ პირუტყვსა და ფრინველს, ჯერ-ერთი, მოგზაურთა გამო, მეორეც, სნეულ მონაზონთა გამოც, როგორც ამას დოსითეოსი ამბობს. ზუსტად ამის გამო მათთან მონასტრებში აბანოებიც ჰქონდათ. ახლაც კი, თუ ვინმე სნეული ბერი, რომელსაც სიკვდილი ელოდება, ექიმისგან მიიღებს განწესებას ჭამოს ხორცი, ის არ გაიკიცხება, თუკი შეჭამს, რადგან ამას მკურნალობის გამო იქმს, და არა გემოთმოყვარებისა და მუცელღმერთობის გამო.
ხოლო თუ ვინმე იტყვის, ღანგრის კრებამ თავის მე-2 კანონში ანათემას გადასცა ის, ვინც კიცხავს ხორცის მჭამელსო, უწყოდეს, რომ ამ კრებამ თავის 21-ე კანონში განმარტა, რომ ითქვა მათ შესახებ, ვინც ხორცს არ ჭამს არა მოსაგრეობის, არამედ ამპარტავნების ან კიდევ სიძულვილის გამო, და ამატებს: "ჩვენ ... ვიღებთ მარხვას, პატიოსნებით და ღმრთის შიშით შესრულებულს"
ხოლო მწვალებელ ენკრატიტებს (რომლებსაც, სძულდათ ხორცი და არ ჭამდნენ მას), რომლებიც გვეკითხებიან: "რატომ არ ჭამთ ყველა ცხოველის ხორცს?", ბასილი დიდი თავის 86-ე კანონში პასუხობს. ის ამბობს, რომ თავისი "ღირსების მიხედვით ჩვენთვის მწვანილიც, ბოსტნეულიც იგივეა, რაც ხორცი. ღმრთის სიტყვისამებრ: "როგორც მწვანე ბალახს, ისე გაძლევთ ყველაფერს" (დაბ. 9:3). რაც შეეხება სარგებლობას, როგორც მწვანილში, ბოსტნეულში ვიცით მავნებლის გამოყოფა მარგებლისაგან, ასევე ხორცში გამოვყოფთ სასარგებლოს მავნებლისაგან. ვინაიდან კონიონიც (მათუთა) მწვანილია, ბოსტნეულია, ისევე როგორც ძერაც არის ხორცი. მაგრამ არავინ გონიერთაგანი არ ჭამს ელევენს (ლენცოფას), არც ძაღლის ხორცის გემოს ნახავს, თუ დიდი გაჭირვება არ აიძულებს. მისი მჭამელი გაჭირვებაში უსჯულოებას არ სჩადის", რადგან ეს არ არის აკრძალული ახალი აღთქმის მიერ. მოციქულებმაც "საქმეებში" აკრძალეს მხოლოდ კერპშენაწირი, სისხლი და დამხრჩვალი (საქმე 15:29), ხოლო 63-ე კანონში მხეცის მიერ დაგლეჯილი პირუტყვის, მძორისა და სისხლის ჭამა აგვიკრძალეს.
ხოლო ძაღლსა და ძერაზე, რომლებიც ძველ აღთქმაში უწმინდურებად იწოდებიან, ვუპასუხებთ, რომ ისინი ასე იმიტომ კი არ იწოდნენ, რომ ამაზრზენები არიან და ბილწნი (რადგან, როგორც უკვე ვთქვით, არაფერია ბილწი და ამაზრზენი თავისი ბუნებით), არამედ შემდეგი სამი მიზეზის გამო. პირველი და უმთავრესი მიზეზი მდგომარეობს იმაში, რომ ბასილი დიდი ზემოთდამოწმებული განმარტებით, ყოველი უწმინდური მავნეა ჯანმრთელობისთვის - ამას თვით ექიმებიც ადსტურებენ. მეორე იმაში, რომ, პროკოფის თანახმად, ძაღლსა და ძერას მრავალი ადამიანი უწმინდურად და ბილწად წინასწარშექმნილი ცუდი აზრით მიიჩნევს. და მესამე - იმაში, რათა, როგორც თეოდორიტე ამბობს, იუდეველებმა მათ საღმრთო პატივი და თაყვანისცემა არ მიაგონ (Theod. Cyr. Quaest. in Gen. 55 (56) // PG 80,157D, 160A). შედეგად, ღმერთმა, რათა დაეცვა ჩვენი ჯანმრთელობა და ისე გაეკეთებინა, რომ არ გვეჭამა ამ ცხოველების ხორცი, მათ უწმინდურები უწოდა, რათა თვით ამ სახელწოდების გამო უგულებელგვეყო ისინი და მოვრიდებოდით მათ.
52
ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც ცოდვისაგან მოქცეულს არ შეიწყნარებს, არამედ განაძევებს, სამღვდელო წოდებიდან განიკვეთოს, რადგან ის თავისი ქმედებით ქრისტეს ეწინააღმდეგება, რომელმაც თქვა: "... ესრეთ იყოს სიხარული ცათა შინა ერთისათვის ცოდვილისა..." (ლუკ. 15,7).
(I მსოფ. 8; ტრულ. 43,102; ბასილი დიდი 74).
(I მსოფ. 8; ტრულ. 43,102; ბასილი დიდი 74).
ზონარა. ჩვენმა უფალმა, ცოდვილთა გამო, მოხარა ზეცა და გარდამოხდა. რადგან მან თქვა: "მართალთა სახმობლად კი არ მოვსულვარ, არამედ ცოდვილთა სინანულად" (მთ. 9:13). ამრიგად, ვინც არ შეიწყნარებს ცოდვისგან მოქცეულს, ის ეწინააღმდეგება ჩვენს ღმერთს ქრისტეს; ხოლო ვინც ეწინააღმდეგება და არ ემორჩილება მას არ არის მისი მოწაფე; ხოლო თუკი მისი მოწაფე არ არის, არც არის ღირსი მღვდელმსახურებისა. რადგან, როგორ არის შესაძლებელი ქრისტემ მიიღოს ის, ვინც თავს გარდაქმნის ანტიქრისტედ, და ეწინააღმდეგება მის (ქრისტეს) ნებას?
არისტინე. ვინც მონანულს არ შეიწყნარებს, თვითონ უფრო არ უნდა იქნას შეწყნარებულ. და ასეთი, თუკი ის კლირიკოსია, უნდა დაემხოს პატივისგან; რადგან ეწინააღმდეგება უფალს, რომელმაც თქვა: "ცაში უფრო დიდი სიხარული იქნება ერთი მონანიე ცოდვილის გამო" (ლკ. 15:7).
ბალსამონი. არ არსებობს ცოდვა, რომელსაც შეეძლოს ღმრთის კაცთმოყვარების გადალახვა. ამიტომაც უფალი შეიწყნარებს ყოველ მონანულს და ბოროტებიდან სიკეთისკენ მოქცეულს. რადგან სწორედ ცოდვილთა საცხოვნებლად გარდამოხდა იგი ციდან და თქვა: "მართალთა სახმობლად კი არ მოვსულვარ, არამედ ცოდვილთა სინანულად" (მთ. 9:13). ამრიგად, ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, თუ არ შეიწყნარებენ ამგვარად მოქცეულთ, არამედ ნავატის მსგავსად, იუკადრისებენ მას, უნდა დაემხოს პატივისგან, რადგან ეწინააღმდეგება ღმრთის ნებას, რომელმაც ბრძანა: "ცაში დიდი სიხარული იქნება ერთი მონანიე ცოდვილის გამო" (ლკ. 15:7). წინამდებარე კანონიდან შენიშნე, რომ მარტოდენ ეპისკოპოსებს და მღვდელმონაზვნებს როდი ეძლევათ უფლება მიიღონ ადამიანთა აღსარება და მიუტევონ ცოდვები; არამედ, ეპისკოპოსის ნებართვით ადამიანთა აღსარებას იღებენ პრესვიტერებიც. იხილე ასევე კართაგენის კრების მე-6 კანონი და ის, რაც მასში წერია.
სხვა განმარტება. იქიდან გამომდინარე, რომ მოციქულთა წინამდებარე კანონი სჯის ეპისკოპოსებსა და პრესვიტერებს, თუ ისინი არ შეიწყნარებენ ცოდვათაგან მოქცეულებს; იქიდან გამომდინარე, რომ კართაგენის კრების მე-6, მე-7 და 52-ე კანონები უფლებას არ აძლევენ მღვდლებს ეპისკოპოსთა ნებართვის გარეშე არ მიიღონ ვინმეს აღსარება და მიუტევონ ცოდვები, ჩანს, რომ ცოდვების მიტევების უფლება მიცემულია არა მარტო მღვდელ-მონაზვნებისთვის, არამედ საზოგადოდ ყველა მღვდლისთვის. ეს ჩემთვის სრულიად ნათელია იქიდანაც, რომ საღმრთო და წმიდა მოციქულთათვის ცნობილი არ იყო მონაზვნური ცხოვრების სახე, რადგან ბერებად მაშინ იწოდებოდნენ უდაბნოებში მცხოვრებნი, როგორებიც იყვნენ, მაგალითად, წინასწარმეტყველი ილია, წმიდა იოანე ნათლისმცემელი, დიდი ანტონი, წმიდა პავლე თებაიდელი და სხვები. ხოლო ახლა არსებული მონაზვნური ცხოვრება წმიდა პახომის ანგელოზისგან ეუწყა პირველი მსოფლიო კრების შემდეგ, წმიდა კონსტანტინეს გარდაცვალებამდე, მისი აღსასრულის წინ. ასე რომ, არ ვიცი, რატომ არ აძლევენ მღვდლებს უფლებას პატრიარქები და ეპისკოპოსები - მიიღონ ადამიანთაგან აღსარებანი. ვფიქრობ, უფრო ამ ცოდვათა გამჟღავნების მიზეზით. მე, დიდ ანტიოქიაში, ამ უწმიდესი საყდრის მრავალ კლირიკოსს დაუბრკოლებლად ვაძლევდი უფლებას მიეღოთ ადამიანთა აღსარებანი და მიეტევებინათ ცოდვები.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც ცოდვისაგან მოქცეულს არ შეიწყნარებს, არამედ განაძევებს, სამღვდელო წოდებიდან განიკვეთოს, რადგან ის თავისი ქმედებით ქრისტეს ეწინააღმდეგება, რომელმაც თქვა: "... ესრეთ იყოს სიხარული ცათა შინა ერთისათვის ცოდვილისა..." (მთ. 18:13; ლკ. 15,7).
(კართაგ.. 53, 72).
განმარტება: ჩემთან მოსულს არ გავაძევებ, – ბრძანებს უფალი (ინ. 6:37), ამიტომაც საღმრთო მოციქულებიც წინამდებარე კანონში განსაზღვრავენ იმ ეპისკოპოსისა და პრესვიტერის დამხობას, რომელიც ცოდვათაგან მოქცეულსა და მონანულს არ შეიწყნარებენ, რადგან, ყველასთვის ცნობილი ნოვატის მსგავსად, უარყოფენ მას და განაძევებენ, უკადრისობენ მას მისი ცოდვების გამო. რადგან თავსი საქციელით ამგვარი (სასულიერო პირი) ამწუხრებს ქრისტეს, რომელმაც თქვა: "ცაში უფრო დიდი სიხარული იქნება", ანუ სიხარული ანგელოზთა შორის, "ერთი მონანიე ცოდვილის გამო". და თუკი მან (ქრისტემ) თვითონვე თქვა: "მართალთა სახმობლად კი არ მოვსულვარ, არამედ ცოდვილთა სინანულად" (მთ. 9:13), მაშინ ცხადია, რომ ვინც ცოდვილს არ შეიწყნარებს ეწინააღმდეგება ქრისტეს, ხოლო ქრისტეს მოწინააღმდეგე - არ არის მისი მოწაფე, და ვინც მისი მოწაფე არ არის, არც მისი მღვდლობის ღირსია. რადგან როგორ არის შესაძლებელი მღვდლობა ჰქონდეს და ქრისტესთვის სასურველი იყოს ის, თუკი ანტიქრისტეს გარდაიქცა და ქრისტეს ნების საწინააღმდეგოდ მოქმედებს?
შეთანხმება:
შემდეგში კართაგენის კრებამ 53-ე კანონით დაადგინა, რომ არცერთ ეპისკოპოსს არ განეგდო მსახიობები, მიმოსები და განდგომილები, როდესაც ისინი მოუბრუნდებოდნენ ღმერთს, და არ მოეკლო მათთვის მადლი შერიგებისა. გარდა ამისა, მათ, ვინც ქრისტიანობა მიიღო არ უნდა აიძულონ დაუბრუნდნენ ადრინდელ გართობებს, იმავე კრების 72-ე კანონის თანახმად. ამიტომაც თვით მოციქულები თავიანთ "დადგენილებებში" (წიგნი მე-2, თ. 15 და 40) უბრძანებენ ეპისკოპოსს არ უარყონ ის ადამიანები, რომლებიც მან განკვეთა მათი ცოდვების გამო სხვა ქრისტიანთაგან, არამედ ურთიერთობა უნდა ჰქონდეს მათთან, იზრუნოს მათზე, ანუგეშოს და გაამხნევოს ისინი სიტყვებით: "გააძლიერეთ ღონემიხდილი ხელები და მოკვეთილი მუხლები გაიმაგრეთ!" (ეს. 35:3), რათა ზღვარგადასული მწუხარების გამო ჭკუიდან არ შეიშალონ (PG 1, 624В და 693В).
ასევე პავლეც უბრძანებდა კორინთელებს ურთიერთობა ჰქონოდათ ახლახან განკვეთილთან და სიყვარულით მოპყრობოდნენ მათ, რათა უზომო მწუხარების გამო არ დაეღუპა სატანას და სასოწარკვეთას არ მიცემოდა (იხ. 2 კორინთ. 2:5-11). წაიკითხე ასევე დიონისე არეოპაგელის წერილი მსახურ დემოფილესადმი და ნახე, როგორც ამხელს და კიცხავს იმისთვის, რომ მან უარყო და ეკლესიიდან გააგდო ცოდვისგან მოქცეული და მონანული ადამიანი (Dion. Агеор. Ер. 8. 5 // PG 3, 1086С–1097АВ).
ხოლო წმ. ნილოსი თავის წერილში პრესვიტერისადმი, რომლის სახელი იყო ჰარიკლე და, რომელიც სისასტიკეს იჩენდა მონანულთადმი, გმობს მას იმისთვის, რომ გაბედა უზომო მწუხარებაში დაენთქა ფავსტინე, თანაც მაშინ, როდესაც მან მორჩილებით საჯაროდ აღიარა თავისი ცოდვები.
აი თვით ამ მამის სიტყვები: "როგორც აღმოჩნდა, ჰარიკლე, ქრისტეს ვენახის გაშენება დაგზარებია, ხოლო უფლის მიერ დარგულის აღმოკვეთასა და ვენახიდან განგდებაში გულმოდგინებას იჩენ. ნუ იტყვი, ადამიანო, რომ ღმერთი არ შეიწყნარებს იმას, ვინც ჯერ წაბორძიკდა, შემდეგ კი სიტყვებით შეინანა. რადგან, თუკი ამას ამბობ, შორს არ დგახარ ნოვაციანელთაგან, რომლებიც ნათლისღების შემდეგ სინანულს უარყოფენ, შენსავით, რომელიც სიტყვით გამოთქმულ შენანებას არ შეიწყნარებ. არადა ბრწყინვალედ უწყი: დიდმა მოსემ არა სასხვათაშორისოდ, არამედ დაჟინებით მოითხოვა აარონისგან ვაცი, რომ მით გამოაშკარავებულიყო ცოდვილის სულის აღსარება და მიტევება. რა თქმა უნდა, კარგია და უფრო საკადრისია, რათა სულის სინანული საქმეში გამოიხატოს, ანუ მარხვასა და ხორციელ უძლურებებში. მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუკი ვინმე მოკლებულია ამ საშუალებას სხეულებრივი უძლურების ან სხვა ვითარებების გამო, მაგრამ გულწრფელად ნანობს თავის ცოდვებს, მას შეიწყნარებს ღმერთი, რომელიც ჩვენი ცოდვებისთვის მოკვდა. ასევე მოსემაც კარვის აგებისას ბისონი და ოქრო თხის ბეწვს შეურია - ძვირფასი იაფს. გეკითხები, რომელი ღვაწლის ფასად მოიპოვა მეზვერემ სულის ცხონება? მარტოდენ სიტყვიერი მორჩილების გამო ხომ არა? ავაზაკმა რომელი ღვაწლის წყალობით შეაღო ჯვრიდან სამოთხის კარები? რამოდენიმე სიტყვის წყალობით ხომ არა? ასევე მანასეც. და ბოლოს, ჰარიკლე, მარტო ღმრთის გულისწყრომას ნუ უყურებ, მის უსაზღვრო კაცთმოყვარეობასაც შეხედე. "რამეთუ, - ნათქვამია, - დიდ არს წყალობაჲ შენი ჩემ ზედა, და იჴსენ სული ჩემი ჯოჯოხეთისაგან ქუესკნელისა" (ფსალმ. 85:13). ასე რომ, უგუნურად ნუ ამტკიცებ, თითქოსდა ღმერთი არ შეიწყნარებდეს სინანულის სიტყვებს, რადგან მეც გეტყვი: განა ღმერთს სურს ვერცხლი, ოქრო და სხვა ძვირფასი ძღვენი, ორ ლეპტას კი არ შეიწყნარებს? როგორ დამარწმუნებ, რომ იცი წერილი, თუკი მაცხოვრის სიტყვები არ გახსოვს? "არ ნებავს, - ბრძანებს იგი, - ჩემს ზეციერ მამას, რომ დაიღუპოს ერთი ამ მცირეთაგანი" (მთ. 18:14), ხოლო შენ გსურს რათა დაიღუპონ მრავალნი და დიდნი? მაცხოვრის სწავლების საწინააღმდეგოდ ასწავლი, ადამიანო, და საით გაექცევი ესაიას სიტყვებს: "მოჰყევი შენი ურსჯულოებანი, რათა განმართლდე" (ეს. 43:26)?
ღმერთი, რომელმაც შეგვქმნა, შეიწყნარებს არა მარტო სხეულებრივ სიწმიდეს, მოწამეობრივ და ასკეტურ ღვაწლს, არამედ დამწუხრებულ სახესაც, თუკი ის ცოდვებს გლოვობს, და ბაგეთა ნაყოფს, რომლებიც აღიარებენ ქრისტეს. რადგან ზოგს შეუძლია წინააღმდეგობის გაწევა, სხვები კი, პირიქით, უძლურნი არიან, რადგან იოლად იძლევიან. მოკლედ რომ ვთქვათ, ცოდვილები მრავალ ისეთ საქმეს ჩადიან, რაც მცირედ გვეჩვენება, მაგრამ ეს მცირე მონანულებს ცხონებას მოჰგვრის. იხილე, მოსე, ან უმჯობესი იქნება ვთქვათ, ღმერთი მოსეს მიერ არ უბრძანებს ხალხს თავიანთი ცოდვებისთვის შემოწირონ მხოლოდ ხარები და ვაცები (რომლებსაც ოდენ მდიდრები ფლობენ), არამედ, ზრუნავს ჩაგრულებზე და, სასოწარკვეთილებას რომ არ მიეცნენ, შემწყნარებლურად, სჯულის მოთხოვნას მტრედამდე და ერთ მუჭა ფქვილამდე ამცირებს. მაშასადამე, შენც, პრესვიტერო, გაუფრთხილდი ადამიანს, რომელიც გულის შემუსვრილობას ავლენს, მოაქციე და აცხოვნე იგი, თანაც მარტო ღვაწლსა და ასკეტურ მოსაგრეობას ნუკი მოითხოვ, არამედ მისი სინანულის სიტყვებიც შეიწყნარე, როდესაც ის მორჩილებითა და გულშემუსვრილობით შეინანებს" (Nil. Ер. III, 243 // PG 79, 496D-50XB).
53
თუ რომელიმე ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი დღესასწაულის დღეებში არ მიიღებს ხორცსა და ღვინოს იმ მიზეზით, რომ შეიძულა და, არა - დათმინების ღვაწლის გამო, განკვეთილ იქნეს, როგორც თავისი სინდისისაგან დამწვარი და მრავალთა დაბრკოლების მიზეზი.
(მოც. 51,66; ანკვ. 14; ღანგ. 2,21).
ზონარა. კანონით დაწესებულია არ ვიმარხულოთ შაბათს, გარდა ერთი დიდი შაბათისა, ასევე საკვირაო და სადღესასწაულო დღეებში. მაგრამ ზოგიერთი წმიდა მამა, საკვებს იღებდა 10, 20 ან მეტი დღის შემდეგ, ზოგიერთი კი მარხვას 40 დღემდე აგრძელებდა. რადგან მათ მარხვა შაბათ დღესაც უწევდა კანონთა დამრღვევებად არ მიიჩნეოდნენ. ასევე არ იქნება მიჩნეული კანონის დამრღვევად ყველა სხვა პირიც, ვინც გარკვეული დღეების განმავლობაში მარხვას ისურვებს, და არ შეჭამს, თუნდაც ამ დღეებში შაბათმა ან რომელიმე დღესწასწაულმა მოუწიოს. თუკი ვინმე მარტო შაბათს მარხულობს, თავს იკავებს ხორცის ჭამისგან და ღვინისგან თვით დღესასწაულის დღეებშიც, რადგან ეზიზღება ისინი, ამგვარი არა თუ მმარხველად არ ჩაითვლება, არამედ დამხობის ღირსიც გახდება, რადგან იძლევა აზრს, თითქოსდა ღმრთის ქმნილება საზიანო იყოს, როდესაც პირიქითაა, ყველაფერი კეთილია და უარყოფილ არ უნდა იქნეს. ანკირიის 14-ე კანონიც ადგენს, რათა კლირიკოსებმა, რომლებიც თავს იკავებენ ხორცის ჭამისგან, შეეხონ მას, ანუ გასინჯონ, და შემდეგ კვლავ თავი შეიკავონ; თუკი ასე არ იზამენ, - კანონი მათ დამხობას ბრძანებს.
არისტინე. მღვდელი, თუ არა მმარხველობითი ღვაწლის გამო ღვინოს არ სვამს და ხორცს არ ჭამს, დაემხოს.
ბალსამონი. ყოველ კვირადღეს და დღესასწაულს ჩვენ არ ვმარხულობთ, რადგან ვზეიმობთ. თუმცა, ყველა შაბათს, გრდა ერთი, დიდი შაბათისა, ვიხსნილებთ, რათა იუდეველებივით მეშაბათეებად არ წარმოვჩინდეთ. ამრიგად, ვინც ამ დღეებში მარხულობს, იქნება ეს ეპისკოპოსი, პრესვიტერი თუ დიაკვანი, პატივისგან უნდა დაემხოს, თუკი ამასთან ეზიზღება ის, რაც ღმრთისგან საკვებად გვებოძა და მით ხალხს აბრკოლებს. მაგრამ თუ ღვაწლის გამო იკავებს თავს ამისგან, შეწყნარებულ იყოს. წაიკითხე ასევე მოციქულთა 51-ე კანონის და ანკირიის კრების 14-ე კანონის განმარტებები. ერისკაცი, რომელიც იცავს ასეთ არაკეთილ მარხვას და მწვალებელ-მარკიონიტებთან ერთად იგლოვს, 51-ე კანონის ბოლო სიტყვების საფუძველზე განიკვეთოს.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: თუ რომელიმე ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი დღესასწაულის დღეებში არ მიიღებს ხორცსა და ღვინოს იმ მიზეზით, რომ შეიძულა და, არა - თავშეკავების ღვაწლის გამო, განკვეთილ იქნეს, როგორც თავისი სინდისისაგან დამწვარი და მრავალთა დაბრკოლების მიზეზი.
(მოც. 51; ანკვ. 14; ღანგ. 1, 9, 14, 18; ბასილი დიდი 86).
განმარტება: ეს კანონიც, 51- კანონის მსგავსად (წაიკითხე იგი), განსაზღვრავს: ის ეპისკოპოსი, პრესვიტერი ან დიაკონი, რომელიც დღესასწაულის დღეებში არ ჭამს ხორცს და არს სვამს ღვინოს არა თავშეკავების ღვაწლის გამო (1), არამედ იმიტომ, რომ უკადრისობს, დაემხოს. რადგან ის დამწვარია, ანუ უგრძნობელია (ადამიანის სხეულის ნაწილების მსგავსად, რომლებიც, თუკი მოწვავ, უგრძნობელი ხდება) ან კიდევ შებილწულია თავის სინდისში (დამწვრობით დაწყლულებულთა ან ჩიქროვანი წყლულების მქონეთა მსგავსად, რომელთაც სდით ჟუჟღი ან უწმინდურობანი). გარდა ამისა, ის ხდება საცდური მრავალთათვის, რომელთაც ჩვეულებად ჰქონდათ დღესასწაულებზე შეკრება, აღაპების, ანუ საერთო ტრაპეზის მოწყობა, სადაც ყველანი ერთად ჭამდნენ. მოციქული პავლე კორინთელთა მიმართ თავის პირველ ეპისტოლეში მას უფლის სერობას უწოდებს (იხ. 1 კორინთ. 11:20), მაშასადამე ეს არის საზოგადო სერობა (იხ. ამის შესახებ 1-ლი შენიშვნა VI მსოფლ. კრების 74-ე კანონზე).
შეთანხმება:
ამის თანხმიერია თვით მოციქული პავლე, რომელმაც ტიმოთესადმი თავის პირველ ეპისტოლეში (1 ტიმ. 4:2) შემწუარნი უწოდა იმ მწვალებლებს, რომლებიც ადამიანებს საკვებისგან თვშეკავებას ასწავლიდნენ მისდამი სიძულვილის გამო.
წაიკითხე მოციქულთა 51-ე კანონი.
შენიშვნები:
1. ამ კანონიდან, როგორც ერთგვარი დასკვნა, გამომდინარეობს ის, რომ არ დაამხობენ იმ ესპისკოპოსთ, პრესვიტერებსა და დიაკვნებს, რომლებიც არა ზიზღის გამო, არამედ თავშეკავების ჭეშმარიტი ღვაწლის გამო ან საერთოდ არ ჭამენ ხორცს და არ სვამენ ღვინოს, ან კიდევ დრო და დრო, განსაზღვრულ დღეებში. არ დაემხობიან ისინი იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი არ ჭამენ ხორცს და არ სვამენ ღვინოს დღესასწაულებზე. თუმცა, დანარჩენები, იქნებიან ესენი ბერები თუ ერისკაცნი, თუ ისინი თავშეკავების ღვაწლის გამო ერიდებიან ხორცსა და ღვინოს (ან კიდევ რომელიმე სხვა საკვებს), საღმრთო კანონთა ორი კომენტატორის, ზონარასა და ბალსამონის, განმარტებით და წინამდებარე კანონით არ ისჯებიან, როგორც დამრღვევნი, ამისგან დღესასწაულის დღეებშიც რომ იკავებდნენ თავს. რადგან ისინი ამ საკვებს კი არ უკადრისობენ, როგორც კანონშია ნათქვამი, ან დღესასწაულების დღეებში კი არ იკავებენ თავს მისგან, და სხვა დღეებში ჭამენ, არამედ თანაბრად, როგორც ერთ, ასევე მეორე შემთხვევაში მხოლოდ თავშეკავების გამო ერიდებიან მათ. მაგრამ იმისთვის, რათა ასეთი ადამიანების თავშეკავება და მარხვა საცდური არ გახდეს სხვებისთვის, უმჯობესია მათ დღესასწაულის დღეებში თავიანთი პური ჭამონ განცალკევებით. ეს, როგორც შედეგი, მომდინარეობს ადრე ნათქვამიდან.
54
თუ რომელიმე კლირიკოსი იმხილება, რომ დუქანში ჭამს, უზიარებლობით დაისაჯოს; გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მგზავრობისას, საჭიროების გამო, სასტუმროში დაისვენებს.
(ტრულ. 9; ლაოდ. 24; კართ. 40).
ზონარა. ღმრთის წილხვდომილად მოწოდებულნი ერისკაცთათვის მოკრძალებული ცხოვრების მაგალითნი და ყოველივეში უმწიკვლონი უნდა იყონ, რათა მათი მეშვეობით არ იგმობოდეს ღმერთის სახელი. ხოლო დუქანში შესვლა აჩვენებს, თუ რაოდენ უკრძალველ ცხოვრებას ეწევა ამის მქმნელი, და რომ მათი ზნეობა შერყვნილია არა მარტო საჭმელ-სასმელთან მიმართებაში; არამედ ყველა სხვა ქცევასთან დაკავშირებითაც. რადგან დუქანში იკრიბებიან მოურიდებელი მამაკაცები და ქალები, ამიტომაც მათ საზოგადოებაში მყოფი მათ მანკიერებასთნ თანაზიარობას თავს ვერ აარიდებს. "უკეთური ურთიერთობანი ხრწნიან კეთილ ზნე-ჩვევებს" (1 კორინთ. 15:33). ამიტომაც კანონი ამგვარ კლირიკოსთა უზიარებლობას ბრძანებს. მაგრამ, თუ კლირიკოსი მგზავრობს და გასაჩერებელ ადგილს ვერ პოულობს, ანუ არ იცის სად დაიძინოს და დაისვენოს, რის გამოც იძულებულია შევიდეს სასტუმროში, - ამგვარი უდანაშაულოდ ჩაითვლება და სასჯელს არ დაექვემდებარება. იგივეს ბრძანებენ ლაოდიკიის კრების 24-ე და კართაგენის კრების 49-ე კანონები.
არისტინე. თუ რომელიმე კლირიკოსი დუქანში ჭამდეს რაიმე აუცილებლობის გარეშე, როგორიცაა გზაში ყოფნა, ზიარებიდან უნდა განიკვეთოს. ხოლო თუ კლირიკოსი მოგზაურობს და იძულებულია შეჩერდეს სასტუმროში, - მას შეწყნარება ეკუთვნის. ხოლო დუქანში უკიდურესი აუცილებლობის გარეშე მჭამელი ზიარებიდან უნდა განიკვეთოს.
ბალსამონი. ღვთაებრივმა და წმიდა მოციქულებმა, რადგან ისურვეს კლირიკოსები უბიწო და სიკეთისკენ წამბიძგებელი ცხოვრების მქონენი ყოფილიყვნენ, და არა სხვათა დამაბრკოლებელნი, განსაზღვრეს, რათა მათ თავი შეიკავონ არა მარტო ყოველგვარი დასაძრახი ვაჭრობისგან, როგორც ეს სხვა კანონშია ნათქვამი, არამედ დუქანში საჭმლის საჭმელადაც ან დასალევადაც არ უნდა შედიოდნენ. რადგან ის (დუქანი) - ურცხვი ადამიანებისთვისაა და დიდი კიცხევის ღირსია. ამიტომაც კანონი განსაზღვრავს ზიარებისგან განკვეთოს ის კლირიკოსი, რომელიც რაიმე ამგვარს იზამს; თუმცა, სასტუმროში აუცილებლობის გამო შეჩერებულს, კანონი სასჯელს არ უქვემდებარებს, რადგან ეს უკიდურესობის გამო ხდება.
ამრიგად, ცუდად მსჯელობენ ისინი, რომლებიც ამტკიცებენ, თითქოსდა კლირიკოსს უფლება ჰქონდეს ივაჭროს ღვინით, ან დაიქირავოს აბანო ვაჭრობისთვის, ან კიდევ ხელი მიჰყოს რაიმე დასაძრახ აღებ-მიცემობას. რადგან კლირიკოსს უბრალოდ დუქანში შესვლაც კი თუ ეკრძალება, უმეტეს სასჯელს დაექვემდებარება იგი უშუალოდ ან შემცვლელი პირის მეშვეობით თუ იქნება დასაქმებული სამარცხვინო ვაჭრობით. წაიკითხე ასევე ლაოდიკიის კრების 24-ე და კართაგენის კრების 49-ე კანონები.
რადგან მოციქულთა 42-ე კანონი ეპისკოპოსს, პრესვიტერსა და დიაკვანს, რომლებიც ეძლევიან თამაშს ან ლოთობენ, თუ არ შეეშვებიან ამ საქმიანობას პატივს აჰყრის; ხოლო იპოდიაკვანს და ყველა სხვა კლირიკოსს, რომლებიც რაიმე მსგავსს იქმან, ასევე ერისკაცთ, თუ შეგონების მიუხედავად არ მიატოვებენ ამ საქმიანობას - განკვეთენ ზიარებისგან; ვფიქრობ, აქაც, კლირიკოსი, რომელიც დუქანში დაიარება და არ ეშვება ამ ბოროტებას, უნდა დაემხოს პატივისგან პირველი და მეორე შეგონების შემდეგ. ეს დასტურდება კანონის სიტყვებით: "თუ რომელიმე კლირიკოსი იმხილება, რომ დუქანში ჭამს", ანუ - თუ მრავალგზის იქმოდაო ამ ბოროტებას.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: თუ რომელიმე კლირიკოსი იმხილება, რომ დუქანში ჭამს, უზიარებლობით დაისაჯოს; გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მგზავრობისას, საჭიროების გამო, სასტუმროში დაისვენებს.
(მოც. 42, 43; VI მსოფლ. 9; VII მსოფლ. 22; ლაოდ. 24; კართ. 47, 69).
განმარტება:
ღმრთის რჩეულები, - მათ გამო რომ არ დაიგმოს ღმრთის სახელი, - ღვთისმოსავი ცხოვრების ნიმუშები უნდა იყონ ერისკაცთათვის. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: "თუ რომელიმე კლირიკოსი იმხილება, რომ დუქანში ჭამს, უზიარებლობით დაისაჯოს". რადგან რაზე მეტყველებს მისი დუქანში შესვლა, თუ არა იმაზე, რომ უკეთურ ცხოვრებას ეწევა და მისი გარყვნილება გამოიხატება არა მარტო ჭამა-სმისადმი მიდრეკილებაში, არამედ მის სხვა ჩვევებშიც? რადგან რაკიღა დუქანში იკრიბებიან უზნეო მამაკაცები და გარყვნილი ქალები, მაშინ, რა თქმა უნდა, ამგვარ ადამიანებთან ურთიერთობაში მყოფი თვითონაც ვერ გახდება ამ ცოდვათაგან შეუბილწავი. რადგან მოციქულ პავლეს თქმით: "უკეთური ურთიერთობანი ხრწნიან კეთილ ზნე-ჩვევებს" (1 კორინთ. 15:33).
გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ ის შემთხვევა, როდესაც კლირიკოსები, მოგზაურობისას, არა აქვთ რა სადმე თავშესაფარი, ღამის გასათევად შედიან სასტუმროებში ან ფუნდუკებში, რათა დაისვენონ.
წაიკითხე ასევე მოციქულთა 42-ე კანონის განმარტება.
55
კლირიკოსი, რომელიც ეპისკოპოსს შეურაცხყოფს, დაემხოს პატივისგან, რამეთუ ნათქვამია: "...მთავარსა ერისა შენისასა არა ჰრქუა ბოროტი" (საქმე 23,5).
(მოც. 31,39; IV მსოფ. 8; ტრულ. 34; ლაოდ. 57; კართ. 7).
ზონარა: მღვდელმთავრები, არიან რა ჩვენი უფლის იესუ ქრისტეს ხატებანი და პატივდებულნი არიან ეკლესიის თავის მიერ, უაღმატებულესი მოწიწება ეკუთვნით. ამიტომაც, ვინც მათ შეურაცხყოფს დაემხობა თავისი პატივისგან. ხოლო პრესვიტერები და დიაკვნები, რომელთაც ხელებს ადარებენ, რადგან მათი მეშვეობით მართავს ეპისკოპოსი ეკლესიას, თუმც პატივის ღირსნი არიან, მაგრამ არა ისეთის, როგორც ეპისკოპოსი. რადგან ერთნაირ ზრუნვას როდი იმსახურებენ თავი და ხელები. ამიტომაც ვინც მათ (ანუ მღვდლებსა და დიაკვნებს - "აპოკ." რედ.) მიაყენებს შეურაცხყოფას ნაკლებად დაისჯებიან, ვინაიდან მხოლოდ განიკვეთებიან.
არისტინე: განწესება 55. კლირიკოსი, რომელიც შეურაცხყოფას მიაყენებს ეპისკოპოსს, დაემხოს. კანონი 56. თუ ვინმე შეურაცხყოფას მიაყენებს პრესვიტერს ან დიაკვანს, განიკვეთოს.
ბალსამონი. ეს ორი კანონი 55-ე და 56-ე განსაზღვრავენ სასჯელს კლირიკოსთათვის, რომლებიც შეურაცხყოფენ ეპისკოპოსს; მაგრამ 55-ე ამბობს, რომ კლირიკოსი, თუ ის ეპისკოპოსს შეურაცხყოფს, უნდა დაემხოს; ხოლო 56-ე განსაზღვრავს, რათა კლირიკოსი, რომელიც პრესვიტერს ან დიაკვანს მიაყენებს წყენას, უნდა განიკვეთოს; რა თქმა უნდა, იმიტომ, რომ ეპისკოპოსს მეტი აქვს პატივი. კანონები ასე განასხვავებენ შეურაცხყოფის მიმყენებელ კლირიკოსთა სასჯელებს. ვფიქრობ, უპატივობას თან სდევს დამხობა.
სხვა განმარტებანი:
"პიდალიონი": კლირიკოსი, რომელიც ეპისკოპოსს შეურაცხყოფს, უნდა დაემხოს პატივისგან, რამეთუ ნათქვამია: "მთავარსა ერისა შენისასა არა ჰრქუა ძჳრი" (გამ. 22:28).
(კონსტანტ. 879 წ. 3.)
განმარტება:
რადგან ეპისკოპოსი, მღვდელმთავარი უფლის ხატებას წარმოადგენს და ეკლესიის ხილულ თავად არის მიჩნეული, უმეტესი პატივით უნდა სარგებლობდეს, ვიდრე დანარჩენი მღვდელმსახურები. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს, - ის კლირიკოსი, რომელიც შეურაცხყოფს ეპისკოპოსს, პატივისგან უნდა დაემხოს, რადგან რჯულში წერია: "ღვთის მსაჯულებს ნუ შეურაცხყოფ და თავკაცს შენს ხალხში ნუ დასწყევლი" (გამ. 22:28) (1), ანუ საეკლესიოს, სასულიეროს და საეროს, "ხორციელს". რადგან ეპისკოპოსი სწორედ იმიტომ იწოდება მღვდელმთავრად და იერარქად, რომ წინამძღოლობს მღვდელმსახურებს (ἄρχων τῶν ἱερέῶν) და განაგებს სამღვდლო სიწმიდეებს (ἄρχων τῶν ἱερῶν), ღვთაებრივი მაქსიმესა და დიონისე არეოპაგელის მიხედვით. ხოლო სოფიაწმიდის ტაძარში შეკრებილ მამათა მე-3 კანონი ბრძანებს: "თუ ვინმე ერისკაცი გაბედავს ეპისკოპოსის ცემას ან საპყრობილეში ჩაგდებას დანაშაულის გარეშე, ან რაიმე შეთხზული მიზეზის გამო, შეჩვენებულ იქნეს იგი".
შენიშვნები:
1. ფოტიოსი (ტიტლ. 9, თ. 36) ამბობს, რომ "კოდექსების" მე-9 წიგნის მე-7 ტიტლოსში, 1-ლი დადგენილებით განსაზღვრულია, რომ იმპერატორის შეურაცხმყოფელი არ დაექვემდებარება არანაირ მკაცრს და სასტიკ სასჯელს, რადგან მან შეურაცხყო იმპერატორი ან ფუქსავატობით, და უგულებელყოფილ უნდა იქნას იგი, როგორც ფუქსავატი; ან კიდევ სიბრიყვით, და შეწყალებულ უნდა იქნას; ან კიდევ რაიმე წყენის გამო, და უნდა მიეტევოს. მსგავსადვე მღვდელმთავრის შეურაცხმყოფელი უნდა დაისაჯოს ან როგორც ფუქსავატი, ან როგორც სულელი და ყბედი, ან კიდევ როგორც განაწყენებული. რადგან თუკი იმპერატორს, საერო პირს, ეკრძალება კანონით იმათი დასჯა, ვინც მას შეურაცხყოფს, რამდენად უფრო მართებს ეს - მღვდელმთავარს, საეკლესიო პირს, სულიერ მამას, უთვინიერესი და უბოროტო ქრისტეს მიმბაძველს? გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ ისეთი შემთხვევა, როდესაც შეურაცხმყოფელმა გამოიჩინა სიჯიუტე თავის ზრახვებში, იყო თავდაჯერებული და კადნიერი.
იგივე უნდა ვიფიქროთ იმათზეც, ვინც შეურაცხყოფს პრესვიტერსა და დიაკვანს. ღვთისმოსავი საიმპერატორო კანონები ბრძანებენ იმათ სიკვდილით დასჯას, ვინც ეკლესიაში შევა იმ დროს, როდესაც იქ ლიტურგია ან სხვა წმიდა მსახურება ტარდება, და შეურაცხყოფას მიაყენებს ეპისკოპოსს ან ხელს შეუშლის ლიტურგიისა და სხვა მსახურების შესრულებას. იგივე ეხება ჯვრით ლიტანიობებსა და პარაკლისებს, რომლებსაც ესწრებიან ეპისკოპოსები და კლირიკოსები, კერძოდ, მათი შეურაცხმყოფელი ექვემდებარება გადასახლებას, ხოლო ვინც ჯვრით ლიტანიობას და პარაკლისის ჩატარებას ხელი შეუშალა სიკვდილით უნდა დაისაჯოს.
ამავე კანონიდან გამომდინარე, უნდა დაისაჯოს ისიც, ვინც შეურაცხყო საკუთარი ხორციელი მამა ან სულიერი მოძღვარი. "ვინც მამისა თუ დედის ძვირს იტყვის, სიკვდილით მოკვდეს" (მთ. 15:4; იხ. ლევ. 20:9) (ეს ეხება ყველას, გინდ კლირიკოსს, გინდ ერისკაცს და გინდ მონაზონს - ღირ. ნიკონი). ხოლო სიკვდილი მათთვის - ეს არის საღმრთო ზიარებისგან განკვეთა, რადგან მისგან განშორებას, ბასილი დიდის 55-ე კანონის შესაბამისად, კეთილგონიერი ადამიანები ჭეშმარიტად სიკვდილად მიიჩნევდნენ.
56
კლირიკოსი, რომელიც მღვდელს ან დიაკონს შეურაცხყოფს, საეკლესიო ზიარებიდან განყენებულ იქნეს.
(I მსოფ. 18; ტრულ. 7; ლაოდ. 20; ბასილი დიდი 88).
ბალსამონისა და ზონარას, ასევე არისტინეს განმარტებები იხ. 55-ე კანონში.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: თუ რომელიმე კლირიკოსი, მღვდელს ან დიაკონს შეურაცხყოფს, საეკლესიო ზიარებიდან განყენებულ იქნეს.
განმარტება:
პრესვიტერები და დიაკვნები, რადგან ისინი ეპისკოპოსისთვის არიან ხელები, რომელთა დახმარებითაც ის მართავს ეკლესიას, ასევე უნდა სარგებლობდნენმათთვის შესაფერისი პატივით, თუმცა, არა იმგვარით, როგორიც უნდა მივაგოთ მღვდელმთავარს. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს, რომ კლირიკოსი, რომელიც შეურაცხყოფს პრესვიტერს ან დიაკვანს, მხოლოდ უნდა განიკვეთოს ზიარებისგან (რაც უფრო ნაკლები სასჯელია), და არ უნდა დაამხონ პატივისგან (რაც უფრო მეტი სასჯელი იქნებოდა), როგორც მღვდელმთავრის შეურაცხმყოფელი. თავიც ხომ ხელებზე და სხეულის დანარჩენ ნაწილებზე უ მეტესია, ხოლო ხელები თავის ქვემოთაა, შედეგად, ისინი, ვინც შეურაცხყოფენ თავს, უმეტეს სასჯელს იმსახურებენ, ხოლო ისინი, ვინც შეურაცხყოფენ ხელებს - უფრო ნაკლებს.
57
კლირიკოსი, რომელიც დასცინებს კოჭლს, ყრუს, ბრმას ან ფეხებდაწყლულებულს, - უზიარებელ იქნეს; ასევე ერისკაციც.
ზონარა. მათ მიმართ, ვისაც სხეულის რომელიმე ნაწილი დაზიანებული აქვთ, თანაგრძნობა გვმართებს. რამდენიც შეგვიძლია უნდა დავიცვათ ისინი და ვუწინამძღვროთ და, კი არ დავცინოთ. თუკი ერისკაცი ასე მოიქცევა (ანუ დასცინებს ხეიბართ - "აპოკ." რედ.) კანონი უზიარებელ ჰყოფს; მაშ, რაღა ვთქვათ კლირიკოსებზე, რომლებიც, როგორც მრავალჯერ აღგვინიშნავს, ხალხისთვის ყოველგვარი სათნოებისა და პატიოსნების მაგალითები უნდა იყონ?
არისტინე. ვინც დასცინის ბრმას, ყრუს, ან კოჭლს განიკვეთება ზიარებისგან. ვინც დასცინის ბრმას, ყრუს ან კოჭლს ან კიდევ იმას, ვისაც რაიმე სხეულებრივი დაზიანება აქვს, როგორც მათი შემქმნელის მგმობარი უნდა განიკვეთოს.
ბალსამონი. კლირიკოსებსა და ერისკაცებს, ვინც არ თანაუგრძნობენ ნებისმიერი სხეულებრივი ნაკლის მქონეთ, არამედ დასცინებენ მათ, კანონი ზიარებისგან განკვეთს. მრავალი სიცილის მიზეზს ჰპოვებენ მათში, და მით ღმრთის განგებულებას უარყოფენ.
სხვა განმარტებანი
პიდალიონი: კლირიკოსი, რომელიც დასცინებს კოჭლს, ყრუს, ბრმას ან ფეხებდაწყლულებულს, - უზიარებელ იქნეს; ასევე ერისკაციც.
განმარტება
მათ, ვისაც სხეულებრივი ნაკლი ან დაზიანება აქვს, ჯანმრთელი და დაუზიანებელი ადამიანები განსაკუთრებულ თანაგრძნობას უნდა უცხადებდნენ, ეხმარებოდნენ მათ და მხარს უჭერდნენ; არანაირად არ უნდა დასცინოდნენ მათ და არ ამასხარავებდნენ. ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს განკვეთოს ყოველი კლირიკოსი, რომელიც დასცინებს ყრუს, კოჭლს, ბრმას ან კიდევ რაიმე ჭრილობისა და დასახიჩრებული ფეხების მქონეს. ასევე ერისკაციც, თუკი ის მსგავსადვე მოიქცევა, უნდა განიკვეთოს. რადგან ნუთუ ასეთი ხეიბრებისთვის საკმარისი არ არის ის სასჯელი, რომელიც საღმრთო განგებით მოევლინათ მათ, რომლის მნიშვნელობა მხოლოდ ღმერთმა უწყის? რა საჭიროა კიდევ ადამიანებმა, მიიტაცებენ რა ღმრთის მსჯავრს, ხეიბართა მასხრად აგდებითა და დამცირებით, ამ მრავალტანჯულთ სასჯელზე სასჯელი დაუმატონ?!
ო, კადნიერებავ ღმრთის წინაშე და უდიდესო გულქვაობავ! არა, ძმანო ჩემნო, უფლის სახელით გევედრებით, აწ ნუ გაბედავთ ამგვარ ხეიბართა დაცინვას, ნურც გაექცევით მათ, როგორც ცეცხლსა და სნეულებას; ნუ მიეჩვევით უაზრო და უგუნურ გამოთქმას: "ღმერთი არამზადებს დაღავს". პირიქით, იჩქარეთ შეეწიოთ მათ რითაც შეგიძლიათ, რათა თქვენც დაგინდოთ უფალმა იმისთვის, რომ თანამგრძნობნი და მოწყალენი აღმოჩნდით თანამონათა მიმართ. რადგან ღმერთი ბრძანებს არ დაგმო ყრუ იმისთვის, რომ არ ესმის, არც ფეხი დაუდო ბრმას, რათა წაბორძიკდეს, რამეთუ ვერ ხედავს. ნუ დაგმობ ყრუს და ბრმის წინაშე ნუ შექმნი დაბრკოლებას, რათა დაეცეს; შენი ღმრთის გეშინოდეს (ლევ. 19:14).
58
ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც არ ზრუნავს კლირზე და მრევლზე, და არ ასწავლის მათ ღვთისმოსაობას, განყენებულ იქნეს; ხოლო თუ ამის შემდეგაც იზარმაცებს და არ შეასრულებს თავის მოვალეობას - დაემხოს.
(ტრულ. 19; სარდ. 11; ლაოდ. 19; კართ. 71,121,123).
ზონარა. ყოველ ეპისკოპოსს აკისრია აუცილებელი მოვალეობა მისდამი დაქვემდებარებულ ერს ასწავლოს ღვთისმოსაობის დოგმატები და განამტკიცოს იგი მართალ სარწმუნოებასა და პატიოსან ცხოვრებაში; რადგან ღმერთი წინასწარმეტყველის მიერ ერის წინამძღვრებს ეუბნება: "თუ არ გააფრთხილებ და არაფერს ეტყვი ბოროტეულს ბოროტი გზიდან ჩამოსაშორებლად, რომ გადარჩეს, მოკვდება ბოროტეული თავის უკეთურებაში და მის სისხლს შენ მოგკითხავ" (ეზეკ. 3:18). ამრიგად, ეპისკოპოსი, რომელიც არ ზრუნავს ერის განსწავლაზე დაემხობა თავისი პატივისგან.
ზუსტად ასევე პრესვიტერიც; რადგან კანონი ითხოვს, რომ ისინიც ერის მოძღვრები იყვნენ. დიდი პავლეც ამცნებს ეპისკოპოსს იყოს დამმოძღვრელი და მღვიძარე, და არა ზარმაცი და დაუდევარი. და თვით ეპისკოპოსის სახელი მოუწოდებას მას მღვიძარებისკენ; რადგან ის მეთვალყურეს ნიშნავს, ხოლო მეთვალყურე უნდა მღვიძარებდეს, და უდარდელობას არ ეძლეოდეს.
სწორედ ამიტომ იდგმება საკურთხევლის ამაღლებულ ადგილზე კათედრა ეპისკოპოსებისთვის. ეს აჩვენებს, როგორი უნდა იყოს ის, და იმას, რომ სიმაღლიდან გადაჰყურებდეს მისდამი დაქვემდებარებულ ერს და გულმოდგინედ მეთვალყურეობდეს. პრესვიტერებისთვისაც დაწესებულია იდგნენ ან ისხდნენ ეპისკოპოსთან ერთად, რათა ისინიც ამაღლებული ადგილიდან მეთვალყურეობდნენ ერს და, როგორც ეპისკოპოსის თანამშრომლები, ხალხს ასწავლიდნენ. ტრულის კრების 19-ე კანონი ამბობს: "ეკლესიების წინამძღვრებმა ყოველდღე, უფრო კი კვირა დღეებში, დამოძღვრონ მთელი საეკლესიო დასი და მრევლი ღვთისმოსავი სიტყვებით".
არისტინე. ეპისკოპოსი, რომელიც ღვთისმოსაობას არ ასწავლის, განიკვეთება, ხოლო შეგონების არშემსმენელი დაემხობა. ეპისკოპოსი ვალდებულია ღვთისმოსაობა ასწავლოს კლირსა და ერს. თუ ის ამ სწავლებაში დაუდევრობს, განიკვეთება; ხოლო თუ განკვეთის შემდეგაც არ შეასრულებს ამ მოვალეობას, პატივისგან უნდა დაემხოს.
ბალსამონი. საეპისკოპოსო ღირსება სამოძღვრო ღირსებაა; და ყოველი ეპისკოპოსი მოვალეა ერს ღვთისმოსაობის დოგმატები და მართლმადიდებლური ცხოვრების განწესებები ასწავლოს. რადგან ის არის მისდამი მიბარებული ერის მეთვალყურე; რის გამოც იწოდება იგი ეპისკოპოსად.
პრესვიტერებიც ასეთები უნდა იყვნენ, რადგან, ისინიც ეპისკოპოსის სიახლოვეს სხედან ამაღლებულ კათედრებზე. ამრიგად, ეპისკოპოსი და მღვდელი, თუ ასე არ მოიქცევა, ანუ დაუდევარია (ერის განსწავლის საკითხში), პატივისგან უნდა დაემხონ. პრესვიტერები ასწავლიან ეპისკოპოსის ნებართვით, და არა თვითნებურად.
სხვა განმარტებანი:
პიდალიონი: ეპისკოპოსი ან მღვდელი, რომელიც არ ზრუნავს კლირზე და მრევლზე, და არ ასწავლის მათ ღვთისმოსაობას, განყენებულ იქნეს; ხოლო თუ ამის შემდეგაც იზარმაცებს და არ შეასრულებს თავის მოვალეობას - დაემხოს.
(IV მსოფლ. 25; VI მსოფლ. 19, 80; ორგზისი. 16; სარდიკ. 11, 12; კართაგ. 79, 82, 86, 131–133; გრიგ. ნოს. 6; პეტრე ალექს. 10.)
განმარტება:
ეპისკოპოსი ვალდებულია ყოველღიურად ასწავლოს მისდამი დაქვემდებარებულ ერს მართლმადიდებლური სარწმუნოების დოგმატები და წარმართოს იგი მართალი სარწმუნოებისა და ღვთისმოსავი ცხოვრებისკენ. რადგან ღმერთი წინასწარმეტყველ ეზეკიელის პირით ერის მმართველებს უბრძანებს: "ადამის ძევ! ისრაელის სახლის დარაჯად დამიდგენიხარ. გაიგონებ სიტყვას ჩემი პირიდან და ჩემი სახელით გააფრთხილებ მათ. ... თუ არ გააფრთხილებ და არაფერს ეტყვი ბოროტეულს ბოროტი გზიდან ჩამოსაშორებლად, რომ გადარჩეს, მოკვდება ბოროტეული თავის უკეთურებაში და მის სისხლს შენ მოგკითხავ" (იხ. ეზეკ. 3:17-18). ამიტომაც წინამდებარე კანონი განსაზღვრავს: ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი (პრესვიტერებსაც უნდა შეეძლოთ სხვების განსწავლა) (1), რომლებიც არ ზრუნავენ თავიანთ კლირიკოსებზე და დანარჩენ ერზე, და არ ასწავლიან მათ მართლმადიდებლური სარწმუნოების დოგმატებსა და ღვთისმოსაობის საქმეთ, მანამდე უნდა იქნან განკვეთილნი, სანამ არ გამოსწორდებიან. ხოლო თუ ამის (ანუ განკვეთის - "აპოკ." რედ.) შემდეგაც დაუდევრობას და სიზარმაცეს გამოიჩენს, საბოლოოდ დაემხოს, როგორც უღირსი ეპისკოპოსობისა და პრესვიტერობისა (2).
შეთანხმებანი:
VI მსოფლიო კრებამ 19-ე კანონში ასევე განსაზღვრა, რომ ერის წინამძღვარი ყოველდღე, უპირატესად კი - კვირა დღეებში, უნდა ასწავლიდეს თავის კლირსა და ერს; საღმრთო წერილისა და ეკლესიის წმიდა მამათა განმარტებების საფუძველზე უნდა მოძღვრავდეს. ხოლო კართაგენის 132-ე კანონი ბრძანებს: თუკი ეპისკოპოსი უგულებელყოფს მწვალებლებს მის საეპისკოპოსო ოლქში, მეზობელმა ეპისკოპოსებმა უნდა შეახსენონ, მაგრამ თუკი ექვსი თვის შემდეგაც არ მიაქცევს ყურადღებას მწვალებლებს, განიკვეთოს იმ დრომდე, სანამ ამას არ გააკეთებს.
მსგავსადვე 131-ე კანონი განსაზღვრავს, რომ თუკი ეპისკოპოსი, რომელიც უგულებელყოფს იმას, რომ მისდამი კუთვნილი ადგილები დაკავებული აქვთ ერეტიკოსებს, და მეზობელი ეპისკოპოსებისგან ექვსთვიანი შეგონების შემდეგაც არანაირად იზრუნებს ამ ადგილებზე, დაე გადაეცეს ისინი სხვა ეპისკოპოსს, რომელიც მათ დაბრუნებას შეძლებს.
თუკი დაუდევარი ეპისკოპოსი მოიტყუება, თითქოსდა მწვალებლები მიერთებულ იქნენ კათოლიკე (მართლმორწმუნე) ეკლესიასთან და ამიტომაც ის ამ ადგილებზე არ დარდობდა, ამგვარს, იმავე კრების 133-ე კანონის თანახმად, უნდა წაერთვას ეპისკოპოსობის ხარისხი. ხოლო კართაგენის 79-ე კანონი განსაზღვრავს, რომ იმ ადგილებშიც კი, რომლებიც ეპისკოპოსის დაქვემდებარებაში არიან, ეს უკანასკნელი დიდხანს არ უნდა დარჩეს, და მზრუნველობა მოაკლოს იმ ადგილს, სადაც მისი საკუთარი კათედრა იმყოფება.
ორგზისი კრების 16-ე კანონი დაამხობს ექვსი თვეზე მეტი ხნით თავისი ოლქის მიმტოვებელ ეპისკოპოსს (თუ ეს მოხდა არასაპატიო მიზეზით, მაგალითად, სნეულების ან საიმპერატორო თუ საპატრიარქო დავალების შესრულების გამო), და განაწესებს მის ნაცვლად ხელი დაესხას სხვა ეპისკოპოსს.
სარდიკიის 11-ე და 12-ე კანონები საეპისკოპოსო ოლქის დატოვების ვადას კიდევ უფრო ამოკლებენ: მხოლოდ სამი კვირამდე. იმავეს განაწესებს VI მსოფლიო კრების 80-ე კანონი. ხოლო IV მსოფლ. კრების 25-ე კანონის განსაზღვრებით მიტროპოლიტებს შეუძლიათ მხოლოდ სამ თვემდე გადადონ თავიანთ ეპისკოპოსთა ხელდასხმები, იმ შემთხვევათა გარდა, როდესაც გარდაუვალი აუცილებლობის გამო საჭირო ხდება გადადება უფრო ხანგრძლივი დროით. ამგვარი აუცილებლობისა და ხალხში უთანხმოებათა გამო კართაგენის 82-ე კანონი განსაზღვრავს, რათა დაქვრივებულ კათედრაზე ეპისკოპოსის დაწესება მოხდეს ერთი წლის განმავლობაში, და არა უმეტეს. გარდა ამისა, კართაგ. 86-ე კანონი ნებას არ იძლევა, საეპისკოპოსო ოლქები დიდი ხნის განმავლობაში იყონ ეპისკოპოსთა გარეშე. პეტრ. ალექსანდრიელის 10-ე კანონიც დაამხობს მათ, ვინც დატოვა უფლის სიტყვიერი ფარა, მოწამეობრივ ღვაწლს შეუდგა, თავიდან უარყო რწმენა, შემდეგ კი კვლავ აღიარა.
აი, ამდენად დიდი და უცვალებელია მღვდელმთავრის ვალდებულება მისდამი მინდობილი ერისადმი. ამიტომაც თუ სხვა არაფერი აიძულებს მათ მიატოვონ დაუდევრობა და იმღვიძარონ, მაშინ დაე აღძრას ისინი თვით სახელწოდებამ ეპისკოპოსისა, რომელსაც ატარებენ, - რაც ნიშნავს "მეთვალყურეს" ან "დარაჯს". ის ვინც დარაჯობს, უნდა მღვიძარებდეს და ირგვლივ იხედებოდეს, და არა პირიქით, ზარმაცობდეს და აყვინთავებდეს. იმისთვის არის მოწყობილი საკურთხეველში წმიდა საყდარი, რათა, ჯერ-ერთი, მღვდელმთავარი, როდესაც მასზე ავა და დაჯდება, ზემოდან აკვირდებოდეს ერს, როგორც სადარაჯო კოშკიდან, და მისდამი მიბარებულ ხალხს იქიდან მეთვალყურეობდეს; და მეორეც, პრესვიტერები, რომლებიც დგანან ან სხედან ეპისკოპოსთან ერთად, ასევე ერის მეთვალყურეობისკენ უნდა ისწრაფოდნენ და მართავდნენ მათ, როგორც ეპისკოპოსის თანაშემწეები მის ღვაწლში.
იგივე დანიშნულება გააჩნია ეკლესიაში დადგმულ სამღვდელმთავრო ტახტს, რომელიც თავისი სიმაღლით აღემატება სხვა დანარჩენ დასაჯდომელთ, რის გამოც იწოდება იგი უმაღლეს დარაჯად და ტახტის წმიდა ამაღლებულ ადგილად, როგორც დიაკვანი ეგნატე ბრძანებს (იხ. პატრ. ნიკიფორეს ცხოვრება) (3) (4).
ხოლო თუკი ეპისკოპოსი და პრესვიტერები - უსწავლელი ადამიანები არიან და არ შეუძლიათ მოძღვრობა,მაშინ აუცილებელია მათ საერთო გადაწყვეტით სხვა ადგილებიდან მოიწვიონ მასწავლებლები და მღვდელ-მქადაგებლები, გამოუყონ მათ შესანახი სახსრები და მიაგონ შესაფერისი პატივი (5), შემდეგ დააარსონ სკოლები თავიანთ სამრევლოებში და ამ მოძღვართა მეშვეობით აღასრულონ მოძღვრობის ვალი, რომელიც მათ ვალადვე რჩება ერის წინაშე. ასეა თუ ისე, ეს კანონი ყოველთვის ძალაში უნდა იყოს.
შენიშვნები:
1. ამიტომაც ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი: "დიდი როდია განსხვავება მათ (ანუ პრესვიტერებს - ღირ. ნ.) და ეპისკოპოსებს შორის. მღვდლებმაც მათსავით მიიღეს მასწავლებლობის ნიჭი და მათსავით ეკლესიის წინამძღვრები არიან... ეპისკოპოსები მღვდლებს მხოლოდ ერთი უფლებით აღემატებიან - ხელდასხმას ასრულებენ და მღვდლებთან შედარებით მხოლოდ ეს არის მათი ხილული უპირატესობა" (Беседа 11 на Первое послание к Тимофею, в начале) (Ioan. Chrysost. Нom. in Ер. I ad Tim. 11. 1 // PG 62, 553) (ქართ. გამოცემა: მეთერთმეტე ჰომილია ტიტეს მიმართ პირველ ეპისტოლეზე. წმ. იოანე ოქროპირი. შრომები. XVII ტომი. თბ. 2018. გვ. 99 – "აპოკ." რედ.). იხ. ასევე შენიშვნა 1-ლი VI მსოფლ. კრების 19-ე კანონზე.
2. ამის შესახებ პავლეც განსაკუთრებულად აღნიშნავს ტიმოთეს მიმართ პირველ ეპისტოლეში: "ეპისკოპოსი უნდა იყოს ... განმსწავლელი" (1 ტიმ. 3:2), ხოლო ტიტესადმი მიწერილ ეპისტოლეში წერს, რომ ეპისკოპოსი უნდა იყოს "სარწმუნო სიტყვის მიმდევარი, თანახმად სწავლებისა, რათა საღი მოძღვრებით შეეძლოს შეგონება და ურჩთა მხილება" (იხ. ტიტ. 1:9).
3. Ign. Diac. Vita s. Niceph. Const. 25 // PG 100, 69A.
4. ამის შესახებ იუწყება ევსები, რომელიც ამბობს, რომ იმპერატორმა კონსტანტინემ სამღვდელმთავრო ტახტები ეკლესიაში უფრო აამაღლა, ვიდრე დანარჩენთა დასაჯდომელნი: "რადგან ასე სრულყო ტაძარი და (ეკლესიის) მეთაურთა პატივისთვის მთელი შენობა მაღალი საყდრებით, და ამას გარდა საკარცხულებით მოწესრიგებულად და შესაფერისად შეამკო..." (Euseb. Hist. eccl. X, 4 // PG 20, 865C) (ქართ. გამოცემა: ევსები კესარიელი. საეკლესიო ისტორია. თბილისი 2007 წ. წიგნი X. თ. 4. გვ. 417 – "აპოკ." რედ.).
გრიგოლ ღვთისმეტყველიც ბრძანებს თავის ლექსებში, რომ ის, როდესაც კონსტანტინოპოლში იმყოფებოდა, სიზმარში იხილა საკუთარი თავი საკმაოდ მაღალ საყდარზე მჯდომარედ (წმ. ანასტასიის ტაძარში), დანარჩენები კი - მის ქვემოთ ისხდნენ. "მეჩვენებოდა, რომ ვზივარ მაღალ კათედრაზე, ოღონდ არა მაღლა აწეული წარბებით, რადგან სიზმარშიც კი არად ჩავაგდე ქედმაღლობა. ორივე მხრიდან, ჩემს ქვემოთ ისხდნენ მხცოვნები -ფარის მწყემსები, რჩეულნი ასაკოვანნი.ხოლო მსახურები ბრწყინვალე შესამოსელში იდგნენ და ანგელოზურ სილამაზეს განასახიერებდნენ" (h6 (Greg. Nazianz. Carm. de se ipso 16 // PG 37, 1255).
5. ამასთან დაკავშირებით ღირსსახსოვარი ალექსი კომნინოსის ნოველამ განსაზღვრა, რათა დიდი ეკლესიის ყოველ მასწავლებელს მისცემოდა 50 მოდიუსი პური და 3 ლიტრი მონეტა, ანუ 216 მონეტა (რადგან ყოველი ლიტრი 72 მონეტას შეიცავს), და მათ, მეფის არხონტების შემდეგ, ჰქონოდათ პატრიარქთან, როგორც მისი წარმომადგენლების, დგომის პატივი. ნოველამ ასევე განსაზღვრა, ათა სამასწავლებლო წოდებიდან ისინი მიღბულ ყოფილიყვნენ საეკლესიო თანამდებობებზე. პავლემაც თქვა, რომ ორმაგი პატივის ღირსნი არიან ისინი, ვინც სიტყვით და სწავლით მუშაკობენ (იხ. 1 ტიმ. 5:17). და კიდევ ამბობს: "გევედრებით, ძმანო, სცანით მაშვრალნი თქვენს შორის, თქვენი წინამძღვარნი უფალში და თქვენი მოძღვარნი; გამორჩევით გიყვარდეთ ისინი, მათი საქმის გამო" (1 თესალონიკ. 5:12-13). და კიდევ: "ასე უფალმაც უბრძანა სახარების მქადაგებელთ, რომ სახარებით ცხოვრობდნენ" (1 კორინთ. 9:14).
მოციქულებიც "მოციქულთა დადგენილებებში" (წიგნი 7, თ. 10) შემდეგს წერენ: "ვინც ღმრთის სიტყვას გიქადაგებს განადიდე და გახსოვდეს იგი დღე და ღამე, პატივი მიაგე მას, არა როგორც ყოფიერების მომცემს, არამედ ღვთიური ცხოვრების მომნიჭებელს, რადგან სადაც არის სწავლება ღმერთზე - იქვეა ღმერთიც. ყოველდღიურად ეძიე შეხვედრა წმინდანებთან, რათა ნუგეშისცემულ იქნე მათი სიტყვებით. ნუ ემტერები მათ, გახსოვდეს დათანი და აბირონი, რომლებიც მოსეს წინააღმდეგ აღდგნენ" (Const. Ар. VII, 9 // PG 1, 1005В–1005С).
ეკლესიის ამ მოძღვრებზე ღმერთი ესაიას პირით ამბობს: "შენს გალავანზე, იერუსალიმო, დავაყენე ყარაულები; არასოდეს დადუმდებიან, არც დღისით, არც ღამით. უფლის გამახსენებელნო, ნუ დაიდუმებთ!" (ეს. 62:6). შედეგად, ამ სიტყვის თანახმად, მოძღვრები და წმიდა მქადაგებელნი ვალდებულნი არიან არ უგულებელყონ თავიანთი საქმე, არამედ ხალხს ყოველთვის ასწავლონ.